A ha’amana’o noa Iāna
Na Elder Gerrit W. Gong
Nō te peresidenira’a nō te Hitu ’Ahuru
Ma te haeha’a, te fa’a’ite pāpū nei au, e te pure nei au, e ’ia ha’amana’o noa tātou Iāna―i te mau taime ato’a, i te mau mea ato’a, e i te mau vāhi ato’a tā tātou e parahi ra.
E te mau taea’e ’e te mau tuahine, a tāvini ai au i Asia, ’ua ani mai te ta’ata i te tahi taime, « Elder Gong, e hia ta’ata e ora nei i roto i te area o Asia nō te ’Ēkalesia ? »
’Ua parau vau, « te ’āfara’a o te huira’atira o te ao nei―3,6 miria ta’ata ».
’Ua ani mai te hō’ē ta’ata, « e mea fifi ānei ’ia ha’amana’o i te tā’āto’ara’a o tō rātou mau i’oa ? »
Te ha’amana’ora’a―’e te ha’amo’era’a―e tuha’a ïa nō te orara’a i te mau mahana tāta’itahi. ’Ei hi’ora’a, i te hō’ē taime, i muri a’e i te pā’imira’a i tāna niuniu ’āfa’ifa’i ’āpī i te mau vāhi ato’a, ’ua fa’aoti tā’u vāhine fa’aipoipo e tāniuniu ’oia mai te tahi atu niuniu. A fa’aro’o ai ’oia i tāna niuniu i te ta’ira’a, ’ua mana’o atu ra tā’u vāhine fa’aipoipo, « o vai teie e tāniniu mai nei iā’u ? ’Aita vau i hōro’a a’e i teie nūmera i te tahi noa a’e ta’ata ! »
Te ha’amana’ora’a―’e te ha’amo’era’a―e tuha’a ïa nō tō tātou tere mure ’ore. Te taime, te mā’itira’a, ’e te meharo e tauturu ïa ia tātou ’ia ha’api’i, ’ia tupu i te rahi, ’e ’ia fa’arahi i roto i te fa’aro’o.
I roto i te mau parau o te hō’ē hīmene auhia :
I te mau hepetoma tāta’itahi, a rave ai tātou i te ’ōro’a mo’a, te fafau nei tātou ē, e ha’amana’o noa tātou Iāna. Ma te fa’a’ohipa fātata e 400 hi’ora’a o te mau pāpa’ira’a o te ta’o ha’amana’o, teie na rāve’a e ono e nehenehe ia tātou ’ia ha’amana’o noa Iāna.
A tahi, e nehenehe ia tātou ’ia ha’amana’o noa Iāna ma te ti’aturi i Tāna mau fafaura’a, mau parau ’e te mau pārurura’a.
E ha’amana’o te Fatu i Tāna mau fafaura’a mure ’ore―mai te tau nō Adamu e tae mai i tō Adamu huā’ai « o te tauahi i te parau mau, ’e ’ia hi’o i ni’a, i reira Ziona e hi’o ai i raro ’e ’ia ruru te mau ra’i pā’āto’a ma te ’oa’oa, ’e te fenua ato’a ».2
E ha’amana’o te Fatu i Tāna mau parau, e tae noa atu i te parau nō te fa’aho’ira’a mai ia Iseraela i ha’apurara-’ē-hia ra nā roto i te Buka a Moromona : Te tahi fa’ahou ’ite nō Iesu Mesia ’e te mau parau i hōro’ahia i te melo tāta’itahi ’e i te mau misiōnare o tei ha’amana’o i te faufa’a rahi o te mau vārua ta’ata.3
E ha’amana’o ’e e pāruru te Fatu i te mau nuna’a ’e te mau ta’ata. I roto i teie mau mahana ’āhuehue ’e te ’ārepurepu,4 « te ti’aturi nei te tahi pae i te mau pereo’o ra, e te tahi pae i te mau pua’ahorofenua : e ha’amana’o rā mātou i te i’oa o tō mātou Atua ra, o Iehova »,5 o te arata’i « i tō oe orara’a ».6 I « te ’ati rahi »7 a « ha’amana’o ē, e ’ere ïa i te ’ohipa a te Atua te fa’aorehia, o te ’ohipa rā a te ta’ata nei ».8
Te piti, e nehenehe tā tātou e ha’amana’o Iāna i te mau taime ato’a na roto i te ’itera’a ma te māuruuru rahi i Tōna rima i roto i tō tātou orara’a.
E mea pinepine tātou e ’ite i te rima o te Fatu i roto i tō tātou orara’a ma te hi’o i te ātea. Mai ta te philotopho keretesiano Soren Kierkega’ard i parau : E ta’a-maita’i-hia te orara’a mai te mea e hi’o tātou mai te ātea. ’Āre’a rā… e tītauhia ’ia ora ma te hi’o i mua ».9
’Ua fa’atupuhia iho nei te fa’ahanahanara’a o te 90ra’a o te matahiti o tō’u metua vāhine here. ’Ua fa’a’ite ’oia ma te māuruuru rahi i tōna ’itera’a pāpū nō te mau ha’amaita’ira’a a te Atua i te mau ’ōro’a rārahi tāta’itahi o tōna orara’a. Te mau ’ā’amu ’utuāfare, te mau peu ’utuāfare, ’e te mau tā’amura’a ’utuāfare, tei tauturu ia mātou ’ia ’aihau i te ha’amana’ora’a i te mau mea tei ma’iri, ma te hōro’a i te mau tumu ’e te ti’aturi i muri nei. Te fa’a’ite nei te reni autahu’ara’a e te mau ha’amaita’ira’a patereareha i te rima o te Atua i roto i te mau u’i ato’a.
’Ua feruri ānei ’outou ia ’outou iho ’ei buka ha’amana’ora’a nō ’outou iho―ma te feruri eaha ’e e mea nāhea tō ’outou mā’itira’a ’ia ha’amana’o ?
’Ei hi’ora’a, i tō’u ’āpīra’a, ’ua hina’aro mau vau e ha’uti i roto i te pupu tāora popo i roto i te ’ete o tā’u fare ha’api’ira’a. I te hō’ē mahana, ’ua mā’iti te ta’ata ha’apa’o pupu i tō mātou 1,93 metera, ta’ata ha’uti rōpū nō te mau hau ato’a e ’oia ato’a tō mātou 1,88 metera, ta’ata ha’uti i mua maita’i roa a’e ’e ’ua parau mai iā’u, « e nehenehe au e tu’u ia ’oe i roto i te pupu, terā rā e mea pāpū roa ē, ’aita roa atu ’oe e ha’uti ». Te ha’amana’o nei au i tōna fa’aitoito-maru-noa-ra’a mai iā’u, « nō te aha ’aita ’oe e tāmata i te ha’uti i te tu’e popo ? E riro oe i te mea maita’i ». ’Ua popo tō’u ’utuāfare i te ōra’a tā’u popo mātāmua.
E nehenehe tātou e ha’amana’o i te mau ta’ata o tei hōro’a i te hō’ē rāve’a ’e i muri iho, te piti o te rāve’a, ma te parau ti’a, te maru, te fa’aoroma’i, ’e te fa’aitoito. ’E, e riro ïa tātou te tahi atu ta’ata tā te tahi e ha’amana’o ’ia hina’aro pūai ana’e rātou i te tauturu. A ha’amana’o ma te māuruuru rahi i te tauturu a vetahi ’ē, e te fa’aurura’a a te Vārua arata’i ’ei rāve’a ’ia ha’amana’o Iāna. E rāve’a teie e tai’o tātou i tō tātou mau maita’i ’e ’ia ’ite eaha ta te Atua i rave.10
Te toru, e nehenehe tā tātou e ha’amana’o noa Iāna ma te ti’aturi a ha’apāpū mai ai te Fatu tātou ē, « o ’oia o tei tātarahapa i tāna ra mau hara, ’ua fa’aorehia ïa te reira, ’e e ’ore ho’i au, o te Fatu e ha’amana’o fa’ahou ā i te reira ».11
’Ia tātarahapa hope roa ana’e tātou, ma te fā’i ’e te ha’apae ’ē i tā tātou mau hara, e ani tātou mai ia Enosa, i te taime e ’īriti-’ē-hia atu tā tātou mau hara, « e te Fatu, naheahia i te reira ? » ’e a fa’aro’o i te pāhonora’a « nō tō fa’aro’o i te Mesia »12 ’e i Tāna anira’a manihi « ia fa’a’ite mai i tā ’oe parau ».13
’Ia tātarahapa ana’e tātou ’e ’ia fa’a’ite ana’e te mau feiā fa’atere o te autahu’ara’a ē, ’ua ti’amā tātou, ’aita e anihia ia tātou ’ia fā’i ’e ’ia fā’i fa’ahou ā i teie mau hara tāhito. Te vai ti’amāra’a, e ’ere ïa te rirora’a ’ei mea maita’i hope roa. Te ani manihini nei te fa’anahora’a nō te ’oa’oa a te Metua i te Ao ra ia tātou ’ia vai ha’eha’a ma te hau i roto i te terera’a o tō tātou orara’a, nō te riro i te hō’ē mahana ’ei mea maita’i hope roa i roto i te Mesia,14 ma te ha’ape’ape’a ’ore, te ’ōmino ’ore ’e ’aore rā te ’oa’oa ’ore i roto i tō tātou mau paruparu i teie mahana. A ha’amana’o, ’ua ’ite ’Oia i te mau mea ato’a ’aita tātou e hina’aro i te tahi ta’ata ’ia ’ite nō ni’a ’ia tātou—’e ’ua here noa ā ’oia ia tātou.
I te tahi taime, e tāmata te orara’a i tō tātou ti’aturi i te aroha o te Mesia, tōna parau ti’a, e tōna ha’ava ’e i Tōna ani-manihi-ra’a fa’aora nō te fa’ati’a i Tāna tusia tāra’ehara ’ia fa’aora ia tātou mai tā tātou e tātarahapa atu ia vetahi ’ē, ’e ia tātou iho.
’Ua haere atu te hō’ē vāhine ’āpī nō te hō’ē fenua ’ē’ē e tītau i te ’ohipa ’ei pāpa’i ve’a, e mea ’ino roa rā te ti’a fa’atere o te hōro’a ’ohipa. Na ō atu ra iāna, « ma tā’u tārimara’a, te ha’apāpū nei au e ’ore roa ’oe e riro mai ’ei pāpa’i ve’a, e riro rā ’ei ō i te ’āpo’o fa’aru’era’a pape vi’ivi’i ». O ’oia ana’e te vahine ō ’āpo’o fa’aru’era’a pape vi’ivi’i i roto i te hō’ē pupu tāne.
E rave rahi matahiti i muri mai, ’ua riro teie vahine ’ei ti’a fa’atere ’ohipa. I te hō’ē mahana, ’ua haere mai te hō’ē tāne e ani i tāna tārimara’a nō te fāri’i i te hō’ē ’ohipa.
Ani atu ra ’oia, « te ha’amana’o ra ānei ’oe iā’u ? » ’aita ’oia e ha’amana’o ra.
’Ua parau ’oia, « ’aita ’oe e ha’amana’o ra iā’u, ’āre’a rā te ha’amana’o ra vau ia oe. Na roto i tā oe tārimara’a, ’ua ha’apāpū ’oe ē, e ore roa vau e riro mai ’ei pāpa’i ve’a. Na roto i tō ’oe tārimara’a, ’ua haere atu vau e ō i te ’āpo’o fa’aru’era’a i te pape vi’ivi’i, o vau ana’e ïa te vahine ō ’āpo’o fa’aru’era’a i te pape vi’ivi’i i roto i te hō’ē pupu tāne ».
’Ua parau te reira vāhine iā’u ē, « te mana’o nei au e, e mea ti’a iā’u ’ia aupuru i teie tāne maita’i a’e i tāna i rave i ni’a iā’u―’aita rā i roa’a iā’u te reira pūai ». I te tahi taime, ’aita te reira pūai i roto ia tātou, e ’itehia rā i roto i te ha’amana’ora’a i te tusia tāra’ehara a tō tātou Fa’aora o Iesu Mesia.
’Ia mutu ana’e te ti’aturira’a, ’ia vāvāhihia te mau moemoeā, ’ia ’oto te ’ā’au, ’e ’ia ’oto fa’ahou, ’ia hina’aro ana’e tātou i te parau ti’a ’e te aroha, ’ia riri ana’e tātou ’e ’ia tahe tō tātou roimata, ’ia hina’aro ana’e tātou e ’ite e’aha te tāp’ea, ’e e’aha te vaiiho, e nehenehe tā tātou e ha’amana’o Iāna i te mau taime ato’a. E ’ere te orara’a i te mea taehae mai te ’itehia i te tahi taime. E nehenehe Tōna aroha hope ’ore e tauturu ia tātou ’ia ’ite i tō tātou ’ē’a, te parau mau ’e te ora.15
’Ia ha’amana’o ana’e tātou i Tāna mau parau ’e Tōna hi’ora’a, e’ita tātou e ha’ahara ’aore rā e tāpe’a mai te hara.
E ta’ata hāmani pereo’o uira te metua tāne o tō’u hoa. E ’itehia tāna ’ohipa ti’a i roto ato’a i tōna mau rima tāmā-maita’i-hia. I te hō’ē mahana, i te hiero, ’ua parau te hō’ē ta’ata i te metua tāne o tō’u hoa ē, e mea tītauhia ’ia tāmā maita’i ’oia i tōna nā rima na mua ’oia a tāvini atu ai i reira. Ma te ’ore i ha’ahara, ’ua ha’amata teie ta’ata maita’i i te ’uī rima i te mau vaira’a mā’a a te ’utuāfare i te pape pu’a na mua ’oia e haere atu ai i te hiero. Te fa’ahōho’a nei ’oia i te mau ta’ata o « te pa’i’uma i te mou’a o Iehova » e « o te ti’a i tōna ra vāhi mo’a » ma te rima hau atu i te mā ’e te ’ā’au hau atu i te maita’i.16
Mai te mea te vai nei i roto ia tātou te mau mana’o maita’i ’ore, te ’ino’’ino ’aore rā te riri ’aore rā mai te mea te vai nei te tahi ’ohipa o te tītauhia ’ia tātarahapa ia vetahi ’ē, teie te taime ia na reira.
Te maha, te ani manihini nei ’Oia ia tātou ’ia ha’amana’o ē, e fāri’i noa ’Oia ia tātou i te fare.
E ha’api’i tātou na roto i te anira’a ’e i te ma’imira’a. Terā rā, ’eiaha e fa’aea i te ma’imi hōhonu tae noa atu e tāpae ’outou―i roto i te mau parau a T. S. Eliot―« I te vāhi [’outou] e ha’amata ai, e ’ite ’outou i te reira vāhi nō te taime mātāmua ».17 ’Ia ineine ana’e ’outou, a ’īriti i tō ’outou ’ā’au i te Buka a Moromona i te hō’ē fa’ahou a taime, mai te taime mātāmua. Tā’u tāparura’a, a pure ma te mana’o pāpū, hō’ē ā taime, nō te taime mātāmua.
A ti’aturi i taua meharo mātāmua ’e ’aore rā paruparu ra. A vaiiho i te reira ia fa’arahi i tō ’outou fa’aro’o. I te Atua, ’aita e oti’a nō te ho’i ’orera’a mai.
Te tāparu nei te mau peropheta tahito ’e nō teie ’anotau ia tātou ’eiaha e vaiiho i te mau ’ohipa mā’au, te mau hapehape ’aore rā te mau paruparu ta’ata nei―tō vetahi ’ē aore tō tātou iho –ia fa’aere ia tātou i te mau parau mau, te mau fafaura’a, ’e i te mana fa’aora i roto i Tāna ’evanelia tei fa’ati’a-fa’ahou-hia mai.18 E mea faufa’a rahi roa te reira i roto i te hō’ē ’ēkālesia i reira tātou tātaitahi e tupu ai i te rahi na roto i tā tātou nei mau ’ohipa rava’i ’ore. ’Ua parau te peropheta Iosepha, « ’aita vau i parau ia ’outou e mea maita’i roa vau ; ’āre’a rā ’aita e hape i roto i te mau heheura’a o tei ha’api’ihia mai iā’u ».19
Te pae, e nehenehe tātou e ha’amana’o noa Iāna i te Sābati na roto i te ’ōro’a mo’a. I te hope’ara’a o Tōna tau i te tino nei ’e i te ha’amatara’a o Tōna tau ti’a-fa’ahou-ra’a―nā e piti tau―’ua rave te Fa’aora i te pane ’e i te uaina ’e ’ua ani ’ia ha’amana’o tātou i Tōna Tino ’e te toto,20 « nō te mau taime ato’a a rave ai ’outou i te reira, e ha’amana’o ’outou i te reira hora a vai ai au i rotopū ia ’outou ».21
I roto i te ’ōro’a o te ’ōro’a mo’a, te fa’a’ite nei tātou i te Atua te Metua ē, ’ua ti’a ia tātou i te rave i te i’oa o Taāna Tamaiti i ni’a iho ia tātou, ’e i te ha’amana’o noa iāna e a muri noa atu, ma te ha’apa’o maita’i i tāna mau fa’aue tāna i tu’u mai ia tātou ia vai noa Tōna vārua i roto ia tātou e a muri noa atu.22
Mai tā Amuleka i ha’api’i, e ha’amana’o tātou Iāna a pure ai tātou nō tā tātou mau fa’a’apu, tā tātou mau nana, ’e tō tātou ’utuāfare tā’āto’a, ’e ’ia ha’amana’o tātou i te ta’ata veve, e tei tāha’a noa, tei ma’ihia ’e tei ’atihia ra.23
E te hope’a, te ono, te ani manihini mai nei te Fa’aora ia tātou ’ia ha’amana’o noa Iāna mai Iāna e ha’amana’o noa ia tātou.
I roto i te fenua ’āpī, ’ua ani manihini te Fa’aora i te mau ta’ata i reira, ’ia haere mai, te tahi i muri i te tahi, ’ia tu’u i tō rātou rima i tōna ’ao’ao ’e ’ia fāfā noa mai i te puta auri i Tōna rima ’e i Tōna avae ato’a ho’i.24
Te fa’ata’a nei te mau pāpa’ira’a mo’a i te ti’a-fa’ahou-ra’a ē, « e fa’aho’ihia te mau melo ato’a, ’e te mau ponaivi ato’a i tō rātou iho vāhi mau » ’oia ato’a ’e « e ’ore ho’i te hō’ē ’i’o rouru o te upo’o e mo’e ».25 Ta’a ’ē noa atu te reira, te ani nei au ’ia feruri ē, nō te aha te tino maita’i hope roa ’e te ti’afa’ahou o tō tātou Fa’aora i vai noa ai te mau puta i roto i Tōna ra ’ao’ao ’e te mau puta naero i roto i Tōna na rima ’e i te avae ho’i.26
I te tahi taime i roto i te ’ā’amu, ’ua fa’asataurohia te mau ta’ata. ’Āre’a rā, o tō tātou ana’e Fa’aora, o Iesu Mesia, o tei tauahi ia tātou ma te amo fa’ahou i te mau tāpa’o o Tōna here vi’ivi’i ’ore. O ’Oia ana’e o tei fa’atupu i te tohura’a ’ia fa’ateiteihia i ni’a i te satauro ’e ’ia ’ume tāta’itahi mai ia tātou, ma te pi’i i tō tātou nei i’oa, Iāna ra.27
’Ua fa’a’ite te Fa’aora :
« E, e mo’e ā ïa iāna, e’ita rā ’oe e mo’e iā’u ».
« Inaha ! ’ua pāpa’i ha’amau vau ia ’oe i ni’a i tō’u ’apu rima ».28
’Ua fa’a’ite pāpū mai ’Oia : « O vau nei ïa o tei fa’ateiteihia i ni’a. O Iesu vau o tei fa’asataurohia ra. O vau nei te Tamaiti o te Atua ».29
Ma te haeha’a, te fa’a’ite pāpū nei au, e te pure nei au, e ’ia ha’amana’o noa tātou Iāna―i te mau taime ato’a, i te mau mea ato’a, e i te mau vāhi ato’a tā tātou e parahi ra.30 I te i’oa hanahana ’e te mo’a o Iesu Mesia, ’āmene.