Magmaisugon diha sa Katuyoan ni Kristo

Kita kinahanglang magmaisugon diha sa katuyoan ni Kristo ug magmatinud-anon sa atong mga pakigsaad, ngadto sa atong Dios, ug ngadto sa buhat sa Zion.

Gikan sa Kinabuhi ni Joseph F. Smith

Niadtong tinglarag sa 1857 si Joseph F. Smith, 19 anyos pa lang ang panuigon, mibiya sa iyang misyon sa Hawaii aron mopauli. Siya mipauli agi sa San Francisco, Los Angeles, ug San Bernardino. “Sa kasadpang California, paghuman gayud nga ang gamay nga grupo sa mga sakyanan nakabiyahe og dili kaayo layo ug naabut sa ilang kampo, pipila sa mga anti-‘Mormon’ nga mga bugoy miadto sa kampo nga nagsakay og mga kabayo, nanunglo ug namalikas ug nanghulga unsay ilang buhaton ngadto sa mga ‘Mormon.’ Si Joseph F. distansya og gamay gikan sa kampo nanguha og kahoy aron idaub, apan siya nakakita nga ang pipila ka mga sakop sa iyang kaugalingong grupo hinayhinay nga miadto ngadto sa kalibunan paubos ngadto sa sapa, dili na makit-an. Sa dihang nakita niya kini, … naghunahuna siya, ‘Modagan ba kaha ko palayo niining mga tawhana? Nganong mahadlok man ko?’ Uban niana siya milakaw nga ang iyang mga bukton puno sa kahoy paingon ngadto sa daubanan diin ang usa sa mga maldito, naggunit pa gihapon og pistola sa iyang kamot, misinggit ug mitunglo mahitungod sa mga ‘Mormon,’ sa kusog nga tingog miingon ngadto ni Joseph F.

“ ‘Ikaw “Mormon” ka ba?’

“Ug ang tubag miabut nga diretso, ‘O, ako; lawom nga nakagamut; dili matarug sa pagkamaunungon, sa hingpit.’

“Niana ang maldito migunit kaniya sa iyang kamot ug miingon:

“ ‘Mao ba, ikaw ang ——— ——— pinakamaayong tawo nga akong nakaila! Lamano ta, batan-ong kauban, nalipay ko nga nakakita og usa ka tawo nga mobarug sa iyang gituohan.’ ”¹

Si Presidente Smith nagpuyo og usa ka kinabuhi nga matinudanon ngadto sa Ginoo, bisan unsa pa man ang mga babag o kalisdanan. Ang suod nga higala ug Presiding Bishop sa Simbahan, si Charles W. Nibley, nag-ingon kabahin kaniya, “Walay kasingkasing nga nagpitik sukad nga mas matinuoron sa matag baruganan sa pagkatawo ug kamatarung ug katarungan ug kalooy kaysa iyaha; kana nga dalaygon nga kasingkasing, nga gisuloban sa iyang matahum nga bayanan, nga nakapahimo niya nga pinakadako, pinakaisug, pinakamalumo, pinakaputli ug pinakamaayo sa tanang mga tawo kinsa naglakaw sa yuta sa iyang panahon!”²

Mga Pagtulun-an ni Joseph F. Smith

Kita kinahanglan nga magmatinuoron sa atong mga pakigsaad, ngadto sa atong Dios, ug ngadto sa katuyoan sa Zion.

Kita kinahanglan nga mopakita og ehemplo; kita kinahanglan nga magmatinuoron ngadto sa atong pagtuo…. Kita kinahanglan nga magmatinuoron ngadto sa atong mga pakigsaad, magmatinuoron ngadto sa atong Dios, ug magmatinuoron ngadto sa usag usa, ug ngadto sa mga kaayohan sa Zion, bisan unsa pa man ang mahimong mga sangputanan, bisan unsa pa man ang mahimong resulta…. Ang tawo kinsa magpabilin sa gingharian, ang tawo kinsa matinuoron niini nga mga katawhan, ang tawo kinsa naghimo sa iyang kaugalingon nga putli ug walay lama gikan sa kalibutan, mao ang tawo nga dawaton sa Dios, nga suportahan sa Dios, nga siya makapadayon, ug nga siya molambo diha sa yuta, siya anaa man sa pagtagamtam sa iyang kagawasan o anaa sulod sa mga selda sa bilanggoan, walay mahimo niini nga kalainan kon asa man siya, mamaayo ra ang iyang kahimtang sa katapusan.³

Atong makita nga ang kalibutan nagkakunhod karon kon relihiyon ang hisgutan. Kon ila kining makuha sa sayon, kon wala kaayo sila maghago niini, dili nila igsapayan kon sila adunay gamay lang niini. Apan dili ingon niini ang sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw. Ni ang sa usa ka buhi nga relihiyon. Kay ako gusto nga moingon kaninyo nga ang relihiyon ni Kristo dili lang pang-Dominggo nga relihiyon; dili kini usa ka makadiyut nga relihiyon; kini usa ka relihiyon nga walay katapusan; ug kini nagkinahanglan og mga buluhaton sa mga dumadapig sa Lunes, Martes, Miyerkules ug sa tanang adlaw sa semana ingon ka matinuoron, ingon ka lig-on, sama sa adlaw nga Igpapahulay. Ug dili ko ibaylo bisan ang abo nga walay bili, alang sa usa ka pang-Dominggo nga relihiyon, o alang sa relihiyon nga hinimo sa tawo, mga pari man o mga layko [laymen].

Ang akong relihiyon mao ang relihiyon sa Dios. Kini ang relihiyon ni Jesukristo, kon dili man wala gayud kini kapuslanan ngari kanako, ug wala kini kapuslanan ngadto sa tanan nga ubang mga tawo, kon ang relihiyon ang hisgutan. Kon wala kini diha sa akong kalag, kon wala ko kini dawata diha sa akong kasingkasing, o kon ako wala motuo sa tanan nakong gahum, hunahuna ug kusog ug mahimong ehemplo niini, mosunod niini, ug mopabilin niining inampingan sulod sa akong kasingkasing sa tanang mga adlaw sa akong kinabuhi—sa mga adlaw sa semana ingon man usab sa mga adlaw sa pahulay, diha sa tago ingon man usab diha sa dayag, sa sulod sa nasud o sa gawas sa nasud, bisan asa pareho; dayon ang relihiyon ni Kristo, ang relihiyon sa maayong binuhatan, ang relihiyon sa pagkamatarung, ang relihiyon sa kaputli, ang relihiyon sa kabuotan, hugot nga pagtuo, kaluwasan gikan sa temporal nga mga sala, ug kaluwasan ug kahimayaan diha sa gingharian sa Dios—ang akong relihiyon mahimong dili ang ebanghelyo sa Anak sa Dios ngari kanako. Kini ang “Mormonismo;” ug kana ang matang sa relihiyon nga gusto natong itudlo ngadto sa atong mga anak. Kita modawat niini mismo ug motudlo niini gikan sa atong mga kasingkasing ngadto sa ilang mga kasingkasing ug gikan sa atong mga pagbati ngadto sa ilang mga pagbati, ug dayon kita makadasig kanila tungod sa atong kaugalingon nga hugot nga pagtuo ug sa atong kaugalingong pagkamatinud-anon ug mga pagpamatuod sa Simbahan.⁴

Atong katungdanan ang pagbarug nga lig-on atubangan sa kaaway.

Usa sa pinakataas nga kalidad sa tanan nga matinuoron nga pagpangulo mao ang taas nga sumbanan sa pagkamaisugon. Kon kita maghisgut og pagkamaisugon ug pagpangulo kita naggamit og mga termino nga nagpasabut sa kalidad sa kinabuhi diin ang mga tawo makahukom og maayo sa saktong dalan nga padayunon ug barugan uban sa kamaunungon ngadto sa ilang pagpamatuod. Wala gayuy panahon diha sa Simbahan nga wala kinahanglana sa mga lider niini nga mahimong magmaisugon nga mga tawo; dili lamang magmaisugon sa kahulugan nga sila makasugat ug pisikal nga mga kakuyaw, apan usab sa kahulugan nga sila dili matarug ug matinuoron ngadto sa klaro ug matarung nga pagpamatuod.⁵

Makapamahay nga adunay pipila ka mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, kinsa misulay, nga gibutang sa peligro ang baruganan, aron mainila ang “Mormonismo.” Sila nagtinguha sa paghimo sa atong relihiyon nga mahiuyon ngadto sa mga doktrina ug sa mga gusto sa uban nga mga tawo. Sila makita nga daw mas nagpakabana sa paghiuyon uban sa mga tawo sa kalibutan, kaysa pagpuyo sumala sa mga baruganan sa ebanghelyo…. Ang ingon nga mga kaigsoonan kinahanglan nga mohinumdom nga ang mga teyorya sa kalibutanong kaalam dili mahimo nga isagul ngadto sa baruganan sa ebanghelyo.…

… Aron mahimong usa ka Santos sa Ulahing mga Adlaw nagkinahanglan og sakripisyo sa kalibutanong mga tumong ug mga gusto; kini nagkinahanglan og pagkamatinud-anon, kalig-on sa pamatasan, gugma sa kamatuoran, kaligdong ngadto sa baruganan, ug madasigon nga tinguha nga makita ang kadaugan, padayon nga pagmartsa sa kamatuoran. Kini nagpasabut sa kasagaran ang atong kahimtang dili inila. Kini nagpasabut nga walay hunong nga gubat batok sa sala ug pagka-kalibutanon. Dili kini sayon nga dalan nga pagalaktan, … apan aron lamang kita makaestablisar og kamatuoran, makalig-on og pamatasan, ug makahupot og putli nga mga baruganan sa ebanghelyo nga gisalig nganha kanato.⁶

Adunay mga tawo kinsa maisugon sa pagbuhat sa tanan nga ilang mahimo aron sa pagpadangat og piho nga mga resulta. Sila makig-away sa mga dautan ug makigbatok sa mga sayop nga gipahamtang ngadto kanila ug ngadto sa uban; apan kon sila mapildi, kon ilang makita nga ang mga matarung mao ang nag-antus, ug ang dautang napahiluna nga mga tawo nagmadaugon, sila mosibug. Unsa pa may kapuslanan? Kana nga pangutana ang mopatigbabaw sa ilang mga hunahuna. Ilang makita ang dautang mga tawo nga nagmalampuson. Ilang makita nga ang mga tawo nga dautan og dungog gipasidunggan sa mga katawhan hangtud nga hapit na sila madani nga ang kapalaran makaangkon sa iyang ganti sa sayop nga binuhatan. Alang kanila, unsay nakita nga kapildihan ang nakahatag og kawalay paglaum. Kapildihan kini, sila nag-ingon, ug among buhaton ang makaayo niini, ug ila kining buhian. Ang ilang kasingkasing nawad-an og kadasig. Ang uban hapit na lang mangutana sa mga katuyoan sa Dios. Sila aduna sa kaisug sa tawo kinsa maisug diha sa kasingkasing, apan sila walay kaisug sa hugot nga pagtuo.

Pagkalahi niini ngadto kang Pablo! Siya nagtrabaho nga walay kahadlok, siya nakahimo sa pagpamulong og usa ka balaan nga mensahe, siya nakahimo sa pagbatok sa mga kaaway, ug sila sa dayag nagmadaugon ibabaw kaniya. Siya gidakop ug napaubos sa makalolooy nga pagtratar sa mga namuno sa balaod. Siya gigapos, ug ang kamatayon naghulat kaniya, apan sa gihapon siya maisugon. Ang iyaha mao ang kaisug sa hugot nga pagtuo. Basaha ang makapatandog nga mga pulong nga iyang gipadala ngadto sa Mga Taga-Efeso, nga gisulat diha sa Mga Taga-Efeso 6:13, nga gipadala sa dihang ang kadaghanan sa mga tawo naghunahuna nga ang ilang katuyoan nawala: “Tungod niini dad-a ninyo ang tibuok hinagiban sa Dios, aron makasukol kamo inigabut na sa adlaw sa kalisdanan, ug makapugong kamo sa inyong baruganan tapus sa inyong tanang pakigbisog.”

Human kita makahimo sa tanan nga atong mahimo alang sa katuyoan sa kamatuoran, ug nakasukol sa dautan nga gipahamtang sa mga tawo nganha kanato, ug kita napiog sa ilang mga sayop, katungdanan gihapon nato ang pagpakigbisog. Dili kita mahimong mohunong; kita kinahanglan nga dili lang mohigda. Ang dagkong mga katuyoan dili mapadaug sa usa ka henerasyon. Ang mobarug nga lig-on atubangan sa hilabihan nga pagbatok, kon mahimo na ninyo ang tanan kutob sa inyong mahimo, mao ang kaisug sa hugot nga pagtuo. Ang kaisug sa hugot nga pagtuo mao ang kaisug sa pag-uswag. Ang mga lalaki nga aduna niana nga balaanong kinaiya magpadayon; dili sila tugutan nga magpabiling magbarug kon sila mohimo. Dili lamang sila mga nilalang sa ilang kaugalingong gahum ug kaalam; sila mga instrumento sa usa ka mas taas nga balaod ug usa ka balaanong katuyoan.

Ang uban moundang, sila molikay sa kasamok…. Ang ingon niana nga mga tawo nagbasa og kasaysayan, kon ila man gani nga nasulayan og basa o sabut ang kasaysayan, gawas kon sila naghimo niini; sila dili makakita sa kamot sa Dios diha sa mga panghitabo sa mga tawo, tungod kay sila nakakita lamang uban sa mata sa tawo ug dili uban sa mata sa hugot nga pagtuo. Ang tanang pakigbatok nahanaw gikan kanila—wala nila iapil ang Dios. Sila wala nagsul-ob sa iyang tibuok hinagiban. Kay wala kini sila napuno sa kahadlok ug pagduhaduha, ug sila naunlod. Ang ingon niana nga mga tawo ang tanan nga nagdala og kasamok daw gikinahanglan. Isip mga Santos sa Dios, atong katungdanan ang “pagpakigbisog,” bisan kon kita napiog sa dautan.⁷

Kon ang usa ka tawo makahukom sa pagsalikway sa kalibutan ug sa mga kabuang niini ug mga sala ug mopaila sa iyang kaugalingon uban sa mga katawhan sa Dios, kinsa bisan asa gipakadautan, nagkinahanglan kini og kaisug, pagkalalaki, pagsalig sa kaugalingon, labing hataas nga salabutan ug determinasyon nga dili kasagaran diha sa mga tawo; kay ang tawo mosibog gikan nianang dili inila, gikan nianang dili makahatag nila og pagdayeg ug pasidungog, gikan nianang makapamantsa sa bisan unsang paagi niana nga gitawag nila og dungog o maayong pangalan.⁸

Tuguti nga ang espiritu niining ebanghelyo masilsil og maayo diha sa akong kalag nga bisan og ako moagi ngadto sa kakabus, ngadto sa kalisdanan, ngadto sa pagpanglutos, o ngadto sa kamatayon, tuguti ko ug ang akong panimalay nga moalagad sa Dios ug mosunod sa iyang mga balaod. Bisan pa, ang saad mao nga ikaw panalanginan pinaagi sa pagkamasulundon. Ang Dios mopasidungog niadtong kinsa mipasidungog kaniya, ug mohinumdom niadtong kinsa mihinumdom kaniya. Siya mobayaw ug mopaluyo sa tanan niadtong kinsa mopaluyo sa kamatuoran ug nagmatinud-anon niini. Ang Dios nagtabang kanato, tungod niini, nga magmatinud-anon ngadto sa kamatuoran, karon ug sa kahangturan.⁹

Kita mahimong maisug nga mga manggugubat diha sa katuyoan ni Kristo.

Samtang naminaw sa mga kaigsoonan niining hapona ako nakahunahuna ngadto sa pipila namo ka higala nga namatay na. Kon atong lingion og balik ug maghunahuna nila ni Presidente Young, Heber C. Kimball, Willard Richards, George A. Smith, Orson Pratt, Parley Pratt, Presidente John Taylor, Erastus Snow, ug sa liboan ka mga matinud-anon, maisug nga mga Santos sa Dios kinsa namatay pinaagi sa mga pagpanglutos didto sa Ohio, sa Missouri, ug sa Illinois, ug gipalayas gikan sa ilang mga panimalay sa daghang mga higayon, ug sa katapusan paingon ngadto sa kamingawan, nga walay kasayuran, gawas sa mga saad sa Balaang Espiritu diha sa ilang mga kasingkasing, nga sila makakita ra gayud ug usa ka lugar nga kapahulayan alang sa ilang gikapoy nga mga tiil—gipalayas gikan sa ilang mga panimalay, sa ilang mga pamilya, ug sa ilang mga higala, uban sa pinakangitngit nga pagdahum diha sa kalibutan, kon ang tawhanong kasayuran o panglantaw ang hisgutan, nga makakab-ot og usa ka dangpanan sa pagpahulay, apan sa pagbaktas tabok sa kapatagan uban sa gikapoy nga lakang, bisan pa man uban sa dili matarug nga pagsalig sa Dios ug dili mapakling nga pagtuo diha sa Iyang pulong—kon kita molingi og balik ug maghunahuna niadto nga mga talan-awon dili nato mahimong makalimtan ang mga matinud-anon nga mga lalaki ug mga babaye kinsa miagi niini. Sila wala makuyapi sa dalan; sila wala mobalik sa dautang binuhatan; sila wala mobiya gikan sa kamatuoran. Sa labing lisud nga pagsulay, labing lisud nga pagpanaw, sa labing daghan nga mga babag, sila labing milig-on ug determinado.¹⁰

Ako nakaserbisyo gikan sa akong pagkabatan-on uban sa ingon nga mga tawo sama nila ni Brigham Young, Heber C. Kimball, Willard Richards, George A. Smith, Jedediah M. Grant, Daniel H. Wells, John Taylor, George Q. Cannon, ug Wilford Woodruff ug sa iyang mga kauban, ug ni Lorenzo Snow ug sa iyang mga kauban, ang mga sakop sa napulog duha ka mga apostoles, ang mga seventy, ug ang mga high priest diha sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw lapas sa saysenta ka tuig; ug, nga ang akong pulong madunggan unta sa matag estranghero diha sa tunog sa akong tingog, gusto ko nga mopamatuod kaninyo nga wala pay nagpuyo nga mas maayo pa nga mga tawo kaysa niining mga tawhana sulod sa pundok sa akong kaila. Ako makapamatuod gayud tungod kay ako nasinati niini nga mga tawo, nagtubo gikan sa pagkabata uban kanila, nakauban sila diha sa konseho, diha sa pag-ampo ug pagpangamuyo, ug diha sa pagbiyahe gikan sa panimuyo ngadto sa laing panimuyo sa atong nasud dinhi, ug sa pagtabok sa kapatagan. Ako nakadungog kanila sa pribado ug sa publiko, ug ako mohatag sa akong pagpamatuod nganha kaninyo nga sila mga tawo sa Dios, matinuoron nga mga tawo, putli nga mga tawo, halangdon nga mga tawo sa Dios.¹¹

Ania ang atong mga sister nahiapil sa buhat sa Relief Society…. Ania ang mga sister kinsa konektado sa Mutual Improvement nga mga pundok, ug kadto usab nga konektado sa buhat sa Primary ug sa atong mga tinguha sa Sunday school…. Silang tanan aduna sa atong mga panalangin, tungod kay kita adunay pagsalig kanila. Kita nagtuo nga sila mismo nasayud sa kamatuoran ug dili kinahanglan nga manghulam og kahayag gikan sa laing tawo. Kita nasayud nga ang ilang integridad dili malalis; kita nasayud nga sila nahigugma sa Dios ug sa kamatuoran ug nga sila nahigugma sa buhat labaw pa sa ilang kaugalingon nga tinguha. Kita nakaila sa kadaghanan kanila ug kita nasayud nga kini ang ilang mga pagbati. Ato silang gihigugma; anaa kanila ang atong pagtahud, ang atong hingpit nga pagsalig; ang mga panalangin sa Ginoo maanaa kanila.¹²

Ang mga sister sa Relief Society, kanunayng aktibo ug matinabangon, anaa ra sa duol bisan asa sa panahon sa panginahanglan, nagtabang sa mga kabus, naghupay sa masakiton, nagbisita sa mga balo ug sa mga ilo, ug nagbiyahe ngadto sa layong mga dapit sa paghatag og mahinungdanong mga pagtudlo.¹³

Si Presidente Heber C. Kimball usa sa halangdong mga tawo sa Dios. Matinuoron sama sa puthaw ngadto sa mga gisalig kaniya. Putli sama sa hinapsay nga bulawan. Walay kahadlok sa mga kaaway o sa kamatayon. Madasigon sa panglantaw, puno sa espiritu sa mga propeta. Dinasig sa Dios. Maisugon sa iyang pagpamatuod kang Kristo; sa tibuok kinabuhi, walay paglubad nga higala ug saksi sa balaang tawag ug misyon ni Joseph Smith. Siya gitawag pinaagi sa grasya sa Dios, gi-ordinahan pinaagi sa buhi nga awtoridad, ug nagpuyo ug namatay nga usa ka apostoles ni Ginoong Jesukristo.¹⁴

Ako nagtuo nga ang mga kaigsoonan sa Napulog Duha kinsa nagpabilin sa ilang nahimutangan, nagbuhat sa ilang katungdanan, nagbarug nga lig-on alang sa kauswagan sa gingharian sa Dios, ug nagkahiusa sa ilang mga panglantaw ug mga buhat alang sa pagtukod sa Zion…. Sila angayan sa pagsalig sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, ug nagmaisugon sa ilang mga pagpamatuod alang sa kamatuoran, makugihon ug mabinantayon diha sa ilang pagbantay sa kaayuhan sa Zion.¹⁵

Karon, ang Dios mopanalangin kaninyo. Unta ang kalinaw magpabilin diha sa inyong mga kalag, ug ang gugma ug kamatuoran mopuno kaninyo. Unta ang hiyas modayandayan sa tanan ninyo nga mga dalan. Unta kamo magpuyo nga matarung ug matinuoron atubangan sa Ginoo, hupti ang pagtuo, ug magmaisugon sa pagpamatuod kang Jesukristo; kay siya nga maisugon makadawat sa iyang ganti. Ang Dios mopanalangin kaninyo, mao ang akong pag-ampo sa pangalan ni Jesus. Amen.¹⁶

Mga Sugyot alang sa Pagtuon

Unsay buot ipasabut sa magmaisugon diha sa pagpamatuod kang Kristo? Sa unsang paagi nga atong mapakita diha sa atong inadlaw-adlaw nga kinabuhi ang pagkaandam nga magmatinuoron ngadto sa atong relihiyon ug ngadto sa atong Dios?
Ngano nga ang relihiyon ni Kristo “dili pang-Dominggo nga relihiyon” lamang? Unsaon nato sa pagtudlo sa atong relihiyon ngadto sa atong mga anak “gikan sa atong mga kasingkasing ngadto sa ilang mga kasingkasing ug gikan sa atong mga pagbati ngadto sa ilang mga pagbati”?
Sa unsa nga paagi nga kita isip mga miyembro sa Simbahan nga mosulay usahay aron “mainila” ang ebanghelyo nga “gibutang sa peligro ang baruganan”?
Sa unsang paagi nga kita makapakita og saktong pagkamatugtanon alang sa mga opinyon ug pamaagi sa pagpuyo sa ubang mga tawo nga dili masakripisyo ang integridad ngadto sa baruganan?
Unsaon man nato sa pagtudlo sa mga baruganan sama sa kaisug, integridad ngadto sa baruganan, ug pagkamaisugon sa pagpuyo sa ebanghelyo ngadto sa uban, lakip na ang atong mga anak?
Unsa man ang pipila sa mga paagi diin ang unang mga lider sa Simbahan nagmaisugon sa ilang pagpamatuod? Unsa man ang atong makat-unan bahin sa pagkamaisugon gikan sa mga kinabuhi niini nga mga lider?
Unsa man ang “kaisug sa hugot nga pagtuo”? Kanus-a man nga kamo nakapakita niini nga kaisug sa mga panahon sa pagbatok?
Sa unsang paagi nga kita mahimong magmaisugon sa pagtuman sa atong mga calling sa Simbahan?
Unsa nga mga panalangin ang moabut kanato ug sa atong mga pamilya isip usa ka resulta sa atong pagkamaisugon nga pagpuyo sa ebanghelyo? (Tan-awa usab sa D&P 14:7.) Unsa ang mga mahangturong sangputanan alang niadtong dili maisugon diha sa pagpamatuod kang Jesus? (Tan-awa usab sa D&P 76:79.)

Apostle Paul writing — *Si Apostol Pablo Nagsulat,* ni Robert Barrett. Si Presidente Joseph F. Smith miingon nga si Pablo “gigapus, ug ang kamatayon naghulat kaniya, apan maisugon gihapon siya. Ang iyaha mao ang kaisug sa hugot nga pagtuo” (*Gospel Doctrine,* 119).