‘Inisititiuti
Vahe 49: Molomona 7–9


Vahe 49

Molomona 7–9

Talateú

Naʻe fai fakahangatonu ʻe Molomona ʻene pōpoaki fakaʻosí ki he ngaahi hako ʻo Līhaí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní (vakai, Molomona 7:1). Naʻe fai fakahangatonu foki ʻe Molonai ʻene ngaahi leá ki he kakai ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní, ʻi heʻene pehē: “Vakai, ʻoku ou lea kiate kimoutolu ʻo hangē ʻoku mou ʻi hení, ka ʻoku ʻikai. Kae vakai, kuo fakahā ʻa kimoutolu kiate au ʻe Sīsū Kalaisi, pea ʻoku ou ʻiloʻi hoʻomou ngaahi ngāué”(Molomona 8:35). Naʻá ne fakahā ʻe ʻomi ʻa e Tohi ʻa Molomoná ʻi ha founga ʻo e mana ʻi ha taimi ʻo e faiangahalá, ʻa ia ʻe pehē ai ʻe he tokolahi ʻi he māmaní “kuo fakangata ʻa e ngaahi maná” (Molomona 8:26). ʻI hoʻo tataki ʻa e ngaahi fealeaʻaki kau ki he ngaahi akonaki ʻa Molomona mo Molonaí, te ke lava ʻo tokoni ai ke ʻiloʻi ʻe he kau akó naʻe hiki ʻa e Tohi ʻa Molomoná maʻanautolu. ʻE tupulaki e tui ʻa e kau akó ʻi heʻenau ʻunuʻunu ʻo ofi ange ki he “ ʻOtua ʻo e ngaahi maná” ʻa ia naʻe fakamoʻoni ki ai ʻa Molomona mo Molonaí (vakai, Molomona 9:10–15).

Ngaahi Tokāteline mo ha Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni

  • ʻOku foaki ʻe he ʻEikí ʻa e fakamoʻuí kiate kinautolu kotoa pē ʻoku tui kiate Ia pea tali ʻEne ongoongoleleí (vakai, Molomona 7).

  • Naʻe hiki ʻa e Tohi ʻa Molomoná maʻa hotau kuongá ni (vakai, Molomona 8:26–41).

  • ʻOku lilingi hifo ʻa e ngaahi maná, ngaahi fakaʻilongá mo e ngaahi fakahaá ki he kakai faivelengá (vakai, Molomona 9:7–27).

  • Ko e ʻOtuá ko ha tokotaha ʻoku tokaimaʻananga, pea ʻikai feliliuaki (vakai, Molomona 9:9–11, 19).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Molomona 7. ʻOku Foaki ʻe he ʻEikí ʻa e Fakamoʻuí Kiate Kinautolu Kotoa pē ʻOku Tui Kiate Ia mo Tali ʻEne Ongoongoleleí

Kole ki he kau akó ke nau pehē pē ʻoku nau mei mate pea ʻoku ʻi ai honau faingamālie ke tuku mai haʻanau tohi kuo hiki ai haʻanau pōpoaki fakaʻosi. ʻOange ke nau taki taha ha laʻipepa, pea fakaafeʻi kinautolu ke nau lisi ai e ngaahi meʻa ʻe niʻihi te nau tohí. Ko ʻene ʻosi pē ha ngaahi minti siʻi, fakaafeʻi kinautolu ke nau fevahevaheʻaki ʻenau ngaahi lisí.

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi he Molomona 7 ʻa e pōpoaki fakaʻosi naʻe tohi ʻe Molomona he ngaahi lauʻi peletí. (Mahalo ʻe fie maʻu ke ke fakamahinoʻi ko Molonai naʻá ne hiki e ngaahi lea ʻi he Molomona 8–9. ʻOku toki hā kimui ai e ngaahi akonaki ʻa Molomoná, ʻi he vahe 7–9, ka ko Molonai naʻá ne hiki e ngaahi akonaki ko iá ʻi he ngaahi lauʻi peleti koulá, kae ʻikai ko Molomona.)

Fekauʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo pē ʻa e Molomona 7 ke ʻiloʻi e ngaahi akonaki mahuʻinga naʻe fakakau ai ʻe Molomoná.

Hili e laukonga ʻa e kau akó, tokoni ange ke nau sio ki he felāveʻi e pōpoaki ʻa Molomoná mo ʻenau mouí ʻaki haʻo fai ha niʻihi pe kotoa ʻo e ngaahi fehuʻí ni:

  • Ko e fē ʻi he ngaahi akonaki ʻa Molomoná ʻokú ke ongoʻi ʻoku mātuʻaki ʻuhingamālie pe ongó?

  • ʻE lava fēfē nai ke takiekina ʻe heʻetau maʻu “ ʻa e ʻilo ki [heʻetau] ngaahi tamaí” (veesi 5) ʻa ʻetau holi ke fakatomala pea moʻui ʻaki ʻa e ongoongoleleí?

  • ʻE lava fēfē ke takiekina ʻe heʻetau ʻiloʻi te tau toetuʻú ke “tuʻu ʻi he ʻao ʻo e nofoʻanga fakamāu [ʻo Kalaisí]” (veesi 6) ʻa ʻetau holi ke fakatomala pea moʻui ʻaki ʻa e ongoongoleleí?

  • Naʻe pehē ʻe Molomona ʻoku totonu ke tau “puke maʻu ʻa e ongoongolelei ʻa Kalaisí” (veesi 8). Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koé?

Molomona 7:8–9. ʻOku Fakamoʻoni ʻa e Tohi Tapú mo e Tohi ʻa Molomoná kia Sīsū Kalaisi

ʻOku fepoupouaki ʻa e Tohi ʻa Molomoná mo e Tohi Tapú pea tatau ʻena taumuʻá: ke fakamālohia ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí. Kole ki ha toko taha ako ke ne lau ʻa e lea ʻa Palesiteni Pilikihami ʻIongi he peesi 406–07 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó. Hili iá, fakaafeʻi ha taha kehe ke ne lau ʻa e Molomona 7:8–9. Fakamatala ange ʻoku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea ko e “lekōtí ni” he veesi 8, ki he Tohi ʻa Molomoná, pea ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “ ʻi he lekooti foki ʻa ia ʻe ʻomai ki he kau Senitailé mei he kau Siú” ki he Tohi Tapú. ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea he veesi 9 ko e ʻení ki he Tohi ʻa Molomoná, pea ʻoku ʻuhinga ʻa e ki aí ki he Tohi Tapú.

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻoku fakamālohia ai ʻe he Tohi ʻa Molomoná hoʻo tui ki he ngaahi akonaki ʻi he Tohi Tapú? Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku fakamālohia ai ʻe he Tohi Tapú hoʻo tui ki he ngaahi akonaki ʻi he Tohi ʻa Molomoná?

  • Ko e hā ʻokú ke houngaʻia ai ʻi hono maʻu fakatouʻosi ʻo e ongo lekōtí?

Molomona 8:12–25. ʻOku ʻOmi ʻe Hono Tali ʻo e Tohi ʻa Molomoná ʻa e Ngaahi Tāpuakí

Fakaafeʻi ha toko taha ako ke ne lau ʻa e Molomona 8:12, 17. Kole leva ki he kau akó ke nau kumi hake ki he peesi talateu ʻo e Tohi ʻa Molomoná pea lau ʻa e palakalafi hono onó, ʻa ia ʻoku ʻi ai ʻa e fakamoʻoni ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ki he Tohi ʻa Molomoná.

  • Neongo naʻe fakahā ʻe Molonai ʻa ʻene hohaʻa telia naʻa ʻi ai ha “ngaahi fehālaaki” mo ha “ngaahi hala” ʻi he Tohi ʻa Molomoná, ko e hā e lau ia ʻa Siosefa Sāmita kau ki he tohí?

  • Ko e hā e tāpuaki naʻe talaʻofa ʻaki ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá kiate kinautolu ʻoku nau tali ʻa e Tohi ʻa Molomoná pea tauhi ki hono ngaahi tefitoʻi moʻoní?

  • Ko e hā e meʻa ne pehē ʻe Molonai ʻe hoko kiate kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e lekōtí pea ʻikai fakaangaʻi iá?

Lau mo e kau akó ʻa e Molomona 8:14. Taki e tokangá ki hono fakahā ʻe Molonai “ ʻoku fuʻu mahuʻinga ʻaupito” ʻa e lekōtí.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Molomona 8:15, 21–25, ʻo kumi e ngaahi ʻuhinga ʻoku fuʻu mahuʻinga ʻaupito ai e Tohi ʻa Molomoná. Hili hono lau ʻe he kau akó pea fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau maʻú. ʻE ala kau e ngaahi meʻá ni he ngaahi talí:

  1. ʻOku ʻi ai ia koeʻuhí “ko e lelei ʻa e kakai ʻi muʻá mo e kakai ʻo e fuakava ʻo e ʻEikí kuo fakamovetevete fuoloá” (veesi 15).

  2. ʻOku hā heni ʻe manatuʻi ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne fuakava mo e fale ʻo ʻIsilelí (veesi 21).

  3. ʻOku hā “ ʻe teka atu maʻu ai pē ʻa e ngaahi taumuʻa taʻengata ʻo e ʻEikí, kae ʻoua ke fakahoko ʻa ʻene ngaahi talaʻofa kotoa pē” (veesi 22).

  4. ʻOku fakaʻaliʻali mai heni ʻe fakahoko ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi talaʻofa naʻá Ne fai ki he kakai naʻa nau hiki e tohí naʻa nau lotu koeʻuhí ko e lelei ʻa honau kāingá ( veesi 23–25).

Tokoniʻi ʻa e kau akó ke nau lava sio, ʻe tokoni kiate kinautolu ʻa e ako ʻi he faʻa lotu ʻo e Tohi ʻa Molomoná ke tupulaki ʻa ʻenau fakamoʻoni ki hono “fuʻu mahuʻinga lahí” pea ʻe tokoni foki kiate kinautolu ke nau maʻu ai ʻa e ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa ʻe Molonai mo Siosefa Sāmitá.

Molomona 8:26–41. Naʻe Hiki e Tohi ʻa Molomoná Maʻa Hotau Kuongá Ni

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakamatalaʻi kongokonga lalahi pē, ʻa e faiangahalá ʻi māmani he ʻaho ní. Fokotuʻu ange ke nau fakafehoanaki ʻa e Fekau e Hongofulú pe ngaahi tuʻunga moui he Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú mo e anga fakamāmani ʻokú ne ʻākilotoa kinautolú. Hili ha ngaahi vahevahe siʻi pea kole ange ke nau lau ʻa e Molomona 8:26–30, ʻo lau taufetongi ʻa e ngaahi vēsí. Hili hono lau ʻo e veesi takitaha, ʻai ke aleaʻi ʻe he kalasí ʻa e ngaahi tuʻunga ʻoku hā he ʻahó ni ʻa ia ʻoku fakamatalaʻi he vēsí.

Lau ʻa e Molomona 8:31. Fokotuʻu ki he kau akó ke nau valivali pe fakaʻilongaʻi ʻa e kikite ko ia “ ʻe hoko mai [ʻa e Tohi ʻa Molomoná] ʻi ha ʻaho ʻa ia ʻe lahi ai ʻa e ngaahi meʻa fakalieliá ʻi he funga ʻo e māmaní.” Kole ke nau fakahā mai ʻa e ngaahi meʻa fakalielia ʻoku hiki he vēsí. Pea vahevahe ange leva ʻa e lea naʻe fai ʻe ʻEletā Siō J. Kalisitianesoni he peesi 409 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.

  • Makehe mei he ngaahi meʻa fakalielia fakatuʻasinó, ko e hā ha ngaahi meʻa fakalielia fakalaumālie ʻoku ʻi heni ʻi hotau kuongá ni? (Vakai, peesi 409 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.)

Fekauʻaki mo e Molomona 8:35, vahevahe ange ʻa e fakamatala ʻa Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni he peesi 409–10 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó. ʻOku maʻu foki ʻeni ʻi he DVD ʻoku ʻomai fakataha mo ʻení A.

  • Fakatatau kia Palesiteni Penisoni, naʻe anga fēfē hono ʻilo ʻe kinautolu naʻa nau hiki e Tohi ʻa Molomoná ʻa e ngaahi talanoa, ngaahi akonaki, mo e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻa ia ʻe ʻaonga taha kiate kitautolú?

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻoku lava ʻe he ʻilo ko ʻení ʻo uesia ʻa e founga hoʻo ako ʻa e Tohi ʻa Molomoná?

Molomona 9:7–27. ʻOku Lilingi Hifo ʻa e Ngaahi Maná, Ngaahi Fakaʻilongá, mo e Ngaahi Fakahaá ki he Kakai Faivelengá

Fakakaukauʻi hano vahevahe ha ngaahi meʻa naʻe hoko ʻo fakahaaʻi ai ko e ʻEikí ko ha ʻOtua ia ʻo e ngaahi maná. Fakalotolahiʻi e kau akó ke vahevahe mai ha ngaahi mana kuo nau mamata ai ʻo ka feʻunga ke fai. Ke tokoniʻi e kau akó ke nau fakatokangaʻi ʻoku tau tui ki ha ʻOtua ʻo e ngaahi maná he ʻi ʻahó ni, vahevahe mo kinautolu ʻa e lea ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi mo ʻEletā Pulusi R. Makongikī he peesi 412 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.

Tohiʻi ʻa e Molomona 9:7–8, 19–21, 24–25 he palakipoé:

Kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo pē ʻa e ngaahi veesi ko ʻení pea fakakaukauʻi e meʻa te nau akoʻi fekauʻaki mo e ngaahi maná. Fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe mai ʻa ʻenau ngaahi fakakaukaú.

  • Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau ʻamanaki ʻe maʻu ʻa e ngaahi fakahā, ngaahi fakaʻilonga mo e ngaahi mana ʻi he Siasí he ʻahó ni?

  • Ko e hā e meʻa ʻokú ne taʻofi ʻene hoko ʻa e ngaahi maná?

Poupouʻi e kau akó ke nau hiki ʻi heʻenau ngaahi tohinoá ha ngaahi mana kuo nau aʻusia. Fokotuʻu ange ke nau vakaiʻi maʻu pē ʻa e ngaahi meʻa ko ʻeni ʻoku nau hiki ʻi heʻenau ngaahi tohinoá.

Molomona 9:9–11, 19. Ko e ʻOtuá ko ha Tokotaha ʻOku Tokaimaʻananga pea ʻIkai Feliliuaki

ʻAi ke lau fakalongolongo pē ʻe he kau akó ʻa e Molomona 9:9–10 mo e 2 Nīfai 9:20.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ke ʻiloʻi ʻoku tokaimaʻananga ʻa e ʻOtuá pea ʻikai feliliuakí?

Fakamatala ange ki he kau akó, ke tau lava ʻo “maʻu ʻa e tui ki he ʻOtuá ki he moʻuí mo e fakamoʻuí,” kuo pau ke tau maʻu “ha fakakaukau totonu ʻo kau ki hono ʻulungāangá, natula haohaoá, mo ʻene ngaahi tōʻongá” (Lectures on Faith [1985], 38; ʻoku fakamamafaʻi ʻi hono tatau totonú). Taki e tokanga ʻa e kau akó ki he fakatokanga ʻa Molonai ʻoku ʻi ai ha kakai “ ʻoku nau fakakaukau … ki ha ʻotua ʻoku fetoʻoaki” (Molomona 9:10).

  • ʻE tokoni fēfē haʻo ʻiloʻi ʻoku ʻikai feliliuaki ʻa e ʻOtuá?

Vahevahe ʻa e lea ʻa ʻEletā Niila A. Mekisuele he peesi 411 ʻi he tohi lēsoni ʻa e kau akó.

  • Fakatatau ki he lea ʻa ʻEletā Mekisuelé, ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ʻiloʻi ʻoku tokaimaʻananga ʻa e ʻOtuá?

  • Te tau lava fēfē ʻo fakamālohia ʻetau tui ki he natula taʻefeliliuaki mo haohaoa ʻo e ʻOtuá?

Hiki e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ko ʻení he palakipoé:

Fakaafeʻi e kau akó ke nau ako ha taha pe lahi ange ʻo e ngaahi potufolofola ko ʻení, ʻo nau kumi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni fekauʻaki mo e natula taʻefeliliuaki ʻo e ʻOtuá. Te ke lava ʻo fakalotolahiʻi kinautolu ke nau faʻu ha seini folofola ʻo e ngaahi vēsí ni (ki ha fakamatala kau ki he ngaahi seini folofolá, vakai, peesi 413 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó).

  • ʻOku tokoniʻi fēfē koe ʻe he ngaahi potufolofolá ni ke tupulaki hoʻo tui ki he Tamai Hēvaní?

Fakamatala ange ʻoku makehe pē mei he tokaimaʻananga mo e ʻikai feliliuaki ʻa e ʻOtuá ʻa ʻEne fiefia ke tāpuakiʻi mo fakapaleʻi kitautolu ʻi heʻetau faivelengá.

  • Kapau ʻoku ʻikai feliliuaki ʻa e ʻOtuá pea naʻá Ne foaki ʻa e ngaahi vīsoné, ngaahi tāpuakí mo e ngaahi fakahā ki Heʻene fānaú ʻi he kuonga muʻá, fēfē leva kitautolu he ʻi ʻaho ní?

Vahevahe hoʻo fakamoʻoní ki he loto falala ko ia ʻoku tau maʻu mei he mahino kiate kitautolu ʻa e ʻulungāanga taʻefeliliuaki ʻo e ʻOtuá. Fakalotolahiʻi e kau akó ke fai ʻenau fakamoʻoní fekauʻaki mo e ʻulungāanga ʻo e ʻOtuá ki he kau mēmipa ʻo e fāmilí pe ngaahi kaungāmeʻa ʻoku nau fāinga ke maʻu ha fakakaukau totonu ʻo kau ki he ʻulungāanga ʻo e ʻOtuá.

Paaki