2019
Ko e Fakataha ʻa e kau Takimuʻa ʻo e Siasí ʻoku ʻAʻahi maí mo e Kāingalotu Tongá
ʻEpeleli 2019


Ngaahi Peesi Fakalotofonuá

Ko e Fakataha ʻa e kau Takimuʻa ʻo e Siasí ʻoku ʻAʻahi maí mo e Kāingalotu Tongá

Ne laka hake ʻi he toko 1550 ʻa e kau taki fakalotofonua ʻi he houalotu ʻo e Kau Finemuí mo e Palaimeli ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui ní ne nau fakatahataha ki he fale vaʻinga ʻo e ʻApiako Māʻolunga ko Liahoná ʻi Tonga. ʻI he efiafi Tuʻapulelulu fakaʻofoʻofa ko iá ʻi Nōvema 2018, ne nau fakatahataha mai ai ke fanongo ki he ngaahi pōpoaki ueʻi fakalaumālie meia Sisitā Bonnie H. Cordon pea mo Sisitā Joy D. Jones, ko e Palesiteni Lahi ʻo e Kau Finemuí mo e Palaimelí.

Naʻe puleʻi e fakatahaʻangá ʻe ʻEletā K. Brett Nattress mei he Kau Palesitenisī Fakaʻēlia ʻo e Pasifikí pea tataki ʻe ʻEletā ʻAisake Tukuafu ʻa e fakatahá.

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Tukuafu ko ha tāpuaki mo ha lāngilangi ki he Kāingalotu Tongá ke ʻaʻahi mai ʻa e kau takimuʻa ko ʻení ki honau fonuá. Naʻá ne fakalotolahi ki he kāingalotú ke nau hokohoko atu hono ʻoatu ha fakaafe faingofua ki he fānau ʻo e ʻOtuá ke nau papitaisó. Naʻá ne fakalotolahi ke ʻoatu ʻa e fakaafé ʻi ha founga angamaheni pea ʻi he ngaahi fepōtalanoaʻakí. ʻOku tui ʻa e Siasí ko e tokotaha kotoa pē ko e fānau ia ʻa e ʻOtuá.

Naʻe vahevahe kalasi ʻa e kau maʻu fakatahá pea ne ngaʻunu leva ʻa Sisitā Jones mo e kau taki Palaimelí ki he falekaí.

Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Sisitā Cordon ha ngaahi sīpinga fengāueʻaki ʻo e ngāue faaitaha ke maʻu ha ola lelei angé, ke fakatātaaʻi e founga ʻoku ngāue lelei ange ai e fealēleaʻaki fakatahá ʻi he ngāue toko tahá. Naʻá ne fakamamafaʻi mai ʻoku totonu ke ʻohake ʻa e leʻo ʻo e tokotaha kotoa pē ʻi ha fakataha alēlea ʻo ka fie maʻu ke ola lelei. ʻOku mahuʻinga tatau pē ia mo e fakafanongo ʻa e tokotaha kotoa ki he kau mēmipa kehe ʻi he fakataha alēlea ko iá. ʻOku ʻikai totonu ke taʻofi ʻe ha mēmipa ʻo e fakataha alēleá ʻa hono fakahaaʻi ʻene ngaahi fakakaukaú.

Naʻe poupouʻi ʻe Sisitā Cordon ʻa e kau palesitenisī ʻo e Kau Finemuí ke nau fealēleaʻaki mo e kau palesitenisī ʻo e Palaimelí ke tokangaʻi lelei ange ʻa e fānau fefine ko ia ʻoku teuteu hiki ki he polokalama ʻa e Kau Finemuí. ʻOku totonu ke fealēleaʻaki ʻa e kau palesitenisī ʻo e Kau Finemuí mo e kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá ke fakakaukau ki he founga lelei taha ke tokoniʻi ai ʻa e kau finemuí ʻi heʻenau hiki ki he Fineʻofá.

Naʻá ne pehē ko e taumuʻa ia ʻo ha takimuʻa ke ne fakaʻaiʻai mo fakataukeiʻi e kakaí, kae lava ke nau fakahoko totonu honau ngaahi uiuiʻí ʻi honau fatongia he Siasí.

Naʻe pehē ʻe Sisitā Cordon, “Kapau te ke fakaʻaiʻai au, kae ʻikai akoʻi au, ʻokú ke fakapuputuʻuʻi au.”

Naʻá ne tānaki atu ʻo pehē: “Ko ʻene ʻiloʻi pē ʻe ha takimuʻa e founga hono fakahoko ha meʻa, ʻoku ʻi ai leva hono fatongia ke akoʻi ʻa e niʻihi kehé.”

Naʻe fakataha kehekehe pē ʻa Sisitā Jones mo e kau taki fakalotofonua ko ia ʻoku ngāue mo e longaʻi fānau ʻi he houalotu Palaimelí.

Naʻá ne fakapapauʻi ange kiate kinautolu ʻoku lahi ʻa e ngaahi nāunau te nau lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻi he tohi lēsoni foʻou ko ia ko e Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Aú. Naʻá ne fakamoʻoni ʻo pehē, ʻi he taimi ʻoku mateuteu fakalaumālie ai ʻa e kau faiakó ʻi he uike takitaha, ʻe hanga ʻe he Laumālie ʻo e ʻEikí ʻo tataki kinautolu ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi fakakaukau mo e founga faiako ke fakaʻaongaʻi ʻi heʻenau kalasí.

Naʻe tali ʻe Sisitā Jones ha fehuʻi meí he kau maʻu fakatahá mo fakamahinoʻi mai “he ʻikai ke toe ʻi ai ha taimi Feʻinasiʻaki” ʻi he fokotuʻutuʻu foʻou ʻo e polokalamá, ʻa ia ʻoku kamata ʻi Sānuali 2019. “Ka he ʻikai te mau teitei loto ke tuku ʻetau polokalama sākalamēniti ʻa e Palaimelí. Ko e taha ia ʻo e ngaahi fakatahaʻanga fakamānako taha ʻo e taʻú!”

ʻOku ʻuhinga ʻa e fakasiʻisiʻi ko ia mei he houa uá ki he polokalama houa ʻe taha ʻi he Sāpaté, he ʻikai toe maʻu ʻe he Pīsopé ha taimi ke lea ai ʻi he Palaimelí, ka neongo ia, ʻoku talitali lelei maʻu pē e kau mēmipa ʻo e kau pīsopelikí ke nau kau atu ki he Palaimelí, peá ne pehē “pea mahalo te nau lava ʻo akoʻi ki he fānaú ha foʻi hiva Palaimeli foʻou.”

Naʻe vahevahe ʻe Sisitā Jones naʻe pehē ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni, ʻoku matuʻaki mahuʻinga ke hiva ʻe he fānaú ʻa e ngaahi hiva Palaimelí.

ʻOku akoʻi ʻe he ngaahi hivá ni ki he fānaú ʻa e tefitoʻi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻa e Siasí pea ueʻi honau lotó ʻi ha founga te nau ongoʻi ai e ʻofa ʻa ʻenau Tamai ʻi Hēvaní. Ten au maʻu ʻa e ngaahi ongó ni ʻi he kotoa ʻo ʻenau moʻuí pea lava ke ne ʻomi ha nonga mo ha fakamoʻui ʻi he ngaahi taimi faingataʻá.

ʻE ʻomi ʻi he tohi lēsoni foʻou ko ia ʻa e Palaimelí ha ngaahi hiva ʻi he uike takitaha ʻokú ne fakaʻaiʻai ʻa e ako folofolá ki he uike ko iá, ka ʻe lava ke fili ʻe he kau takí ke nau hivaʻi ha ngaahi hiva lahi ange ʻi he hiva ʻe tolu ʻoku fokotuʻu atú.

Naʻá ne pehē foki ʻoku kei fai ʻa e ngāue ki ha tohi hiva foʻou maʻá e fānaú. Mahalo naʻa toki maau ʻi ha ngaahi taʻu siʻi, ka naʻe fakapapauʻi ange ʻe Sisitā Jones ki he kulupú “. . . ʻe ʻaonga pē ʻa e tatalí!”

Naʻe fai ʻe ʻEletā Nattress ha ui ki ha ngāue pea fakaafeʻi ʻa e tokotaha kotoa ke “. . . tohiʻi hifo ha meʻa ʻe ua ʻoku fie maʻu ke ke fai” mei he ngaahi meʻa naʻá ke ako mei he fakatahá ni.

Naʻá ne pehē, “Ko e ngāue tokoní ko e meʻafua ia ʻo e ʻofá—fakapapauʻi ʻoku ongoʻi ʻe he kakaí ʻa e ʻofa ʻa e Fakamoʻuí.”

Paaki