Te Kantaninga ae Tamaroa man Kororaoi

Iroun Unimwaane Jeffrey R. Holland

Man te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman

Ibukina ngkai Kaokan Bwai e kamatoa aan te koaua ae te Atua e mwakuri n te aonaaba aei, ti kona ni kantaninga, ti riai n kantaninga, e ngae ngke ti kaitara ma bwaikorakin te maiu aika moan te korakora aika tina kona n tokanikai iaoia.

N Okitobwa ae nako, Beretitenti Russell M. Nelson e kaoira bwa ti na katauraoira nakon te maungatabu aei n Eberi 2020 ni bon oin ara kawai n tanrikaaki n noora mimitongin bain te Atua ni kaokan ana euangkerio Iesu Kristo. Titita Holland ao Ngai ti butimwaea te kakao ni burabeti anne ma nanora ni koaua. Ti iangoira angkoa are ti maeka ni moan 1800, n tarai koauan aro n te bong anne. N te aro n iango anne, ti bon titirakinira, “Tera ae bua mai ikai? Tera ae ti iangoia bwa iai iroura? Tera ae ti kantaningaia bwa e na katauraoia te Atua ni kaekaan ara kantaninga ibukin maiun tamneira?”

Eng, ibukin teuana te bwai, ti nooria bwa uoua te tienture n nako ti bon bae ni kantaninga kaokan te koaua ae mimitong n taekan te Atua ae koaua riki nakon kakoauana irouia angiia aomata n te bong anne, are e karabaki inanon tienture aika mwaiti man te kairua ma te aki ota. N tangoan ana kibuntaeka William Ellery Channing, te tia kairiiri n te aro ae kinaaki n te bong anne, ti na taraa “anuan te Atua ni karo,” ike e aranna Channing bwa “te moan reirei ae korakora n te aro ni Kiritian.”¹ N aron te reirei e kinaaki te Atua bwa Tamara are i Karawa ae rangi n akoi, ao tiaki te tia motikitaeka ae kairi matoa are e anganga ana moti aika matoatoa ke te tia bwaibwai ae aki roroko are e a tia ni kabaeaki ni mwakuri n te aonaaba ma ngkai e a rangi n tabetabe n tabo nako n te aonaaba.

Eng, ara kantaninga inanon 1820 bon kakaean te Atua n taetae ao ni kairiira n te tai aei n aron are E karaoia n taai aika nako, te Tama ae koaua, n te namakin ae moan te korakora n tangira n te taeka anne. E na bon aki riki bwa te aomata ae ribuaka, n tautaeka ma te mwaaka are e a kaman katabuaki n rineia tabeman bwa a na kamaiuaki ao imwiina e katukuia nikiraia utu n te aonaaba bwa a na kabuakakaki. Tiaki, E riki bwa temanna are ana mwakuri nako, n aron taekinana ae rine, e na “kawaaka te aonaba, bwa e tangira te aonaaba”² ao kaaina ni kabane. Te tangira anne bon ngaia bukin ae kanakoan Iesu Kristo, Ana Rikitemanna, nako aon te aba.³

N taetae ibukin Iesu, ngke arona bwa ti maeka ni moan ririkin te ka 19 n tienture, ti na ataia ma te raoraoma bwa te nanououa ibukin koauan maiun te Tia Kamaiu ao Mangautina a moanna n roko n ae rang korakora inanon te maiu ni Kiritian. Ma ngaia are, ti karekea te kantaninga ibukin te kakoaua ni kaoti nakon te aonaaba ni kamatoa ana kakoaua te baibara ae Iesu bon te Kristo, Natin raoi te Atua, te Tia Kabooa ao te Tia Kamaiua te aonaaba ae kakannato. E bae ni mena ibuakon ara kantaninga bwa tabeua kakoaua ni koroboki aika tabu a kaotaki, te bwai ae e na riki bwa mwakoron kakoauan taekan Iesu Kristo, kabuburaan ao kanakoraoan ara atatai ibukin bungiakina ae kamimi, ana mwakuri ae kamimi, ana anga karea ni kamaiu, ao Mangautina ae mimitong. Ni koauana te rongorongo ae ai aron aei bon te “raoiroi [karuoaki] mai karawa; ao te koaua [kaotinakoaki] man te aonaaba.”⁴

N tarataraakin baika a riki ibuakoia Kiritian n te tai anne, ti kantaninga kunean temanna ae kariaiakaki mairoun te Atua ma te kariaia ae koaua n te nakoanibonga are e na bwabetitoira, n anga te bwai n tituaraoi ae te Tamnei ae Raoiroi, ao ni karaoi ana otenanti ni kabane te euangkerio ake a riai ibukin te karietataaki. N 1820, ti kantaninga noorakin kakoroan bukin berita aika bwarabwara raoi mai iroun Itaia, Mika, ao tabeman burabeti ake ngkoa ni kaineti ma okin ana auti te Uea ae moan te mimitong.⁵ Ti na rangi ni kukurei n noora manga katean tembora aika mimitong man tabu, ma te Tamnei, taian otenanti, te mwaaka, ao te kariaiakaki n reirei koaua aika akea tokina, ni kamaoi ikoaki aika onoti, ao ni kabaeia utu ni kabane n aki toki. N na bae n taratara nako ao n tarai taabo ni kabuta ni kakaea temanna are e anganaki te kariaiakaki n taetae nakoiu ao Patricia ae tangiraki bwa ara mare i nanon te tabo anne e kabaeaki ngkai ao n aki toki, n aki manga ongo ke ni katukaki iaora te taeka ae karawawata ae kangaanga mwanuokinana ae “ni karokoa e karaureira te mate.” I ataia bwa “a bati ne ni maeka n [ana] auti Tamau,”⁶ ma, n taetae ni kaonotia, ngkana tao I tekeraoi bwa I kona ni karekea teuana mai iai, e na bon akea irou bwa kanga ai aron te auti ae e mka ngkana Pat ao natira aikoa raonai ni bwaibwai n anne. Ao ibukiia ara bakatibu, tabeman aika a maiu ao ake a tia ni mate n taai ake ngkoa n aki reke aia tai n ongo aran Iesu Kristo, ti kantaningaia bwa iango aika raoiroi man nanoanga aika man te baibara a na kaokaki—te mwakuri irouia ake a maiu n anga taian otenanti ni kamaiu ibukiia aia koraki ake a tia ni mate.⁷ Akea te mwakuri ae I kona n iangoia ae na kaotaki ma mwaitin riki ana tangira ma tabeiangan te Atua ibukiia natina ni kabane iaon te aba e aki kakaawaki bwa a maiu nningai ke a mate iaara.

Eng, ara iango n ara kantaninga n 1820 e kona n reitinako koreakiia, ma te kabanea ni kakaawaki n rongorongo ni Kaokan Bwaai bwa kantaninga n aron aikai a aki matebuaka. Ni moa man te Buakonikai ae Tabu ao n reitia nakon te bong aei, iango aikai a moanna n riki bwa bwaai aika koaua, n aron are e taku te Abotoro ae Bauro ao ake tabeman, atinron tamneira, ae matoatoa ae nene.⁸ Te bwai are e a tia ni kaman kantaningaaki e a riki ngkai bwa te rongorongo.

Aei bukina ngkai ti taraa 200 te ririki ibukin raoiroin te Atua nakon te aonaaba. Tera ae ti kantaningaia bwa e na riki n taai aika a na roko? Ti teimatoa ni karekei kantaninga are a tuai kakoroaki bukiia. E ngae ngkai ti taetae, ti tokanikai ni “bane n ikarekebai” ni buakana te aoraki ae COVID-19, te kauring n aki manikangare bwa te man aoraki⁹ 100 te mwaiti uarerekena nakon te taribiribi n tano¹⁰ e kona ni kaira te botanaomata ae bwanin ao kaubwain te aonaaba ni katorobubua n tataro. Ti tataro ibukiia naake a bua aia koraki aika tangiraki n te aoraki ae kamamate n te tai aei, n ai aroia naba naake a rootaki iai ke n reke n te kangaanga. Ti tataro ibukiia naake a anga aron aia tararua ibukin kamarurung ae akea n ai arona. Ngkana ti tokanikai iai—ao ti bon kona—ai bia tera ngke a katiteuanaaki arora n inaomata man te aonaaba n te man aoraki ae te baki ao kainaomatakiia kaain rarikira ao aaba man te man aoraki ae te maiu ni kainnano. Ara kantaninga bwa reirei ike a reiakinaki iai ataei—a na aki maku mwiina a katiiaki—ao ibukin te bwaintangira ni kinakiia natin te Atua n onoti, n aki kamakunakunaki n ana waaki nako te reeti, katei, ke aro n inanonano. Ni boutokai aikai ni kabane ti teimatoa ni kantaninga n te kakaonimaki ae korakora nakon tuua aika uoua aika moan te korakora: n tangira te Atua man kawakinan Ana reirei ao n tangiriia kaain rarikira man kaotan te akoi ao te nanoanga, te taotaonaki n nano ao te kabwarabure.¹¹ Kaetieti aika uoua aika kairiiri mai ieta a teimatoa—ao n reitinako n aki toki—bon tii te kantaninga raoi ae ti karekea n anganiia natira te aonaaba ae tamaroa nakon are a ataia n te tai aei.¹²

N raonaki ma karekean baika e tangiria te aonaaba, angiia aika a roko ibuakora n te bong aei iai aia kantaninga aika onoti: kantaninga ibukin kanakoraoan aia mare, ke n tabetai naake akea buuia a iangoia bwa a na mare, te kantaninga n tokanikai iaon baika a kareke, te kantaninga ni kaokan te nati ae tiotionako, te kantaninga ibukin te maraki n te rabwata ao n te namakin ae tebubua aekakina a na toki. Ibukina ngkai Kaokan Bwai e kamatoa aan te koaua ae te Atua e aki mwakuri n te aonaaba aei, ti kona ni kantaninga, ti riai ni kantaninga, e ngae ngke ti kaitara ma bwaikorakin te maiu aika moan te korakora aika ti na tokanikai iaoia. Anne ae nanonaki ni koroboki aika tabu iroun Aberaam ngke e kona ni karekea te anga¹³bon anne, e kona ni kakoaua n aki tabe bwa tera nako bukina ae na aki kakoaua—bwa ngaia ao Taara a na kona ni karekea natia ngkai e bon taraa ni kangaanga karaoana. Ngaia are, I titiraki, “Ngkana ngaia mwaitin ara kantaninga ibukin 1820 e a moanna ni koro bukina n te oota ae mimitong nakon te ataeinimwaane ae katorobubua n te buakonikai i meangin New York, bukin tera ti na aki kantaningaia bwa namakin aika raoiroi ao baike ti tangirii n aron maiun Kristo a kona ni kamimi, ni kaekaaki n te kakai iroun te Atua are mai Irouna te kantaninga?” Ti riai ni bane ni kakoaua bwa baike ti tangiri aika raoiroi e kona n te tai teuana, n te kawai teuana, ao n tabeua aanga a na riki bwa ara bwai.

Tariu ao mwaaneu, ti atai tabeua bwaai aika karako n te aro ni moan te ka 19 n tienture. N aron anne, ti atai tabeua kabwaka ibukin te aro n te bong aei are e teimatoa ni karekea te baki ao te kantaninga aika a tuai koro bukiia. Ti atai aekan nako aki raunnano akanne ake a kairiia nako aika mwaiti man katein bootaki n aro. Ti ataia naba, n aron temanna te tia koro rongorongo ae rawawata nanona, bwa “a mwaiti taan kairiiri n aro [n te bong aei] akea aia atatai” ni maroroakinan te aeka ni kerikaaki aei, n anga te kaeka “ae aki kakukurei, n irekereke ma mwakuri aika akea uaaia, n atong baika a bubuaka bwa a raoiroi, [ke n tabetai a tii] karekea te bwai ae akea nanona”¹⁴ao ni kabane inanon te tai ngke te aonaaba e kainnanoa ae mwaiti riki, ngke te roro ae rikirake e tangira ae mwaiti riki, ao ngke inanon ana bong Iesu E anga ae mwaiti riki. Ngkai ana reirei Kristo, ti kona inanon ara bong n eutirarake iaoia tibun Iteraera ake a tang, “A mau rira, ao e a bua ara kantaninga.”¹⁵ Ni koauana, n tokin te tai ngkana ti kabua te kantaninga, ti kabuaa ara kabanea ni bwaibwai are e kamatoaki ibukira. Ni mataroan moone bwa Dante e korea te kauring nakoia taan mwamwananga rinanon ana Taeka n Ninikoria: “Kakeai kantaninga ni kabane,” e taku, “ngkami ake kam rin ikai.”¹⁶ Ni koauana ngke e a bua te kantaninga, bon tii te taukaro n ai ae ura mai moone ni kauaitera nako.

Ngaia are, ngkana ai akea te bwai ae ti kona ni karaoia, n aron are e atongaki n te anene, “ao ngkai a bwaka raou tabemwang ao e bua te karaunano,”¹⁷ ibuakon arora aika a raraoi aika a riai bon te bwai n tituaraoi ae te kantaninga are e uaia n reitaki ma ara onimaki iroun te Atua ao ara tangira nakoia tabeman.

N tain kauringakin te ka uabubua n ririki; ngkana ti tanrikaaki n tarai baike ti anganaki ao ni kimwareirei n nooran mwaitin kantaninga aika a tia ni koro bukiia, I a manga taekina are e taekinna te mitinare te aine are e a oki are e taku nakoira i Johannesburg tabeua te namwakaina n nako. “[Ti] na waaki nako bwa e mwaiti ae ti na karekea ao ti na aki katokia.”¹⁸

N taekina teuana te taetae ae anainano are e koreaki ni booki aika tabu, I taekina te burabeti ae Nibwaai ao te ataeinnaine anne:

“Tariu [ao mwaaneu] aika tangiraki, imwiin are kam [karekei moan uaan Kaokan Bwaai], I kan titirakiningkami bwa akea riki te bwai ae kam riai ni karaoia? Taraia, I taekina aio nakoimi, Tiaki. …

“… Ngaia ae kam waaki nako man teimatoa i nanon Kristo, ma te kantaninga ae tamaroa ma ni kororaoi, ma tangiran te Atua ma aomata ni kabane. … Ma ngaia ae[,] … e kangai ana taeka te Tama: E na reke iroumi te maiu ae akea tokina.”¹⁹

I anga au kakaitau, tariu ao mwaaneu, ibukin bwaai ake ti a bane n tia n anganaki n te kabanea ao ni korakora mai ibuakon koron boong, te tai ni koron boong are kaokaki iai ana euangkerio Iesu Kristo. Bwain tangira ao kakabwaia ake a raanga man te euangkerio a rangi ni kakaawaki irou—bwaai ni kabane—ngaia are n au konabwai ni kaitaua Tamau are i Karawa ibukiia, iai au “berita aika N na kawakin, Ao e abwabwaki te kawai imwaain ae I motirawa, Ao e abwabwaki te kawai imwaain ae I motirawa.”²⁰ Ti a waaki nako ma te tangira inanora, n nakonako inanon te “kantaninga ae tamaroa”²¹ are e kaota te kawai n te kantaninga ae tabu ae ti mena iaona ngkai ibukin 200 te ririki. I kakoaua bwa taai aika a na roko e na kaonaki n te-kakai ao ni kakabwaiaaki n te mari n aron are e riki n taai ake mai mwaina. Iai riaina iroura bwa ti na kantaningai kakabwaia aika korakora riki nakon ake ti a kaman karekei ibukina bwa aio ana mwakuri te Atua ae Moan te Mwaaka, aei te Ekaretia ibukin kaotioti aika reitinako, aei te euangkerio Kristo n akoi ae akea tiana. I kakoauai ni kabane koaua aikai ao aika a na roko riki n aran Iesu Kristo, amen.