“E Riai Te Auti Aei ni Kateaki Nakon Arau”
(Reirei ao Berita aika Tabu 124:40)
Berita aika tabu ake a reke ao otenanti ake a karaoaki n te tembora a kakaawaki ibukin kaitiakan nanora ao ibukin te karietataki irouia natin te Atua aika mwane ao aine.
Inanon te Buakonikai ae Tabu 200 te ririki n nako, te kairake Iotebwa Timiti e nooria ao e taetae nakon te Atua, te Tama ae Akea Tokina, ao Natina, Iesu Kristo. Mai irouia, Iotebwa e reiakina aron te AtunAtua ni koaua ao man te kaotioti ae reitinako ngkai te mii ni burabeti mai karawa are e a waaki inanon boong aika kaitira ni “koron raoi bongina.”1
Tao teniua te ririki imwiina, ni kaekan te tataro ae nako man te nano n tairikin Tebetembwa 21, 1823, e kaonaki n te ota ana ruu Iotebwa ni karokoa “e a raka riki ootan te ruu nakon ootan te tawanou.”2 E kaoti te aomata irarikin ana kainiwene, wetea aran te ataeinimwane n arana ao n taku “bon ngaia te tia uarongorongo are e kanakoaki mai iroun te Atua … ao bwa arana bon Moronaai.”3 E tuanga Iotebwa taekan rokon Ana Boki Moomon.
Ao imwina Moronaai e taetae man ana boki Maraki n te O Tetemanti, ma bitakina teutana n te taetae are e kabonganaaki n te Wetion n King James:
Nooria, N na kaota nakoimi te Nakoanibonga, ni bain Eria te burabeti, i mwain rokon ana bong are e kakannato ma ni kakamaku te Uea.
“Ao e na unikia i nanoia naati berita are a tia ni karaoaki nakoia taama, ao a na rairi nanoia naati nakon tamaia. Ngkana tiaki ngaia anne aei, te aonaba ae bwanin e na bon urubekebekeaki n rokona.”4
Ae kakaawaki riki, ana kaetieti Moronai nakon Iotebwa Timiti ibukin ana mition Eria ni katean te tembora ao rongorongon te utu ni boong aika kaitira ao bon kiingin ni kabane kaokan “bwaai ni kabane, ake e taekin te Atua ni wiia ana burabeti ake a raoiroi ni kabaneia ake iai man ngkoa ngkoa.”5
I tataro ibukin ana ibuobuoki te Tamnei ae Raoiroi ngkai ti ikotaki n reiakina taekan te berita ae tabu, otenanti, ao kakabwaia ake a tauraoi nakoira n te tembora n ana Ekaretia Iesu Kristo ibukiia Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira.
Okin Eria
N na waaki n anga te titiraki ae moan te kakaawaki: Bukin tera e kakaawaki okin Eria?
“Ti reiakinna man te kaotioti ni boong aika kaitira bwa Eria e taua te mwaaka n te kabaebae ni mwaakan te Nakoanibonga ae te Merekitereka”6 ao “bon te kabanea ni burabeti are e karaoia imwain ana tai Iesu Kristo.”7
Te Burabeti Iotebwa Timiti e kabwarabwara, “Te tamnei, mwaaka, ao nakoan Eria, bwa e na karekea te mwaaka n taui kiingin … bwaninin te Nakoanibonga ae te Merekitereka … ; ao ni … karekei … otenanti ni kabane ake bwain abanuean te Atua, riki ao n rairan nanoia tama nakoia natiia, ao nanoia naati nakoia tama ao bon naake i karawa.”8
Te kariaiakaki aei n te mwaaka ni kabaebae e kakaawaki bwa “te bwai are ko kabaea iaon te aba e na kabaeaki i karawa; ao te bwai are ko kabwara iaon te aba e na kabwaraki naba i karawa.”9
Iotebwa e kabwarabwara riki, “E kanga te Atua n roko ni kamaiua te roro aei? E na kanakoa Eria te burabeti. … Eria e na kaota te berita ni kabaea nanoia tama nakoia natiia, ao nati nakoia tama.”10
Eria e kaoti ma Mote iaon te maunga n rairaki ao ni kaoka te kariaia aei nakoia Betero, Iakobo, ao Ioane.11 Eria e kaoti naba ma Mote n Eberi 3, 1836, n te Tembora i Kirtland ao a anga te king naba anne n te nakoanibonga nakon Iotebwa Timiti ao Oliver Cowdery.12
Kaokakin te kariaiakaki n te kabaebae iroun Eria inanon 1836 e bon kakaawaki ibukin katauraoan te aonaaba ibukin Kauaokin te Tia Kamaiu ao ni karaoan te rikirake ae korakora ao kaunganano n te aonaaba ibukin te kakae n rongorongon te utu.
Bitaki, Rairaki, ao Kaitiakan te Nano
Te taeka ae te nano e kabonganaaki n ae e raka iaon 1,000 te tai n te mwakuri ae taneiai te aba iai. Te taeka ae bebete aei man kakaawaki e kakaota nanon ao ana namakin te nano iroun te aomata. Nanora—ikotan mwaitin baike e tangiria nanora, tangira, kantaninga, ungananora, ao anuara—e kabwarabwara bwa antai ngaira ao e bairei arora are tina karekea. Ao boton ana mwakuri te Uea bon bitakin, rairakin, ao kaitiakakin te nano rinanon berita aika tabu n te euangkerio ao otenanti n te nakoanibonga.
Ti aki ti katei ke n rin n tembora aika a tabu tii ibukin karekan te ururing iroun temanna ke ana taneiai te utu. Ma, berita aika tabu ake a reke ao otenanti ake a karaoaki n te tembora a kakaawaki ibukin kaitiakan nanora ao ibukin te karietataki irouia natin te Atua aika mwane ao aine.
Unikakina inanoia nati te berita are e karaoaki nakoia tama—riki Aberaam, Itaaka, ao Iakobo—rairakin nanoia nati nakoia tamaia, ni karaoan te kateiriki n te utu, ao karaoan otenanti aika kakaokoro n te tembora bon mwakuri aika a kakabwaiaia aomata nako ni kauaitera n te rabuna. Ngkai ti ingainga ni kan karaoa te mwakuri ae tabu aei, tina ongeaba n irii tua n tangira ao ni beku ibukin te Atua ao raora.13 Ao mwakuri n anganano akanne a buokiira ni koaua n “Ongo Irouna!”14 ao n nakon te Tia Kamaiu.15
Te berita ae tabu ao otenanti n te nakoanibonga a reke tii inanon tembora—ana mwaneaba Iehova. Bwaai ni kabane ake a reiakinaki ao bwaai ni kabane ake a karaoaki n te tembora a katuruturua rikin Iesu Kristo ao tabena n ana baire ni kakukurei ae korakora Tamara are i Karawa.
Mai Inanona n Otinako
Beretitenti Ezra Taft Benson e kabwarabwara kakaawakin te baeten are e uotia te Tia Kaboira “ni karekea te aki mamate ao te maiu ae akea tokina ibukin te aomata.”16 E taku, “Te Uea e mwakuri man te nano. Te aonaaba e mwakuri mai tinanikun te nano. Te aonaaba e anaia aomata ni kaotinakoia man te maeka n aki manena. Kristo e kanakoi namakin n aki manena ao n riribai mai irouia aomata, ao imwiina aomata a otinako ma namakinan ae iai manenaia. Te aonaaba e na kabuakakaia aomata man bitakin aia enuwaromenta. Kristo e bitiia aomata, antai ngkanne ake a bita aia enuwaromenta. Te aonaaba e na kateiraoa anuaia aomata, ma Kristo e kona ni bita aron te aomata.”17
Berita aika a tabu ao otenanti n te nakoanibonga a bon boboto iaon karaoan te manga bungiaki n te maiu n tamnei ao te bitaki; anne aron te Uea ni mwakuri ma ngaira n tatabemaniira mai inanora n otinako. Berita a teimatoa ni karineaki, uringii n tainako, ao ni korei “ma Tamnein te Atua ae maiu … ni baba aika iriko aika inanomi”18 ni karekea te kantaninga ao te kakoaua ni kakabwaia n te aki mamate ao ae akea tokina. Otenanti ake a tau ni karekeaki ao n teimatoa n uringaki e kauki kawai mairoun te Atua are e a kona iai mwaakan te aro n Atua n roko inanon maiura.
Ti aki roko nakon tembora bwa tina karabaira ke ni birinako man buakakan te aonaaba. Ma, ti roko nakon tembora bwa tina tokanikai iaon buakakan te aonaaba. Ngkai ti kaoa inanon maiura “mwaakan te aronatua”19 man karekean otenanti n te nakoanibonga ao man karaoan ao kawakinan berita aika a tabu, ti na kakabwaia ma te korakora riaon korakorara20 n tokanikai iaon kariri ao kakaewenako n te rabwata ao ni karaoi ao n rikirake n tamaroa.
Taekan te Auti Aei E na Butanako
Te moan tembora ni koron te bong aei e kateaki i Kirtland, Ohio ao e katabuaki ni Maati 27, 1836.
Inanon te kaotioti nakon te Burabeti Iotebwa Timiti teuana te wiiki imwiin te katabu, te Uea e katanoata:
“A riai ni kukurei nanoia Au aomata, ake a tia, ma korakoraia, ni katea te auti anne nakon Arau. …
“Eng nanoia ngaa ma bwi ni ngaa a na kimwareirei korakora ibukin kakabwaia ake a na bwaronako, ao te entaumente are a tia n anganaki au tia mwakuri n te auti aei.
“Ao taekan te auti aei e na butanako nakon aaba aika ianena; ao aio te moan kakabwaia are e na bwaro nako aon atuuia au aomata.”21
Taiaoka tarai kibu, nanoia ngaa ma bwi ni ngaa a na kimwareirei korakora ibukin kakabwaia ake a na bwaronako, ao ao taekan te auti aei e na butanako nakon aaba aika ianena. Katanoata aikai a bon kamimi katanoatakiia inanon Eberi n 1836 ngke te Ekaretia ti tabeman ana membwa ao teuana ana tembora.
N te bong aei inanon 2020, ti karekei 168 tembora aika mwakuri. Abwi ma nimaua riki tembora aika iaon kawaia ni kateaki ke a tia ni katanoataki. Ana auti te Uea a tabe ni kateaki iaon “aban marawa”22 ao n aba ao n tabo ake a kaman iangoaki irouia aika a mwaiti are a iangoia bwa e aki kona n tei te tembora n taabo akanne.
Te bukamaru ibukin te entaumente n te tai aei e karaoaki n taetae aika 88 ao e na tauraoi n taetae aika a mwaiti riki irarikina ngkai a kataeki tembora ni kakabwaiaia natin te Atua aika a mwaiti riki. Inanon 15 riki te ririki, mwaitin taetae ae e na tauraoi ibukin otenanti n te tembora e na taboro.
N te ririki aei tina urua aontano ao ni waaki ni katei 18 tembora. Ni kaitaraana, e ana te maan ae 150 te ririki katean taian moan 18 n tembora, man moan tein te Ekaretia inanon 1830 ni karokoa katabuan te Tembora i Tiaban iroun Beretitenti Spencer W. Kimball n 1980.
Iangoia ni kawaekoan te mwakuri n te tembora are e a tia ni karaoaki inanon maiun te Beretitenti Russell M. Nelson. Ngke e bungiaki Beretitenti Nelson n Tebetembwa 9, 1924, te Ekaretia e a kamwakuri onoua tembora.
Ngke e katabuaki bwa te Abotoro n Eberi 7, 1984, 60 te ririki imwina, 26 tembora ake a mwakuri, e raka riki 20 tembora inanon 60 te ririki.
Ngke e katabuaki bwa te Beretitenti Nelson n te Ekaretia, 159 tembora aika a mwakuri, rikiraken mwaitin tembora nakon 133 inanon 34 te ririki n te tai are e beku iai bwa te membwa n te Kooram n te Tengaun ma Uoman.
Man moan rikina bwa te Beretienti n te Ekaretia n Tianuare 14, 2018, Beretienti Nelson e a tia ni katanoatai 35 tembora aika a boou.
Ruabwi ma onoua te betieti man tembora ake a kaman tei a tia ni manga kaukaki n ana tai ni maiu Beretitenti Nelson, wanibwi ma aua te betienti a tia ni kaman katabuaki man ngke e katabuaki bwa te Abotoro.
N Tainako Boboto iaon Bwaai aika A Kakaawaki Riki
Ngkai membwa n ana Ekaretia te Uea ae kaokaki, ti bane n tei ni mimi ni birimwaakan birin Ana mwakuri ni boong aika kaitira. Ao a mwaiti riki tembora aika a na roko.
Brigham Young e taetae ni burabetiia, “Ni katian te mwakuri aei e na riai n aki tii teuana te tembora ma nga ao nga mwaitiia, ao nga ma bwi ni nga mwane ao aine a na nakon tembora akanne ao n tei ibukiia aomata ake a tia ni maiu man ana tai te Uea are e a tia ni kaoti.”23
Tia matata raoi, katanoataan tembora aika a boou n tatabeua nako bon bwain te kimwareirei ae korakora ao bukin te kakaitau are tina anga nakon te Uea. E ngae n anne, ara moan boboto e na riai n toka iaon berita aika tabu ao otenanti are a kona ni bii nanora ao ni kananoa ara kakaonimaki nakon te Tia Kamaiu ao n aki tii boboto iaon te tabo ke tamaroan te kateitei.
Te tibwanga ae moan te kakaawaki are e toka iaora ngaira aika kain ana Ekaretia te Uea are e kaokaki bon (1) n “Ongo Irouna!”24 ao ni karekea te bitaki n nano rinanon berita aika tabu ao otenanti, ao (2) ni kakoroa bukin te kimwareirei ao te tibwanga are ti katabeaki iai n anga kakabwaia n te tembora nakoia aia utu aomata ni kauaitera n te rabuna. Ma ana kairiiri ao ana ibuobuoki, ni koauana ti na kakoroi bukin tibwanga akanne.
Katean Tion
Te Burabeti ae Iotebwa Timiti e katanoata:
“Katean Tion bon te mwakuri are e katiiki nanoia ana aomata te Atua n roro nako, bon te botoniango are burabeti, ibonga ao uea are a tia n rinanona ni kukurei n tataekinna; a tia n rang n ingainga ma te kantaninga ae tamaroa nakon te bong are ti maeka inanona; ao ni kukurei ni kaungaaki n te bwai ae kakukurei mai karawa ao ni kimwareirei n te kantaninga are a tia n anene ao ni koreaki n tatae ni burabeti ni ara bong ae; ma a mate n aki noori; …e katukaki nakoira bwa tina noori, ira wakinana ao ni buoka karabinoan nako te mimitong ni bong aika Kaitira.”25
“Te Nakoanibonga mai karawa e na katiteuanaaki ma mwaakan te aonaaba, ni uotii kantaninga aika korakora aikai; … te mwakuri are te Atua ao anera a tia ni iangoia ma te kukurei ibukin te roro nako; ake e kaura inanoia tamanuea ao burabeti ake ngkoa, te mwakuri are e kantaningaaki bwa e na uota te urubwai nakon mwaakan te roo, manga kateiraoan te aonaaba, mimitongin te Atua, ao kamaiuakia aia utu aomata.”26
I kamatoa ni kakoaua bwa te Tama ao te Nati a kaoti nakon Iotebwa Timiti, ao Eria e kaoka te kariaia ibukin te kabaebae. Berita aika tabu n te tembora ae tabu ao otenanti a kona ni kakorakorai nanora ngkai ti “Ongo Irouna!”27 ao ni karekea te mwaaka n atua inanon maiura. Ao I kakoaua bwa mwakuri ni boong aika kaitira e na kamaunanakoa mwaakan te roo ao ni uota te kamaiuaki nakoia aia utu aomata. Man koaua aikai I kakoaua ma te kukurei n aran Iesu Kristo ae tabu, amen.