‘Inisititiuti
Vahe 10: 2 Nīfai 11–16


Vahe 10

2 Nīfai 11–16

Talateú

Naʻe lahi ʻaupito hono fakaʻaongaʻi ʻe Nīfai mo hono tokoua ko Sēkopé ʻa ʻĪsaiá, pea naʻá na fakatou fakahā ʻoku totonu ke tau fakatatau ʻa e ngaahi akonaki ʻa ʻĪsaiá kiate kitautolu (vakai, 1 Nīfai 19:23; 2 Nīfai 6:5). Neongo naʻe moʻui ʻa ʻĪsaia ʻi he taimi fuoloá peá ne faʻa fakamatala kau ki ha kakai, ngaahi feituʻu, mo e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke tau angamaheni mo ia, ka ʻoku kei kaungatonu pē ʻene ngaahi akonakí mo ʻetau moʻuí he ʻahó ni. ʻI hoʻo fakatotolo mo hoʻo kau akó ʻi heʻene ngaahi leá, te mou ʻiloʻi ʻoku kei ʻaonga pē he taimí ni ʻa ʻene ngaahi fakatokangá, ngaahi lea fakalotolahí, mo ʻene talaki ʻo e Fakamoʻuí ʻo hangē ko ia ʻi he taimi naʻá ne tohi ai kinautolú.

ʻOku taki taha pē ʻe he ngaahi vahe ʻo ʻĪsaiá ʻa ʻene pōpoaki. Neongo ia, ʻoku laka hake he vahe ʻe tahá e ngaahi kaveinga ia ʻe niʻihi. Ko e lēsoni ko ʻení ʻokú ne maʻu ʻe ia ʻa e 2 Nīfai 11–16, pea ʻoku fakamatala ia ki he ngaahi fakamaau maʻongoʻonga ʻe hoko ki he kakai faiangahalá ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí pea mo e talaʻofa ʻa e ʻEikí te Ne manatuʻi ʻa Hono kakaí ʻi he ngaahi ʻaho ko iá. Ko e lēsoni hokó ʻi he 2 Nīfai 17–24, ʻa ia ʻoku ʻi ai e ngaahi kikite ʻa ʻĪsaia ʻo kau ki hono fakahoko ʻo e talaʻofa ʻe fakahaofi ʻa e kau muimui loto fakatōkilalo mo talangofua ʻo Sīsū Kalaisí. ʻOku kau ʻi he Vahe 12 ʻa e 2 Nīfai 25–27, ʻa e ngaahi fakamatala ʻa Nīfai ʻoku tokoni ke fakamahinoʻi ʻa e ngaahi tohi ʻa ʻĪsaiá, ʻo toʻo atu ai ha ngaahi tūkiaʻanga ʻe fehangahangai mo ha kau laukonga tokolahi. ʻOku fakamoʻoni foki ʻa Nīfai ʻe tokoni hono maʻu ʻo e Tohi ʻa Molomoná ke fakahoko ha ngaahi kikite pau ʻa ʻĪsaia.

ʻOua te ke fuʻu hohaʻa ki he ʻuhinga ʻo ha ngaahi lea fakataipe. Ka ke tokoni koe ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e kaunga ʻa e pōpoaki ʻa ʻĪsaiá ki heʻenau moʻuí.

Ngaahi Tokāteline mo ha Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni

  • ʻOku fakataipe ʻa Sīsū Kalaisi ʻe he meʻa kotoa pē kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá kiate kitautolu (vakai, 2 Nīfai 11:4–8).

  • ʻE ʻomi ʻe he ʻOtuá ʻa e fakamāú mo e melinó ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí (vakai, 2 Nīfai 12–14).

  • Naʻe kikite ʻa ʻĪsaia ʻe hiki hake ʻe he ʻEikí ha fuka ke tānaki fakataha ʻa ʻIsileli (vakai, 2 Nīfai 12:1–3; 15:13–30).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

2 Nīfai 11:1–3. Naʻe Hoko ʻa Nīfai, Sēkope, mo ʻĪsaia ko ha Kau Fakamoʻoni ʻe Toko Tolu ʻo Kalaisi ʻi he Tohi ʻa Molomoná

Pukepuke hake ha tatau ʻo e Tohi ʻa Molomoná. ʻEke ki he kau akó pe te nau lava ʻo talamai ʻa e toko tolu mahuʻinga naʻa nau tohi ʻi he ngaahi lauʻi peleti iiki ʻa Nīfaí. Tokoni ke mahino kiate kinautolu ko e peesi ʻe 135 mei he peesi ko ia ʻe 143 ʻi he ngaahi lauʻi peleti īkí ko e ngaahi meʻa ia naʻe tohi ʻe Nīfai, Sēkope, mo ʻĪsaia (mei he tohi ʻa 1 Nīfaí ʻo aʻu ki he tohi ʻa ʻAmenaí).

Lau mo e kau akó ʻa e 2 Nīfai 11:1–3 ke ʻiloʻi ha meʻa tatau naʻe hoko kia Nīfai, Sēkope, mo ʻĪsaia.

  • Ko e hā nai ʻe mahuʻinga ai ke ofi e ngaahi fakamoʻoni ʻa e kau palōfita ko ʻeni ʻe toko tolú ki he kamataʻanga pē ʻo e Tohi ʻa Molomoná?

  • Fakatatau ki he 2 Nīfai 11:3, ʻoku fokotuʻu fēfē ʻe he ʻOtuá ʻa ʻEne folofolá? ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ʻi ai ha kau fakamoʻoni tokolahi ki he folofola ʻa e ʻOtuá?

  • Naʻe pehē ʻe Nīfai “ ʻoku fakamoʻoniʻi [ʻe he ʻEikí] ʻene ngaahi folofola kotoa pē” mavahe pē ia mei heʻene ʻomai ha kau fakamoʻoní (2 Nīfai 11:3). Kuo tokoniʻi fēfē nai koe ʻe he ʻEikí ke ke sio ki hono moʻoni ʻo ʻEne ngaahi folofolá?

  • Ko e fē mo ha toe taimi naʻe ʻomi ai ʻe he ʻEikí ha kau fakamoʻoni ʻe toko tolu?

Ke tokoni ki he kau akó ke nau fakafehokotaki ʻa Nīfai, Sēkope, mo ʻĪsaia—ko e Kau Fakamoʻoni ʻe Toko Tolu ʻi he Tohi ʻa Molomoná—kia ʻŌliva Kautele, Tēvita Uitemā, mo Māteni Hālisi—ko e Kau Fakamoʻoni ʻe Toko Tolu ʻo e Tohi ʻa Molomoná—fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e ʻuluʻi fakamatala ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 17. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ʻe taha ke ne lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 17:1–4. Poupouʻi e kau akó ke nau fakafehoanaki ʻa e 2 Nīfai 11:1–3 mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 17:1–4.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e lea ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani he peesi 83–84 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó. Poupouʻi e kau akó ke nau fakafanongo ki he ngaahi ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke tuʻu ʻa e ngaahi tohi ʻa Nīfai, Sēkope, mo ʻĪsaiá ʻo ofi ki he kamataʻanga ʻo e Tohi ʻa Molomoná.

  • Fakatatau ki he lea ʻa ʻEletā Hōlaní, ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke maʻu e ngaahi meʻa ko ʻeni naʻe tohi ʻe Nīfai, Sēkope, mo ʻĪsaiá? (Ke fokotuʻu e Tohi ʻa Molomoná ko ha toe fakamoʻoni ʻe taha ʻo Sīsū Kalaisi pea ke fakatoka ʻa e fakavaʻe ki hono akoʻi ʻo e tokāteline ʻo Kalaisí ʻi he Tohi ʻa Molomoná.)

  • ʻE lava fēfē ke fakamālohia ʻe he Tohi ʻa Molomoná ʻa e fakamoʻoni ʻa e kakaí kia Sīsū Kalaisí? Kuó ne fakamālohia fēfē nai hoʻo fakamoʻoni ʻaʻaú?

2 Nīfai 11:4–8. ʻOku Fakataipe kia Sīsū Kalaisi ʻa e Meʻa Kotoa pē Kuo Foaki Mai ʻe he ʻOtuá Kiate Kitautolú

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e 2 Nīfai 11:4. Fokotuʻu ange ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e foʻi lea ko e fakataipe. Fehuʻi ange pe ʻoku nau ʻilo hono ʻuhinga ʻo e foʻi leá. ʻE lava ke ke ʻai ke nau lau ʻa e Mōsese 6:63 pea mo hono fakamatalaʻi ʻo e foʻi lea ko e fakataipé he peesi 84 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó. Kole ange ke nau laineʻi ʻa e ngaahi foʻi lea mahuʻinga ʻi he fakamatalá, hangē ko e fakafofongaʻi, fakamanatu, fakaʻilonga, mo e fakahinohino.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā nai ʻoku fakaʻaongaʻi ai ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fakataipé, pe ngaahi fakaʻilongá, ke akoʻi ʻaki Hono kakaí?

  • Ko e hā ʻoku ʻaonga ai kiate kitautolu ke tau ʻiloʻi ʻa e founga fakafaiako ko ʻení?

  • Ko e hā e ngaahi fakataipe ʻo Sīsū Kalaisi kuó ke mamata ai ʻi he folofolá? ʻi hoʻo moʻuí? ʻi he māmani ʻokú ne ʻātakaiʻi koé?

Tuku ke lau fakalongolongo ʻe he kau akó ʻa e 2 Nīfai 11:4–7. Poupouʻi kinautolu ke nau laineʻi ʻa e ngaahi moʻoni mahuʻinga kau kia Sīsū Kalaisi kā ʻe lava ke nau ako mei he fakamoʻoni ʻa Nīfaí. Kole ki he kau akó ke nau tautau toko ua. Fakaafeʻi kinautolu ke nau fakafehoanaki ʻa e meʻa kuo nau fakaʻilongaʻi fekauʻaki mo e Fakamoʻuí. Hili iá pea kole ki he hoa takitaha ke nau aleaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e fē ʻi he ngaahi fakamatala ko ʻeni kau kia Sīsū Kalaisí ʻoku mahuʻinga taha kiate koé? Ko e hā hono ʻuhingá?

Lau mo e kalasí ʻa e 2 Nīfai 11:8. Fakamatala ange ʻoku hoko ʻa e veesi ko ʻení ko hano tomuʻa vakaiʻi ʻo e ngaahi lea ʻa ʻĪsaiá.

  • Fakatatau ki he veesi ko ʻení, ko e hā naʻe vahevahe mai ai ʻe Nīfai kiate kitautolu ʻa e ngaahi lea ʻa ʻĪsaiá?

Fakamatala ange ʻoku ʻi he 2 Nīfai 12–24 mo e 27 ʻa e ngaahi lea ʻa ʻĪsaiá. ʻOku hanga ʻe he fakamoʻoni ʻa Nīfai ki he Fakamoʻuí ʻi he 2 Nīfai 11 ʻo teuteuʻi kitautolu ke tau kumi ʻa e ngaahi fakataipe ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he ngaahi akonaki ʻa ʻĪsaiá. ʻOku teuteuʻi foki kitautolu ʻe he fakamoʻoni ʻa Nīfaí ke mahino ʻa e ngaahi akonaki ʻa ʻĪsaia ʻo kau ki he ngāue ʻa e ʻEikí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní.

Fai hoʻo fakamoʻoni ʻo kau ki he ngaahi akonaki ʻa ʻĪsaia ʻi he Tohi ʻa Molomoná. Poupouʻi e kau akó ke nau fekumi ki he ngaahi founga ʻe lava ke liliu ai ʻe he ngaahi akonakí ni ʻa ʻenau moʻuí pea tokoniʻi kinautolu ke teuteu ki he ngaahi meʻa lalahi ʻe hoko ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí.

2 Nīfai 12–14. ʻE ʻOmi ʻe he ʻOtuá ʻa e Fakamāú mo e Melinó ʻi he Ngaahi ʻAho Fakaʻosí

Teuteuʻi e saati ko ʻení he palakipoé pe ʻi ha laʻipepa tufa kimuʻa pea toki fai e kalasí. Fakakau ai ʻa e ngaahi fakamoʻoni fakafolofolá, hingoa ʻo e kulupu takitaha ʻi he folofolá (ʻoku fakaʻilonga leá), mo e fakamatala ki he kulupu takitaha ʻi he mataʻitohi fakahihifí, kae ʻoua naʻa fakakau ai e ngaahi talí (ʻa e lisi ʻoku fakafikefiká). Kae tuku pē ke ʻatā he kōlomu takitaha ha feituʻu ke tohi ai.

Fakamāú mo e Melinó

2 Nīfai 12:5; 13:1–15

2 Nīfai 13:16–26

2 Nīfai 14:2–6.

“Fale ʻo Sēkopé”

Ko e fale ʻo ʻIsilelí, kau ai ʻa Siuta mo Selusalema (vakai, 2 Nīfai 13 ʻuluʻi fakamatala ʻo e vahé)

  1. Honge (13:1)

  2. Toʻo atu ʻo e kau takí mo e kau tangata anga fakaʻeiʻeikí (13:2–4)

  3. Taʻe-fefakaʻapaʻapaʻaki (13:5)

  4. ʻE maumauʻi ʻa Selusalema (13:8)

  5. ʻE tō ʻa Siuta (13:8)

  6. ʻE totongi ki he kau faiangahalá mo e māʻoniʻoní ʻa ʻenau ngaahi ngāué (13:9–11)

  7. ʻE fakamāuʻi kinautolu ʻe he ʻEikí (13:13–15)

“Ngaahi ʻOfefine ʻo Saione”

Kāingalotu ʻo e Siasí ʻoku nau hoko ʻo hīkisia mo anga fakamāmaní.

  1. “ ʻE fakatelefuaʻi ʻa kinautolu ʻe he ʻEikí” (13:17; fakahinohino e kau akó ki he ʻĪsaia 3:17, futinouti a, ʻoku fakamatalaʻi ai ko ha lea ia ʻoku fakaʻaongaʻi ʻe he kakai Hepeluú, ko hono ʻuhingá “ko hono fakamaaʻi kinautolu”)

  2. ʻE toʻo ʻe he ʻEikí ʻo ʻave ʻa e ngaahi meʻa naʻa nau teuteuʻi ʻaki kinautolú (13:18–24)

  3. ʻE mate ʻa e kakai tangatá ʻi he taú (13:25)

  4. ʻE tuēnoa ʻa e kakaí (13:26)

“Ko kinautolu kuo haó”

Kau mēmipa anga māʻoniʻoni ʻo e fale ʻo ʻIsilelí ʻi he ʻaho ʻo e nofotuʻí

  1. Te nau fakaʻofoʻofa mo nāunauʻia (14:2)

  2. ʻE lelei lahi ʻa e fua ʻo e fonuá kiate kinautolu (14:2)

  3. ʻE ui ʻa kinautolu ko e māʻoniʻoni (14:3)

  4. ʻOku ʻosi fufulu ʻe he ʻEikí ʻa ʻenau ʻulí (14:4)

  5. ʻE tāpuakiʻi kinautolu ʻe he ʻEikí ʻaki ʻa e maluʻanga mo e hūfangaʻanga (14:5–6)

Fakamatala ange ʻe hanga ʻe he kalasí ʻo vakaiʻi ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e ngaahi ngāue ʻa ha faʻahinga kakai ʻe tolu. Neongo ʻoku fakamatalaʻi e faʻahinga kakai ko ʻení ʻi he lea fakataipe, ka ʻe lava pē ke ʻiloʻi kinautolu mei he fakamatala ʻoku ʻomi ʻe ʻĪsaiá pea mo e fakamatala ʻa Nīfai ʻi he 2 Nīfai 25–26 mo e 28–30. ʻI he lea ʻa ʻĪsaia ki he fale ʻo Sēkopé ʻi he 2 Nīfai 12–13, ko ʻene lea ia ki he fale kotoa ʻo ʻIsilelí, ʻi hono kuongá pea ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní. ʻI heʻene kikite kau ki he ngaahi ʻofefine ʻo Saioné, ko ʻene ʻuhingá ki he kāingalotu ʻo e Siasí kuo nau hīkisia mo anga fakamāmaní. ʻI heʻene lea kau “kiate kinautolu kuo haó” (2 Nīfai 14:2), ko ʻene ʻuhingá kiate kinautolu ʻoku ʻo e fale ʻo ʻIsilelí te nau hao mei he ngaahi tautea ʻe hoko mai ki he kau faiangahalá, ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí pea ʻi heʻenau angamāʻoniʻoni pē ʻanautolú.

Vaeua e kalasí. Kole ki he vaheua ʻe taha ke nau lau fakalelei ʻa e 2 Nīfai 12:5 mo e 13:1–15, pea kole ki he vaheua ʻe tahá ke nau lau fakalelei ʻa e 2 Nīfai 13:16–26. Fakaafeʻi e kulupu ʻuluakí ke nau talamai ʻa e ngaahi tautea ʻe hoko ki he fale ʻo Sēkopé, pea fakaafeʻi e kulupu hono uá ke nau talamai ʻa e ngaahi tautea ʻe hoko ki he ngaahi ʻofefine ʻo Saioné. (ʻE maʻu ha fakamatala ʻa e kau ako ʻi he kulupu ʻa e “Ngaahi ʻOfefine ʻo Saioné” mei haʻanau vakai ki he ngaahi futinouti fekauʻaki mo iá ʻi he ʻĪsaia 3:16–26 ʻo e pulusinga ʻa e Siasí ʻo e Liliu ʻo e Tohi Tapú ʻe Kingi Sēmisí.) Fakamahinoʻi ange ko e konga pē ʻo e fale ʻo Sēkopé ʻa e ngaahi ʻofefine ʻo Saioné, ka ʻoku fakamatalaʻi fakahangatonu mai pē kinautolu ʻi he ngaahi veesi ko ʻení. Hili hano ʻoange kiate kinautolu ha taimi feʻunga, kole ki he kulupu takitaha ke nau lisi ʻa e ngaahi meʻa naʻa nau maʻú ʻi he ʻuluʻi tohi totonú. (ʻE toki fakafonu e ʻotu hono tolú ʻamui ange.) ʻOku ʻoatu ʻi he saati he peesi 47 ʻa e ngaahi talí.

Hili hono lau fakalelei ʻe he kau akó ʻa e 2 Nīfai 13, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e 2 Nīfai 14:2–6. (Mahalo pē ʻe fehuʻi atu ʻe he kau akó pe ko e 2 Nīfai 14:1 ko ha kikite ia ʻo kau ki he mali tokolahí. Fakamatala ange ko e fika ko ia ʻo e fefine ʻe toko fitu ki he tangata ʻe toko tahá ko e ola ia ʻo e taú ʻoku fakamatala ki ai ʻi he 2 Nīfai 13:25, ʻo ʻikai ko hono toe fokotuʻu ʻo e mali tokolahí.) ʻAi ke kau kotoa e kalasí ʻo nau talamai ʻa e ngaahi tāpuaki ʻe fiefia ai ʻa e kakaí ʻoku lau ki ai ʻi he 2 Nīfai 14:2–6. Kole ki he kau akó ke hiki e ngaahi tāpuaki ko ʻení ʻi he ʻotu hono tolu ʻo e sātí, ʻo hangē ko ʻene ʻasi atu ʻi he peesi 47.

Ke tokoni ki he kau akó ke fakatatau e ngaahi kikite ko ʻení kiate kinautolú, fehuʻi ange ha niʻihi pe ko hono kotoa ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Naʻe pehē ʻe ʻĪsaia ko e ʻuhinga ʻe taha ʻe faingataʻaʻia ai ʻa e fale ʻo ʻIsilelí ʻi he ngaahi nunuʻa fakamamahi peheé ko e “fonu [ʻa honau fonuá] ʻi he ngaahi tamapuá” (2 Nīfai 12:8). Ko e hā ha ngaahi tamapua ʻi he ʻahó ni? (Ki ha ngaahi sīpinga, vakai, Loma 1:25; Hilamani 6:31.)

  • Naʻe kikite ʻa ʻĪsaia ki he ngaahi tāpuaki ʻe maʻu “ ʻe kinautolu ʻo e fale ʻo ʻIsilelí kuo haó” (2 Nīfai 14:2) pea kiate kinautolu kuo fufulu ʻe he ʻEikí ʻa honau ʻulí (vakai, 2 Nīfai 14:4). Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku tatau ai ʻa hono ikunaʻi ʻo e ʻahiʻahí mo haʻate haó? Ko e hā e ngaahi founga ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe he ʻEikí ke tau hao?

  • Naʻe pehē ʻe Nīfai ʻe lava ʻe he ngaahi lea ʻa ʻĪsaiá ʻo tokoniʻi hono kakaí ke “nau hiki hake honau lotó pea fiefia koeʻuhí ko e faʻahinga ʻo e tangatá” (2 Nīfai 11:8). Ko e hā e meʻa ʻokú ke vakai ki ai ʻi he 2 Nīfai 12–14 ʻe lava ke ne tataki kitautolu ke tau fiefia?

  • Naʻe kikite ʻa ʻĪsaia ki he ngaahi ʻofefine ʻo Saioné ʻa ia te nau fakangofua pē ke ikunaʻi ʻa kinautolu ʻe māmaní. ʻE lava fēfē ke tau maluʻi kitautolu mei he ngaahi ʻulungāanga fakamāmaní ʻi heʻetau moʻuí?

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki ʻi he Nofotuʻí ʻe lava ke tau maʻu pē ʻi he taimí ni?

  • ʻE lava fēfē ke tokoniʻi kitautolu ʻe he ngaahi lea ʻa ʻĪsaiá ʻi heʻetau fai ʻa e ngaahi fili mahuʻinga ʻi heʻetau moʻuí? ʻE lava fēfē ke tokoniʻi kitautolu ʻe he ngaahi lea ʻa ʻĪsaiá ke tau moʻui ʻi he ngaahi taimi fakatuʻutāmaki ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosí?

Fai hoʻo fakamoʻoni ki hono tokoniʻi kitautolu ʻe he pōpoaki ʻa ʻĪsaiá ke tau teuteu ki he Hāʻele ʻAnga ua Mai ʻa Sīsū Kalaisí. Tokoni ki he kau akó ke mahino ʻoku ʻikai fie maʻu ke tau manavahē ʻi he ngaahi meʻa ʻe hoko ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí (vakai, 1 Nīfai 22:17). ʻOku ʻi ai ʻa e malu mo e melino ʻi hono tauhi ʻo e ngaahi fekaú mo e tokanga ki he leʻo ʻo e ʻEikí.

2 Nīfai 12:1–3; 15:13–30. Naʻe Kikite ʻa ʻĪsaia ʻe Fokotuʻu Hake ʻe he ʻEikí ha Fuka ke Tānaki Fakataha ʻa ʻIsileli

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e 2 Nīfai 15:13. Fakamatala ange naʻe hoko ʻo nofo pōpula ʻa e fānau ʻa ʻIsilelí ki he ngaahi puleʻanga kehé ʻi he taimi naʻe ʻikai ke nau tali ai ʻa e ʻEikí.

  • Naʻe anga fēfē ʻene tatau ʻa e tuʻunga fakalaumālie ʻo ʻIsilelí mo ha nofo pōpulá?

  • ʻOku fakapōpulaʻi fēfē nai kitautolu ʻe heʻetau ngaahi angahalá? ʻE fakatauʻatāinaʻi fēfē kitautolu mei he nofo pōpula ko ʻení?

Hili hono fakamatalaʻi ʻe ʻĪsaia ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi nunuʻa ʻo e hē ʻa ʻIsileli mei he moʻoní, naʻá ne fai ha ngaahi fakatokanga pau. Lau ʻa e 2 Nīfai 15:18–23 ki he kalasí. Fakamatalaʻi ange ʻoku toutou lea ʻaki ʻe ʻĪsaia ʻa e foʻi lea ko emalaʻia, ʻa ia ʻoku ʻuhinga ʻeni ki he loto mamahi mo e mamahiʻia. ʻI he taimi kotoa pē ʻokú ke lau ai ʻa e foʻi lea ko e malaʻiá, kiʻi mālōlō taimi siʻi ai. Poupouʻi e kau akó ke fakaʻilongaʻi ʻa e foʻi lea ko iá pea mo e ngaahi kupuʻi lea mahuʻinga ʻoku nau fakamatalaʻi ʻa e ngaahi tuʻunga te ne ʻomi ʻa e loto mamahí mo e mamahí.

  • Ko e hā e niʻihi ʻo e ngaahi ngāue mo e ngaahi tōʻonga ʻoku lau ki ai ʻi he 2 Nīfai 15:20–25 ʻa ia ʻoku houhau ai ʻa e ʻEikí ʻi Hono kakaí?

  • Ko e hā ʻe lava ke tau fai ke tau fakaʻehiʻehi ai mei haʻatau hoko ʻo hangē ko e kakai ʻoku fakamatala ki ai ʻi he veesi 20–23?

Naʻe kikite ʻa ʻĪsaia ʻe hiki hake ʻe he ʻEikí ha fuka ke tānaki fakataha ʻa ʻIsileli. Tohiʻi ʻi he palakipoé ʻa e fakaʻuhingaʻi ko ʻení, ʻa ia ne toʻo mei he An American Dictionary of the English Language, naʻe fakatahatahaʻi ʻe Noah Webster pea pulusi ʻi he 1828:

Ensign (Fuka): “ko ha fakaʻilonga ke fakatahataha mai pe ko e fakatokanga”

Fakaafeʻi ha taha ako ke ne lau ʻa e 2 Nīfai 15:26.

  • ʻOku fekauʻaki fēfē ʻa e fuka ko ʻení mo e fale ʻo ʻIsilelí?

Te ke lava ʻo ʻai ke lau ʻe he kau akó ʻa e lea ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita he peesi 89 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.

Naʻe kikiteʻi ʻe ʻĪsaia ʻe “haʻu vave mo fakatoʻotoʻo” ʻa e kakaí ʻi heʻenau sio ki he fuká. Fakaafeʻi ha taha ako ke ne lau ʻa e 2 Nīfai 15:27–29, ʻa ia ko hono fakamatalaʻi ʻeni ʻe ʻĪsaia ʻa e meʻa ʻe hokó. Ke tokoniʻi e kau akó ke mahino kiate kinautolu ʻa e kikite ko ʻení, ʻai ke nau lau ʻa e fakamatala ʻa ʻEletā Likulani Lisiate he peesi 91 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.

  • Kuó ke mamata nai ʻi hano fakahoko ʻo e kikité ni ʻi hoʻo moʻuí? ʻi he moʻui ʻa e kau mēmipa ho fāmilí mo e kaungāmeʻá?

  • Ko e hā ʻe lava ke tau fai ke tokoni ke kei hokohoko atu pē hono fakahokó?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e 2 Nīfai 12:2–3.

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻokú ke ongoʻi ʻoku fekauʻaki ai ʻa e ongo veesi ko ʻení mo e kikite ʻe fokotuʻu hake ʻe he ʻEikí ha fuka ke tānaki fakataha ʻa ʻIsilelí? (Ke tokoni ki he kau akó ʻi hono tali ʻo e fehuʻi ko ʻení, ʻai ke nau lau ʻa e lea ʻa ʻEletā Likulani Lisiate he peesi 86 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó—ʻoku maʻu foki ʻi he DVD ʻoku ʻomai fakataha mo ʻení A.

Lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelií (1910–2008), ko e Palesiteni hono 15 ʻo e Siasí (ʻoku maʻu foki ʻeni ʻi he DVD ʻoku ʻomai fakataha mo ʻení B):

“Talu mei hono fakatapui ʻo e Temipale Sōlekí, mo ʻetau hanga ʻo fakaʻuhingaʻi ʻa e potufolofola ko ia [meia ʻĪsaiá] … ko e ʻuhinga ia ki he fale toputapu [ko ʻeni] ʻo e ʻEikí. Pea mo e feituʻú ni foki, he naʻe talu mei he ʻaho ʻo hono fakatapuí, mo e tokolahi ange ʻa e kakai mei he ngaahi feituʻu kotoa ʻo e māmaní kuo nau pehē, ‘Mou haʻu ke tau ʻalu hake ki he moʻunga ʻo [e ʻEikí], ki he fale ʻo e ʻOtua ʻo Sēkopé, pea te Ne akonekina ʻa kitautolu ʻi Hono ngaahi halá, pea te tau ʻaʻeva ʻi Hono ngaahi halá.”

“ ʻOku ou tui pea ʻoku ou fakamoʻoniʻi ko e misiona ʻa e Siasí ni ke hoko ko ha fuka ki he ngaahi puleʻangá mo ha maama ki he māmaní. Kuo tuku kiate kitautolu ha fekau mahuʻinga ʻokú ne ʻākilotoa kitautolu, pea he ʻikai te tau lava ʻo kalo pe tafoki mei ai. ʻOku tau tali ʻa e fekau ko iá pea ʻoku tau fakapapau te tau fakahoko ia, pea te tau fakahoko ia ʻi ha tokoni mai ʻa e ʻOtuá” (ʻi he Conference Report, Oct. 2003, 86; pe Liahona, Nōv. 2003, 82–83).

  • ʻOku fakahoko fēfē ʻe he ngaahi temipale ʻo e Siasí ʻa e kikite ʻi he 2 Nīfai 12:2–3?

  • ʻOku tokoni fēfē ʻa e ngaahi temipalé ki he Siasí ke “hoko ko ha fuka ki he ngaahi puleʻangá”?

2 Nīfai 16. ʻOku Uiuiʻi ʻa ʻĪsaia ke hoko ko e Palōfita

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻa e ʻuluʻi fakamatala ki he 2 Nīfai 16. Kole ange ke nau talamai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku hoko ʻi he vahe ko ʻení. ʻE lava ke ke hiki e ngaahi meʻa ko ʻení he palakipoé:

ʻOku mamata ʻa ʻĪsaia ki he ʻEikí.

veesi 1–4

ʻOku fakamolemoleʻi e ngaahi angahala ʻa ʻĪsaiá.

veesi 5–7

ʻOku uiuiʻi ʻa ʻĪsaia ke lea fakatokanga, kalanga ʻaki ʻa e fakatomalá, pea kikite.

veesi 8–13

Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e 2 Nīfai 16:8. Hili iá pea fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻĒpalahame 3:27.

  • Ko e hā hono mahuʻinga ʻokú ke ʻiloʻi ʻi he moʻoni ko ia naʻe tatau ʻa e ngaahi lea ʻa ʻĪsaiá mo e ngaahi folofola ʻa e Fakamoʻuí ʻi he fakataha lahi naʻe fai ʻi he maama fakalaumālié?

Ke fakamamafaʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e uiuiʻi ʻo ʻĪsaiá pea mo hono tuʻunga ʻi he haʻohaʻonga ʻo e kau palōfita kehé, vahevahe ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

“Ko ʻĪsaia, ʻi he tuʻunga kotoa pē ʻa e palōfita ne faʻa kikite fekauʻaki mo e Mīsaia ʻi he Fuakava Motuʻá, pea ʻi heʻene peheé, ʻokú ne maʻu ʻa e pōpoaki fakakikite mālohi tahá ʻi ha toe taha ʻo e kau palōfitá. Naʻá ne mamata peá ne tohi peá ne kikiteʻi ʻa e hāʻele mai ʻa e Fakamoʻuí ʻi he vaeuaʻangamālie ʻo taimí pea ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní, ʻo lahi ange ia ʻi ha toe fakamoʻoni kehe ʻi he Maama Motuʻá. ʻOku lahi ange hono faʻa fakaʻaongaʻi ʻene ngaahi leá ʻi he Fuakava Foʻoú, Tohi ʻa Molomoná, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá, mo e ngaahi tohi ʻi he taimi tatau pē hangē ko e Dead Sea Scrolls ʻo lahi ange ia ʻi ha toe palōfita ʻi he Maama Motuʻá. …

“Pea hangē pē mei he hingoa ʻo ʻĪsaiá (ʻ ʻOku fakahaofi ʻe Sihova pe ʻKo e ʻEikí ʻa e fakamoʻuí’) naʻe teuteuʻi pē ia mei hono fāʻeleʻí—pe, ke toe tonu angé, kimuʻa pē pea toki fāʻeleʻí—ke ne fakamoʻoni ki he Mīsaiá, ʻo fakamoʻoniʻi ʻa hono faka-ʻOtua ʻo Kalaisí ʻi he teuteu atu ki Heʻene hāʻele mai ʻuluakí mo hono uá fakatouʻosi” (Christ and the New Covenant: The Messianic Message of the Book of Mormon [1997], 75–76, 77–78).

  • Ko e hā e meʻa naʻe akoʻi mai ʻe ʻEletā Hōlani fekauʻaki mo e mahuʻinga` ʻo e moʻui mo e ngāue ʻa ʻĪsaiá?

  • Ko e hā e meʻa naʻe tomuʻa fakanofo ʻa ʻĪsaia ke ne faí?

Fai hoʻo fakamoʻoní ki he uiuiʻi ʻo ʻĪsaia ko e palōfita ʻa e ʻOtuá.

Paaki