Na Kaukauwa Vakalou ni Vakanuinui
Vakanuinui vua na Kalou, Nona vinaka, kei na Nona kaukauwa e vakabulabulataki keda ena yaloqaqa ena gauna eda sotava kina na dredre.
Kemuni na taciqu kei na ganequ kei kemuni na itokani, sa dua dina na siga lagilagi oqo ena noda mai vakadinadinataka tiko na kacivaki ni lima na valetabu vovou mai vua na noda parofita lomani. Sa dua na siga totoka vei keda kece sara.
Ni vakarau cava tiko na iKarua ni iValu Levu, a laki lewena kina o tamaqu na mataivalu ni Jamani ka vakau sara yani ki na yasayasa vaka-ra, biuti tinaqu duadua tu mai me qarava na neitou matavuvale. E dina ga niu se qai yabaki tolu tiko kina, au se nanuma tikoga na gauna rerevaki kei na via kana a yaco kina. Keitou a tiko mai Czechoslovakia ka toso tiko na siga yadua, sa toso tiko mai kina na veivaluvaluti kei na levu ni kena rerevaki.
Vakasauri, ena vulaibatabata sara ni 1944, sa nakita o tinaqu me sa dro ki Jamani, na vanua e rau tiko mai kina o rau na nona itubutubu. A vakarautaki keitou ka sasaga yani ka keitou mani vodoka rawa e dua vei ira na iotioti ni nodra sitima ni vanua o ira era dro ki na ra. E rerevaki sara na ilakolako vakaoqo ena gauna o ya. Na veivanua kecega keitou yaco kina sa rorogo ga na cacabolobolo, era rere na tamata, kei na sega na kakana ka sa vakaraitaka tiko vei keitou ni keitou sa tiko sara ga ena vanua ni veivaluvaluti.
Ni toso tiko na ilakolako, e dau kele ka vakavodo iyaya na sitima ni vanua. Ena dua na bogi ni baci kele, a vakatotolo yani ki tuba o tinaqu me laki vakasaqara mai eso na kakana me baleti keitou na luvena. Ni sa lesu mai, a veilecayaki, ni sa lako na sitima ni vanua kei iratou na luvena!
Sa sobuti koya e dua na lomaleqa levu, sa maqusa na lomana ena masu. Sa veilecayaki ni sa vakasaqara wavoki na siteseni ni sitima ni vanua o ya ena bogi buto, ka takosova vakavica na gaunisala ni qiqi ena nona vakanuinui tiko ni se bera ni lako na sitima ni vanua.
E rairai beka au na sega ni kila na lomai tinaqu ena bogi buto o ya ena nona sa vakasaqarai iratou voli na luvena sa yali ena siteseni ni sitima ni vanua o ya. Au kila ni a rere, au sega ni vakabekataka. Au vakabauta ni a vakasamataka ni kevaka ena sega ni kunea na sitima ni vanua oqo, ena sega tale vakadua ni raici iratou na luvena. Au kila deivaki tu na ka oqo: na nona vakabauta ga sa mai ubia na nona rere, kei na nona vakanuinui sa mai ubia na nona veilecayaki. O koya e dua na marama e sega ni dau yalolailai ni sa yaco na leqa. E toso ga ki liu. A cakacakataka o koya na nona vakabauta kei na vakanuinui.
O koya gona, a tatakosova yani na sala ni qiqi kece e kea kei na veisitima ni vanua era kele tu ka raica sara na neitou sitima ni vanua. E a toso vakatikitiki ki na dua na vanua vagalala e kea. E kea sa raici iratou tale kina na luvena.
Au dau vakananuma ena so na gauna na bogi o ya ena veika a rairai sotava o tinaqu. Kevaka beka me lesu o gauna ka laki dabe e tikina, au na tarogi koya se a rawata vakacava me qaqa tikoga ni sotava na ka rerevaki. Au na taroga na nona vakabauta kei na vakanuinui kei na nona valuta rawa na veilecayaki.
Me vaka ni sega ni rawa o ya, e rairai au na dabe tikivi kemuni kei ira talega era yalolailai tiko, lomaleqa, se galili. Nikua, au na vosa vei kemuni me baleta na kaukauwa vakalou ni vakanuinui.
Na Bibi ni Vakanuinui
Na vakanuinui sa dua vei iratou na yava ni idabedabe yava itolu semati vata kei na vakabauta kei na loloma.O iratou na tolu oqo ena vakatudonutaka na noda bula se cava ga na voravora se sukusukura ni vanua eda na sotava. Sa matata ka vakadeitaki tu ena ivolanikalou na bibi ni vakanuinui. E vakavulica o Paula na iapositolo ni ivolanikalou sa volai me yacova na ivakataotioti me “rawa kina na inuinui.”1
Na vakanuinui e tiko kina na kaukauwa me vakatawana na noda bula ena marau.2 Ia ni yali na ka oqo—-ka dau lokuyarataki na gagadre ni yaloda oqo—ena dau vakavuna me “oca kina na yalo.”3
Na vakanuinui sa isolisoli ni Yalotabu.4 Sa ikoya na vakanuinui, ni Veisorovaki nei Karisito kei na kaukauwa ni Nona Tucaketale, eda na vakatucaketaki tale me da bula tawamudu, ka sa baleta tiko ni da sa vakabauta na iVakabula.5 Na mataqali vakanuinui vakaoqo sa ivakavuvuli ni yalayala ka sa ivunau talega,6 ia baleta na vunau kece sara, sa noda ilesilesi me sa tiki ni noda bula ka valuta rawa kina na veitemaki e dau kauta laivi na vakanuinui. Na vakanuinui ki na ituvatuva ni marau loloma nei Tamada Vakalomalagi e veimuataki ki na vakacegu,7 loloma vakalou,8 na reki9 kei na marau.10 Na vakanuinui ni vakabulai sa vaka e dua na isala kaukaumea11 ka sa yavu ni noda vakabauta,12 ka ikelekele ni yaloda.13
Ni sa mai vo duadua ga o Moronai—ena gauna mada ga a raica kina na nodra sa vakarusai vakadua na nona tamata—a vakabauta na nona vakanuinui. Ni ra sa mai vakarusai na Nifai, a vola o Moronai, ni sega na vakanuinui ena sega na tikina me noda ena matanitu ni Kalou. 14
Ia Na Cava E Vakavuna na Veilecayaki?
E kaya na ivolanikalou ni sa dodonu me tiko “na veibasai ni ka kecega.”15 Sa vakakina ena vakabauta, inuinui, kei na loloma. Ni da vakatitiqa, veilecayaki, ka sega ni rawata me da karoni ira na wekada ena muataki keda ki na veitemaki ka na vakavuna me da calata na veivakalougatataki totoka ka talei.
E dau vakayagataka na meca me vesuka na lomada kei na noda vakasama ena butobuto veikunati. Na veilecayaki ena kauta tani vei keda na veika kece e kaukauwa ka rekitaki ka yaco me vakalala vakadua na veika ni bula talei oqo. Na veilecayaki e vakamatea na kakavaki, kauta mai na tauvimate, vakaduka na lomada, ka vakamatea na yalo. Na veilecayaki e vaka e dua na ikabakaba e lako sobu tikoga vakadua ki ra.
Ia na vakanuinui, ena dua na yasana, sa vaka e dua na rarama ni matanisiga e cadra cake ena vunilagi ni veika eda sotava tiko. E seledrutia na butobuto ena totoka ni rarama ni mataka. E dau veivakayaloqaqataki ka vakauqeti keda me da sa vakabauta ga na veitaqomaki loloma ni Tamada Vakalomalagi sa vakarautaka tu na sala vei ira era vakasaqara na dina tawamudu ena dua na vuravura ni bula veisemati, veilecayaki, kei na rere.
Na Cava Sara Mada, na Vakanuinui?
Na duidui gacagaca ni veivosa e dau vakavuna e vica na ribatani kei na ibalebale ni vosa na inuinui. Kena ivakaraitaki, na gone lailai e nuitaka tiko me dua na nona ivakatakarakara ni talevoni ni vakatatalo, e dua na cauravou e nuitaka tiko me qiriti koya mai o nona itau, ka sa vakanuinui tiko e dua na qase me kakua tale ni taqiri na talevoni.
Au gadreva meu vosa nikua me baleta na vakanuinui ni bula ki na bibi kei na iusutu ni iNuinui kei Isireli, 16 na inuinui cecere ni kawatamata, o koya sara mada ga na noda Dauveivueti, o Jisu Karisito.
Na vakanuinui e sega ni kila ka, 17 ia sa ikoya, na noda vakabauta tudei ni Turaga ena vakayacora dina na Nona yalayala vei keda. Ena yalonuidei ni kevaka eda na bulataka tiko na lawa ni Kalou kei na nodra vosa na Nona parofita ena gauna oqo, eda na vakalougatataki ena veisiga mai muri. 18 Me da vakabauta tiko ka nanamaki tiko ni na saumi mai na noda masu. Ena matanataki ni da yalonuidei, kakavaki tiko, mamaqusa, ka gugumatua ena vosota.
Ena vosa vakosipeli, sa vakadeitaki tu na vakanuinui oqo, e sega ni vakayavalati, ia e mana. O ira na parofita makawa era tukuna tiko me da “vakanuinui dei”19 kei na “inuinui bula.”20 Oqo e dua na vakanuinui ni vakalagilagia na Kalou ena cakacaka vinaka. Na vakanuinui e kauta mai na reki kei na marau.21 Ni sa tiko na inuinui, sa rawa “me da vosota ka sotava na [noda] dau vakararawataki.”22
Veika Me da Vakanuinui Kina, Veika Me da Nuitaka
Na veika eda sa vakanuinuitaka tiko sa ikoya na veika e tarava me na yaco. Kevaka walega me rawa ni da rai sivita yani na vunilagi ni bula oqo ki na veika sa waraki keda tu ni cava na bula oqo. Ena rawa beka me da raica e dua tale na siga ni mataka e lagilagi cake mai na kena sa vakarautaka tu vei keda na Tamada Vakalomalagi? Ena vuku ga ni Nona solibula o Jisu Karisito e sega ni dodonu me da rere, ni da na bula tawamudu ga, eda na sega tale ni mate.23 Ena vuku ga ni Nona Veisorovaki vakalou, sa rawa me da vakasavasavataki mai na noda ivalavala ca ka tu ena mata ni veilewai ena bula savasava. Na iVakabula ena Tekivuna na noda Vakabulai.25
Na mataqali bula vakacava beka eda sa vakanuinui tiko kina? O ira era sa lako vei Karisito, era sa veivutunitaka na nodra ivalavala ca, ka bula voli ena vakabauta ka ra tiko vakacegu tawamudu. Me vakasamataki mada na yaga dina ni isolisoli tawamudu oqo. Ni da vakavolivoliti mai vei ira eda lomana, ka da kila na ibalebale ni reki tawayalani ni da toro cake ena kila ka kei na marau. Se cava ga na butobuto ni ituvatuva ni noda bula nikua, ena vuku ga ni Nona bula kei na solibula o Jisu Karisito eda sa vakanuinui kina ka vakadeitaki ni icavacava ni keda ivolatukutuku ni bula ena ulabaleta yani na noda nanamaki cecere taumada. “Sa sega na mata sa kunea, se na daliga sa rogoca, ka sa sega ni curu ki na loma ni tamata, na veika sa vakarautaka na Kalou me nodra era sa lomani koya.”26
Na veika sa noda inuinui e dau tokoni keda ni da bula tiko ena veisiga. E dau taqomaki keda ena noda vakatovolei, temaki, kei na rarawa. Eda sa sotava taucoko na veika e veivakayalolailaitaki kei na veika dredre. Sa dina sara, ni so na gauna sa taqei dredre sara na veika butobuto. Sa ikoya na gauna vakaoqori ena tauri keda na ivakavuvuli vakalou sa vakalesuimai sa noda inuinui tiko ni rawa ni kauti keda tiko yani, me yacova ni da sa lako tale ena rarama.
Sa noda inuinui o Jisu Karisito, ena veika vinaka ni Kalou, ena veivakauqeti ni Yalo Tabu, ena noda sa kila tiko ni sa dau rogoci ka saumi mai na noda masu. Ena vuku ga ni sa yalodina tiko na Kalou ka vakayacora na Nona yalayala ena veigauna sa oti, sa rawa kina me sa noda inuinui ena yalonuidei ni Kalou ena maroroya na Nona yalayala vei keda ena gauna oqo kei na veisiga ni mataka. Ena gauna ni lomaleqa, me da ququmi matua ena vakanuinui tiko ni na “rawa vakavinaka na veika kece e baleti [keda]”27 ni da vakamuria na nodra ivakasala na parofita ni Kalou. Na mataqali vakanuinui vakaoqo vua na Kalou, ki na Nona veika vinaka, kei na Nona kaukauwa e vakabulabulataki keda ena yaloqaqa ena gauna ni bolebole dredre ka vakayaloqaqataki ira era vakarerei tu ni ra kovuti tu ena rere, vakatitiqa, kei na veilecayaki.
Vakanuinui e Veimuataki ki na Caka Vinaka
Eda vulica na kena buli cake na noda vakanuinui ena sala vata ga eda vulica kina me da kalawa, vakayadudua ena dua na gauna. Ni da vulica na ivolanikalou, vosa vua na Tamada Vakalomalagi, vakadeitaka me da talairawarawa kina ivakaro ni Kalou me vaka na Vosa ni Vuku, ka sauma na noda ikatini, eda na rawata na inuinui.28 Eda na tubu cake ena noda sasaga me “levu sara na noda inuinui ena vuku ni nona kaukauwa na Yalo Tabu”29 me da vinaka cake sara ena bulataki ni kosipeli.
Ena so na gauna eda na gadrevi me da vakatulewa vakayaloqaqa me da vakanuinui tiko ena gauna mada ga ni sa valuti vakaukauwa mai na vakanuinui oqo. Me vakataki Tamada o Eparaama, “sa sega na ka me [da] nuinui kina sa vakabauta [ga] koi [keda].”30 Se me vaka a vola e dua, “Ena vulaibatabata, [eda raica] vei [keda], e dua na vulaikatakata.”31
Eratou sema vata tiko na vakabauta, inuinui, kei na loloma, ni kevaka sa toro cake e dua, erau sa toro cake talega na rua. Na vakanuinui e lako mai na vakabauta32 ni sa sega na vakabauta, sa sega na vakanuinui.33 Sa vakakina, na vakabauta e lako mai na vakanuinui, ni vakabauta sa ikoya “sa vakayacori na veika sa vakanuinuitaki.”34
Sa ka bibi dina na vakanuinui ki na vakabauta kei na loloma. Ni yaco na talaidredre, veika rarawa, kei na lokuyara me tagutuva laivi kina na vakabauta, sa tu e kea na vakanuinui me veitokoni cake. Ena gauna e vorata kina na loloma na lomaleqa kei na yalolailai, na vakanuinui e vakadeitaka na noda inaki ka vakauqeti keda me da lomani ira na wekada ena gauna mada ga eda sega ni namaka kina na kena isau. Na rarama cake ga ni noda vakanuinui na cecere cake ni noda vakabauta. Na kaukauwa cake ga ni noda vakanuinui na savasava cake ni noda loloma.
Na veika eda nuitaka tiko sa na liutaki keda ki na vakabauta ia na veika eda sa nuitaka yani ena liutaki keda ki na loloma. Kevaka sa tu vei keda na vakanuinui sa tu talega vei keda na loloma. Na iyaubula e tolu oqo—vakabauta, inuinui, kei na loloma35—ni ra sa cakacaka vata, ka vakayavutaki ena dina kei na rarama ni kosipeli vakalesuimai i Jisu Karisito, ena muataki keda me da kovuti ena cakacaka vinaka.36
Vakanuinui ki na Veika E Sotavi Yadua
Ena veigauna yadua sa vakavotukana kina na vakanuinui, e buli kina na yalonuidei ka veimuataki ki na vakanuinui e cecere cake. Au nanuma e levu sara na gauna ni noqu bula au a vulica vakaidina kina na kaukauwa ni vakanuinui. Au se nanuma tikoga oqo na noqu gauna ni vuli e a curuma yani na vakarerevaki kei na veilecayaki ni ivalu levu kei vuravura, e a sega na vuli, torosobu na ivakatagedegede ni bula vakayago vakaitabagone kei na bula vakailavo veivakayalolailaitaki e sotavi me vaka e dua a dro. Na ivakaraitaki nei tinai keitou, ena gauna dredre dina, me toso ki liu ka cakacaka ena vakabauta kei na vakanuinui, ka sega ni lomaocaoca se vakanananu tu ga, a tokona cake kina na neitou matavuvale vata kei au ka solia e dua na yalonuidei e kauta mai na veika eso ena vakavurea mai na veivakalougatataki sa roro tiko mai.
Au kila mai na veika au sa sotava oqo ni kosipeli ga i Jisu Karisito kei na noda lewena na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai e vakaqaqacotaka na vakabauta, solia na vakanuinui e rarama cake, ka muataki keda me da yalo loloma.
E tokoni keda na vakanuinui ni da veilecayaki. Na vakanuinui e vakavulica ni sa tiko na inaki me da marau tiko ena gauna mada ga ni sa butobuto vei keda o vuravura.
Au sa duavata kei Jeremaia, “Sa kalougata na tamata … sa nuitaki Jiova ga.”37
Sa noqu ivakadinadina vata kei Joeli ni “ko Jiova [sa] nodra idrodro na nona tamata, kei na nodra koro kaukauwa na Isireli.”38
Sa neirau ivakaro kei Nifai, “mo dou toso ki liu ka tudei vei Karisito ena nomudou vakanuinui taucoko sara, mo dou lomana na Kalou kei na tamata kecega, ka tugana ki lomamudou na vosa i Karisito, ka vosota me yacova na ivakataotioti, raica, sa kaya vakaoqo na Tamada: Dou na rawata na bula tawamudu.”39
Oqo na vakanuinui sa uasivi sara me noda ka tara cake. Na vakanuinui yalomatua vakaoqo e yaco ga mai vua na iVakabula o Jisu Karisito ni “tamata yadua sa tu vua na inuinui oqo vei koya sa vakasavasavataki koya, me vaka sa savasava na iVakabula.”40
Sa solia tu vei keda na Turaga e dua na itukutuku veivakadeitaki ni vakanuinui: “Kakua ni rere, na qele ni sipi lailai.”41 Sa dodoka tu mai na Kalou na “ligana me vukei kemudou”42 sa biuta laivi na nomuni ivalavala ca ka sa toso yani ena vakabauta, inuinui, kei na loloma.
Kivei ira kece era sa vakararawataki—kivei ira kece era sa yalolailai, lomaleqa, se galili–au sa kaya eke ena loloma kei na kauwaitaki kemuni dina sara, mo ni kakua sara ni guce.
Ni kakua ni soro.
Me kakua ni vakadruka na yalomuni na veilecayaki.
Tudei ka vakararavi ga vua na iNuinui kei Isireli, ni loloma ni Luvena na Kalou ena seledrutia na butobuto taucoko, vakayalia na rarawa, ka vakamarautaka na yalo kecega.
Sa noqu ivakadinadina oqo ka me sa nomuni na veivakalougatataki ena yaca i Jisu Karisito, emeni.