សេចក្តីជំនឿ ដើម្បីបន្តឆ្ពោះទៅមុខ
ដោយអែលឌើរ រ៉ូណល អេ រ៉ាសបាន
ក្នុងកូរ៉ុមនៃពួកសាវកដប់ពីរនាក់
ដកស្រង់ចេញពីសារលិខិតដែលបានថ្លែងឡើងនៅរោងឧបោសថទីក្រុង សលត៍ លេក ថ្ងៃទី ២៤ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០០៧ នៅក្នុងទិវាពួកអ្នកត្រួសត្រាយ ដែលធ្វើការប្រជុំពិសេសនាពេលព្រឹកព្រលឹម ។
ដោយមានការគាំទ្រជាមួយនឹងទីបន្ទាល់អំពីព្រះអម្ចាស់យេស៊ូវគ្រីស្ទ នោះសមាជិកនៃក្រុមរទេះវីល្លី បានបន្តធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅមុខតទល់នឹងការលំបាក និងការស្រេកឃ្លាន ។
ឆ្វេងដៃ ៖ ទីក្រុង ហ្គ្លូឆេស្ទើរ ប្រទេសអង់គ្លេសបច្ចុប្បន្ន ទីជនបទ
ថតរូបដោយ EddieCloud/stock.adobe.com
ដំណើររឿងដែលខ្ញុំចង់ចែកចាយបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងទីជនបទដែលមានទេសភាពពណ៌បៃតងនៃប្រទេសអង់គ្លេស ជាកន្លែងដែល ចន បែនណែត ហាឃីន បានកើតនៅ ហ្គ្លូឆេស្ទើរ ក្នុងឆ្នាំ ១៨២៥ ។ គាត់បានជ្រមុជទឹកក្លាយជាសមាជិកនៃសាសនាចក្រនៃព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទនៃពួកបរិសុទ្ធថ្ងៃចុងក្រោយ នៅឆ្នាំ ១៨៤៩ ហើយបានចាកចេញទៅកាន់ទ្វីបអាមេរិកនៅក្នុងឆ្នាំដដែលនោះ ជាមួយក្រុមពួកបរិសុទ្ធថ្ងៃចុងក្រោយដោយជិះកប៉ាល់ ហ៊ិនរី វ៉ែ ។ គាត់បានមកដល់រដ្ឋ យូថាហ៍ នៅក្នុងខែ សីហា ឆ្នាំ ១៨៥២ ហើយជាអ្នកត្រួសត្រាយដែលជាជាងដែកនៅក្នុងជំនាន់ដើមនៃការតាំងទីលំនៅនៅរដ្ឋយូថាហ៍ ។
អនាគតភរិយារបស់គាត់ឈ្មោះ សារ៉ា អេលីស្សាប៊ែត មូលតុន ក៏មកពីតំបន់ជនបទនៃប្រទេសអង់គ្លេសផងដែរ ។ អឺឆេសស្ទើរគឺជាភូមិតូចមួយនៅក្បែរ រីវើរ នីនី ដែលមានចម្ងាយប្រហែលជា ១០៥ គីឡូម៉ែត្រនៅភាគខាងជើងប្រទេសអង់គ្លេស ហើយមានចម្ងាយប្រហាក់ប្រហែលទៅនឹងទីក្រុង ប៊ើមីងហាំ ភាគខាងកើត ។ សារ៉ា អេលីស្សាប៊ែត កើតនៅទីនោះក្នុងឆ្នាំ ១៨៣៧ ជាកូនរបស់ ថូម៉ាស់ មូលតុន -និង អេស្ទើរ ម៉ាស្ស ។ ម្តាយរបស់សារ៉ា អេលីស្សាប៊ែត បានស្លាប់កាលគាត់អាយុពីរឆ្នាំ ហើយក្នុងឆ្នាំ ១៨៤០ ឪពុករបស់គាត់បានរៀបការនឹង សារ៉ា ដែនតុន ។
នៅក្នុងខែ មិថុនា ឆ្នាំ ១៨៣៧ អែលឌើរ ហ៊ីប៊ើរ ស៊ី ឃិមបឹល ( ១៨០១–១៨៦៨ ) ក្នុងកូរ៉ុមនៃពួកសាវកដប់ពីរនាក់ និងសមាជិកដទៃទៀតនៃសាសនាចក្របាននៅក្នុងប្រទេសអង់គ្លេសធ្វើកិច្ចការផ្សព្វផ្សាយសាសនា ។ ក្នុងចំណោមអ្នកប្រែចិត្តជឿជាច្រើនដែលត្រូវបានបង្រៀនដោយពួកអ្នកផ្សព្វផ្សាយសាសនាទាំងនេះ មានក្រុមគ្រួសារមួយដែលបានឲ្យសៀវភៅ A Voice of Warning ដោយអែលឌើរ ប៉ាលី ភី ប្រាត្ត ( ១៨០៧–១៨៥៧ ) ក្នុងកូរ៉ុមនៃពួកសាវកដប់ពីរនាក់ ។ ដោយបានអានសៀវភៅនោះ ថូម៉ាស់ និងសារ៉ាបានប្រែចិត្តជឿ ហើយបានជ្រមុជទឹកនៅថ្ងៃទី ២៩ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ១៨៤១ ។ កាលនោះ គ្រួសាររបស់ពួកគេមានតែកូនពីរនាក់ប៉ុណ្ណោះ — សារ៉ា អេលីស្សាប៊ែត អាយុបួនឆ្នាំ និងម៉ារី អាន អាយុប្រាំពីរខែ ។
វិញ្ញាណនៃការប្រមូលផ្តុំគ្នាគឺមានទំហំធំធេងនៅក្នុងដួងចិត្តនៃអ្នកប្រែចិត្តជឿនៅក្នុងទ្វីបអើរ៉ុប ។ បំណងប្រាថ្នាដ៏ធំបំផុតរបស់ពួកគេគឺធ្វើអន្តោប្រវេសន៍ទៅទ្វីបអាមេរិក ជាកន្លែងដែលពួកគេអាចនៅជាមួយពួកបរិសុទ្ធក្នុងចំនួនដ៏ច្រើន ។ ដូចជាមនុស្សដទៃទៀងផងដែរ គ្រួសារមូលតុនគ្មានប្រាក់គ្រប់គ្រាន់ដើម្បីបំពេញបំណងប្រាថ្នានេះទេ ។ ប៉ុន្តែការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ពួកគេនោះមានទំហំធំធេងណាស់ ហើយពួកគេបានចាប់ផ្តើមសន្សំប្រាក់នៅក្នុងក្រឡផ្លែឈើមួយ ។
មូលនិធិអន្តោប្រវេសន៍ដែលមានជាបន្តបន្ទាប់
នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៤៩ ប្រធាន ព្រិកហាំ យ៉ង់ ( ១៨០១–១៨៧៧ ) បានបង្កើតមូលនិធិអន្តោប្រវេសន៍ដែលមានជាបន្តបន្ទាប់ ដើម្បីជួយសមាជិកសាសនាចក្រទទួលបានមធ្យោបាយធ្វើដំណើរទៅទ្វីបអាមេរិក ។ មនុស្សដំបូងដែលត្រូវធ្វើដំណើរជាមួយនឹងជំនួយនៃមូលនិធិនេះបានធ្វើដំណើរដោយក្រុមរទេះជាមួយគ្នា ប៉ុន្តែមធ្យោបាយធ្វើដំណើរនេះមានសភាពយឺត និងថ្លៃ ។ ទោះបីជាមានជំនួយមកពីមូលនិធិអន្តោប្រវេសន៍ដែលមានជាបន្តបន្ទាប់ក្តី ក៏មានមនុស្សបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះដែលអាចមានប្រាក់គ្រប់គ្រាន់ដើម្បីធ្វើដំណើរ ។ ថ្នាក់ដឹកនាំសាសនាចក្របានធ្វើការស៊ើបអង្កេតអំពីការប្រើរទេះអូស ហើយបានដឹងថា រទេះអូសអាចធ្វើដំណើរលឿនជាង ហើយចំណាយប្រាក់ទាបជាង ។
នៅគ្រានោះគ្រួសារមូលតុនមានកូនចំនួនប្រាំពីរនាក់ ប៉ុន្តែជាមួយនឹងប្រាក់សន្សំក្នុងក្រឡផ្លែឈើរបស់ពួកគេ និងជំនួយមកពីមូលនិធិអន្តោប្រវេសន៍ដែលមានជាបន្តបន្ទាប់ រួមទាំងមធ្យោបាយធ្វើដំណើរដែលថោកជាងមុន នោះក្តីសុបិនរបស់ពួកគេក្នុងការធ្វើអន្តោប្រវេសន៍កើតចេញជារូបរាងឡើង ។ សម្រាប់ក្រុមគ្រួសារមួយដែលមានគ្នាប្រាំបួននាក់ វាតម្រូវឲ្យមានការដាក់ផែនការយ៉ាងប្រុងប្រយ័ត្នដើម្បីរៀបចំធ្វើដំណើរ ។ ដើម្បីសន្សំប្រាក់ឲ្យច្រើនថែមទាំងដើម្បីទិញអ្វីដែលពួកគេចាំបាច់ត្រូវទិញ នោះពួកគេបានរស់នៅដោយបរិភោគតែម្សៅស្រូវបាលីប៉ុណ្ណោះស្ទើរជិតមួយឆ្នាំ ។
នៅពេលការចេញដំណើររបស់ពួកគេមកដល់ ថូម៉ាស់ ស្ទាក់ស្ទើរមិនចង់ធ្វើដំណើរ ដោយសារភរិយារបស់គាត់កំពុងពពោះ ។ ប៉ុន្តែ សារ៉ា ដេនតុន មូលតុន គឺជាស្ត្រីម្នាក់ដែលមានសេចក្តីជំនឿ ហើយពុំបានរុញរាឡើយ ។ ពីមុនពួកគេចាកចេញពីប្រទេសអង់គ្លេស អ្នកផ្សព្វផ្សាយសាសនាម្នាក់បានផ្តល់ការប្រសិទ្ធពរឲ្យសារ៉ា ដែលគាត់បានសន្យានឹងនាងថា ប្រសិនបើនាងនឹងទៅរដ្ឋយូថាហ៍ នោះនាងនឹងធ្វើដំណើរដោយសុវត្ថិភាព ដោយគ្មានបាត់បង់សមាជិកណាម្នាក់នៃគ្រួសាររបស់នាងឡើយ — ជាការសន្យាមួយនៅក្នុងការប្រសិទ្ធពរនោះ ដែលមិនយូរឡើយនឹងមានសមាជិក ១០ នាក់នៅក្នុងគ្រួសារនេះ !
បន្ទាប់ពីក្រុមគ្រួសារនោះបានចេញដំណើរដោយជិះកប៉ាល់បានបីថ្ងៃ ដោយជិះកប៉ាល់ពី លីវើរភូល ប្រទេសអង់គ្លេសនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៥៦ នោះកប៉ាល់ ស្សនតុន បានស្វាគមន៍ទារកថ្មីម្នាក់ ។ កប៉ាល់ ស្សនតុន ត្រូវបានជួលឲ្យដឹកពួកបរិសុទ្ធចំនួន ៧៦៤ នាក់ ដែលមានជនជាតិដាណាម៉ាក់, ស៊ុយអែត និងអង់គ្លេស ។ ពួកគេនៅក្រោមការដឹកនាំរបស់អ្នកផ្សព្វផ្សាយសាសនាម្នាក់ឈ្មោះ ជេមស៍ ហ្គ្រេ វីល្លី ។
ប្រាំមួយសប្តាហ៍ក្រោយមកកប៉ាល់ ស្សនតុន បានធ្វើដំណើរចូលទៅកំពង់ផែ នូវ យ៉ោក ។ បន្ទាប់មក ក្រុមគ្រួសារមូលតុនបានជិះរថភ្លើង ដើម្បីធ្វើដំណើរដ៏វែងទៅភាគខាងលិច ។ ពួកគេបានទៅដល់ទីក្រុងអៃអូវ៉ា រដ្ឋអៃអូវ៉ា ក្នុងខែ មិថុនា ឆ្នាំ ១៨៥៦ ជាចំណុចចាប់ផ្តើមនៃក្រុមរទេះអូស ។ ក្នុងរយៈពេលតែបីថ្ងៃប៉ុណ្ណោះពីមុនពួកគេទៅដល់ ក្រុមរទេះអូសរបស់លោកមេបញ្ជាការ អែតវឺត ប័ងឃើរ បានធ្វើដំណើរចេញពីទីក្រុងអៃអូវ៉ា ដោយយកក្រុមរទេះអូសជាច្រើនដែលអាចយកទៅបាន ។
ការលំបាករបស់ក្រុមរទេះអូស
ពីរសប្តាហ៍ក្រោយមក ក្រុមរទេះវីល្លីត្រូវបានពួកបរិសុទ្ធមួយក្រុមទៀតចូលរួមជាមួយ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ អែតវឺត ម៉ាទីន ។ ឥឡូវនេះ ភ្នាក់ងាររបស់សាសនានៅទីក្រុងអៃអូវ៉ា ដែលបានធ្វើការយ៉ាងខ្លាំងក្នុងការផ្គត់ផ្គង់ និងបញ្ជូនក្រុមរទេះអូសទាំងបីក្រុមដំបូង មានការលំបាកយ៉ាងខ្លាំងក្នុងការផ្គត់ផ្គង់ដល់ក្រុមដ៏ធំដែលទើបតែមកដល់យឺតដោយពុំបានរំពឹងទុកនេះ ។ ពួកគេត្រូវធ្វើរទេះអូសចំនួន ២៥០ រទេះ ពីមុនពួកបរិសុទ្ធទាំងនេះអាចបន្តដំណើររបស់ពួកគេ ។
បុរសគ្រប់គ្នាដែលមានសុខភាពល្អ និងរឹងមាំ ត្រូវដាក់ឲ្យធ្វើរទេះ ខណៈដែលពួកស្ត្រីធ្វើតង់ជាច្រើនសម្រាប់ការធ្វើដំណើរ ។ អ្នកធ្វើរទេះជាច្រើននាក់ដែលគ្មានជំនាញពុំបានអនុវត្តតាមគំរូប្លង់ឡើយ ប៉ុន្តែបានធ្វើរទេះដែលមានទំហំ និងកម្លាំងផ្សេងៗ ដែលបង្កឲ្យមានការលំបាកនៅពេលក្រោយមកទៀត ។ ជាចាំបាច់ រទេះដែលត្រូវការមួយចំនួនតម្រូវឲ្យធ្វើចេញពីឈើដែលទើបតែកាប់ថ្មី ដែលពុំទាន់ចាស់ ហើយជួនកាលប្រើស្បែក និងកំប៉ុងដើម្បីធ្វើជាកង់រទេះ ។ រទេះនីមួយៗផ្ទុកអាហារ ព្រមទាំងទ្រព្យសម្បត្តិទាំងអស់របស់ពួកបរិសុទ្ធជាច្រើន ។
ជារឿយៗ រទេះនីមួយៗត្រូវផ្ទុកឥវ៉ាន់ពី ១៨០ ទៅ ២៣០ គីឡូក្រាម ដែលមានដូចជាម្ស៉ៅអង្ករ សម្ភារដេក ប្រដាប់ប្រដាចម្អិនអាហារ និងសម្លៀកបំពាក់ ។ បុគ្គលម្នាក់ៗអនុញ្ញាតឲ្យដាក់វ៉ាលីផ្ទាល់ខ្លួនតែ ៨ គីឡូក្រាមតែប៉ុណ្ណោះ ។
ថូម៉ាស មូលតុន និងក្រុមគ្រួសាររបស់លោកដែលមានគ្នា ១០ នាក់ត្រូវបានចាត់ឲ្យទៅក្រុមរទេះទីបួន គាត់នៅក្រោមការដឹកនាំរបស់មេបញ្ជាការវីល្លីម្តងទៀត ។ ក្រុមនេះមានពួកបរិសុទ្ធជាង ៤០០ នាក់ ដែលជាទូទៅមានមនុស្សចាស់ច្រើនជាង ។ របាយការណ៍ដែលបានធ្វើឡើងនៅក្នុងខែ កញ្ញានាឆ្នាំនោះបានរៀបរាប់ថាមាន « មនុស្ស ៤០៤ នាក់, រទេះសេះ ៦ គ្រឿង, រទេះអូស ៨៧ គ្រឿង, គោ ៦ នឹម, គោ ៣២ ក្បាល និងសេះ ៥ ក្បាល » ។១
គ្រួសារមូលតុនត្រូវបានផ្តល់ឲ្យតែតង់មួយ និងរទេះទទេមួយប៉ុណ្ណោះ ។ ថូម៉ាស់ និងភរិយារបស់គាត់ទាញរទេះដែលមានដំបូល ។ ទារកដែលទើបកើត ឆាលឡេស និងបងស្រី លីស្ស៊ី ( សូហ្វីយ៉ា អេលីស្សាប៊ែត ) ជិះនៅលើរទេះនេះ ។ ឡូធី ( ឆាឡុត ) អាចជិះបាននៅពេលរទេះអូសចុះទួលប៉ុណ្ណោះ ។ ជេមស៍ ហ៊ើប៊ើដែលមានអាយុប្រាំបីឆ្នាំ ដើរពីក្រោយជាមួយខ្សែចងជាប់នឹងចង្កេះរបស់គាត់ដើម្បីកុំឲ្យគាត់វង្វេង ។ រទេះធ្ងន់មួយផ្សេងទៀតទាញដោយបងស្រីច្បងពីរនាក់ — សារ៉ា អេលីស្សាប៊ែត ( ១៩ ឆ្នាំ ) និង ម៉ារី អាន ( ១៥ ឆ្នាំ ) — និងដោយប្អូនប្រុស វីល្លាម ( ១២ ឆ្នាំ ) ព្រមទាំង យ៉ូសែប ( ១០ ឆ្នាំ ) ។
នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៥៦ គ្រួសារមូលតុនលើកដៃលាទីក្រុងអៃអូវ៉ា ហើយបានចាប់ផ្តើមការធ្វើដំណើររបស់ពួកគេដែលមានចម្ងាយ ២០៩០ គីឡូម៉ែត្រទៅភាគខាងលិច ។ បន្ទាប់ពីធ្វើដំណើរបាន ២៦ ថ្ងៃ ពួកគេបានទៅដល់ វិនធើរ ខ្វរធើរ ( ហ្លូរិន ) រដ្ឋនេប្រាស្កា ។ ជាទម្លាប់ ពួកគេបានចំណាយពេលជាច្រើនថ្ងៃនៅទីនោះ ជួសជួលរទេះ និងរកគ្រឿងផ្គត់ផ្គង់បន្ថែមទៀត ដោយសារគ្មានទីក្រុងធំៗពីវិនធើរ ខ្វរធើរ ទៅទីក្រុង សលត៍ លេក ឡើយ ។
វារាងយឺតពេលនៅក្នុងរដូវនោះ ពីមុនក្រុមរទេះវីល្លីរៀបចំខ្លួនចេញដំណើរពី វិនធើរ ខ្វរធើរ ដែលក្រុមប្រឹក្សាមួយត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីសម្រេចចិត្តថា តើពួកគេគួរតែធ្វើដំណើរទៅ ឬរង់ចាំរហូតដល់និទាយរដូវ ។ មនុស្សមួយចំនួនដែលបានធ្វើដំណើរជ្រុលទៅមុនហើយនោះបានព្រមានពួកគេពីគ្រោះថ្នាក់នៃការធ្វើដំណើររាងយឺតនៅក្នុងរដូវនោះ ។ ប៉ុន្តែមេបញ្ជាការវីល្លី និងសមាជិកក្រុមមួយចំនួនមានអារម្មណ៍ថា ពួកគេគួរតែបន្តដំណើរទៅមុខ ដោយសារពួកគេគ្មានទីអាស្រ័យនៅក្នុងរដូវរងារនៅទីក្រុងហ្លូរិនឡើយ ។
ស្បៀងបានរលោះបន្តិចម្តងៗ
ដោយគ្មានស្បៀងអាហារគ្រប់គ្រាន់ នោះសមាជិកក្រុមរទេះអូសវីល្លីបានចាប់ផ្តើមដំណើររបស់ពួកគេម្តងទៀតនៅថ្ងៃទី ១៨ ខែ សីហា ដោយគិតថា ពួកគេអាចបំពេញគ្រឿងបរិក្ខាររបស់ពួកគេឡើងវិញនៅ ហ្វត ឡារ៉ាមី ( នៅភាគខាងជើងនៃ ឡារ៉ាមីសព្វថ្ងៃនេះក្នុងរដ្ឋវ៉ាយអូមីង ) ។ ដោយសារតែការព្រមានដែលពួកគេបានទទួល នោះ ពួកគេបានដាក់ម៉្សៅស្រូវសាលីទម្ងន់ ៤៥ គីឡូក្រាមបន្ថែមទៀតទៅលើរទេះអូសនីមួយៗរបស់ពួកគេ ហើយមានទំនុកចិត្តថា ពួកគេនឹងជួបក្រុមរទេះស្បៀងដែលបញ្ជូនមកពីទីក្រុង សលត៍ លេក ។ ប៉ុន្តែដោយគិតថាគ្មានពួកជនអន្តោប្រវេសន៍បានធ្វើដំណើរមកទៀត នោះអ្នកបើកបររទេះស្បៀងបានធ្វើដំណើរត្រឡប់ទៅទីក្រុង សលត៍ លេក វិញ នៅចុងខែកញ្ញានោះ ពីមុនក្រុមរទេះវីល្លីបានទៅដល់ពួកគេ ។
នៅហ្លូរិន គ្រួសារមូលតុនបានគិតថា អាចជាគំនិតល្អដើម្បីទុកស្បៀងមួយប្រអប់នោះចោល ដោយសារឥវ៉ាន់ដែលពួកគេបានអូសសម្រាប់គ្រួសារមួយដែលមានគ្នា ១០ នាក់នោះគឺវាធ្ងន់ខ្លាំងណាស់ ។ កាលនោះ ពួកគេបានទុកកាបូបមួយចោលនៅកំពង់ផែលីវើរភូល សម្លៀកបំពាក់មួយកាបូបនៅពេលជិះលើកប៉ាល់ សម្លៀកបំពាក់មួយហិបនៅទីក្រុង នូវ យ៉ោក និងស្បៀងមួយហិបដែលមានសុទ្ធតែរបស់របរផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេនៅទីក្រុងអៃអូវ៉ា ។ ទោះបីនៅតាមផ្លូវក្តី ពួកគេរកមើលវិធីដើម្បីសម្រាលបន្ទុករបស់ពួកគេ ។
វិមានជាតិ ស្តត់ ប្ល៊ូ នៅភាគខាងលិច រដ្ឋនេប្រាស្កា ស. រ. អា.
រូបថតមកពី Getty Images
វាមានការលំបាកដល់អស់អ្នកដែលរីករាយនឹងភាពស្រណុកសុខស្រួលនៃជីវិតសម័យទំនើបនេះ ដើម្បីស្រមៃអំពីការរងទុក្ខប្រចាំថ្ងៃរបស់គ្រួសារមូលតុន និងពួកបុរស និងស្ត្រីដ៏អស្ចារ្យផ្សេងទៀតនៃក្រុមរទេះអូសទាំងនោះ ។ តើយើងអាចស្រមៃឃើញអំពីពងបែកនៅនឹងដៃ និងជើង ឈឺសាច់ដុំ ដីហុយ និងខ្សាច់ រលាកដោយកម្តៅព្រះអាទិត្យ រុយ និងមូស ការរត់ប្រសេចប្រសាចរបស់ហ្វូងក្របី និងការប្រឈមមុខនឹងពួកអាមេរិកកាំងដើមដែរឬទេ ? តើយើងអាចស្រមៃឃើញពីការដើរឆ្លងទន្លេ និងការលំបាកនៃការដើររអិលលើដី និងលើថ្ម នៅពេលពួកគេព្យាយាមអូសរទេះកាត់ទឹកដែលហូរលឿន និងជ្រៅនោះដែរឬទេ ? តើយើងអាចយល់អំពីភាពទន់ខ្សោយដែលកើតមកពីកង្វះសារធាតុចិញ្ចឹមដែរឬទេ ?
អំឡុងពេលធ្វើដំណើររបស់ពួកគេ កូនៗរបស់គ្រួសារមូលតុនបានទៅវាលស្រែជាមួយម្តាយរបស់ពួកគេដើម្បីប្រមូលស្រូវសាឡីបន្តិចបន្តួច យកមកបន្ថែមជាអាហារដែលស្បៀងរបស់ពួកគេបានអស់យ៉ាងលឿន ។ មានគ្រាមួយនោះ គ្រួសារនេះមានតែនំបុ័ងស្រូវបាលីតែបន្តិច និងផ្លែប៉ោមមួយសម្រាប់បរិភោគមួយថ្ងៃដើម្បីចែកជាមួយសមាជិកបីនាក់ ។
ពីមុនថ្ងៃអស្តង្គតនាថ្ងៃទី ១២ ខែ កញ្ញា ក្រុមអ្នកផ្សព្វផ្សាយសាសនាមកពីបេសកកម្មចក្រភពអង់គ្លេសបានមកដល់ជំរំនោះ ។ ពួកគេត្រូវបានដឹកនាំដោយអែលឌើរ ហ្វ្រែគ្លីន ឌី រីឆាត ( ១៨២១–១៨៩៩ ) ក្នុងកូរ៉ុមនៃពួកសាវកដប់ពីរនាក់ និងជីតាលួតរបស់ភរិយាខ្ញុំ ។ នៅពេលអែលឌើរ រីឆាត និងអ្នកដទៃទៀតបានឃើញការលំបាករបស់ក្រុមរទេះអូសនោះ ពួកគេបានសន្យាថា នឹងប្រញាប់ទៅជ្រលងភ្នំ សតល៍ លេក ហើយបញ្ជូនមកវិញនូវជំនួយកាន់តែឆាប់តាមដែលអាចធ្វើបាន ។
នៅថ្ងៃទី ៣០ ខែ កញ្ញា ក្រុមរទេះអូសវីល្លី បានទៅដល់ ហ្វត ឡារ៉ាមី រដ្ឋ វ៉ាយអូមីង ដែលមានចម្ងាយ ៦៤៥ គីឡូម៉ែត្រនៃភាគខាងកើតពីទីក្រុង សលត៍ លេក ។
នៅដើមខែតុលា រដូវរងារបានចាប់ផ្តើមចូលមក ហើយការលំបាកបានកើនឡើង នៅពេលក្រុមនេះបានព្យាយាមពុះពារទៅមុខ ។ ស្បៀងអាហារនៅសល់បន្តិចបន្តួច ដែលធ្វើឲ្យមេបញ្ជាការ វីល្លី បានបង្ខំចិត្តកាត់បន្ថយចំណែកម៉្សៅអង្ករឲ្យនៅត្រឹមតែ ៤២៥ ក្រាមសម្រាប់បុរស, ៣៦៨ ក្រាមសម្រាប់ស្ត្រី, ២៥៥ ក្រាមសម្រាប់កុមារ និង ១៤២ ក្រាមសម្រាប់ទារកប៉ុណ្ណោះ ។ មិនយូរប៉ុន្មានក្រោយមក ពួកគេបានជួបនឹងខ្យល់ដ៏ខ្លាំង និងព្រិលធ្លាក់ដ៏ក្រាស់ ។ នៅព្រឹកថ្ងៃទី ២០ ខែ តុលា ព្រិលបានធ្លាក់កម្ពស់ ១០ សង់ទីម៉ែត្រ ហើយតង់ និងដំបូលរទេះបានរហែកដោយសារទម្ងន់របស់វា ។ សមាជិកប្រាំនាក់នៃក្រុមនោះ និងសត្វអូសរទេះមួយចំនួនរបស់ពួកគេបានស្លាប់ដោយសារតែភាពត្រជាក់ និងការស្រេកឃ្លានអាហារនៅយប់ពីមុនមានខ្យល់ព្យុះ ហើយសមាជិកប្រាំនាក់បន្ថែមទៀតបានស្លាប់នៅបីថ្ងៃបន្ទាប់មក ។ ដោយត្រូវទុកអាហារដល់ស្ត្រី កុមារ និងអ្នកមានជំងឺជាមុនសិន នោះពួកបុរសដែលមាំមួនត្រូវបង្ខំចិត្តធ្វើដំណើរទៅមុខដោយគ្មានអ្វីបរិភោគឡើយ ។
ក្រុមសង្គ្រោះបានចាប់ផ្តើមធ្វើដំណើរ
ស្វីតវ៉តធើរ រីវើរ នៅក្បែរឆកម៉ាទីន រដ្ឋវ៉ាយអូមីង ស. រ. អា.
នៅចម្ងាយ ៣ គីឡូម៉ែត្រនៅខាងក្រោមភ្នំ រ៉កគី រីច នៅលើតាមដងទន្លេ ស្វីតវ៉តធើរ រីវើរ ក្រុមនោះបានបោះជំរំ ហើយរង់ចាំដោយការស្រេកឃ្លាន រងារ និងរងទុក្ខរង់ចាំឲ្យព្យុះកន្លងហួសទៅ ។
នៅពេលក្រុមរបស់ ហ្វ្រែនគ្លីន ឌី រីឆាត បានទៅដល់ទីក្រុង សលត៍ លេក ពួកគេបានប្រញាប់រាយការណ៍ប្រាប់ប្រធាន យ៉ង់ អំពីស្ថានភាពដ៏គ្រោះថ្នាក់របស់ពួកអ្នកធ្វើអន្តោប្រវេសន៍ទាំងនោះ ។ ពួកបរិសុទ្ធនៅក្នុងជ្រលងភ្នំនោះពុំបានរំពឹងទុកថា នឹងមានអ្នកធ្វើអន្តោប្រវេសន៍ទៀតឡើយរហូតដល់ឆ្នាំបន្ទាប់ទៀត ហើយដំណឹងអំពីស្ថានភាពដ៏គ្រោះថ្នាក់នេះបានរីករាលដាលយ៉ាងលឿន ។
ពីរថ្ងៃក្រោយមក នៅថ្ងៃទី ៦ ខែ តុលា ឆ្នាំ ១៨៥៦ សន្និសីទទូទៅត្រូវបានធ្វើឡើងនៅក្នុងរោងឧបោសថចាស់ ។ នៅលើវេទិកា ប្រធាន យ៉ង់ បានអំពាវនាវសុំពួកបុរស ស្បៀង និងបរិក្ខារផ្សេងៗឲ្យចាកចេញទៅដោយជិះសេះ ឬររទេះសេះនៅថ្ងៃបន្ទាប់ដើម្បីផ្តល់ជាជំនួយ ។២
ចន បែនណែត ហាឃីន បាននៅក្នុងរោងឧបោសថចាស់នៅថ្ងៃនោះផងដែរ ហើយបានឆ្លើយតបសម្រាប់ជំនួយនោះ ។ គាត់គឺជាបុរសម្នាក់ក្នុងចំណោមបុគ្គលរាប់រយនាក់នៅក្នុងក្រុមសង្គ្រោះ ដែលបានចេញដំណើរពីទីក្រុង សលត៍ លេក ។ ទីបំផុតនៅល្ងាចថ្ងៃទី ២១ ខែ តុលា ក្រុមរទេះសេះជួយសង្គ្រោះបានទៅដល់ជំរំវីល្លី ។ ពួកគេត្រូវបានស្វាគមន៍ដោយអំណរ និងអំណរគុណពីអ្នកដែលនៅរស់ពីអាកាសធាតុត្រជាក់ និងការស្រេកឃ្លាននោះ ។ នេះគឺជាការជួបលើកដំបូងរបស់ ចន បែនណែត ហាឃីន និង សារ៉ា អេលីស្សាប៊ែត មូលតុន ដែលក្លាយជាជីដូនជីតាតួតរបស់ខ្ញុំ ។
នៅថ្ងៃទី ២២ ខែ តុលា អ្នកជួយសង្គ្រោះមួយចំនួនបានបន្តជួយក្រុមរទេះអូសផ្សេងទៀត ខណៈដែល វិល្លាម អេច ឃឹមបល ជាមួយនឹងរទេះដែលនៅសល់ បានចាប់ផ្តើមធ្វើដំណើរត្រឡប់ទៅទីក្រុង សលត៍ លេក វិញ ដោយមើលខុសត្រូវលើក្រុមរទេះវីល្លី ។
អស់អ្នកដែលទន់ខ្សោយពុំអាចអូសរទេះរបស់ពួកគេបានដាក់ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ពួកគេលើរទេះសេះ ហើយដើរនៅក្បែររទេះនោះ ។ អស់អ្នកដែលពុំអាចដើររួចបានជិះលើរទេះសេះ ។ នៅពេលពួកគេបានទៅដល់ រ៉កគី រីច មានព្យុះព្រិលដ៏ខ្លាំងមួយទៀតបានបោកបក់មកលើពួកគេ ។ នៅពេលពួកគេកំពុងមានការលំបាកឡើងទៅចង្កេះភ្នំ នោះពួកគេត្រូវរុំខ្លួនពួកគេនឹងភួយ និងភួយញាត់សំឡីដើម្បីការពារពួកគេកុំឲ្យរងាររហូតដល់ស្លាប់ ។ មានមនុស្សប្រហែលជា ៤០ នាក់នៅក្នុងក្រុមនោះបានស្លាប់រួចទៅហើយ ។៣
អាកាសធាតុត្រជាក់យ៉ាងខ្លាំងដែលធ្វើឲ្យពួកបរិសុទ្ធជាច្រើននាក់បានរងទុក្ខនឹងការរលាកនឹងធាតុត្រជាក់នៅដៃ ជើង និងមុខរបស់ពួកគេ អំឡុងពេលដើរឆ្លងកាត់កំពូលភ្នំនោះ ។ ស្ត្រីម្នាក់បានខ្វាក់ភ្នែកដោយសារតែអាកាសធាតុត្រជាក់នោះ ។
យើងអាចស្រមៃឃើញគ្រួសារមូលតុន ជាមួយនឹងកូនទាំងប្រាំបីនាក់របស់ពួកគេ ទាញ និងអូសរទេះពីររបស់ពួកគេ ខណៈដែលពួកគេពុះពារឆ្លងកាត់ព្រិលដ៏ក្រាស់នោះ ។ រទេះមួយអូសដោយ ថូម៉ាស់ និងភរិយារបស់គាត់ ជាមួយនឹងកូនៗដ៏មានតម្លៃរបស់ពួកគេគឺ — ឡូតធី, លីស្ស៊ី និងទារក ឆាលឡេស — ជាមួយនឹង ជេមស៍ ហ៊ើបើរ តូចដែលដើរគ្រេចជើង និងត្រូវបានទាញដោយខ្សែដែលចងនៅចង្កេះរបស់គាត់ ។ រទេះមួយទៀតទាញ និងអូសដោយ សារ៉ា អេលីស្សាប៊ែត និងកូនទាំងបីនាក់ផ្សេងទៀត ។ ស្ត្រីវ័យចំណាស់ចិត្តល្អម្នាក់ ដោយឃើញ ជេមស៍ ហ៊ើបើរ ដែលមានការលំបាកបានចាប់ដៃរបស់គាត់ នៅពេលគាត់ដើរតាមពីក្រោយរទេះ ។ ទង្វើដ៏សប្បុរសនេះបានសង្គ្រោះដៃខាងស្តាំគាត់ ប៉ុន្តែដៃខាងឆ្វេងឥតគ្របដណ្តប់របស់គាត់បានប៉ះនឹងអាកាសធាតុក្រោមសូន្យអង់ស្សាសេដ៏ត្រជាក់នោះ ។ នៅពេលពួកគេបានទៅដល់ទីក្រុង សលត៍ លេក ម្រាមដៃបីបួនរបស់គាត់នៅខាងដៃឆ្វេងនោះត្រូវបានកាត់ចោល ។
នៅមុនរសៀលថ្ងៃទី ៩ ខែ វិច្ឆិកា ក្រុមរទេះមនុស្សធម៌សង្គ្រោះអ្នករងទុក្ខនោះបានឈប់នៅពីមុខអគារការិយាល័យដង្វាយមួយភាគក្នុងដប់ ជាកន្លែងនៃអគាររំឭកចាំយ៉ូសែប ស្ម៊ីធ នៅក្នុងទីក្រុង សលត៍ លេក សព្វថ្ងៃនេះ ។ មនុស្សជាច្រើនបានទៅដល់ទីនោះដោយមានជើង និងដៃដែលកកត្រជាក់ ។ មនុស្សហុកសិបប្រាំបួននាក់បានស្លាប់នៅក្នុងការធ្វើដំណើរនោះ ។ ប៉ុន្តែការសន្យាទៅកាន់គ្រួសារមូលតុននៅក្នុងការប្រសិទ្ធពរនៅក្នុងប្រទេសអង់គ្លេសត្រូវបានបំពេញ ។ ថូម៉ាស់ និងសារ៉ា ដេនតុន មូលតុន ពុំបានបាត់បង់កូនមួយណាឡើយ ។
ពីការសង្គ្រោះទៅរកសេចក្តីស្នេហា
ក្រុមនេះត្រូវបានទទួលស្វាគមន៍ដោយពលរដ្ឋ សតល៍ លេក រាប់រយនាក់ដែលរង់ចាំដោយអន្ទះសារនៃការមកដល់របស់ពួកគេ ហើយបានត្រៀមរួចជាស្រេចដើម្បីជួយមើលថែពួកគេ ។ ការដឹងគុណ និងអំណរគុណចំពោះវីរៈបុរសម្នាក់ដែលបានជួយសង្គ្រោះគ្រួសាររបស់មូលតុនពីក្រញ៉ាំនៃសេចក្តីស្លាប់បានធ្លាក់ក្នុងអន្លង់ស្នេហ៍ និងស្រឡាញ់ សារ៉ា អេលីស្សាប៊ែត ។
នៅថ្ងៃទី ៥ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ១៨៥៦ នៅក្នុងចំណោមនៃក្តីប្រាថ្នាដ៏រីករាយរបស់មនុស្សជាទីស្រឡាញ់ នោះ សារ៉ា អេលីស្សាប៊ែត បានរៀបការនឹង ចន បែនណែត ហាឃីន ដែលជាអ្នកជួយសង្គ្រោះគាត់ ។ ពួកគេបានផ្សារភ្ជាប់សម្រាប់ពេលនេះ និងអស់កល្បជានិច្ច នៅខែកក្កដាបន្ទាប់នៅក្នុងដំណាក់នៃអំណោយទានពិសិដ្ឋ ។ ពួកគេបានសាងសង់ផ្ទះនៅទីក្រុង សលត៍ លេក ហើយមានពរជាមួយនឹងកូនប្រុសបីនាក់ និងកូនស្រីប្រាំពីរនាក់ ។ កូនម្នាក់នៃកូនស្រីទាំងនោះឈ្មោះ អេសធើរ អ៊ីមីលី បានរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍នឹងជីតារបស់ខ្ញុំឈ្មោះ ឆាឡេស រ៉ាសបាន នៅក្នុង ១៨៩១ ។
នៅថ្ងៃទី ២៤ ខែ កក្កដា យើងប្រារព្ធទិវាអ្នកត្រួសត្រាយ ហើយយើងថ្លែងអំណរគុណដល់អ្នកត្រួសត្រាយជាច្រើននាក់ដែលបានផ្តល់អ្វីៗគ្រប់យ៉ាង ដើម្បីស្ថាបនាជ្រលង សតល៍ លេក និងសហគមន៍ជាច្រើនផ្សេងទៀតនៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិកភាគខាងលិច ។ យើងក៏សូមថ្លែងអំណរគុណដល់ពួកបរិសុទ្ធថ្ងៃចុងក្រោយដែលជាអ្នកត្រួសត្រាយនៅទូទាំងពិភពលោកដែលបានបង្កើតផ្លូវ — និងកំពុងបង្កើតផ្លូវ — គឺផ្លូវនៃដំណឹងល្អដើម្បីឲ្យអ្នកដទៃដើរតាមផងដែរ ។
តើអ្វីទៅដែលធ្វើឲ្យពួកគេបន្តឆ្ពោះទៅមុខនោះ ? តើអ្វីទៅដែលជំរុញពួកគេឲ្យឆ្ពោះទៅមុខនោះ ? ចម្លើយនោះគឺទីបន្ទាល់របស់ពួកគេអំពីព្រះអម្ចាស់យេស៊ូវគ្រីស្ទ ។ ក្នុងនាមជាចៅតួតនៃអ្នកត្រួសត្រាយម្នាក់ ខ្ញុំសូមបន្ថែមសាក្សី និងទីបន្ទាល់របស់ខ្ញុំថា ការលំបាករបស់ពួកគេពុំឥតប្រយោជន៍ឡើយ ។ អ្វីដែលពួកគេបានទទួលអារម្មណ៍ នោះខ្ញុំក៏បានទទួលអារម្មណ៍ផងដែរ ។ អ្វីដែលពួកគេបានដឹង នោះខ្ញុំក៏ដឹង ហើយថ្លែងទីបន្ទាល់អំពីវាផងដែរ ។