’Ua ti’afa’ahou ’oia ma te ora i raro a’e i tōna pererau :

E nehenehe tātou e hau atu i te feiā e hina’aro i te rē

Nā Elder Patrick Kearon

Nō te peresidenira’a o te Hitu ’Ahuru

’Ua upo’otia ’o Iesu i ni’a i te mau hāmani-’ino-ra’a o te ao nei nō te hōro’a i te mana ia ’oe ’eiaha noa nō te ora i tē hō’ē ra mahana, nā roto rā iāna, ’ia ’aro ’e ’ia upo’oti’a ’ia tae i te hō’ē mahana.

E Marin ē, ’o vau ’o Elder Holland, tē hōnonu noa atu ra tātou.

’Ua hau atu tātou i te feiā e hina’aro i te rē

Tē māere nei tātou pā’āto’a i te mau ’ā’amu fa’aorara’a. Tē fa’aro’o nei tātou i te mau ’ā’amu o te feiā mā’imi mata’u ’ore ’o tei fifi ’e te mau ta’ata i ora mai ma te mana’o-’ore-hia, ’e tē uiui nei tātou, « ’ua ti’a ato’a ānei iā’u ’ia rave i te reira ? »

Tē puta nei i roto i tō’u ferurira’a i te parau nō te ta’ata rātere peretāne ra ’o Ernest Shackleton ’e te feiā horopahī nō tōna pāhi ra HMS Endurance, tei iri i ni’a i te pape pa’ari i Antarctica ’e ’ua mau noa a’era i ni’ ai te hō’ē motu mā’a ’ore fātata e piti matahiti te maoro. Maoti te fa’aterera’a fa’ahiahia a Shackleton ’e tōna itoito fati ’ore i ora ai tōna mau ta’ata, noa atu te fifi o te orara’a i reira.

’E i muri iho, tē feruri ra vau i te feiā horopahī pao nō Apollo 13 tē fano ra i roto i te reva nui nō te tau i ni’a i te ’āva’e ! Terā rā ’ua tupu te hō’ē ’ati ’a pa’a’ina ai te hō’ē tura mata’i ora, ’e ’ua fa’a’orehia te tere. Ma te iti o te mata’i ora, ’ua ’ohipa te pupu ’e te feiā hi’opo’a o te misiōni ma te ’aravihi ’e ’ua fa’aho’i mai nā ta’ata to’otoru i māo’ahia nā te reva ma te hau i te fenua nei.

Tē feruri māere nei au i te mau ta’ata ’e te mau ’utuāfare i ’ati i roto i te tama’i ’e ’o tei ora mai, ’o tei tāpe’ahia i roto i te mau pūhapara’a, ’o tei riro mai ’ei tītīhoria ’e ’o tē fa’aherehere itoito noa ra i te mōrī nō te tīa’ira’a nō tō rātou mau hoa ’o tei māuiui, ’o tē hōro’a nei i te maita’i i mua i te hāmani-’ino-ra’a, ’e ’o tē manuia nei i te tauturu ia vetahi ’ē ’ia fa’aitoito fa’ahou ā hō’ē a’e mahana fa’ahou ā.

E ti’a ānei ia ’outou ’aore rā iā’u ’ia ora i roto i te hō’ē o teie mau ’ati rahi ?

Pēnei a’e paha tē vai nei vetahi i rotopū ia ’outou, i teienei, e feruri ra i te mau ’ā’amu o te feiā i ora mai, ’e tē tuō ra tō ’outou ’ā’au ē tē ora nei ’outou i te hō’ē ’ā’amu ’imi ora i teie taime ’ei ta’ata i hāmani-’ino-hia, i tāu’a-’ore-hia, e rave-’ino-hia nei, i ha’apēpēhia i te fare ’aore rā i te mau ha’amāuiuira’a ato’a mai teie te huru. Tei rōpu ’outou i tā ’outou iho tāmatara’a hope’a nō te ora mai i te hō’ē vaira’a e au mai te irira’a pahī ’aore rā mai te hō’ē misiōni ’oa’oa ’o tei fa’a’ore-tā’ue-hia. E fa’aora-mau-hia ānei ’outou ; e ora mai ānei ’outou i teie ’ā’amu ’imi ora nō ’outou ?

Te pāhonora’a, e ’ē ïa. E nehenehe ’outou e ora mai. ’Ua tauturu-a’ena-hia ’outou ; ’ua fa’aora-a’ena-hia ’outou—nāna ’o tei fa’aruru i te ’ati iho tā ’outou e fa’aruru ra ’e ’o tei fa’a’oroma’i i te umunaro iho tā ’outou e fa’a’oroma’i ra.¹ ’Ua upo’otia ’o Iesu i ni’a i te mau hāmani-’ino-ra’a o te ao nei² nō te hōro’a i te mana ia ’outou ’eiaha noa nō te ora mai, ’ia tae rā i tē hō’ē mahana, nā roto iāna, ’ia ’aro ’e ’ia upo’oti’a mai ’outou, ’ia fa’ateitei-roa-hia atu i ni’a a’e i te māuiui, te ahoaho, te ’ā’au fāfati, ’e ’ia hi’o i te reira ’ia monohia i te hau.

’Ua ani te ’āpōsetolo Paulo ē :

« Nā te aha e fa’ata’a ’ē ia tātou i te aroha o te Mesia ra ? nā te ma’i ānei, nā te ahoaho, ’e nā te hāmani ’ino, ’e nā te po’ia, ’e nā te veve ’e nā te ’ati, ’e nā te o’e ānei ? […]

« E ’ore, i roto i teie mau mea ato’a nei e roa’a mai ia tātou te rē, i tei aroha mai ia tātou nei ».³

Te mau parau fafau ia ’Īserā’ela nō te fafaura’a

E ha’amana’o ’outou i te tu’ura’a te peresideni Russell M. Nelson i teie anira’a i roto i te ’āmuira’a rahi. ’Ua nā ’ō ’oia : « ’A tuatāpapa ai ’outou i tā ’outou mau pāpa’ira’a mo’a […] tē fa’aitoito atu nei au ia ’outou ’ia hāmani i te hō’ē tāpura nō te mau mea ato’a tā te Fatu i fafau e rave ’oia ’Īserā’ela nō te fafaura’a. Tē mana’o nei au ē e māere ’outou ! »⁴

Teie noa te tahi o te mau fafaura’a pūai ’e te fa’aitoito tā tō mātou ’utuāfare i ’ite mai. ’A feruri na ē tē fa’ahiti nei te Fatu i teie mau parau ia ’outou—ia ’outou e ’imi nei i te rāve’a ’ia ora—nō te mea nō ’outou teie mau parau :

’Eiaha e mata’u.⁵

’Ua ’ite au i tō ’oe ’oto ’e ’ua haere mai au nō te fa’aora ia ’oe.⁶

E ’ore au e fa’aru’e ia ’oe.⁷

Tei ni’a tō’u i’oa ia ’oe ’e e ha’apa’o tā’u mau melahi ia ’oe.⁸

E rave au i te mau mea māere i rotopū ia ’outou.⁹

’A ta’ahi mai nā muri iā’u, ’a ha’api’i mai roto atu iā’u ; ’e nā’u ’outou e fa’aora.¹⁰

Tei rōpū vau ia ’outou.¹¹

Nā’u ’outou.¹²

’Ia rātou ’o tē ’imi ra i te ora

Ma terā mau ha’apāpūra’a pūai i roto i te ferurira’a, tē hina’aro nei au e parau ’āfaro atu i te feiā e mana’o ra ē ’aita e ’uputa nō tō rātou iho ’ā’amu ’imi ora, nō te māuiui o te mau ’ohipa ’ino a vetahi ’ē i ni’a ia ’outou. Mai te mea teie tō ’outou ’ā’amu ’imi ora, tē ’oto nei matou ē ’o ’outou. Tē ti’aturi nei mātou e upo’otia ’outou i ni’a i te ’āhuehue, te ha’amā ’e te ri’ari’a, ’e tē ti’aturi nei mātou ia ’outou, nā roto ia Iesu Mesia, nō te upo’oti’a.

Mai te ta’ata i hāmani-’ino-hia, i te ta’ata tei ora mai, ’e i te ta’ata tei rē

Mai te mea ’ua fa’aruru ’outou i te hāmani-’ino-ra’a, te pēpē, ’aore rā te ha’avīra’a, e riro ’outou i te mana’o ē nō ’outou te hape, ’o te tumu ïa o teie mau mea ’e ’ua tano ’outou i te amora’a i te ha’amā ’e te hara tā ’outou e mana’o ra. ’Ua feruri paha ’outou mai teie te huru :

• E nehenehe ho’i tā’u e ārai i te reira.

• ’Aita te Atua e here fa’ahou iā’u.

• E’ita te ta’ata e here fa’ahou iā’u.

• ’Ua ’ino roa vau ē e’ita e ti’a ’ia tātā’i fa’ahou.

• Nō te tahi atu mau ta’ata te tāra’ehara a te Fa’aora, e ’ere rā nō’u.

’Ua riro paha teie mau mana’o ’e mau ferurira’a hape ’ei ha’afifira’a ia ’outou ’ia ’imi i te tauturu i roto i tō ’outou ’utuāfare, tō ’outou mau hoa, te feiā fa’atere ’e ’aore rā te feiā tōro’a, ’e nō reira ’ua ’aro ’outou ’outou ana’e. Mai te mea ’ua ’imi ’outou i te tauturu a te mau ta’ata tā ’outou e ti’aturi nei, tē ’aro noa ra paha ’outou i te mau mana’o ha’amā ’e tae noa atu i te mana’o ha’afaufa’a ’ore ia ’outou iho. E nehenehe te fa’ahope’ara’a o teie mau ’ohipa e vai noa e rave rahi matahiti te maoro. Tē ti’aturi nei ’outou ē ’ia tae i te hō’ē mahana e maita’i mai ’outou, terā rā, ’aita ā taua mahana ra i tae mai.

’Aita te hāmani-’ino-ra’a i riro na, ’aita ho’i e riro nei, ’e e’ita roa atu e riro ’ei hape nō ’outou, noa atu e aha tā te ta’ata hāmani ’ino e ’aore rā tā te tahi atu ta’ata i parau. Mai te mea ē ’ua rave-’ino-hia ’outou, te ’aifēti’i ’e ’aore rā, te tahi noa atu mau ’ohipa ’ī’ino, e ’ere nā ’outou e tātarahapa ; e ’ere nā ’outou te hape.

E ’ere ’outou i te mea iti a’e i te ti’amā ’e ’aore rā i te mea iti a’e i te faufa’a ’e ’aore rā i te mea iti a’e i te herehia ’ei ta’ata, ’aore rā ’ei tamāhine ’e ’aore rā ’ei tamaiti nā te Atua, nō te ’ohipa ’o tā te tahi atu ta’ata i rave i ni’a ia ’outou.

’Aita te Atua e hi’o nei ia ’outou i teienei ’e ’aita ā ’oia i hi’o a’e nei ia ’outou mai te hō’ē ta’ata e vahavaha. Noa atu e aha tei tupu i ni’a ia ’outou, ’aita ’oia e ha’amā ’aore rā e ’ino’ino ia ’outou. ’Ua here ’oia ia ’outou mai tā ’outou i ’ore ā i ’ite a’enei. ’E e ’ite ïa ’outou i te reira nā roto i te ti’aturira’a i tāna mau fafaura’a ’e te ha’api’ira’a i te ti’aturi iāna ’a parau ai ’oia ē e mea « faufa’a rahi ’outou [nōna] ».¹³

’Aita e fa’ata’ahia tō ’outou parau nā roto i teie mau mea ri’ari’a i ravehia i ni’a ia ’outou. E fa’ata’ahia tō ’outou parau, i te parau mau hanahana, ’e i tō ’outou ti’ara’a mure ’ore ’ei tamaiti ’e ’aore rā ’ei tamāhine nā te Atua, ’e i te here maita’i roa ’e te hope ’ore o tō ’outou Rahu nui, ’e tāna tītau-manihini-ra’a ’ia fāri’i i te fa’aorara’a māuiui hope ’e te ta’ato’a.

Noa atu te ferurira’a ’e te mana’ora’a ē e’ita paha e haere, e nehenehe te fa’aorara’a māuiui e tae mai nā roto i te semeio o te mana fa’aora o te tāra’ehara o Iesu Mesia, tei ti’a fa’ahou mai « ma te rā’au fa’aora i roto i tōna pererau ».¹⁴

E mana tō tō tātou Fa’aora aroha, tei upo’oti’a i ni’a i te pōiri ’e te ’ino, nō te fa’atītī’aifaro i te mau hape ato’a, e parau mau fa’atupu ora ho’i nō te feiā tei fa’a’inohia e vetahi ’ē.¹⁵

’Ia ’ite ’outou ē, ’ua pou te Fa’aora i raro a’e i te mau mea ato’a, i raro a’e ato’a i te mea i tupu i ni’a ia ’outou. ’E nō reira, ’ua ’ite pāpū roa ’oia e aha te mana’o nō te ri’ari’a ’e te ha’amā, ’e e aha te mana’o ’ia fa’aru’ehia tātou ’e ’ia ’ōfatihia tātou.¹⁶ Mai roto atu i te hōhonu o tāna tusia tāra’ehara, tē hōro’a nei te Fa’aora i te tīa’ira’a tā ’outou i mana’o ē ’ua mo’e roa, i te pūa’i tā ’outou i ti’aturi ē e’ita roa e nehenehe e noa’a mai ’e i te fa’aorara’a māuiui tā ’outou i ’ore i feruri a’enei e nehenehe te reira.

’Ua fa’ahapa ’ū’ana te Fatu ’e tāna mau peropheta i te hāmani-’ino-ra’a

’Aita e vāhi nō te mau huru hāmani-’ino-ra’a ato’a—i te pae tino, i te pae nō te ’āpeni, i te pae nō te manava ’e ’aore rā, i te parau—i roto i te mau huru ’utuāfare ato’a, ’e te mau fenua, ’e te mau hīro’a tumu. ’Aita hō’ē a’e mea tā te hō’ē vahine, hō’ē tamari’i, ’e ’aore rā tā te hō’ē tāne e nehenehe e rave ’e ’aore rā e parau, ’e ’ua « ti’a » atu ra te taparahira’ahia ’oia. ’Aita e ta’ata, i roto i te mau fenua ’e ’aore rā te mau hīro’a tumu ato’a, e « ani » i te hāmani-’ino-ra’a ’e ’aore rā te ha’avīra’a a te tahi atu ta’ata mana ’e ’aore rā ta’ata rahi a’e ’e te pūai a’e.

Te feiā ’o tē hāmani ’ino ’e ’o tē ’imi i te huna i tā rātou mau hara ’ino mau, e nehenehe ïa rātou e ’ape i te reira nō te hō’ē taime. Terā rā ’ua ’ite te Fatu, ’o tē ’ite i te mau mea ato’a, i te mau ’ohipa ’e te mau mana’o ’e te mau hina’aro o te ’ā’au.¹⁷ E Atua parauti’a ’oia, ’e e ha’apa’ohia tāna parauti’a hanahana.¹⁸

Nā roto i te hō’ē semeio, ’ua riro ato’a te Fatu ’ei Atua aroha nō tei tātarahapa mau. Te feiā hāmani ’ino—’e tae noa atu te feiā tei hāmani-’ino-ato’a-hia nā mua a’e—’o tei fā’i, ’o tei fa’aru’e i tā rātou hara, ’e ’o tē rave i te mau mea ato’a i roto i tō rātou mana nō te ’aufau ’e nō te fa’aho’i i tā te ta’ata, e nehenehe tā rātou e fāri’i i te fa’a’orera’a hara nā roto i te semeio o te tāra’ehara a te Mesia.

Nō te feiā i pari-ha’avare-hia, e hōpoi mai te ’ino rahi o teie mau parira’a i tāna iho vāhi tāmāra’a hara. Terā rā, ’ua ha’amaita’i-ato’a-hia rātou nā roto i te mamae rahi o te Fa’aora nō rātou ’e te ’itera’a ē, i te pae hope’a, e upo’oti’a te parau mau.

Terā rā, te feiā hāmani ’ino tātarahapa ’ore, e ti’a ïa rātou i mua i te Fatu nō te amo i te hōpoi’a nō tā rātou mau ’ohipa ’ino.

’Ua parau pāpū te Fatu iho nō te hāmani-’ino-ra’a : « ’Āre’a te fa’aturori i te hō’ē i teie nei mau ta’ata ri’i […] e huru maita’i a’e ’oia ’ia tā’amuhia te hō’ē ’ōfa’i mule i ni’a i tāna ’a’ī ’e ’ia hurihia ’oia i raro i te moana ».¹⁹

Pū’ohura’a

E au mau hoa tei ha’apēpē-mau-hia—’e nō te reira, te mau ta’ata ato’a tei fa’aruru i te mau ’ohipa parauti’a ’ore o te orara’a—e nehenehe ’outou e ha’amata ’āpī ma te fa’a’ana’anaea. I Getesemane ’e i Karavaria, ’ua rave ’o Iesu « i ni’a iāna iho […] te mau ahoaho ato’a ’e te mau māuiui ato’a tā ’outou ’e tā’u i fāri’i »,²⁰ e ’ua upo’oti’a ’oia i ni’a i te reira mau mea ato’a ! Ma te rima fa’atoro, tē hōro’a mai nei te Fa’aora i te hōro’a nō te fa’aora māuiui ia ’outou. Ma te itoito, te fa’a’oroma’i, ’e te ha’apa’o-maita’i-ra’a iāna, e’ita e māoro roa e nehenehe ’outou e fāri’i hope roa i teie hōro’a. E nehenehe tā ’outou e fa’aru’e i tō ’outou māuiui ’e e vaiiho i te reira i tōna ra ’āvae.

’Ua parau tō ’outou Fa’aora here ē : « E’ita te ta’ata ’eiā e haere mai, ’ei ’eiā ra, ’e ’ei taparahi ta’ata, ’e ’ei vāvāhi : i haere mai nei au ’ia roa’a ia [’outou] te ora, e ’ia rahi atu ā ta [’outou] ».²¹ E ta’ata ’outou tei ora mai, ’e e nehenehe tō ’outou māuiui ’ia ora ’e e nehenehe tā ’outou e ti’aturi ē, nā roto i te mana ’e te maita’i o Iesu Mesia, e upo’oti’a ’e e rē ’outou.

’Ua ’aravihi ’o Iesu i roto i te mea e au ra ē e’ita e nehenehe e tupu. ’Ua haere mai ’oia i’ō nei nō te fa’atupu i tei ’ore e ti’a ’ia fa’atupu, nō te fa’aho’i mai i tei ’ore e ti’a ’ia fa’aho’i mai, nō te fa’aora i tei ’ore e ti’a ’ia fa’aora, nō te fa’ati’a i tei ’ore e ti’a ’ia fa’ati’a, nō te fafau i tei ’ore e ti’a ’ia fafau.²² ’E e mea maita’i mau ’oia nō te reira tuha’a. ’Oia mau, e mea maitai roa ’oia nō te reira tuha’a. Nā roto i te i’oa o Iesu Mesia, tō tātou Fa’aora māuiui, ’āmene.

Nō te tahi atu ā ha’amāramaramara’a ’e mātēria, hi’o « Abuse [Hāmani-’ino-ra’a] » i roto i te tuha’a Tauturu i te orara’a, i ni’a ia ChurchofJesusChrist.org ’e i roto i te mauha’a putu parau uira Vaira’a buka ’evanelia.

Fa’ata’ara’a

1. Hi’o Alama 7:11–12. ’Ua ha’api’i mai te Peresideni Russell M. Nelson : « ’Ua hāmani-’ino-hia [Iesu Mesia], ’ua fa’a’o’ohia, ’ua tūtuhahia, ’e ’ua tā’irihia. I roto i te ’ō nō Getesemane, ’ua rave ’oia i ni’a iāna iho i te mau māuiui ato’a, te mau hara ato’a ’e te mau hepohepo ato’a ’e te mamae ’aore ā i ’itehia a’e nei e ’outou ’e ’o vau nei ’e nā te mau ta’ata ato’a tei ora na ’e o tei ora a muri a’e. I raro a’e i te teimaha o tāua hōpoi’a mamae rahi ra, ’ua tahe tōna toto nā te mau poa ato’a [hi’o Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a 19:18]. Tōna mau māuiui ato’a ’ua hau ïa i te pūai i te taime a fa’asātaurohia ai ’oia i ni’a i te sātauro nō Kalavaria » (« Te i’oa ti’a o te ’Ēkālesia », Liahona, Novema. 2018, 88).

2. Hi’o Ioane 16:33 ; Philipi 4:13.

3. Roma 8:35, 37 ; ha’apāpūra’a i ’apitihia atu.

4. Russell M. Nelson, « ’A vaiiho i te Atua ’ia upo’oti’a », Liahona, Novema 2020, 95.

5. Hi’o Isaia 41:10 ; 2 Nephi 8:7.

6. Hi‘o Exodo 3:7–8.

7. Hi’o Deuteronomi 31:6.

8. Hi’o Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a 109:22.

9. Hi’o Iosua 3:5.

10. Hi’o Mataio 11:28 ; Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a 19:23 ; Mose 6:34.

11. Hi’o Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a 39:7.

12. Hi’o Isaia 43:1.

13. Isaia 43:4 ; ha’apāpūra’a i ’apitihia atu.

14. Malaki 4:2.

15. ’Ua fa’a’ite pāpū ’o Elder Dale G Renlund ē « te mau mea tano ’ore ato’a nō ni’a i te orara’a e nehenehe e fa’a’āfarohia nā roto i te tāra’ehara a Iesu Mesia » (« ’Ohipa tano ’ore e fa’atupu i te riri », Liahona, Mē 2021, 43) ; hi’o ato’a Preach My Gospel : A Guide to Missionary Service [’Ia poro haere i tā’u nei ’evanelia : E arata’i nō te ’ohipa misiōnare] [2019], 52 ; Isaia 61:1–3 ; Apokalupo 21:4).

16. Hiʼo Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a 88:6 ; 122:5–8.

17. Hi’o Alama 18:32 ; 39:8.

18. Hiʼo 2 Nephi 9:17 ; Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a 1:1-3.

19. Mataio 18:6. [A TRADUIRE] “The terrible, vicious practice of sexual abuse … is beyond understanding. … O te hōʼē ïa ʼofatiraʼa i te mea moʼa ’e te hanahana […] E tītauhia ’ia faʼahapahia te reira ’e e tiʼa ’ia faʼaʼutuʼa-ʼūʼana-hia te reira. ’Ia vai te haʼamā i niʼa i te tāne ’aore rā te vahine o tei hāmani ʼino i te hōʼē tamariʼi na roto i te māferaraʼa. ’Ia nā reira ʼoia, e’ita te taʼata māfera e faʼatupu noa i te mamae rahi. [A TRADUIRE] He or she also stands condemned before the Lord” (Gordon B. Hinckley, “Save the Children,” Ensign, Nov. 1994, 54).

20. Russell M. Nelson, « Te i’oa ti’a o te ’Ēkālesia », 88.

21. Ioane 10:10.

22. Hi’o Luka 4:16–19.