‘Inisititiuti
Vahe 29


Vahe 29

ʻAlamā 30–31

Talateú

ʻE tokoni e konga folofola ko ʻení ki he kau akó ke fakamālohia ʻenau ngaahi fakamoʻoní. ʻI heʻenau ako ki he ngaahi founga ʻa e fili ʻo Kalaisi ko Koliholá, te nau ako ai ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi founga mo e ngaahi fakakaukau ʻa e ngaahi fili ʻo Kalaisi ʻi onopōní. ʻI heʻenau ako ʻa e founga naʻe tali ʻaki ʻe ʻAlamā kia Koliholá, te nau mateuteu ai ke maluʻi kinautolu mo e niʻihi kehé meiate kinautolu ʻoku feinga ke fakaʻauha ʻenau tuí.

Ngaahi Tokāteline mo ha Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni

  • ʻOku feinga e ngaahi fili ʻo Kalaisí ke taki mamaʻo e kakaí mei he ʻOtuá mo ʻEne kau palōfitá (vakai, ʻAlamā 30:12–18, 23–28).

  • ʻOku tokoni ha fakamoʻoni mālohi kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne kau palōfitá ke maluʻi kitautolu mei he hē fakatāutaha mei he moʻoní (vakai, ʻAlamā 30:19–22, 29–44).

  • ʻOku fakatupu ʻe he talangataʻá ʻa e fehālākí mo e hē mei he moʻoní (vakai, ʻAlamā 31:8–25).

  • ʻOku ʻofa mo tokoni e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí ki he niʻihi kehé (vakai, ʻAlamā 31:12–38).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻAlamā 30:12–18, 23–28. ʻOku Feinga e Ngaahi Fili ʻo Kalaisí ke Taki Mamaʻo e Kakaí mei he ʻOtuá mo ʻEne Kau Palōfitá

Kole ki he kau akó ke nau vahevahe ha ngaahi fakaʻuhinga ʻoku angamaheni ʻaki ʻe he kakaí ʻi hono fakafepakiʻi e tui kia Sīsū Kalaisí. (ʻOua te mou fuʻu fakaʻāulilikí. ʻE toki aleaʻi lahi ange ʻeni ʻe he kalasí ʻi he taimi te ke kole ange ai ke nau vakai ki he ngaahi akonaki pau ʻa Koliholá.) Lolotonga hono vahevahe ʻe he kau akó ʻenau ngaahi fakakaukaú, talaange naʻe feinga ha kakai ʻi he taimi ʻo ʻAlamaá ke fakafepakiʻi ʻa kinautolu naʻe tui kia Sīsū Kalaisí. Ke tokoni ki he kau akó ke mahino kiate kinautolu ko ha maʻuʻanga tokoni mālohi e Tohi ʻa Molomoná ke fakamālohia ai kinautolu mei he ngaahi fakafepaki ko ʻení, kole ange ke nau lau e lea ʻa Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni he peesi 243 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.

  • ʻE lava fēfē ke maluʻi kitautolu ʻe hono ako ʻo e Tohi ʻa Molomoná [mei he ngaahi fokotuʻutuʻu, ngaahi founga, mo e ngaahi tokāteline hala ʻa e tēvoló ʻi hotau kuonga ní?”]

Poupouʻi e kau akó lolotonga e lēsoní ke nau kumi ʻa e ngaahi founga naʻe kei faivelenga ai pē ha niʻihi ʻo e kakai ʻo ʻAlamaá kae ʻikai pehē ʻa e niʻihi. Kole ange ke nau fakakaukau pe ʻoku hoko fēfē kiate kitautolu ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni tatau he ʻahó ni.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻa hono fakaʻuhingaʻi ʻe he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá ʻa e ngaahi foʻi lea ko e fili ʻo Kalaisí. ʻE toe lava pē ke ke ʻai ke nau sio ki he fakamatala he peesi 243 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó. Aleaʻi nounou e ngaahi ʻulungāanga ʻo ha taha pe ha fakakaukau ʻe lava ke pehē ko e fili ʻo Kalaisi, pea fakamamafaʻi hono fakaʻuhingaʻi ʻe he Bible Dictionary: “ko ha taha pe ha meʻa ʻokú ne lau ʻoku loi ʻa e ongoongolelei moʻoní pe palani ʻo e fakamoʻuí pea ʻoku fakafepaki fakahāhā pe fakapulipuli kia Kalaisi.”

  • Ko e hā hano kaunga kovi ʻo e paʻanga loí ki he ngaahi puleʻangá pe kakaí fakafoʻituitui?

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e pehē ʻoku loi e ongoongolelei moʻoní?

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa loi he ʻahó ni ʻoku nau fakangalingali te nau ʻomai ʻa e fakamoʻuí? (ʻI hoʻo fakaafeʻi e kau akó ke nau tali e fehuʻi ko ʻení, ʻoua naʻá ke fakangofua ha fealēleaʻaki ʻe ʻikai lelei ki he ngaahi tui fakalotu kehé. Kae fakapapauʻi ʻoku tokoni ʻa e fealēleaʻakí ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e fakatuʻutāmaki ʻo e ngaahi fakakaukau halá pea mo e ngaahi ʻulungāanga ʻo hangē ko Koliholá.)

Fakamatala ange te nau vakaiʻi fakalelei he ʻahó ni ha fakamatala ʻi he Tohi ʻa Molomoná ki he fili ʻo Kalaisí. Fakaafeʻi ke nau kumi hake ki he ʻAlamā 30:12–18, 23–28. Ngāue ʻaki e saati hoko haké (ʻaki haʻo teuteuʻi ha laʻipepa tufa maʻá e kau akó pe tā e sātí he palakipoé) pe ʻai ʻe he kau akó haʻanau lisi pē ʻanautolu ke fakahā ai e ngaahi akonaki hala ʻa Koliholá. Tokoni ki he kau akó ke nau fakafehoanaki e ngaahi founga ʻa Koliholá mo ia ʻoku fakaʻaongaʻi ʻi hotau kuonga ní.

Ko e Ngaahi Akonaki mo e Ngaahi Founga ʻa Koliholá

Fakamoʻoni fakafolofolá

Akonaki ʻa Koliholá

Ko e hā e Tokāteline Moʻoni Ne Fakafepakiʻi ʻe Koliholá?

ʻAlamā 30:12

ʻAlamā 30:13

ʻAlamā 30:14

ʻAlamā 30:15

ʻAlamā 30:16

ʻAlamā 30:17

ʻAlamā 30:18.

ʻAlamā 30:23

ʻAlamā 30:24

ʻAlamā 30:25

ʻAlamā 30:26

ʻAlamā 30:27

ʻAlamā 30:28

Aleaʻi e ngaahi veesi ko ʻení ʻaki hano fai ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení:

  • ʻOku faitatau fēfē ʻa e ngaahi akonaki ʻa Koliholá mo e ngaahi akonaki hala ʻi hotau kuonga ní?

  • Ko e hā ha ngaahi feituʻu (hangē ko ha kakai, ngaahi kautaha, pe ngaahi fakakaukau) ʻe maʻu mei ai e ngaahi akonaki hala peheé he ʻahó ni?

Fakamatala ange ko e ʻuluaki sitepu ke maluʻi ʻaki kitautolu mei he ngaahi akonaki ko ʻení ko hono ʻiloʻi kinautolu. ʻI heʻetau ʻiloʻi e ngaahi akonaki mo e ngaahi founga ʻa Koliholá, ʻe lava leva ke toe faingofua ange ʻetau ʻiloʻi honau ngaahi vaʻa fekauʻaki he ʻaho ní. ʻOku nofo taha e ngaahi konga kehe ʻo e vahe ko ʻení ʻi he ngaahi founga ke tau tauhi moʻoni ai ki he ongoongolelei kuo toe fakafoki maí, naʻa mo e taimi te tau fehangahangai ai mo ha ngaahi tūkunga ʻe ʻahiʻahiʻi ai ʻetau tuí.

ʻAlamā 30:19–22, 29–44. ʻOku Tokoni ha Fakamoʻoni Mālohi kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne Kau Palōfitá ke Maluʻi Kitautolu mei he Hē Fakatāutaha mei he Moʻoní

Fai e fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ʻoku faingataʻa ai ke tali e ngaahi fakakikihi ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe Koliholá?

Fakamatala ange ʻoku lava ke tau ako mei he ngaahi tali ʻa e kakai naʻe feinga ʻa Kolihola ke lohiakiʻí. Tohi e Kakai ʻo ʻĀmoní he palakipoé. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 30:19–21.

  • Mei he meʻa ʻokú ke ʻiloʻi kau ki he kau ʻĀmoní, ko e hā ʻokú ke pehē ai naʻe ʻikai lava ʻe Kolihola ʻo taki halaʻi kinautolú? (Hiki e ngaahi tali ʻa e kau akó he palakipoé ʻo hoko atu pē ki he Kakai ʻo ʻĀmoní.)

Tohiʻi ʻa e Kitiona he palakipoé. Kole ki he kau akó ke nau lau ʻa e ʻAlamā 30:21–23, 29.

  • Naʻe tali fēfē ʻe Kitiona e ngaahi fakakikihi ʻa Koliholá? (Hiki e ngaahi tali ʻa e kau akó he palakipoé ʻo hoko atu pē ki he Kitioná.)

ʻI heʻene fekauʻaki mo e ʻAlamā 30:29, fakaafeʻi e kau akó ke nau lau e lea ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá he peesi 247 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.

  • ʻE lava fēfē ke tau tala pe ʻoku fekumi fakamoʻomoʻoni ha taha ki he moʻoní pe ko ʻene fakakikihi pē?

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻe lava ke tau tali ʻaki ki ha taha ʻokú ne fai ha ngaahi fehuʻi faingataʻa ka ʻokú ne fekumi fakamoʻomoʻoni ki he moʻoní? Ko e hā e ngaahi founga ʻe lava ke tau tali ʻaki ki ha taha ʻoku faʻa fakakikihi?

Tohiʻi ʻa e ʻAlamā he palakipoé. Fakaafeʻi e kau akó ke lau ʻa e ʻAlamā 30:30–44.

  • Naʻe anga fēfē ʻa e tali ʻa ʻAlamā ki he ngaahi fakakikihi ʻa Koliholá? (Hiki e ngaahi tali ʻa e kau akó he palakipoé ʻo hoko atu pē ki he ʻAlamā.)

Naʻe fai ʻe ʻAlamā ha fakamoʻoni mālohi ki he ʻOtua ko e Tamaí pea mo Sīsū Kalaisi. Ke fakamamafaʻi ʻa e mālohi ʻo e fakamoʻoni fakatāutahá, kole ki ha toko taha ako ke ne lau ʻa e lea ʻa ʻEletā Sefilī R.Hōlani he peesi 248 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻoku hoko ai ha fakamoʻoni fakatāutaha ko ha “founga taʻengata ʻe ʻikai lava ke fakaʻikaiʻi”?

Naʻe lava ke vahevahe mālohi ʻe ʻAlamā ʻene fakamoʻoní he naʻá ne ngāue ke maʻu ʻa e fakamoʻoni ko iá pea ke fakamālohia ia. Ke tokoni ki he kau akó ke mahino kiate kinautolu e founga ne maʻu ai ʻe ʻAlamā ʻa ʻene fakamoʻoní, vahevahe kinautolu ki ha kulupu ʻe fā.

Hiki e fehuʻi ko ʻení he palakipoé: Ko e hā e ngaahi meʻa naʻe aʻusia ʻe ʻAlamā ke teuteuʻi ai ia ʻi he meʻa ke ne fai kia Kolihola mo ʻene ngaahi akonakí? Vahe ha taha ʻo e ngaahi konga folofola ko ʻení ki he kulupu takitaha: Mōsaia 27–29; ʻAlamā 1–3; ʻAlamā 4–7; ʻAlamā 8–16. Kole ki he ngaahi kulupú ke nau fekumi he ngaahi ʻuluʻi fakamatala ʻo e ngaahi konga folofola ne vahe ange kiate kinautolú ke tokoni ke nau manatuʻi e ngaahi meʻa naʻe aʻusia ʻe ʻAlamaá.

ʻI hano maʻu ʻe he kau akó ha taimi feʻunga ke ako ai e ngaahi potufolofola ne vahe angé, kole ki he kulupu takitaha ke nau lipooti ʻenau ngaahi talí.

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa kuó ke aʻusia kuo nau fakamālohia hoʻo fakamoʻoní mo teuteuʻi koe ke ke maluʻi hoʻo tuí?

  • Ko e hā ʻe lava ke tau fai ke tau teuteu ai ʻo hangē ko ia ne fai ʻe ʻAlamaá?

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 30:39, 44, pea fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi fakamoʻoni naʻe ʻonage ʻe ʻAlamā ʻoku ʻi ai ʻa e ʻOtuá: (1) ko e ngaahi fakamoʻoni ʻa e niʻihi kehé, (2) ko e ngaahi folofolá, mo e (3) ngaahi fakatupu ʻa e ʻOtuá. Hili iá pea aleaʻi takitaha e ngaahi fakamoʻoni ko ʻení, ʻo fakaʻaongaʻi ha niʻihi pe kotoa ʻo e ngaahi fakakaukau ko ʻení:

Ngaahi Fakamoʻoni ʻa e Niʻihi Kehé

Kole ki ha toko taha ako ke ne lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 46:13–14. Fakamatalaʻi ange ko e malava ko ia ke te tui ki he ngaahi fakamoʻoni ʻa ha niʻihi kehe ʻo kau ki he moʻoní, ko ha meʻafoaki ia ʻo e Laumālié.

ʻE lava ke ke vahevahe ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Hāloti B. Lií (1899–1973), ko e Palesiteni hono 11 ʻo e Siasí:

“ ʻOku ʻi ai hamou niʻihi ʻoku ʻikai haʻamou fakamoʻoni, pea kuó u lea ki ha falukunga kakai hangē pē ko kimoutolú, ka ʻoku ʻikai haʻamou fakamoʻoni he ʻahó ni, fēfē ke mou pikipiki mai pē ki heʻeku fakamoʻoní ʻi ha kiʻi taimi siʻi? Pipiki mai ki heʻemau ngaahi fakamoʻoní, ki he fakamoʻoni ʻa hoʻomou kau pīsopé, ʻa hoʻomou kau palesiteni fakasiteikí, kae ʻoua leva kuo lava ke mou fakatupulaki ia. Kapau he ʻikai ke mou lava ʻo lea ʻaki ha meʻa lahi ange he ʻahó ni ʻi haʻamou pehē pē ʻoku ou tui he ʻoku tui ʻa ʻeku palesitení, pe ko ʻeku pīsopé, ʻoku ou falala kiate ia, fai ʻeni kae ʻoua kuo mou maʻu haʻamou fakamoʻoni ʻiate kimoutolu pē; ka ʻoku ou fakatokanga atu he ʻikai nofo maʻu ʻeni mo kimoutolu tuku kehe kapau te mou hokohoko atu ʻi hono tanumaki ia ke tupulaki pea moʻui ʻaki e ngaahi akonakí” (The Teachings of Harold B. Lee, ed. Clyde J. Williams [1996], 136).

  • Kuo fakamālohia fēfē hoʻo fakamoʻoní ʻe he ngaahi fakamoʻoni ʻa e kakai kehé?

Ngaahi Folofolá

ʻAi ke lau ʻe ha tokotaha ako e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Tōnolo L. Sitaheli ʻo e Kau Fitungofulú:

“ ʻOku maʻu e tuí, ʻamanaki leleí mo e tali ki heʻetau ngaahi palopalema fakaʻahó, ʻi hono ako fakamātoato fakatāutaha ʻo e folofolá. Ko hono toutou lau, fakalaulauloto, mo fakahoko e ngaahi lēsoni mei he folofolá, fakataha pea mo e lotú, ʻe hoko ia ko ha konga tukupau ki hono maʻu mo pukepuke ʻo ha fakamoʻoni mālohi mo moʻuí” (ʻi he Conference Report, Oct. 2004, 40; pe Liahona, Nōv. 2004, 39).

  • Ko e hā e ngaahi founga kuo fakamālohia ai hoʻo fakamoʻoní ʻe he ngaahi folofolá mo e ngaahi lea ʻa e kau palōfita ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní?

Ngaahi Fakatupu ʻa e ʻOtuá

Kole ki ha toko taha ako ke ne lau e lea ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī he peesi 248 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻoku fakamoʻoni ai ʻa e māmaní mo langi ki he ʻOtuá?

ʻAlamā 30:52–53. “Naʻá Ku ʻIloʻi Maʻu Pē Foki ʻOku ʻI ai ha ʻOtua”

Fakaafeʻi ha toko taha ako ke ne lau ʻa e ʻAlamā 30:52–53. Hili iá pea lau e lea ko ʻeni ʻa Sisitā Sēneti C. Heili, ʻa ia ne hoko ko e palesiteni lahi ʻo e Kau Finemuí. Kole ki he kau akó ke nau fakafanongo fakalelei ki he leá, pea nau fakakaukau ki he ngaahi fehālaaki ʻa Koliholá.

“ ʻOku fakamatalaʻi ʻa Kolihola ʻo pehē … ko ha fili ʻo Kalaisi, ka ʻoku ʻikai te u fakapapauʻi pe naʻe kamata pehē ʻene moʻuí. Kuo mou fakakaukau nai pe naʻe kamata ʻaki ʻe Koliholá … ha ngaahi fehuʻi lahi? Neongo kapau naʻe kamata pē ʻene fakafehuʻí ʻi ha founga totonu, ka naʻe ʻi ai ʻene ongo fehālaaki lalahi. ʻUluakí, naʻá ne fakaʻikaiʻi ʻene tuí. Naʻá ne fakaʻikaiʻi e Maama ʻo Kalaisi naʻe foaki kiate iá. Uá, naʻá ne kamata malanga ʻaki ʻa e tokāteline hala ki he kakai kehé. Naʻe fai ʻe ʻAlamā, ko e taki ʻo Koliholá, ʻene fakamoʻoní ki ai, pea toe fai ʻe Kolihola e fehālaaki ʻe taha. Naʻe ʻikai te ne fakafanongo ki hono takí pea fakafanongo mo falala ki he Laumālié, ka naʻá ne taukapoʻi hono tuʻungá ʻaki ʻa e fakaʻuhinga pea toe lahi ange ʻene fakakikihí. Naʻá ne fie maʻu ke fakahā ange ha fakaʻilonga. Naʻe ʻoange ha fakaʻilonga kia Kolihola. Naʻe taaʻi ia ʻo ne noa. Mahalo naʻe ʻikai te ne ʻuhinga ia ke uesia fakatāutaha ia ʻe he fakaʻilongá, ka ʻoku faʻa uesia fakatāutaha kitautolu ʻe he ngaahi nunuʻa ʻo ʻetau ngaahi fehālākí.

“ ʻOku ou tui ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ʻa e veesi 52 mo e 53 ʻo e vahe 30. ʻOku fakahā mai ʻe Kolihola, ‘ Naʻá ku ʻiloʻi maʻu pē foki ʻoku ʻi ai ha ʻOtua. Kae vakai, kuo kākaaʻi au ʻe he tēvoló’ (ʻAlamā 30:52–53). Mālie ē? ‘Naʻá ku ʻiloʻi maʻu pē.’ Naʻe ʻiate ia e Maama ʻo Kalaisí, ka naʻe kākaaʻi ia ʻe Sētane” (“Lessons That Have Helped Me,” ʻi he Brigham Young University 1992–93 Devotional and Fireside Speeches [1993], 89).

  • Fakatatau ki he lea ʻa Sisitā Heilí, ko e hā e ongo fehālaaki ʻa Koliholá?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ka fakafetau ai mo fakakikihi ha taha ʻi he tuʻunga naʻe ʻi ai ʻa Koliholá kae ʻikai ke ne muimui ki he faleʻi ʻa e takí?

  • Ko e hā ʻoku taʻefakapotopoto ai ke tau fakafetau mo fakakikihi ʻi he taimi ʻoku ʻi ai ai haʻatau ngaahi fehuʻi pe veiveiua?

ʻAlamā 31:5. ʻOku ʻI ai e Ivi ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá ke Tokoniʻi Kitautolu ke Tau Fakalakalaka

ʻAi ke lau ʻe ha toko taha ako ʻa e lea ʻa Palesiteni Poiti K. Peeka he ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ako e ngaahi tokāteline ʻo e ongoongoleleí? (Vakai, T&F 84:85.)

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau ako pē ʻiate kitautolu ʻa e tokāteliné ʻo ʻikai ke toki fanongo pē ki ai he lotú?

Kole ki ha toko taha ako ke ne lau ʻa e ʻAlamā 31:5.

  • Ko e hā e meʻa ʻokú ne ʻoange ʻa e mālohi ki he folofola ʻa e ʻOtuá ke ne liliu ʻetau moʻuí? (Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó ko e ʻuhinga ʻe taha ʻoku mālohi ai ʻa e folofolá he ʻokú ne fakaafeʻi mai ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ki heʻetau moʻuí.)

Fakaafeʻi ha toko taha ako ke ne lau e lea ʻa Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni he peesi 250–51 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó. Kole ki he kau akó ke nau hiki e ngaahi tāpuaki naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Penisoni ʻoku maʻu mei hono ako ʻo e folofolá.

ʻAlamā 31:8–25. ʻOku Fakatupu ʻe he Talangataʻá ʻa e Fehālākí mo e Hē Mei he Moʻoní

Naʻe hoko e kau Sōlamí ko e kau mēmipa ʻo e Siasí ka naʻa nau “tō ki he ngaahi hala lahi” (ʻAlamā 31:9). ʻAi ke fakafehoanaki ʻe he kau akó ʻa e kau Nīfai ʻoku fakamatala ki ai ʻi he ʻAlamā 30:3 mo e kau Sōlami ʻoku fakamatala ki ai ʻi he ʻAlamā 31:9–10.

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻoku tākiekina ai ʻe he talangataʻá ʻetau ngaahi fakamoʻoní?

ʻAi ke fakafehoanaki ʻe he kau akó ʻa e ʻAlamā 31:9 mo e Sione 7:17 .

  • ʻOku tākiekina fēfē ʻe he talangofuá ʻetau ngaahi fakamoʻoní?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakamanatu vave pē ʻa e ʻAlamā 31:1–25 pea hiki ha lisi ʻo e ngaahi ʻulungāanga ʻo e kau Sōlamí mo ʻenau ngaahi founga lotú. (ʻE lava ke kau ʻi he lisi ʻa e kau akó ʻa e toutou lea ʻaki e meʻa tatau heʻenau ngaahi lotú, ʻi ai e feituʻu pau pē ʻe taha ke fai ai e lotú, lotu tuʻo taha pē he uike, naʻa nau tui ko kinautolu pē kuo fili ʻe he ʻOtuá ke fakahaofí, tokanga ki he ngaahi koloa fakamāmaní, pea nau sio lalo ki he kakai masivá.) Fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi pē ke vahevahe ʻenau ngaahi lisí mo e kalasí. (Te ke lava ʻo fakatatau e ngaahi tōʻonga ʻa e kau Sōlamí mo e niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ʻoku hehema ke fai ʻi hotau ʻahó ni, hangē ko e toutou lea ʻaki ʻa e meʻa tatau pē ʻi he lotú, lotu tuʻo taha pē he uiké, ongoʻi ko kitautolu kuo filí pea ʻoku tau lelei ange ʻi he niʻihi kehé, mo ʻetau tokanga ki he ngaahi koloa fakamāmaní.)

Tokoniʻi e kau akó ʻi he ngaahi fehuʻi mo e fealēleaʻaki ko ʻení ke mahino kiate kinautolu ʻoku tokoni ʻetau ngāue mālohi ʻi he ongoongoleleí, hangē ko e ngāue fakatemipalé, efiafi fakafāmili ʻi ʻapí, ngaahi ngāue tokoní, mo e ngaahi ʻekitivitī ʻa hotau ngaahi koló mo e ngaahi uōtí, ke tau ofi ai ki he ʻEikí. ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he ngaahi ʻekitivitī peheé ke tau fakaafeʻi mai e Laumālie Māʻoniʻoní ki heʻetau moʻuí he uiké kakato, ʻo ʻikai ʻi he ʻaho Sāpaté pē. ʻI he hoko ʻa e Laumālié ko e konga ʻo ʻetau moʻui fakaʻahó, ʻoku tau malava ai ke matuʻuaki ʻa e ngaahi fili ʻo Kalaisí ʻi hotau kuongá ni pea tau tauhi faivelenga kia Sīsū Kalaisi.

  • ʻOku pehē ʻi he ʻAlamā 31:10 naʻe fakafisi e kau Sōlamí ke nau tauhi “ ʻa e ngaahi ouau ʻo e siasí.” Ko e hā ha “ngaahi ouau ʻo e siasí” he ʻahó ni? (ʻE ala kau he ngaahi talí e ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ngaahi faingamālie ke ngāue ʻi he Siasí, ngaahi fatongia fakafāmili hangē ko e efiafi fakafāmili ʻi ʻapí, lotu fakatāutahá, ako folofolá, ngāue fakatemipalé mo e ngāue ʻi he hisitōlia fakafāmilí.)

  • ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he ngaahi ouaú ni ke tau fakaʻehiʻehi mei he tō ki he ʻahiʻahí?

  • ʻOku fakaafeʻi fēfē ʻe he ngaahi ouaú ni ʻa e Laumālié ki heʻetau moʻuí?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai e ongo foʻi lea ko e ʻaho takitaha he veesi 10 ʻi heʻetau ngaahi ngāue ke tauhi ʻa e Laumālié ʻi heʻetau moʻuí? (Vakai, 2 Kolinitō 4:16; Hilamani 3:36. Fakatokangaʻi ange, koeʻuhí ko e lava ke “tupu [ʻa e hīkisiá] ʻiate [kitautolu] ʻi he ʻaho ki he ʻahó,” ʻoku fie maʻu ai ke “tau fakafoʻou ʻi he ʻaho kotoa pē.”)

ʻAlamā 31:12–38. ʻOku ʻOfa mo Tokoni e Kau Ākonga ʻa Sīsū Kalaisí ki he Niʻihi Kehé

ʻOku ʻi he ʻAlamā 31 ha lotu ʻe ua ʻokú na mātuʻaki kehekehe. ʻI hono fakafehoanaki ʻe he kau akó e lotu ʻa e kau Sōlamí ki he lotu ʻa ʻAlamaá, ʻoku lava ke nau tala e ngaahi fakakaukau pea mo e ngaahi tui ʻokú ne fakatupu ʻa e lotú. ʻAi ke lau fakavave pē ʻe he kau akó ʻa e ʻAlamā 31:15–18 (lotu ʻa e kau Sōlamí) mo e ʻAlamā 31:26–35 (lotu ʻa ʻAlamaá). Kole ange ke nau vahevahe mai e meʻa naʻa nau ʻiloʻi ʻo kau ki he kau Sōlamí pea mo ʻAlamā mei he ngaahi fakalea ʻo e ngaahi lotu ko ʻení. Fakaafeʻi ha toko ua ʻo e kau akó ke na hiki he palakipoé ʻa e ngaahi ʻilo ko ʻení, ʻo hiki ʻe he toko taha ʻa e ngaahi ʻilo fekauʻaki mo e kau Sōlamí pea toko taha ko ē ʻa e ngaahi ʻilo fekauʻaki mo ʻAlamaá.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e meʻa naʻá ne fakaʻaiʻai ʻa ʻAlamā ke tokoní? (ʻE ala kau ʻi he ngaahi talí ʻa ʻene fakamoʻoní, ʻene ʻofa ki he ʻOtuá, pea mo ʻene ʻofa ki he kakai kehé.)

Tokoni ki he kau akó ke mahino kiate kinautolu ʻe lava ke tataki kitautolu ʻe haʻatau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi ke tau ʻofa mo tokoni ki he niʻihi kehé. Lau e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Māvini J. ʻEsitoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá (1915–1994):

“ ʻI he taimi ʻoku tau ului moʻoni ai kia Sīsū Kalaisí, pea tukupā mo Iá, ʻoku hoko ha meʻa mālie: ʻoku ʻalu leva ʻetau tokangá ki he lelei ʻa hotau kāingá, pea ʻoku fakaʻau ai pē ke fonu ʻetau angafai ki he niʻihi kehé ʻi he faʻa kātakí, angaʻofá, tali lelei kinautolú, mo ha fakaʻamu ke fai ha ngāue lelei ʻi heʻenau moʻuí. Ko e kamataʻanga ʻeni ʻo e ului moʻoní (ʻi he Conference Report, Apr. 1992, 26; pe Ensign, May 1992, 20).

  • Ko e hā e meʻa naʻe kole ʻe ʻAlamā koeʻuhí ko ʻene ʻofa he kakaí? (Vakai, ʻAlamā 31:34–35.)

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻe lava ke tau fakaʻaongaʻi ai e sīpinga ʻa ʻAlamaá ʻi heʻetau moʻuí?

Paaki