‘Inisititiuti
Vahe 22: Mōsaia 25–29


Vahe 22

Mōsaia 25–29

Talateú

Lolotonga e vahaʻataimi ko ʻeni ʻi he hisitōlia ʻo e Tohi ʻa Molomoná, naʻe fehangahangai ʻa e palōfita ko ʻAlamaá mo e ngaahi faingataʻa lahi ʻi he Siasí. Ne ʻikai ului ʻa e tokolahi ʻo e toʻu tangata kei tupu haké ki he ongoongoleleí pea naʻe ʻikai ke nau tui ki he ngaahi lea ʻa e kau palōfitá. Naʻe kau ʻa ʻAlamā ko e Siʻí mo e ngaahi foha ʻe toko fā ʻo e Tuʻi ko Mōsaiá ʻi he faʻahinga naʻe ʻikai ke tuí, pea naʻa nau ʻalu holo ʻo feinga ke fakaʻauha e Siasi ʻo e ʻOtuá. Naʻe lotu fakamātoato ʻa ʻAlamā ʻo ne maʻu ha fakahinohino mei he ʻEikí ʻo kau ki he founga ke faí fekauʻaki mo kinautolu naʻe mavahe mei he Siasí. ʻI he lēsoni ko ʻení, te ke lava ai ke tokoniʻi e kau akó ke nau sio ki he ngaahi liliu ʻoku hoko ʻi he fakatomalá mo e uluí. ʻE sio ai e kau akó ki he ngāue faivelenga ʻa e kakai kuo ului ʻi he kotoa ʻo ʻenau moʻuí.

Ngaahi Tokāteline mo ha Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni

  • ʻE lava ke tokoniʻi ʻe he fakatonutonu faka-Siasí ʻa kinautolu ʻoku faiangahalá ke nau fakatomala pea foki ʻo kau kakato ki he Siasí (vakai, Mōsaia 26).

  • ʻE lava ke fanauʻi foʻou kitautolu ʻi he Fakaleleí (vakai, Mōsaia 27).

  • ʻOku fakautuutu ʻa ʻetau holi ke vahevahe atu ʻa e ongoongoleleí ʻi heʻetau uluí (vakai, Mōsaia 27:32–37; 28:1–8).

  • ʻOku ʻi ai ha fatongia ʻo e tangataʻifonuá ke poupou ki he ngaahi lao mo e kau taki angatonú (vakai, Mōsaia 29).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Mōsaia 26:1–4. Ko e Toʻu Tangata Kei Tupu Haké

Fakamatala ange naʻe fakafisingaʻi ʻe he tokolahi ʻo e fānau ʻa e kakai naʻa nau fanongo ki he malanga ʻa e Tuʻi ko Penisimaní ʻa e meʻa naʻa nau tui ki aí. ʻAi ke lau fakalongolongo pē ʻe he kau akó ʻa e Mōsaia 5:1–5 mo e Mōsaia 26:1–4, ʻo fakafehoanaki ʻa e ngaahi ongo ʻa e kakai ʻi he kuonga ʻo e Tuʻi ko Penisimaní mo e ngaahi ongo ʻa e tokolahi ʻo e toʻu tangata kei tupu haké lolotonga ʻa e pule ʻa Mōsaia ko e foha ʻo e Tuʻi ko Penisimaní.

  • Fakatatau ki he Mōsaia 26:3, ko e hā naʻe fakafefeka ai ʻe he tokolahi ʻo e toʻu tangata kei tupu haké ʻa honau lotó?

  • Ko e hā ha ngaahi founga te ke ala tokoni ai ki he toʻu tangata kei tupu haké ke nau fakatupulaki ha fakamoʻoni ki he ongoongoleleí ʻo hangē ko ia ʻokú ke maʻú?

Mōsaia 26. ʻE Lava ke Tokoniʻi ʻe he Fakatonutonu Faka-Siasí ʻa Kinautolu ʻOku Faiangahalá ke Nau Fakatomala pea Foki ʻo Kau Kakato ki he Siasí

ʻOku nofo taha ʻa e fakakaukau ke akoʻi ko ʻení ʻi he ngaahi fakataha alēlea fakatonutonu ʻa e Siasí, ko ha tefito ʻe lava ke ne ʻomi ha ngaahi fehuʻi faingataʻa. Tokanga ke nofo pē hoʻomou fealēleaʻakí ʻi loto he ngaahi nāunau ʻi he tohi lēsoni ko ʻení mo e tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó ʻa ia kuo fakangofuá. ʻE lava foki ke ke sio ki he fakamatala nounou ko e “Ngaahi Fakataha Alēlea Fakatonutonu Faka-Siasí” he peesi 131–32 ʻi he Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí:Ko ha Huluhulu ki he Ongoongoleleí. Kapau ʻoku ʻi ai ha ngaahi fehuʻi ʻa e kau akó ʻe fie maʻu ke ke mavahe ai mei he fakamatala ko ʻeni kuo fakangofua atu ʻe he ngaahi nāunau ko ʻení, fakamatalaʻi ange pē ʻi he anga fakaʻapaʻapa ko ha tefito pelepelengesi mo toputapu ʻeni ʻe ʻikai feʻunga ia ke fai hano fuʻu aleaʻi ʻi lokiako. Fokotuʻu ange ke nau talanoa ki ai mo ʻenau taki lakanga fakataulaʻeikí.

Hiki ʻeni he palakipoé:

faiangahala—veesi 6

fakamāuʻi—veesi 12, 29

valokiʻi—veesi 6

fakatomala—veesi 35

talatalaakiʻi—veesi 9

lau fakataha mo e kakaí—veesi 35

fai ha angahala kehekehe—veesi 11

ʻikai lau fakataha mo e kakaí—veesi 36

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakavave pē ʻa e Mōsaia vahe 26 pea kumi e ngaahi lea ʻoku hiki he palakipoé. ʻEke ki he kau akó pe ʻoku nau pehē ko e hā e meʻa ʻoku fakamatala ki ai e vahé. ʻI heʻenau vahevahe mai ʻenau ngaahi fakakaukaú, fakapapauʻi ʻoku mahino kiate kinautolu naʻe maʻu ʻe ʻAlamā ʻa e mafai ki he Siasí, pea maʻu ʻe Mōsaia, ʻi heʻene hoko ko e tuʻí, ʻa e mafai ki he puleʻangá. Naʻe fakamatala ʻe he Tuʻi ko Mōsaiá te ne tokangaʻi ʻe ia ʻa e ngaahi hia sivilé kae fatongia ʻaki ʻe ʻAlamā hono tokangaʻi ʻo e ngaahi maumaufono mamafa ʻi he kāingalotu ʻo e Siasí.

Tohiʻi ʻa e Fakatonutonu Faka-Siasi he palakipoé.

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e foʻi lea ko e fakatonutonú?

Vahevahe ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Tiotoa M. Pētoní (1907–89), ʻa ia ne hoko ko e mēmipa ʻo e Kau Fitungofulú:

“ ʻOku fakamamahi kiate au ʻa e taimi ʻoku ou fanongo ai ki he tōʻonga ʻoku fai ʻe ha niʻihi ʻo hotau kāingalotú, pea naʻa mo hotau kau taki fakalotofonua he taimi ʻe niʻihi, ki ha kakai naʻe fai ki ai ha fakatonutonu koeʻuhí ko ha maumaufono. ʻOku ou fakatokangaʻi ʻoku faʻa ʻi ai ʻa e fakahehema ke fakatatau ʻa e foʻi lea ko e fakatonutonú mo e foʻi lea ko e tauteaʻí, ka ʻoku ʻi ai ʻa e faikehekehe ʻi he ongo foʻi leá ni. ʻI he lea faka-Pilitāniá … ʻoku tatau pē ʻa e tupuʻanga ʻo e foʻi lea ko e fakatonutonú (discipline), mo e foʻi lea ko e ākongá (disciple). Ko e ākongá ko ha tokotaha ako, ke akoʻi. ʻI heʻene fekauʻaki mo e kau maumaufonó, kuo pau ke tau manatuʻi ʻoku fuʻu fie maʻu ʻaupito ke akoʻi kinautolu” (ʻi he Conference Report, Oct. 1985, 81–82; pe Ensign, Nov. 1985, 65).

  • Fakatatau ki he lea ʻa ʻEletā Pētoní, ko e hā e taumuʻa ʻo e fakatonutonu faka-Siasí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e Mōsaia 26:6, 9–13.

  • Ko e hā naʻe “puputuʻu [ai] ʻa ʻAlamā ʻi hono lotó”?

  • Ko e hā e meʻa naʻe fai ʻe ʻAlamā ke ne ʻilo ai e founga hono fakamāuʻi ʻo e kakaí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e Mōsaia 26:28–32.

  • Ko e hā e ongo meʻa ne hoko ʻo kau ki he vete ʻo e angahalá mo e fakamolemolé ‘oku folofola ki ai e ‘Eikí ʻi he veesi 29?

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ʻo kau ki he ngaahi taumuʻa ʻa e ʻEikí ki hono fai ʻo e fakatonutonu faka-Siasí?

  • Ko e hā e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻe kinautolu ʻoku fakatomala kakató?

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻe lava ke tau lau ai ʻa e fakatonutonu faka-Siasí ko ha ngāue ʻoku fai ʻi he ʻofa?

Fakamahinoʻi ange ʻoku fakamatala ʻa e ʻEikí ʻi he veesi 32, ko kinautolu ʻoku ʻikai fakatomalá he ʻikai lau fakataha mo kinautolu ʻo e Siasí. Ka ʻoku ʻikai ʻuhinga ʻeni ʻoku totonu ai ke tuku hono tokoniʻi mo ʻofeina kinautolu ʻe he kau taki mo e kāingalotu ʻo e Siasí.

Ke tokoni ke toe lahi ange e mahino ʻa e kau akó ki he fakatonutonu faka-Siasí, mahalo te ke fie fakaafeʻi kinautolu ke nau lau ʻa e lea ʻa ʻEletā Tiotoa M. Pētoní he peesi 189–90 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.

Fakamoʻoni ki he loto fiemālie ko ia ʻa e Fakamoʻuí ke fakamolemoleʻi kitautolu ʻi he taimi ʻoku tau fakatomala aí pea mo e fie maʻu ke tau moʻui taau ke tau fiefia ʻi he ngaahi tāpuaki ʻo ʻetau kau ki Hono Siasí.

Mōsaia 27. ʻE Lava ke Fanauʻi Foʻou Kitautolu ʻi he Fakaleleí

ʻOku fakahaaʻi ʻe he fokotuʻu ko ʻeni ki hono akoʻí ʻa hono hanga ʻe heʻetau tui kia Sīsū Kalaisí ʻo kamataʻi ʻa e mālohi faifakamoʻui ʻo e Fakaleleí ʻi heʻetau moʻuí. ʻOku nofo taha ia ʻi he liliu ʻo e lotó ʻa ē ne aʻusia ʻe ʻAlamā ko e Siʻí mo e ngaahi foha ʻo Mōsaiá. ʻOku ʻikai nofo ia ʻi he ngaahi meʻa kotoa naʻe hoko mo nau aʻusia ʻo tupu ai ʻenau fakauluí. Kapau ʻoku ʻikai ʻilo ʻe he kau ako ʻe niʻihi ʻa e ngaahi konga ko ia ʻo e talanoá, te ke lava ʻo kole ki ha tokotaha kehe ke ne fakamatala fakanounouʻi ʻa e fakamatala ko iá.

Tā he palakipoé ʻa e fakaʻilonga ʻo homou fonuá ki he mafú. Tohiʻi ʻi lotomālie he foʻi mafú ʻa e foʻi lea ko e liliu. ʻEke ki he kau akó hono ʻuhinga ʻo ha liliu ʻo e lotó.

ʻAi ke lau ʻe he kau akó ʻa e Mōsaia 27:8–10, 32–37. Kole ange ke nau fakafaikehekeheʻi ange ʻa e ʻulungāanga kimuʻa ʻo ʻAlamā ko e Siʻí mo e ngaahi foha ʻe toko fā ʻo Mōsaiá pea ʻi he hili ʻa e liliu honau lotó.

  • Ko e hā e ngaahi founga ne liliu ai e kau tangata ko ʻeni ʻe toko nimá?

  • Ko e hā ʻa e fakamoʻoni ʻoku tau maʻu ʻi he veesi 32–37 naʻe moʻoni pea tolonga ʻenau liliú?

Lau mo e kau akó ʻa e Mōsaia 27:24–29.

  • Ko e hā e ngaahi foʻi lea ʻi he ngaahi vēsí ni ʻoku nau fakamatalaʻi ʻa e “fanauʻi foʻoú”?

  • ʻOku liliu fēfē hotau natulá ʻe heʻetau moʻui ʻaki e ongoongoleleí?

  • Ko e hā e meʻa naʻe hā meia ʻAlamā ʻokú ne talamai ʻoku ʻikai faingofua ʻa e fakatomalá?

Tokoni ki he kau akó ke mahino kiate kinautolu neongo ʻoku hangē naʻe fakatuʻupakē ʻa e liliu ʻa ʻAlamā mo e ngaahi foha ʻo Mōsaiá, ka ʻoku ʻikai hoko fakaʻangataha hake pē ʻa e fanauʻi foʻoú ki hotau tokolahi.

Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e ʻAlamā 5:46.

  • Ko e hā mo ha toe meʻa ne pehē ʻe ʻAlamā ko e konga ʻo hono fakauluí?

Lau mo e kau akó ʻa e fakamatala ʻa Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni he peesi 190 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.

  • Ko e hā e lau ʻa Palesiteni Penisoni ʻo kau ki he anga ʻo e uluí?

Tokoni ki he kau akó ke nau fakatokangaʻi ko e liliu ko ia ʻoku hoko ki ha taha ʻi hano fanauʻi foʻoú ko ha ola fakahangatonu ia hono ngāue ʻaki ʻo e Fakalelei ʻa Sisū Kalaisí. Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau ongoʻi ʻo felāveʻi mo hono aʻusia e liliu ʻo e lotó.

Mōsaia 27:32–37; 28:1–8. ʻOku Fakautuutu ʻa ʻetau Holi ke Vahevahe ʻa e Ongoongoleleí ʻi Heʻetau Uluí.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha taimi ne nau fie maʻu ai ke tala ki ha taha ha ngaahi ongoongo fakafiefia, ha meʻa hā fakaʻofoʻofa, pe ha meʻa lelei naʻe hoko kiate kinautolu.

  • Ko e hā nai e ʻuhinga ʻoku tau fie vahevahe ai mo ha niʻihi kehe ha ngaahi meʻa ʻoku leleí?

Hiki e saati ko ʻení he palakipoé. ʻAi ke hiki ʻe he kau akó e sātí ʻi ha laʻipepa pea fakakakato ʻaki haʻanau ngāue fakafoʻituitui pe tautau toko ua ki ai.

Ko e hā e meʻa naʻe aʻusiá?

Ko hai naʻá ne aʻusia iá?

Ko e hā e meʻa naʻa nau fakaʻamua hili ʻenau aʻusia iá?

1 Nīfai 8:2–12

ʻĪnosi 1:1–9, 19

Mōsaia 28:1–4

  • ʻOku anga fēfē ʻene faitatau ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻeni ʻe tolú?

Tohiʻi ʻa e T&F 88:81ʻi lalo he saati he palakipoé. ʻAi ke lau ʻe ha toko taha ako ʻa e veesi ko iá.

  • ʻOku tau lau ʻi he Mōsaia 28:3–4 ʻo kau ki he ngaahi taumuʻa hono vahevahe atu ʻe he ngaahi foha ʻo Mōsaiá ʻa e ongoongoleleí. ʻE tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he ngaahi taumuʻa ko ʻení ke tau tauhi ʻa e fekau ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:81?

  • Ko e hā hono faikehekehe ʻo e tokoni ʻoku fai ʻaki e ngaahi taumuʻa ko ʻení?

Poupouʻi e kau akó ke nau fakakaukauʻi ha ngaahi founga ʻe lava ke nau vahevahe ai e ongoongoleleí.

Mōsaia 29. ʻOku ʻi ai ha Fatongia ʻo e Tangataʻifonuá ke Poupou ki he Ngaahi Lao mo e Kau Taki Angatonú

Vahevahe e kalasí ki he kulupu ʻe tolu. ʻE ako kātoa ʻe he ngaahi kulupú ʻa e Mōsaia 29:1–36, ka ʻe kumi ʻe he kulupu takitaha ʻa e meʻa ʻoku kehe. Kole ki he kulupu ʻuluakí ke nau kumi ʻa e fakamatala fekauʻaki mo ha ngaahi tuʻi angatonu, kulupu hono uá ke nau kumi ʻa e fakamatala fekauʻaki mo ha ngaahi tuʻi taʻeangatonu, pea kulupu fakaʻosí leva ke nau kumi e ngaahi fakamatala fekauʻaki mo e kau fakamāú. Hili hono ʻoange ha taimi feʻunga ki he kulupu takitaha, fakaafeʻi leva ha taha mei he kulupu takitaha ke fai ha lipooti ki hono toenga ʻo e kalasí. Te ke lava ʻo fakanounouʻi e lipooti ʻa e ngaahi kulupú he palakipoé, ʻo fakaʻaongaʻi ha fokotuʻutuʻu ʻo hangē ko ia ʻoku ʻoatu ʻi laló:

Faʻahinga ʻe Tolu ʻo e Kau Pulé

Ngaahi Tuʻi Angatonu

Ngaahi Tuʻi Taʻeangatonu

Kau Fakamaau

(Ngaahi Tali ʻa e Kau Akó)

(Ngaahi Tali ʻa e Kau Akó)

(Ngaahi Tali ʻa e Kau Akó)

Fakamatala fakanounouʻi e ʻekitivitī ʻa e kau akó ʻaki hono fai e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā e meʻa ʻoku tau ʻamanaki ʻe fai ʻe he ngaahi tuʻi angatonú?

  • Ko e hā e meʻa ʻe hoko ki he kakaí ʻi he taimi ʻoku pule ai ha ngaahi tuʻi taʻeangatonu?

  • Ko e hā e ngaahi lao fekauʻaki mo e pule ʻa e kau fakamāú naʻe tokoni ke fakapapauʻi ʻa e malu ʻo e totonu ʻa e kakaí?

ʻAi ke lau ʻe ha tokotaha ako ʻa e Mōsaia 29:27.

  • Ko e fē taimi ʻe lava ke ʻikai ngāue lelei ai ha puleʻanga ʻoku puleʻi ʻe he leʻo ʻo e kakaí?

  • Fakatatau ki he veesi ko ʻení, ko e hā ʻa e ola taupotu ʻo e ʻikai lava ke ngāue lelei ʻení?

Fakamatalaʻi ange ko ha puleʻanga hangē ko ia ʻoku fakamatala ki ai ʻi he Mōsaia 29, ʻe hilifaki ʻi he tangataʻifonua ʻo e puleʻanga ko iá ʻa e fatongia mamafa ke fili ha ngaahi lao ʻoku lelei pea mo ha kau taki ʻoku angatonu (vakai, T&F 98:10). Ka ke fie maʻu pea ʻai ke lau ʻe he kau akó ʻa e fakamatala ʻa ʻEletā Niila A. Mekisuele mo Palesiteni Poiti K. Peeka he peesi 192–93 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó. ʻOku maʻu foki ʻa e lea ʻa ʻEletā Mekisuelé ʻi he DVD ʻoku ʻomai fakataha mo ʻení A.

Fakaʻosi ʻaki e lēsoní hano lau ʻa e Lea Fakatātā 29:2.

Fai hoʻo fakamoʻoní ki he moʻoni ko ʻení, peá ke fakakaukauʻi hano vahevahe ʻo ha ngaahi sīpinga ʻo e moʻoni ko ʻení kuó ke mamata pe fanongo aí. Poupouʻi e kau akó ke nau ngāue mālohi ʻi he ngaahi meʻa fakapolitikalé ʻo hangē ko ia ʻoku fakangofua ʻe he ngaahi lao ʻo honau puleʻangá mo e tukui koló.

Paaki