Na Veivueti ni Tubucake Dina
Na nodra vakabulai na tamata sai koya na cakacaka sa kacivi keda taucoko kina na iVakabula meda laki vakayacora.
Ena vica na vula sa mai oti toka oqo a vakamatatataki sara tiko kina vakalevu na kena vakabibitaki me qaravi na “tubucake dina” ni Lotu, ka mera kau mai o ira taucoko era gadreva tu mera ciqoma ka maroroya na veiyalayalati kei na cakacakatabu vakalotu ni veivakabulai, ka bula voli ena yalo sa veisau sara vakaidina ka vakamacalataka tiko o Alama (raica na Alama 5:14). E dua vei ira na sala e vakaibalebale cake vakalevu ka bibi me vakayacori na tubucake dina ni Lotu, o ya me ra sikovi yani ka vueti mai o ira era sa papitaiso oti ka ra se lako voli tu ena bula luluqa vakalotu, ni sa sega vei ira na veivakalougatataki kei na cakacakatabu vakalotu ni veivakabulai. Se cava ga na itutu eda sa kacivi yadua kina—dauveituberi se dauveisiko, qasenivuli ni Matawilivola ni Siga Tabu, bisopi, tama, tina, se Vakaitutu Raraba—eda sa rawa ni laki veivueti mai ena dua na sala e vakaibalebale cake. Ni sa dina sara, na nodra kau lesu taucoko mai—o ira na noda matavuvale, sega ni lewenilotu, luluqa tu vakalotu, tamata ivalavala ca—vua na Karisito mera mai ciqoma na cakacakatabu vakalotu ni veivakabulai sa veikacivi vakalou eda sa votai taucoko kina.
Ena dua na mataka ni Siga Tabu ena 30 vakacaca na yabaki sa oti, niu se vakaitavi tiko ena mataveiliutaki ni iteki, keitou a taura e dua na qiri mai vua e dua vei ira na neimami bisopi yalodina. A vakamacalataka tiko mai ni sa tubu cake sara vakalevu na nona tabanalevu ka sa sega ni rawa vua me tauri ira kece na lewenilotu bula kilikili ki na veikacivi e vakaibalebale cake. Sa qai vakamasuti keitou me sa vidai na nona tabanalevu. Ni waraki toka na kena vakadonui, keitou sa nanuma sara na mataveiliutaki ni iteki me keitou laki sikova na tabanalevu oqo ka kacivi ira kece na veitacini kei na veiganeni totoka ka bula kilikili oqo, mera sa mai daukaulotu ni iteki.
Na ikatolu ni tamata au a laki sikova o ya e dua na goneyalewa e gonevuli tiko ena univesiti e kea. Ni toso na neirau veivosaki, au sa vakarogoya sara vua me sa kacivi me dua na daukaulotu. Keirau a vagagalu mada vakalailai. A kai kaya cake mai, “Peresitedi, o ni kila tiko beka niu malumalumu tiko ena Lotu?”
Au a mani galu tu mada vakalailai, ka kaya yani, “Sega, au sega ni kila ni ko malumalumu tiko vakalotu.”
A kaya mai, “Au sa sega tu ni mai Lotu ena vica vata na yabaki.” A qai kaya tale, “O sega beka ni kila ni gauna o malumalumu tu kina vakalotu, e sega ni ka rawarawa na lesu mai?”
Au a sauma, “Sega. E tekivu na nomudou tabanalevu ena 9:00 ena mataka lailai. Mo gole ga mai ki valenilotu, ka mai tomani keimami.”
A sauma o koya, “E sega, e sega ni rawarawa. O rui leqataka e levu na ka. O leqataka se ko na kidavaki se sega se ko na dabe duadua beka ka sega ni kauwaitaki ena gauna ni soqoni. O na leqataka talega na nomu ciqomi se sega kei cei beka era na nomu itokani vou.”
Ni tuturu na waini matana e baluna, a tomana tale o koya, “Au kila ni rau a masulaki au tiko o ta kei na ena vica vata na yabaki oqo meu vakalesui yani ki Lotu.” Keirau a vakanomodi vakalailai, a qai kaya mai, “Ena tolu na vula sa oti au a masulaka tiko meu vakayaloqaqataki, vakaukauwataki, ka meu lesu rawa mai ki lotu.” A mani tarogi au sara, “Peresitedi, o kila beka ni veikacivi oqo sa isau beka ni noqu masu?”
Sa tonawanawa mai na mataqu niu sauma lesu, “Au vakabauta ni sa sauma mai na Turaga na nomu masu.”
A sega walega ni ciqoma o koya na veikacivi o ya; a yaco me dua na daukaulotu vinaka sara. Kau vakabauta ni a sega walega ni kune marau kina vakalevu ia sa vakakina vei rau na nona itubutubu ka vaka talega ki na lewe ni nona matavuvale eso.
E vica na ka au a vulica se a vakavotui vei au mai na ka oqo kei na kena veivakatarogi vakaoqo:
-
Au a vulica ni vuqa na lewenilotu luluqa vakalotu era masulaki tiko mai vei ira na nodra daulomani ena veisiga ka kerea tiko na veivuke ni Turaga mera vueti o nodra daulomani oqo.
-
Au a vulica ni sega dina ni ka rawarawa se ka mamada vua e dua na lewenilotu luluqa vakalotu me tu ga sa lesu mai ki Lotu. Era gadreva mera vukei. Era gadreva na veitokoni. Era gadreva na veiitokanitaki.
-
Au vulica vakakina ni tiko o ira na lewenilotu luluqa vakalotu era sa sasagataka ka gadreva tiko mera raica na sala lesu ki na lotu.
-
Au a vulica ni vuqa na lewenilotu luluqa vakalotu era na taura na veikacivi ke ra kerei vakakina.
-
Au vulica ni sa ka dodonu me qaravi ka kilai e dua na lewenilotu luluqa vakalotu ni sa luvena tagane se luvena yalewa talega na Kalou sa dauloloma.
Ena vuqa na yabaki au a dau vakasamataka tu na sala a rawa ni mua kina na veivakatarogi oqo keu a vakatarogi koya me vaka e dua na lewe ni Lotu luluqa vakalotu. Au sa laiva mo ni qai vakatulewa kina.
Na veivakabulabulataki e a dau tiki bibi tikoga ni cakacaka ni Turaga. Me vaka ga ni veivueti sa nodra ilesilesi na lewenilotu yadua, sa nodra itavi na lewe ni Matabete i Eroni kei na Melikiseteki mera liutaka na cakacaka oqo. Ni dina ga, ni sai koya oqo na inaki dina ni veiqaravi ni matabete—mera kau mai na tamata ki na veiyalayalati bula vakalou; ni na kauta mai na yalo vakacegu, marau, kei na bula yaga vakai koya.
Mai na iVola i Momani, ko ni a rogoca kina na gauna sa raici ira kina na Soramu o Alama Lailai ni ra sa vukitani mai na Lotu, ka sa qai tauyavutaka e dua na ilawalawa mera laki vueti ira mai na tamata oqo. Ni ra sa vakarau yaco yani, a masuta na Turaga o Alama ka kaya:
“Oi kemuni na Turaga, mo ni vakalougatataki keitou me keitou gumatua ka kauti ira lesu vei kemuni, ena vuku i Karisito.
“Oi kemuni na Turaga, raica sa ka talei na nodra bula, ka ra sa wekai keimami talega; ia oi kemuni na Turaga; mo ni vakaukauwataki keitou ka vakavukui keitou, me keitou vakalesui ira yani na wekai keitou oqo vei kemuni” (Alama 31:34–35; vakamatatataki).
Ena vica na vula sa dromu ni oti na veivosaki kei ira na curuvou mai kei ira na lewenilotu luluqa vakalotu vata kei ira na lewenilotu era sa lesu mai ki na lotu, a gole cake mai vei au e dua na turaga e keirau yabaki vata toka ka kaya mai, “O iau e dua a luluqa tu vakalotu voleka ni noqu bula taucoko. Au a lutu mai na Lotu ena itekivu ni noqu bula. Ia au sa lesu mai oqo, kau sa cakacaka tiko ena valetabu vata kei watiqu.”
Niu vinakata me kila o koya ni sa daumaka tu na veika kece, au a kaya kina vakaoqo: “Sa vinaka na ka kece sa cava vinaka.”
A sauma mai, “Sega, e sega ni vinaka na ka kece. Au sa lesu mai ki Lotu, ia au sa vakayali ira na luvequ taucoko kei ira na makubuqu. Ia au sa mai vakadinadinataka tu oqo ni ra sa yali o ira na makubuqu vakarua—era sa yali kece mai na Lotu. E sega ni vinaka na ka kece.”
Ena neitou matavuvale e tiko kina e dua na neitou qase e liu a lewena na Lotu mai Iurope ni se qai tekivu walega na Lotu. A yaco me luluqa vakalotu e dua na luvena tagane. Keirau sa mani vakadikeva lesu kina kei Sisita Edgley na kawa luluqa vakalotu nei koya na qase e liu oqo.
E a rawarawa sara me keirau vakadeitaka vakaveiwatini ni loma ni ono na itabatamata e tarava kei na kena vakasama donu eso, era a rawa ni yali kina e 3,000 na lewe ni matavuvale. Ia oqo ena yaco ki na rua na itabatamata. Era na rawa ni yali e 20,000 ki na 30,000 na luvena na Tamada Vakalomalagi.
Na ilesilesi ni veivueti a yavutaki tiko ena dua vei ira na ivakavuvuli bibi ni Lotu.
“Raica sa ka talei e na mata ni Kalou na tamata kece ga;
“Ia sa mai mate sara na Turaga na nomudou iVakabula; ia sa mai colata na nodra rarawa na tamata kece ga, me ra veivutuni kina ka lesu vua. …
“Ia kevaka drau sa vunau tiko ena nomudrau bula taucoko ka sa saumaki mai kina e dua na tamata, sa na vuabale sara na nomudrau marau e na matanitu i Tamaqu!” (V&V 18:10–11, 15; vakamatatataki).
A noqu madigi talega meu vueta rawa eso na luluqa vakalotu ena noqu bula. Niu kauta lesu mai e dua ki na Lotu, au sega ni raica tikoga e dua na tamata; au raica tiko e ono, vitu, se levu cake na itabatamata—e udolu na tamata. Au nanuma kina na ivolanikalou, “Ka sa saumaki mai kina e dua na tamata, sa na vuabale sara na nomudrau marau” (V&V 18:15).
A kaya kina na Turaga, vei ira na Nona iApositolo, “E dina sa vakalewe na yabaki, a ra sa lewe lailai ga na vakatawa ni were” (Maciu 9:37). E sega ni gadrevi me lewe vica ga na kena ivakatawa. E udolu tu oqo o ira na lewe ni matabete era gugumatua, bula kilikili ka milioni o ira na lewe ni Lotu yalodina ena veiyasai vuravura kecega. Era sa cakacaka tiko na noda matabose ni tabanalevu, kuoramu ni matabete, iSoqosoqo ni Veivukei, kei na so tale na mataisoqosoqo sa nodra ilesilesi mera laki veivueti mai. Na nodra vakabulai na tamata sai koya na cakacaka sa kacivi keda taucoko kina na iVakabula meda laki vakayacora.
Au a vakamacalataka taumada na masu nei Alama ena nodratou gole tiko yani kei rau na nona itokani me ratou laki vueti ira mai na Soramu. Ena iKarua ni Valu Levu e rauta ni 500 na sotia ni Amerika kei na so na lewenivanua veitokoni era a vesu tu ena keba ni kaivesu. Ena vuku ga ni nodra vakararawataki kei na kena leqataki na nodra bula, a digitaki kina e dua na mataivalu volodia ni 100 na sotia ni Amerika mera laki vueti ira mai na kaivesu oqo. Ni ra sa vakarautaki tiko na volodia oqo, sa vakasalataki ira kina o nodra komada ena malanivosa oqo, “Ena yakavi nikua ko ni na sotavi ira na nomuni iliuliu vakalotu, ko ni na tekiduru, ka vosa bubului vua na Kalou ni se tiko ga na nomuni icegu oqori, ko ni na sega ni laiva e dua vei ira na tamata oqo me toso tale na nodra vakararawataki.” (Raica na Hampton Sides, Ghost Soldiers: The Forgotten Epic Story of World War II’s Most Dramatic Mission [2001], 28–29.) Na veivueti sa rawati oqo a veivueti mai na veivakararawataki vakayago kei na bula oqo. Meda sa qai yalolailai beka meda sasagataka na nodra vueti o ira era na rawa ni vakararawataki vakayalo ka tawamudu na kena icavacava? Meda sa qai vakalailaitaka beka na noda dina vua na Turaga?
Meu tinia, na noda gugumatua vaka-lewe ni Lotu dina i Karisito, e lako mai na dina oqo ni Turaga a vakararawataki ena vukuda yadua sara—sega ni lewenilotu, luluqa vakalotu, vakakina o ira na tamata ivalavala ca, kei ira yadudua na lewe ni noda matavuvale. Au vakabauta ni sa rawa meda kauta mai e udolu ki na reki, vakacegu, kei na kamica ni kosipeli, ka drau vakaudolu, ka rawa ni milioni sara, ki na nodra veitabatamata e tarava. Au vakabauta ni sa rawa meda qaqa baleta ni oqo na Lotu ni Turaga, kei na dodonu ni noda matabete ka da sa lewenilotu, eda sa kacivi meda qaqa. Oqo na noqu ivakadinadina vei kemuni ena yaca i Jisu Karisito, emeni.