Me da Vuli, Vakayacora, Me da Vaka Sa Namaki
Me da vulica na veika e dodonu me da vulica, ka cakava na veika e dodonu me da cakava, ka da bula me vaka e namaki.
Ko ni sa mai vakadinadinataka ena bogi nikua na nodrau yaloqaqa e rua na daunivakasala ena Mataveiliutaki Taumada oqo. Au mai tu oqo e matamuni ka vakadeitaka kina ni ratou sa duabau vata tiko na Mataveiliutaki Taumada ena veidusimaki ni Turaga o Jisu Karisito.
Au gadreva meu vakavinavinaka vakalevu ki na matasere ni daukaulotu oqo. Au a sotava e dua na ka kau nanuma ni ra na taleitaka me ra rogoca ka vakakina oi kemuni. Ena vuqa na yabaki sa oti a qiriti au yani ena domobula na iliuliu ni koronivuli ni kaulotu. A kaya, “Peresitedi Monson, e dua na daukaulotu sa gole tiko ivale. E sega tale ni dua na ka me na tarovi koya.”
Au a qai sauma, “Io e sega ni o koya ga. Sa yaco oti. Na cava e leqa vua?”
E kaya o koya, “Ni sa laki lesi ki na dua na tabana ni kaulotu e vosa vaka- Sipeni, ka sa vakadeitaka sara ga o koya ni sega ni rawa me vulica na vosa vaka-Sipeni.”
Au a kaya, “Oqo na ka au kerea vei iko. Ni mataka me laki vulica o koya na vosa vaka-Japani. Oti me qai laki raici iko yani ena 12:00 ena sigalevu.”
E a qiri mai ena 10:00 ena mataka ka tarava! A kaya mai, “Au sa tu oqo vata kei na cauravou, ka sa tukuna o koya ni sa vinakata dina me vulica ga na vosa vaka-Sipeni.”
Ni sa gu na yalo sa tu na kena sala.
Au sa mai vosa oqo vei kemuni ena bogi nikua, e dua na matabete vakaturaga ko ni sa mai soqoni vata ena veivanua e vuqa ia ena duavata. E kena irairai ni oqo e sa dua na soqoni levu duadua ni matabete o ni mai soqoni vata kina vakaoqo. Sa veivakauqeti dina na nomuni yalodina tiko ki na nomuni veikacivi vakalotu. Sa laurai levu na gagadre ni nomuni via kila na nomuni ilesilesi. Na savasava ni yalomuni e dreti lomalagi mai vei kemuni kei na nomuni matavuvale.
E vuqa na veimatanitu e vuravura era sa vakila na leqa vakailavo. Era sa lusi na veibisini, sa sega mai na cakacaka ka ra sa vakacacani na vakaduri ivurevure ilavo. Me da raici ira vinaka eda veiqaravi vata tiko me ra kakua ni viakana se luvawale se sega na nodra vale. Ni ra dau cakacaka vata na matabete ena Lotu oqo ena kena taqei rawa na ituvaki oqo, ena rawa ni yaco na cakamana.
Keimami sa vakasalataki ira na Yalododonu Edaidai me ra yalomatua ena nodra ituvatuva, me ra vakaituvatuvataka na nodra bula, ka kakua ni dinau vakasivia se tawa yaga. Na tuva ilavo ni Lotu e vakayacori tiko ena iwalewale oqo, ni keimami sa kila ni nomuni ikatini kei na isolisoli ko ni dau solibula mai kina era ra sa ilavo vakatabui.
Me da vakayacora na noda vale me vanua ni ivalavala dodonu, vale ni masu, vanua ni loloma, me da kilikili kaya ki na kena veivakalougatataki ni sa mai vua ga na Tamada Vakalomalagi. Eda sa gadreva ga na Nona veidusimaki ena noda bula ena veisiga.
Ena loma ni ivavakoso oqo era sa tiko kina na kaukauwa ni matabete kei na qaqa ni lomasoli yani ka wasea na kosipeli lagilagi vei ira na tani. Me vaka sa tukuni oti sa tu vei keda na iyaragi me da laveti ira cake era sa veilecayaki ka luluqa tu. Sa tu vei keda na kena yalo me da yalodina ki na noda veikacivi ni matabete ka yaco me da vakauqeti ira na tamata me ra tucake ena ivakatagedegede e cecere cake ka sega ni butuka na lolobo ni ivalavala ca e via veivakarusai vei ira na vuqa. Sa ka bibi dina na yalo ni tamata ki na mata ni Kalou. Sa noda na madigi vinaka, ni sa noda iyaragi, ka yaco kina na veisau ki na bula ni tamata. Na vosa nei Isikeli sa rairai baleti keda kece eda sa muria na iVakabula ena cakacaka tabu oqo:
“Au na solia talega vei kemudou na yalo vou…ia kau na vakacuruma ki na lomamudou na yalo vou… .
“Kau na vakacuruma ki na lomamudou na yaloqu, ka vagolei kemudou mo dou muria na noqu vunau, ia dou na vakabauta na noqu lewa ka cakava.
“Dou na tikotiko talega ena vanua kau a solia vei ira na nomudou qase; ia dou na vakabauti mo dou noqu tamata, koi au talega kau na yaco meu nomudou Kalou.”1
Eda na rawata vakacava na yalayala oqo? Na ilavaki cava eda na ciqoma rawa kina na veivakalougatataki oqo? E tiko beka na idusidusi me da muria?
Meu na vakamacalataka mada e tolu na sala e rawa ni da cakava. Sa baleti ira na dikoni kei ira talega na bete levu. Eda na rawata rawa. Ena vukei keda na Tamada Vakalomalagi dauloloma ena sasaga oqo.
iMatai, me da vulica na veika e dodonu me da vulica.
iKarua, cakava na veika e dodonu me da cakava.
Kei na kena ikatolu, me da bula me vaka e namaki.
Me da veivosakitaka mada na inaki oqo, me yaco kina me da tamata rawa ka ena mata ni noda Turaga.
iMatai, me da vulica na veika e dodonu me da vulica. A vakabibitaka ko Paula na iApositolo na noda sasaga me da vuli. E kaya kina vei ira mai Filipai: “Sa duabauga na ka kau sa kitaka, au sa guilecava na ka sa sivi, kau sa kakavaki meu tadolova na ka kiliu, kau sa ciciva na cere meu tauca na cere sa kacivi au kina mai cake na Kalou ena vukui Karisito Jisu.”2 Ia, a vakauqeti ira na Iperiu vakaoqo: “Me da biuta laivi … na ivalavala ca; …me da ciciva tikoga na cere sa tu e matada, me da vakaraici Jisu o koya sa vakatekivuna ena sauma talega na noda vakabauta.”3
O Peresitedi Stephen L Richards, ka veiqaravi ena vuqa na yabaki ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua ka vakakina ena Mataveiliutaki Taumada, e dau vosa vakavuqa vei ira na matabete ka vakabibitaka na nona ivakavuvuli me baleta na ka oqo. A kaya kina: “Na Matabete sa dau vakamacalataki vakarawarawa sara me ‘kaukauwa ni Kalou ka lesi vua na tamata.’ Na ivakamacala oqo, au vakabauta, ni dodonu vinaka.”
A tomana tale: “Ia ena kena inaki au taleitaka meu vakatoka na ilesilesi ni Matabete me ‘ituvatuva uasivi duadua ni veiqaravi.’ Au vakayacora vakakina baleta ni vaka vei au ena kena vakayagataki ga na kaukauwa vakalou ka soli vua na tamata ena rawa me ra namaka kina me ra vakila na bibi taucoko sara kei na yaga ni isolisoli tabu oqo. E iyaya ni veiqaravi … ia na tamata e sega ni vakayagataka ena rawa ni vakayalia, ni sa tukuni vakamatata vei keda ena ivakatakila ni o koya ena vakaweleweletaka na ka oqo ‘sa sega ni kunei ni kilikili me tucake.’”4
O Peresitedi Harold B. Lee, na ikatinikadua ni Peresitedi ni Lotu ka dua na qasenivuli cecere ena Lotu, e vakarawarawataka na kena kilai na nona ivakasala: A kaya o koya: “Ko ni na raica, ni dua e sa taura na matabete, sa yaco me itini ni Turaga. E dodonu me raica na nona ilesilesi me vaka ni qarava tiko na cakacaka ni Turaga.”5
Oqo, eso vei kemuni e dau mamadua beka se nanuma ni sega ni ganiti koya me veiqaravi ena dua na ilesilesi. Nanuma tiko ni cakacaka oqo e sega ni nomu se noqu duadua ga. E cakacaka ni Turaga, ia ni da sa qarava tiko na cakacaka ni Turaga, sa ganiti keda na nona veivuke na Turaga. Nanuma tiko ni Turaga ena vakaukauwataka na dakuda me na colata rawa na iusana ena taqa yani kina.
Ena so na gauna ena veivakarerei beka na valenivuli, eso na veivakavulici mana e dau yaco ena taudaku ni valenilotu se valenivuli. Ia au nanuma sara ena vica na yabaki sa oti, era a vakanamata kina na lewe ni Matabete i Eroni ki na dua na soqo vakayabaki ka ivakananumi ni kena vakalesui mai na Matabete i Eroni. Era vakasinaita na basi na neimami cauravou ni iteki ena nodra ilakolako ni 90 na maile ki na vualiku ki na iBulubulu na Clarkston ka keimami a laki raica kina na ibulubulu kei Martin Harris, e dua vei iratou na Letolu na iVakadinadina ni iVola i Momani. Ni keimami tu wavolita na duru vatu ka vakatakilakilataka na ibulubulu, a wilika mai e dua na lewe ni matabose e cake na itukutuku ni bula nei Martin Harris, e wilika mai na iVola i Momani na nona ivakadinadina, ka qai wasea na nona ivakadinadina vakataki koya me baleta na dina. Era vakarorogo vakavinaka sara na cauravou, era tara na ivakatakilakila, ka vakasamataka na vosa era rogoca kei na veika era vakila.
Ena dua na vanua ni gade mai Logan, keimami a laki marautaka kina na ivakasigalevu. Era dadavo na cauravou ena lomanibai ni valetabu e Logan ka vakaraica cake tu na kena dudukilagi. E vakavuqa ni ra dau ciri sivita vakatotolo na dudukilagi na veio vulavula ka totoka, ni tosoi ira voli e dua na matanicagi malumu. E a vakavuvulitaki na inaki ni valetabu. Na veiyalayalati kei na yalayala e uasivi cake mai na vosa. E curuma na veiyalo gone oqori na gagadre me kilikili ka curuma na katuba ni valetabu ko ya. Sa voleka sara ko lomalagi. E vakadeitaki na vulici ni veika e dodonu me da vulica.
Na kena ikarua, cakava na veika e dodonu me da cakava. Ena dua na ivakatakila ni matabete, a soli mai vua na parofita o Josefa Simici, ka volai ena ika 107 ni iwase ni Vunau kei na Veiyalayalati, sa toso na “vuli” me “cakacaka” ni da wiliwili tiko, “Sa kilikili ki na tamata yadua me vulica ka kila na nona itavi; io me vakayacora ena yalodina na itavi ni ilesilesi sa digitaki kina.”6
Na matabete yadua ka tiko ena soqoni oqo nikua e tiko e dua na nona ilesilesi ni veiqaravi, me solia na nona igu vinaka duadua ena cakacaka e lesi vua. E sega ni dua na cakacaka e lailai ena mata ni Turaga, ni dui tu kece na kedra yaga tawamudu. Sa vakasalataki keda o Peresitedi John Taylor: “Kevaka o sega ni qarava vakavinaka na nomu ilesilesi, ena tarogi iko na Turaga ena vukudra o ira a rawa mo vakabula kevaka o a qarava na nomu itavi.”7 Ia ko cei vei keda e rawa ni tarogi vua na kena vakadaroi na nona bula tawamudu e dua na tamata? Kevaka e isau ni kena vakabulai e dua na yalo na marau levu, sa na vakaevei na yaluma vei ira ka vakavuna na nona sega ni vunauci se vukei e dua na luve ni Kalou me rawa ni waraka e dua na italai ni Kalou nuitaki na nona sega ni sasaga vakaukauwa.”
Ena dina tu ga na ivosavosa makawa o ya: “Cakava na nomu itavi, me vinaka sara; laiva vua na Turaga me na vakacavara.”
E vuqa na veiqaravi ni matabete e dau sega ni kilai levu, ka sega e raica. Na matadredredre, na lululu ena yalodina, na ivakadinadina mai vu ni yaloda ni dina e rawa ni laveta na bula, veisautaka na ivakarau ni tamata, ka vakabula na veiyalo talei.
E dua na ivakaraitaki ni veiqaravi vakaoqo na nodrau kaulotu o Juliusz kei Dorothy Fussek, ka rau a kacivi me rau laki kaulotu yabaki rua e Poladi. A sucu mai Poladi o Baraca Fussek. E vosataka na kena vosa. E dau lomani ira na tamata. E kai Igiladi o Sisita Fussek ka lailai sara na ka e kila me baleti Poladi kei ira na lewena.
Erau qarava na nodrau ilesilesi, ka vakanuinui tiko vua na Turaga. Na ivakarau ni bula e yawa sara ki muri, e galili na cakacaka, ka vakaitamera na ka me caka. Se bera ni duri ena gauna ko ya na tabana ni kaulotu e Poladi. Na nodrau ilesilesi na Fusseks me rau vakarautaka na sala, me tauyavu e dua na tabana ni kaulotu me ra kacivi eso tale na daukaulotu me ra veiqaravi, e rawa ni vakavulici na tamata, ra papitaiso na saumaki mai, ka tauyavutaki na veitabana, ka tara na veivalenilotu.
Erau bau vakacauoca beka o Elder kei Sisita Fussek ena vakaitamera ni nodrau ilesilesi? Sega vakadua. Erau kila ni kacivi rau na Kalou. Erau masuta na Nona veivuke vakalou, ka rau solia e vuni yalodrau taucoko ki na nodrau cakacaka. Erau a tikoga e Poladi sega walega ni rua na yabaki ia e lima. A rawa kece na inaki sa cavuti oti.
Erau a tomani au o Elder Russell M. Nelson kei Hans B. Ringger, vakakina o Elder Fussek, ena neitou laki sotavi Minista Adam Wopatka ena Matanitu o Poladi, ka rogoci koya ni kaya, “E taleitaki sara eke na nomudou lotu. Sa rawa ni ko dou tara na nomudou veivalevale; ka rawa ni ko dou talai ira mai na nomudou daukaulotu. Ko dou sa taleitaki sara ga e Poladi. Na tamata oqo,” dusi Juliusz Fussek, “sa bau qarava sara ga vakavinaka na nomudou Lotu. Sa na rawa ni ko dou vakavinavinakataka na nona ivakaraitaki vinaka kei na ka e rawa ni cakava.”
Me vakataki rau na Fusseks, me da sa cakava mada ga na ka e dodonu me da cakava ena cakacaka ni Turaga. Sa na qai rawa, me da tukuna vata kei rau o Juliusz kei Dorothy Fussek, na Same: “Sa lako mai vei Jiova na noqu ivukevuke, o Koya ka bulia na lomalagi kei vuravura … : O koya sa maroroi iko ena sega ni sosovu. Raica o koya sa maroroi ira na Isireli. Ena sega ni sosovu se moce.”8
iKatolu, me da bula me vaka e namaki. A vakasalataki ira na wekana kei na nona itokani o Paula ka kaya vei Timoci, “Io, mo yaco mo nodra ivakarau era sa vakabauta, ena vosa, ena ivalavala, ena loloma, ena lomadina, ena yalosavasava.”9
Au sa vakauqeti keda me da masulaka na noda itavi ka vaqara na veivuke vakalou, me rawa kina ni da na rawata vakavinaka na veika e lesi mai vei keda. E dua e kainaka, ni kena “sotava e dua, na kaukauwa e tiko e cake mai vua, ena sega ni vakalolovirataki koya.”10 E dodonu me vaqara, vakabauta, masulaka, ka nuitaka ni na kunea. E sega ni dua na masu ena yalodina vaka o ya me na sega ni saumi: o ya sara ga na yavu tudei ni ivakavuvuli ni vakabauta. Na loloma vakalou ena nodra o ira era kerea ena yalomalumalumu.
Mai na iVola i Momani sa tu kina na ivakasala sa mai vakataucokotaka. E vosa na Turaga ka kaya: “Ia, a cava na ivalavala sa kilikili kei kemudou, Au sa kaya vakaidina vei kemudou, mo dou vakataki au.”11
Ia na ivalavala ni tamata vakacava o Koya? Na ivakaraitaki cava a vakotora o Koya ena Nona veiqaravi? Ena Joni, wase 10, eda vulica kina:
“Oi Au na ivakatawa vinaka: na ivakatawa vinaka sa solia na nona bula ena vukudra na sipi.
“Ia ko koya sa voli na nona cakacaka, ka sega ni koya na ivakatawa, ka sa sega ni taukeni ira na sipi, sa raica na wolifa ni sa lako tiko mai, ka sa biuti ira na sipi ko koya ka dro, ka sa kati ira na wolifa, a sa vakatolosevi ira.
“Sa dro ko koya sa voli na nona cakacaka, ni sa vakakina ko koya, ka ni sa sega ni dau nanumi ira na sipi.
E kaya na Turaga: “Oi au na ivakatawa vinaka, kau sa kilai ira sa noqu, ia ko ira sa noqu era sa kilai au.
“Me vaka sa kilai au ko Tamaqu, ka me vaka kau sa kilai Tamaqu: kau sa solia talega na noqu bula ena vukudra na sipi.”12
Kemuni na taciqu, me da vulica na veika e dodonu me da vulica, ka cakava na veika e dodonu me da cakava, ka da bula me vaka e namaki. Ni da vakayacora vakakina, ena lutu mai na veivakalougatataki mai lomalagi. Eda na kila ni da sega ni tiko duadua. O Koya e kila na kena lutu e dua na sivaro, ena Nona sala ga, ena vakavinavinakataki keda.
Ena vica na yabaki sa oti au a taura kina e dua na ivola mai vei noqu itokani makawa. A cauraka tiko mai kina na nona ivakadinadina. Meu na wasea mada vei kemuni ena bogi nikua e dua na tikina, me vaka ga ni vakaraitaka tiko mai na kaukauwa vinaka ni matabete vua e dua sa vulica na veika me vulica, a cakava na ka me cakava, ka dua e saga me tamata yaco. Au na wilika mada na ivola mai vei Theron W. Borup na noqu itokani, ka a takali ena tolu na yabaki sa oti ni sa yabaki 90:
“Ena ikawalu ni noqu yabaki, au a papitaiso ka ciqoma na isolisoli ni Yalo Tabu, kau marautaka sara na kequ ituvaki vinaka ka yaco na Yalo Tabu me ivukevuke ki na noqu bula taucoko. A tukuni vei au ni Yalo Tabu ena sala vata ga kei ira sa vinaka ka na gole laivi o koya ni yaco mai na vu-ni-ca ki na noda bula. Niu sega ni kila na gauna au na dau gadreva kina na nona veivakauqeti kei na veidusimaki, au saga tikoga na bula me kakua ni yali mai vei au na isolisoli oqo. Ena dua na gauna a vakabulai au.
“Ena iKarua ni iValu Levu au a idinia dauvana tiko ena waqavuka B-24 ena ivalu ena Ceva ni Pasivika… . Ena dua na siga sa kacivaki sara ni vuka balavu duadua sa ikoya na kena laki vakalutu saukurotaki e dua na iqaqi ni waiwai. Na veivakauqeti ni Yalotabu vei au o ya niu sa na lesi ki na vuka o ya ia kau na sega ni mate kina. Ena gauna o ya au a peresitedi tiko kina ni ilawalawa ni YDE.
“A katakata sara na veiravuravuti ni keitou vuka takoso tiko e Borneo. A lauvana na neirau waqavuka mai na waqavuka ni meca ka tekivu kama ka sa tukuna mai o pailate me keitou sa lade. Au a qai lade e muri. Keitou a qai lauvana mai na waqavuka ni meca ni keirau sa dokaulu sobu. A dredre na noqu dolava na noqu iqaloqalo. Au a nunu ka lamata e wai, kau sa tekivu luvu ka cibati au. Sa vaka meu vakilai au tale ka kaci, ‘Turaga ni vakabulai au!’… Au a saga tale vakadua meu dolava na noqu iqaloqalo ka mani rawa sara. Sa vo lailai sara kina na cagi meu rawa niu nawa toka kina, au qiqi yani e delana, kau sa sega sara ga ni yavala rawa.
“E tolu na siga na neitou ciri voli ena vanua ni meca ka ra voleka mai na manuwa kei na waqavuka e cake. Au sega ni kila na vuna era sega ni raica rawa kina eso na iqaloqalo dromodromo ena wasawasa karakarawa sa veivakidrowataki dina,” a vola vakaoqori. A liwa mai e dua na cava kei na biau vakaitamera e tolusagavulu na fute ka voleka ni dresulaka na neitou iqaloqalo. Sa tolu mai na siga na sega ni kakana kei na wai. Era taroga seu sa masu se sega. Au a kaya niu a masu ka keitou na vueti bula ga. Ni sa yakavi keitou sa raica na neimami samarini ni sa tu e kea me mai vueti keitou, ia a mani lako sara. Ena mataka tarava a yaco [tale vakakina. Ka keitou sa kila] ni sa iotioti ni gauna ena [wavoki tiko] e kea. Sa qai yaco mai na veivakauqeti ni Yalo Tabu. tiko vei iko na matabete. Vakarota na samarini me mai vueti iko.’ Au sa masu lo sara, “Ena yaca i Jisu Karisito kei na kaukauwa ni matabete, lesu mai ka mai vueti keitou.” Ena vica ga na miniti sa raviti keitou mai. Ni keitou sa tu e dela ni samarini, a kaya … o kavetani, ‘Au sega ni kila se keitou a raici kemudou vakacava, keitou sega mada ga ni vaqarai kemudou.’ Ia au a kila.”13
Au sa solia vei kemuni na noqu ivakadinadina ni sa dina sara na cakacaka eda sa vakayacora tiko oqo. Sa veiliutaki tiko kina na Turaga. Sa noqu masu dina sara me da sa muri Koya tikoga, kau sa kerea ena yaca i Jisu Karisito, emeni.