Laipelí
Fakamoʻui


“Fakamoʻui,” Ngaahi Tefitó mo e Ngaahi Fehuʻí (2023)

ʻĪmisi
Sīsū Kalaisi mo Mele

Fakahinohino ki hono Ako ʻo e Ongoongoleleí

Fakamoʻui

Ko e meʻaʻofa ʻo e toetuʻu mei he maté pea fakamaʻa mei he angahalá ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisí

ʻOku tau fiemaʻu kotoa ʻa Sīsū Kalaisi. Ko e taha ʻo Hono ngaahi huafa mahuʻinga tahá ko e “Fakamoʻuí,” ʻa ia ko hono ʻuhingá ko e “tokotaha ʻokú ne fakahaofi.”1 Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ke fakahaofi kitautolú? Naʻe fakamatalaʻi ʻe he palōfita ko ʻApinetaí ʻi he Tohi ʻa Molomoná ko e “faʻahinga kotoa ʻo e tangatá … naʻa nau mei mole taʻengata ka ne taʻeʻoua hono huhuʻi ʻe he ʻOtuá ʻa hono kakaí mei honau tuʻunga mole mo tō ki laló” (Mōsaia 16:4). Kapau he ʻikai ke tau maʻu ʻa e tokoni ʻa e ʻOtuá, te tau mamahi ʻo taʻengata mei he ngaahi nunuʻa ʻo e angahalá. ʻIkai ngata aí, ʻe maʻu ʻe he maté ʻa e tokotaha kotoa pē ʻo tuʻuloa.

Ko e ongoongo fakafiefia ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ko e tokotaha kotoa pē kuo moʻui ʻi he māmaní—tatau ai pē pe ko e hā ʻene ngaahi filí—ʻe toetuʻu pea maʻu ha sino haohaoa mo taʻe-faʻa-mate (vakai, ʻAlamā 40:23). Pea koeʻuhí ko Sīsū Kalaisi, te tau lava ʻo maʻu ʻa e fakamolemolé mo e fakamaʻa mei he angahalá (vakai, Mōsaia 4:1–3; Hilamani 3:35; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37).

Ko e Hā ʻa e Fakamoʻuí?

Ko e fakamoʻuí ko e meʻaʻofa ia ʻo e fakahaofi mei he mate fakatuʻasinó mo e fakalaumālié. ʻOku maʻu ia ʻi he ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá mo e mālohi ʻo Sīsū Kalaisí, ko e Fakamoʻui ʻo e māmaní (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 43:34). ʻOku kau ai ʻa e toetuʻu mei he maté mo hono maʻu ʻo e moʻui taʻe-faʻa-maté. ʻOku fakaʻaongaʻi ʻe he ngaahi potufolofola ʻe niʻihi ʻa e ongo foʻi lea ko e fakamoʻui pe fakahaofi ke ʻuhinga ki he moʻui taʻengatá. Ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá, ko hono ʻiloʻi ia ʻo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi pea maʻu ha nofoʻanga mo Kinaua ki he taʻengatá. Ko e moʻui taʻengatá “ko e lahi taha ia ʻi he ngaahi meʻaʻofa kotoa pē ʻa e ʻOtuá” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:13; 14:7).

Vakai fakalūkufua ki he tefitó: Fakamoʻui

Ngaahi fakahinohino fekauʻaki mo hono ako ʻo e ongoongoleleí: Palani ʻo e Fakamoʻuí, Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻAloʻofá, Moʻui Taʻengatá, Ngaahi Ouau Fakafofonga maʻá e Kau Pekiá

Konga 1

Ko Sīsū Kalaisi ʻa e Fakamoʻui ʻo e Māmaní.

ʻĪmisi
Ko e ʻaʻahi ʻa Sīsū Kalaisi ki he kau Nīfaí

Ko e taha ʻo e ngaahi taumuʻa maʻongoʻonga taha ʻo e moʻui ʻi he māmaní ke ako mo tui naʻe fekauʻi mai ʻe he Tamai Hēvaní Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí, ke fakahaofi kitautolu (vakai, Sione 3:16–17; 2 Nīfai 25:26). Naʻe malangaʻi ʻa e pōpoaki ko iá ʻe he kau palōfitá ʻi ha taʻu ʻe lauiafe kimuʻa ʻi Hono ʻaloʻí (vakai, Mōsaia 13:33–35; Hilamani 8:13–20; 3 Nīfai 20:23–24; Mōsese 4:1–2; 5:7–9). ʻI he ngaahi ʻaho kimui ní, naʻe fakahā ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻene fakamoʻoni ki he Kalaisi kuo Toetuʻú (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:22–24; 110:1–4).

Naʻe akoʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá, “Ko e ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ʻo ʻetau tui fakalotú ko e fakamoʻoni ko ia ʻa e kau ʻAposetoló mo e kau Palōfitá ʻo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí, naʻá Ne pekia, pea telio, pea toe tuʻu ʻi he ʻaho hono tolú, ʻo hāʻele hake ki he langí; pea ko hono toenga ʻo e ngaahi meʻa kehe kotoa pē fekauʻaki mo ʻetau tui fakalotú ko ha ngaahi tānaki atu pē ki ai.”2

Ngaahi meʻa ke fakakaukau ki aí

  • Lau ʻa e 2 Nīfai 9:6–13 mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:40–42, ʻa ia ʻokú ne fakamatalaʻi ʻetau fiemaʻu ha Fakamoʻuí. ‘Oku tokoniʻi fēfē nai kitautolu ‘e he Fakalelei ‘a Sīsū Kalaisí ke tau ikunaʻi ‘a e ngaahi ola ‘o e mate fakatuʻasinó mo e mate fakalaumālié?

  • ʻOku akoʻi ʻe he vakai fakalūkufua ʻi he Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí ki he “Fakamoʻuí ʻi he Gospel Library ʻoku ʻi ai ha ngaahi tafaʻaki mahuʻinga lahi ʻo e fakamoʻuí. Toe vakaiʻi ʻa e ngaahi fakamatala ʻo e fakamoʻuí ʻoku hā ʻi he fakamatala ko iá, pea fakakaukau pe ko e fē ʻa e meʻa ʻoku mahuʻingamālie taha kiate koé. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai kiate koe ʻa e fakamatala ko iá? Fakakaukau ke lekooti hoʻo ngaahi ongó ʻi hoʻo tohinoá.

Ngaahi ʻekitivitī ki he ako mo e niʻihi kehé

  • Mamata ʻi he vitiō “Because of Him” (2:44). Hili iá, fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kulupú ke nau vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau ongoʻi ʻi heʻenau mamata ʻi he vitioó. Ko e hā na‘a nau ako fekauʻaki mo e misiona ʻo Sīsū Kalaisí? Ko e hā ha ngaahi ola ʻe maʻu ʻe he ʻilo ko iá ʻi heʻenau moʻuí? Te ke lava ʻo fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kulupú ke nau faʻu haʻanau lisi pē ʻanautolu ʻo e ngaahi fakamatala “Koeʻuhí ko Ia” ke vahevahe mo e kulupú ʻo ka fiemaʻu.

  • Ko e fakamoʻui mei he maté ko ha meʻaʻofa ia ki he fānau kotoa ʻa e ʻOtuá ʻoku malava ke fakahoko ia ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisi. Lau fakataha ʻa e 2 Nīfai 2:4 mo e 2 Nīfai 25:23–24 . Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ʻoua naʻa lava ʻo fakatau ʻa e fakamoʻui mei he angahalá ka ʻoku fakatefito ia ʻi he tui kia Sīsū Kalaisí? Ko e hā ha ngaahi founga te tau lava ai ʻo tafoki kiate Ia mo ha tui ʻoku lahi angé?

Ako lahi ange

Konga 2

Kuo Pau ke Tau Tuʻu ko e Kau Fakamoʻoni ʻo Sīsū Kalaisi

ʻĪmisi
Sīsū Kalaisi

ʻOku tokolahi ha kakai lelei ʻi he māmaní ʻoku nau fekumi ke mahino kiate kinautolu ʻa e ʻOtuá mo e founga te Ne lava ai ʻo ʻai ke toe lelei ange ʻenau moʻuí. ʻOku hoko ʻa e kāingalotu kotoa pē ʻo e Siasí ʻi he ʻahó ni ko e kau fakamoʻoni ʻo Sīsū Kalaisi ʻi he taimi ʻoku nau papitaiso ai mo maʻu ha fakamoʻoni ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní (vakai 2 Nīfai 31:13, 18; Mōsaia 18:8–9; 3 Nīfai 28:11). ʻI heʻetau feinga ke hoko ko e kau muimui moʻoni ʻo Sīsū Kalaisí, ʻoku tau aʻusia ai ʻEne ʻaloʻofá, ʻa ia ʻokú ne fakamālohia kitautolú. Pea ʻoku fakafou ʻi Heʻene ʻaloʻofá ʻa hono fakahaofi kitautolú (vakai, 2 Nīfai 25:23). ʻOku tau fakahaaʻi ʻetau houngaʻia ʻi he meʻa kotoa pē kuo fai ʻe Kalaisi maʻatautolú ʻi heʻetau fakahoko mo tauhi ʻa e ngaahi fuakava mo e ʻOtuá. ʻI heʻetau maʻu ʻEne ʻofá, fakamolemolé, mo e ngaahi tāpuaki ʻo e fakamoʻuí kuo talaʻofa maí, ʻoku ʻi ai hotau fatongia ke vahevahe ʻetau fakamoʻoní mo e taha kotoa ʻoku tau fetaulaki mo iá (vakai, Luke 22:32; Mōsaia 18:8–9; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:61).

Ngaahi meʻa ke fakakaukau ki aí

  • Ko e hā kuo fakahoko ʻe he Fakamoʻuí maʻaú? ʻI hoʻo fakakaukau ki he fehuʻi ko ʻení, lau pe fanongo ki he lea ʻa Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi “Ko e Hā Kuo Fai ʻe Hotau Fakamoʻuí Maʻatautolú?” Ko e hā ʻokú ke ako mei he lea ko ʻení fekauʻaki mo e mālohi ʻo e misiona ʻo Sīsū Kalaisí ʻi hoʻo moʻuí? Ko e hā ha ngaahi aʻusia fakataautaha kuó ke maʻu mo Sīsū Kalaisi te ke tānaki ki he lisi ʻa Palesiteni ʻOakesí?

  • ʻOku tau ako ʻi he 2 Nīfai 25:23, “ʻoku ʻi he ʻaloʻofá ʻa homau fakamoʻuí, ʻo ka hili ʻemau fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻe ala faí.” ʻI he fakamatala ko ʻení, ʻoku ʻuhinga ʻa e “fakamoʻuí” ki hono fakamaʻa ʻo e angahalá kae lava ke tau toe nofo ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá. Te ke lava ʻo toe vakaiʻi ʻa e kupuʻi lea “Ko e Meʻa Pē Te Tau Lava ʻo Faí” ʻi he pōpoaki ʻa Palesiteni Tieta F. ʻUkitofá “Ko e Meʻaʻofa ʻo e ʻAloʻofá.” ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e “ʻo ka hili [ʻetau] fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻe ala faí” ʻi hoʻo moʻuí? Ko e hā ʻa e fekauʻaki ʻa e “ko e meʻa pē te tau lava ʻo faí” mo e misiona ʻo Sīsū Kalaisí?

ʻEkitivitī ki he ako mo e niʻihi kehé

  • ʻOku finangalo ʻa e Tamai Hēvaní ke tau vahevahe ʻetau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí pea mo e talaʻofa ʻo e fakamoʻuí. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 18:10–17, ʻa ia ʻoku fakamatalaʻi ai ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻuhinga ki hono tokoniʻi ʻo e niʻihi kehé ʻaki ʻa e pōpoaki ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻuhinga ʻoku ʻomi ʻi he potufolofola ko ʻení ki he ʻuhinga ʻoku fakaafeʻi ai kitautolu ʻe he ʻOtuá ke tau kau fakataha mo Ia ʻi he ngāue ki hono tokoniʻi ʻo e niʻihi kehé ke nau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e fakamoʻuí? Ko e fē ha taimi kuó ke maʻu ai pe ko ha taimi kuo maʻu ai ʻe ha taha ʻokú ke ʻilo ʻa e fiefia ʻi hono tokoniʻi ha taha kehe ke ne maʻu ʻa e ongoongoleleí mo fakahoko ha ngaahi fuakava mo e ʻOtuá?

Ako lahi ange

Konga 3

ʻOku Hokohoko Atu ʻa e Ngāue ʻo e Fakamoʻuí ʻi he Maama Tataliʻanga ʻo e Ngaahi Laumālié

ʻĪmisi
Sīsū Kalaisi ʻi he lotolotonga ʻo e kakaí

ʻOku akoʻi ʻe he folofolá ko e huhuʻi mei he maté, pe toetuʻú, ko ha meʻaʻofa fakaemāmani lahi ia kiate kinautolu kotoa pē kuo moʻuí, ʻo tatau ai pē pe ko e hā ʻenau ngaahi filí (vakai, Ngāue 24:15). Ka neongo ia, ʻoku fiemaʻu ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí mo e fakatomalá ki he fakamoʻui mei he ngaahi nunuʻa ʻo e angahalá. ʻOku tau ʻilo foki mei he folofolá kuo pau ke tau papitaiso kae fakahaofi kitautolu ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá (vakai, Sione 3:5).

Ka neongo ia, kuo tokolahi ha fānau ʻa e ʻOtuá kuo nau pekia teʻeki papitaiso pe fanongo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi. ʻE lava fēfē nai ke maʻu ʻe he kakai ko ʻení ʻa e fakamoʻuí? ʻOku akoʻi ʻe he folofolá naʻe ʻaʻahi ʻa Sīsū Kalaisi ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié hili ʻEne pekiá (vakai, 1 Pita 3:18–20). Naʻá ne fokotuʻutuʻu ʻa e ngaahi ngāue ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí ʻi ai, ʻo ʻomi ha founga ke maʻu ai ʻe he tokotaha kotoa pē ha faingamālie ke ako ʻa e ongoongoleleí. ʻOku fakahoko ʻe he kau mēmipa ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻa e papitaiso fakafofongá mo e ngaahi ouau kehe maʻá e kau pekiá ʻi he ngaahi temipalé, ʻo ʻoatu ʻa e faingamālie ʻo e fakamoʻuí ʻo fakafou ʻia Kalaisi ki he ngaahi laumālie ʻo e kau pekiá (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128:5, 18).

Ngaahi meʻa ke fakakaukau ki aí

  • ʻOku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ha ngaahi fakahā mahuʻinga fekauʻaki mo hono huhuʻi ʻo e kau pekiá. Hangē ko ʻení, lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:11–32. Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe he potufolofola ko ʻení fekauʻaki mo e ngāue ʻa e ʻOtuá ke fakaʻatā ʻa e fakamoʻuí ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié?

  • ʻOku akoʻi kitautolu ʻe he folofolá ʻoku māʻoniʻoni ʻa e fānau īkí pea ʻoku fakamāʻoniʻoniʻi kinautolu ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí pea ʻoku ʻikai fiemaʻu ke papitaiso kinautolu ka nau toki maʻu ʻa e fakamoʻuí. Lau ʻa e Molonai 8:8–25; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 74:7; 137:10. Ko e hā ʻokú ke ako mei he ngaahi veesi ko ʻení ʻo kau ki he natula ʻo e ʻOtuá? ʻE tokoni fēfē nai ʻa e tokāteline ko ʻení ki he niʻihi fakafoʻituituí mo e ngaahi fāmili ʻoku fefaʻuhi mo e mole ʻa ha fānaú?

ʻEkitivitī ki he ako mo e niʻihi kehé

  • Naʻe hiki ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128, “ʻOku ʻikai lava ke fakahaohaoaʻi ʻa kitautolu taʻe-kau ai ʻa [ʻetau ngaahi kuí] pe fakahaohaoaʻi ʻa kinautolu taʻe-kau ai ʻa kitautolu” (veesi 18). ʻOkú ke pehē ko e hā ʻene ʻuhinga ki he meʻá ni? Fakaafeʻi ha kau mēmipa ʻo e kulupú ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú. Te ke lava foki ʻo fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kulupú ke nau ako fekauʻaki mo ha kui kuo pekia pe, kapau ʻoku nau lava ʻo fai ia, ke fokotuʻu ha taimi ʻi he fale ʻo e ʻEikí ke fakahoko ʻa e ngaahi ouau maʻá e kau pekiá.

Ako lahi ange

  • D. Todd Christofferson, “The Redemption of the Dead and the Testimony of Jesus,” Liahona, Jan. 2001, 9–11

  • Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita (2011), 465–76

  • Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa F. Sāmita (2011), 192–203

Ngaahi Maʻuʻanga fakamatalá

  1. Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Fakamoʻuí,” Gospel Library.

  2. Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita (2011), 57.