‘Inisititiuti
Vahe 36: Hilamani 5–9


Vahe 36

Hilamani 5–9

Talateú

ʻOku fakamatala ʻa e Hilamani vahe 5–9 ki he ngaahi faingataʻaʻia ʻa e kakai naʻa nau loto hīkisiá, hē mei honau halá, mo maʻu ʻe he faiangahalá. ʻOku nau fakamatala foki ki he mālohi naʻe maʻu ʻe he kakai naʻa nau kei moʻui angatonú, tauhi moʻoni, mo faivelenga ki he Tamai Hēvaní neongo ʻa e mātuʻaki liʻaki ʻe he tokolahi ʻa e ngaahi fekaú mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e fakamoʻuí. ʻE lava ke maʻu ʻe he kau akó ʻa e mālohi mei he sīpinga ʻa Nīfai mo Lihai mo kinautolu naʻe tui ki heʻenau ngaahi leá mo ʻenau ngaahi akonakí. ʻE lava ke nau sio ʻoku malava pē ke moʻui ʻaki ʻa e ongoongoleleí pea ʻofa ki he Tamai Hēvaní, naʻa mo e taimi ʻe ʻākilotoa ai kinautolu ʻe he ngaahi ivi tākiekina ʻo māmani ki he koví. ʻE lava ke nau “manatu ʻoku makatuʻunga ʻi he maka ʻo [honau] Huhuʻí, ʻa ia ko Kalaisi, ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá, kuo pau ke [nau] langa ai [honau] makatuʻungá” (Hilamani 5:12), pea lava ke nau ako ai ke “sio ki he ʻAlo ʻo e ʻOtuá ʻi he tui” (Hilamani 8:15).

Ngaahi Tokāteline mo ha Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni

  • ʻOku tau maluʻi ʻetau moʻuí mei he koví ʻaki ʻetau langa ʻi he makatuʻunga ʻo Kalaisí (vakai, Hilamani 5:1–14).

  • ʻOku liliu ʻe he tui kia Sīsū Kalaisí mo e fakatomalá ʻa e lotó pea ʻomi mo e melinó (vakai, Hilamani 5:14–52).

  • Ko Sētane ʻa e tupuʻanga ʻo e anga taʻemāʻoniʻoni kotoa pē (vakai, Hilamani 6).

  • “ ʻE fakaʻauha ʻa kimoutolu ʻo ka ʻikai te mou fakatomala” (vakai, Hilamani 7; 8:1–12).

  • ʻOku fakamoʻoni ʻa e kau palōfita kotoa pē kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí (vakai, Hilamani 8:13–23).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Hilamani 5:1–14. ʻOku Tau Maluʻi ʻEtau Moʻuí mei he Koví ʻAki ʻEtau Langa ʻi he Makatuʻunga ʻo Kalaisí

Kole ki ha toko taha ako ke ne lau ʻa e Hilamani 5:2. Taki e tokanga ʻa e kau akó ki he kupuʻi lea ko e “taau mo e fakaʻauhá.” Fakaʻaliʻali ki he kalasí ha konga fuaʻiʻakau kuo pala. Fakamatalaʻi ange ʻoku tatau pē ʻa e iku pala ʻa e konga fuaʻiʻakau ʻoku fuʻu motuʻá, mo e tuʻu ke ʻauha e kakaí ʻi he taimi ʻoku nau “taau [ai] mo e fakaʻauhá” (ʻEta 2:9).

Tohiʻi ʻa e Hilamani 5:2–3; 6:37–40 he palakipoé. ʻAi ke lau fakalongolongo pē ʻe he kau akó ʻa e ngaahi vēsí ni pea talamai ʻa e founga naʻe “taau [ai] mo e fakaʻauhá ʻa e puleʻanga ʻo e kau Nīfaí. Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe mai ʻa e meʻa naʻa nau maʻú.

ʻAi ke lau fakafoʻituitui ʻe he kau akó ʻa e Hilamani 5:4–13. Fokotuʻu ange ke nau valivaliʻi e foʻi lea ko e manatuʻí ʻi he taimi kotoa pē ʻoku hā ai ʻi he ngaahi vēsí. ʻEke ki he kau akó pe ʻoku nau pehē ko e hā naʻe toutou fakaʻaongaʻi ai ʻe Hilamani e foʻi lea ko ʻení. Mahalo te ke fie maʻu ke nau lau ʻa e lea ʻa Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo he peesi 306–07 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa ʻe lava ke tau fai ʻa ia ʻe tokoni ke tau manatuʻi ai ʻi he ʻaho kotoa pē ʻa e Fakamoʻuí mo ʻetau ngaahi fuakavá?

ʻAi ke kumi ʻe he kau akó ki he veesi 5–13 pea tala mai ʻa e meʻa naʻe fakalotolahiʻi ʻe Hilamani hono ongo fohá ke na manatuʻí. Hiki e ngaahi tali ʻa e kau akó he palakipoé. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he ngaahi founga ke fakaʻaongaʻi ai e faleʻi ʻa Hilamaní ʻi heʻenau moʻuí. ʻOku hā he lisi ko ʻení ha ngaahi sīpinga ʻo e meʻa ʻe maʻu ʻe he kau akó.

Naʻe fakalotolahiʻi ʻe Hilamani hono ongo fohá ke na manatuʻi:

  1. Ke tauhi e ngaahi fekaú (vakai, veesi 6).

  2. Naʻe fakatauhingoa kinaua ki ha ongo tangata naʻá na tā ha sīpinga ʻo hono fai ha ngaahi ngāue lelei (vakai, veesi 6–7; ke maʻu ha fakamatala ki he founga ʻe lava ke ueʻi ai kitautolu ʻe he hingoa ʻo ha kakai maʻongoʻonga ʻi he kuohilí ke tau moʻui anga māʻoniʻoní, vakai ki he lea ʻa Palesiteni Siaosi ʻAlipate Sāmita he peesi 305–06 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó).

  3. Ko e fakamoʻoni ʻa e Tuʻi ko Penisimaní kia Sīsū Kalaisí (vakai, veesi 9; vakai foki, Mōsaia 2–5).

  4. ʻOku ʻikai mo ha toe founga ʻe maʻu ai ʻa e fakamoʻuí ka ʻi he taʻataʻa fakalelei ʻo Sīsū Kalaisí (vakai, veesi 9).

  5. ʻOku huhuʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e kakaí mei heʻenau ngaahi angahalá ʻi he “ngaahi tuʻunga ʻo e fakatomalá” (veesi 10–11).

  6. Kuo pau ke na langa ʻa e makatuʻunga ʻo ʻena moʻuí ʻia Sīsū Kalaisi (veesi 12).

ʻAi ke lau ʻe he kau akó ʻa e Hilamani 5:14.

  • Ko e hā e meʻa ne fai ʻe Nīfai mo Līhai koeʻuhí ko ʻena manatuʻi e faleʻi ʻa Hilamaní?

  • ʻE lava fēfē ke tokoniʻi kitautolu ʻe heʻetau manatuʻi e ngaahi tokāteline ko ʻení?

Ke tokoni ki he kau akó ke nau manatuʻi ʻa e Hilamani 5:12 , fakaʻaliʻali kiate kinautolu ha foʻi maka fōlahi pea ʻeke ange pe ko e hā ʻe hoko ki aí kapau ʻe tuku ia ʻe ha taha ʻi tuʻa ʻi ha matangi. Lau ʻa e Hilamani 5:12. Hili iá pea fakaʻaliʻali ange ha falukunga ʻoneʻone pea ʻeke ange pe ko e hā ʻe hoko ki aí lolotonga ha matangi.

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku hangē ai e ngaahi ʻahiʻahi ʻa Sētané ko ha matangí?

  • Te tau fakatātaaʻi fēfē ʻa e maká kia Sīsū Kalaisi?

  • ʻOkú ke fakakaukau ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e langa ʻo ha makatuʻunga ʻi he maka ʻo Sīsū Kalaisí? Ko e hā e talaʻofa ʻa Hilamani ki hono ongo fohá kapau te na langa ʻi he maká ni?

  • ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe heʻetau langa ʻetau moʻuí ʻi he ngaahi akonaki ʻa Kalaisí ke tau matatali e ngaahi matangi ʻa Sētané mo e ngaahi ʻahiʻahi ʻo e moʻuí?

Vahevahe ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá (mahalo ʻe fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ko e fakavaʻé ko ha foʻi lea ia ʻe taha ki ha makatuʻunga):

“Naʻa mo e fakavaʻe mālohí he ʻikai mataʻofi ai ʻa e palopalema ʻo e moʻuí. ʻE kei fakamamahiʻi pē ʻe ha fānau fai hala ʻenau mātuʻá. ʻE kei palopalema pē ha ngaahi fāmili kuo maveuveu. Fakaʻuliʻulilātai ai pē mo e fakafāfiné mo e fakatangatá. Lahi mo ha ʻuhinga ʻe ʻikai maʻu ai ha fānau ʻa ha mātuʻa mali ʻe niʻihi. Naʻa mo hotau ʻahó ni ʻoku ʻtukuange taʻetautea pē ʻa e angahalá mo e halaiá koeʻuhí ko ʻenau paʻangá.’ [Hilamani 7:5.] ʻE kei ʻasi taʻetotonu ai pē ha ngaahi meʻa lahi.

“Ka ʻi he ngaahi fakavaʻe mālohí, te tau lava lelei ange ai ke kole tokoni, ʻi heʻetau fehangahangai mo ha ngaahi fehuʻi ʻoku ʻikai faingofua ke tali. …

“Neongo ʻoku ʻikai ke tau ʻilo e meʻa kotoa, ka ʻoku tau ʻilo ʻoku moʻui e ʻOtuá mo ʻofa mai. [Vakai, 1 Nīfai 11:16–17.] Ka tau tuʻu ʻi he fakavaʻe mālohi ko iá, te tau lava ʻo kakapa hake ʻo maʻu ʻa e mālohi ke kātekina e ngaahi kavenga mafasia ʻo e moʻuí” (ʻi he Conference Report, Apr. 2002, 89–90; pe Liahona, Siulai 2002, 84).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto fakalongolongo pē ki he ongo fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā hoʻo meʻa ʻoku fai fakaʻaho ke langa ai hoʻo moʻuí ʻi he makatuʻunga ʻo Sīsū Kalaisí? Ko e hā ha meʻa te ke lava ʻo fai ke lelei ange ke fakapapauʻi ʻokú ke langa hoʻo moʻuí ʻi Hono makatuʻunga paú?

Vahevahe hoʻo fakamoʻoní ko Sīsū Kalaisi ʻa hotau makatuʻunga paú. Vahevahe hoʻo ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e founga te tau lava ai ʻo langa ʻi Hono makatuʻungá.

Hilamani 5:14–52. ʻOku Liliu ʻe he Tui kia Sīsū Kalaisí mo e Fakatomalá ʻa e Lotó pea ʻOmi mo e Melinó

Vahevahe ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Lisiate G. Sikoti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

“Ko e ola ʻo e fakatomala moʻoní, ko e fakamolemole ʻa e ʻOtuá ʻa ia ʻoku fakaava ai e matapā ke tau maʻu kotoa e ngaahi fuakava mo e ngaahi ouau ʻoku fai he māmaní, ke fiefia he ngaahi tāpuaki ʻe maʻu aí. ʻI he taimi ʻoku kakato ai e fakatomalá pea fakamaʻa ai ha taha, ʻoku hoko mai ha vīsone foʻou ki he moʻuí mo ha ngaahi faingamālie ʻoku nāunauʻia” (ʻi he Conference Report, Oct. 2004, 16; pe Liahona, Nōvema 2004, 17).

ʻI hono lau mo aleaʻi ʻe he kau akó ʻa e fakamatala ʻi he Hilamani 5, poupouʻi kinautolu ke nau fakasio ʻa e fakamoʻoni ki ha “vīsone foʻou ki he moʻuí” ʻiate kinautolu naʻa nau tali ʻa e malanga ʻa Nīfai mo Līhaí.

ʻĪmisi
ʻoku takatakaiʻi ʻe he afí ʻa Līhai mo Nīfai

Jerry Thompson, © IRI

Lau mo e kau akó ʻa e Hilamani 5:14–19. Lolotonga hoʻomou lau iá, ʻai ke kumi ʻe he kau akó ʻa e tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā e meʻa naʻe tokoni ʻo ola lelei ai hono malangaʻi ʻe Nīfai mo Līhai ʻa e fakatomalá?

  • Ko e hā e meʻa ne hoko ko e ola ʻo ʻena malangá?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe mai e meʻa naʻa nau maʻú.

  • ʻOku liliu fēfē ʻe he fakatomala moʻoní ʻa e loto ʻo ha taha pea ʻomi ʻa e melinó?

Fakaʻaliʻali e fakatātā ʻo Nīfai mo Līhai he peesi 157.

ʻOange ki he kau akó ha vakai fakalūkufua ki he toenga ʻo e ngaahi meʻa ʻoku hoko ʻi he Hilamani 5 ʻaki haʻo kole ange ke nau lau ʻa e ʻuluʻi fakamatala ʻo e vahé, ʻo kamata mei he “ ʻOku fakaului ʻe Nīfai mo Līhai ʻa e tokolahi pea ʻoku tuku pōpula ʻa kinaua.” Hili iá pea vahevahe e kalasí ki ha kulupu ʻe nima pea vahe ki he kulupu takitaha ha taha ʻo e ngaahi konga folofola ko ʻení fakataha mo e ngaahi fehuʻi ʻoku ʻoatu fakataha mo iá. Te ke lava ʻo hiki e ngaahi fehuʻí ʻi ha ʻū laʻipepa kimuʻa pea fai e kalasí.

Kulupu 1

Hilamani 5:20–26

  • ʻI heʻetau kei tauhi moʻoni ki heʻetau ngaahi fuakavá, ko e hā ha ngaahi tāpuaki ʻe lava ke ne takatakaiʻi kitautolu ʻo hangē ha “pou afi”?

  • ʻE lava fēfē ke tokoniʻi kitautolu ʻe he “ngaahi pou afi” ko ʻení ke tau loto toʻa lolotonga ʻa e ngaahi taimi faingataʻá?

Kulupu 2

Hilamani 5:27–34

  • Ko e hā e ongo ʻanautolu naʻe ʻi he “ ʻao fakapoʻulí”? ʻE uesia fēfē ʻe heʻetau ongoʻi pehení ʻa ʻetau laka ki muʻa ʻi he tuí?

  • Naʻe tokoniʻi fēfē kinautolu ʻe he pōpoaki naʻe ʻomai ʻi he “kihiʻi leʻo siʻi ʻoku fuʻu vaivai ʻaupitó” ke nau lavaʻi ʻa e ʻao fakapoʻulí? Ko e hā e founga ʻoku tau fanongo ai ki he pōpoaki tatau he ʻaho ní?

Kulupu 3

Hilamani 5:35–39

  • Naʻe ulo ʻa e fofonga ʻo Nīfai mo Līhaí ʻi heʻena fetalanoaʻaki mo e kau ʻāngeló. ʻOku hoko fēfē ʻa kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi pōpoaki fakalangí ʻo hangē ha maama kiate kitautolú?

  • Fakakaukau ki ha kakai ʻokú ke ʻiloʻi ʻoku hangē ʻoku nau ulo ʻi ha māmani ʻoku fakautuutu ʻene fakapoʻulí. Ko e hā e ngaahi ʻulungāanga ʻoku nau maʻú?

Kulupu 4

Hilamani 5:40–44

  • Ko e hā e meʻa naʻe fie maʻu ʻe he kakai ʻi he ʻao fakapoʻulí ke nau ʻiloʻí?

  • ʻE lava fēfē ʻe he tali ʻa ʻAminatapi ki heʻenau kolé ʻo ʻomai ha sīpinga maʻanautolu ʻoku feinga ke hū ki tuʻa mei he ʻao fakapoʻulí?

  • Ko e hā e meʻa ʻoku talamai ʻe he veesi 44 ko ha ola ʻo e tafoki ki he ʻEikí ʻi he tui mo e fakatomalá?

Kulupu 5

Hilamani 5:45–52

  • Ko e hā e fakamoʻoni ʻoku ʻomai ʻi he veesi 45–52 ko kinautolu ko ia kuo uluí naʻa nau maʻu ʻa e “vīsone foʻou ki he moʻuí,” ʻo hangē ko e lea ʻa ʻEletā Sikotí? ʻE lava fēfē ke tau aʻusia ha ngaahi tāpuaki hangē ko ʻení?

  • Ko e hā e meʻa ʻoku fakahā mai ʻe he veesi 47 ʻoku maʻu mei ai ʻa e melinó? (Vakai foki, Mōsaia 4:3.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe ʻa ʻenau talí hili hano tukuange ha taimi feʻunga ke nau kumi ai ʻa e tali ki he ngaahi fehuʻi naʻe vahe ange kiate kinautolú.

ʻI hoʻo fakaʻosi ʻa e konga ko ʻeni ʻo e lēsoní, fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulaulotope ʻe anga fēfē ʻa ʻenau fakakakato ʻa e ngaahi kupuʻi lea ko ʻení:

Koeʻuhí ko e meʻa kuó u ako he ʻaho ní, ʻoku ou ʻilo

Koeʻuhí ko e meʻa kuó u ako he ʻaho ní, ʻoku ou ongoʻi

Koeʻuhí ko e meʻa kuó u ako he ʻaho ní, ʻoku ou fie maʻu ke

Hilamani 6. Ko Sētane ʻa e Tupuʻanga ʻo e Anga Taʻemāʻoniʻoni Kotoa Pē

Fakamatala ange ʻe lava pē ke lau ʻa e Hilamani 5:14–52 ko ha sīpinga ʻo e langa he maka ʻo Sisū Kalaisí. Hangē pē ko e lava ke lau ʻa Hilamani 6 ko ha sīpinga ʻo e langa ʻi he fakavaʻe ʻoneʻoné. Fakapapauʻi ʻi hoʻo akoʻi ʻa e konga ko ʻeni ʻo e folofolá ʻoku mahino ki he kau akó ko Sētane ʻa e tupuʻanga ʻo e tuʻu taʻepau kotoa ko ia kuo ʻosi fakamatalaʻí.

Lau mo e kau akó ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:37–39. ʻE lava ke ke fokotuʻu ange ke mou fefakamoʻoniʻaki ʻa e potufolofola ko ʻení mo e Hilamani 6:21.

  • Fakatatau ki he lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:37, ko e hā ʻoku tau malava ke fai ʻi he taimi ʻoku tau maʻu ai ʻa e māma mo e moʻoní?

  • Ko e hā e meʻa ʻokú ne fakangofua ʻa Sētane ke ne ʻave ʻa e māmá mo e moʻoní meiate kitautolú?

Kole ki he kau akó ke lau fakalongolongo pē ʻa e Hilamani 6:9–17.

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻe lava ke tataki atu ai kitautolu ʻe he ʻofa ki he koloa ʻo e māmaní ke mole ʻa e maama mo e moʻoni ʻo e ongoongoleleí?

Kole ki he kau akó ke nau lau fakavave pē ʻa e Hilamani 6:17–40 pea ʻai ke nau ʻiloʻi ʻa e fakautuutu ʻo e ʻulungāanga ʻo e fakapoʻulí, pe faiangahalá, ʻi he kau Nīfaí. Fakamamafaʻi makehe ʻa e veesi 27–30, 35, mo e 40. Kole ange ke nau vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau maʻú.

ʻAi ke lau ʻe he kau akó ʻa e Hilamani 6:1–4, 20, 36–37 ke fakafehoanaki e ʻulungāanga ʻo e kau Nīfaí mo e ʻulungāanga ʻo e kau Leimaná.

  • Ko e hā e meʻa naʻe malava ai ke tuʻumālie fakalaumālie ʻa e kau Leimaná lolotonga e taimi ko ʻeni ʻo e faiangahala lahi ʻi he kau Nīfaí?

  • Naʻe kehe fēfē ʻa e ngaahi meʻa naʻe fai ʻe he kau Leimaná mei he meʻa naʻe fai ʻe he kau Nīfaí?

  • Naʻe kehe fēfē ʻa e ngaahi ʻulungāanga mo e tōʻonga ʻa e kau Leimaná ki he kau kaihaʻa ʻa Katianetoní mei he ʻulungāanga mo e tōʻonga ʻa e kau Nīfaí?

Fakaʻosi e fakakaukau ke akoʻi ko ʻení ʻaki hano lau ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 50:23–25. ʻE lava ke ke fokotuʻu ange ki he kau akó ke nau fefakamoʻoniʻaki ʻa e potufolofola ko ʻení mo e Hilamani 6:21 pea mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 93:37–39.

Hilamani 7; 8:1–12. “ ʻE Fakaʻauha ʻa Kimoutolu ʻo Ka ʻIkai Te Mou Fakatomala”

Lau mo e kau akó ʻa e Hilamani 7:1–9, 22–24.

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā ne tupu ai e fuʻu mamahi lahi ʻa Nīfaí?

  • Ko e hā e meʻa naʻe ʻiloʻi ʻe Nīfai ko e founga pē ia ʻe taha ʻe lava ke hao ai ʻa e kau Nīfaí mei hano “fakaʻauha ʻaupito” kinautolu?

Lau mo e kau akó ʻa e Hilamani 8:1–9.

  • Ko e hā ha ngaahi founga naʻe tali ʻaki ʻe he kakaí ʻa e ngaahi lea ʻa Nīfaí?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā nai ʻoku faʻa ʻita ai he taimi ʻe niʻihi ʻa e kakai ʻoku halaia ʻi he maumaufonó ʻi heʻenau fanongo ki he ngaahi lea moʻoní? Ko e hā ha ngaahi nunuʻa fakalaumālie ʻo e ʻulungāanga ko ʻení?

Fakaʻosi ʻaki hano lau ʻo e lea ʻa ʻEletā F. Pētoni Hauati he peesi 308 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.

Hilamani 8:13–23. ʻOku Fakamoʻoni ʻa e Kau Palōfita Kotoa Pē kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí

ʻOku fakatefito ʻa e fakakaukau ke akoʻi ko ʻení ʻi he fakamoʻoni naʻe fai ʻe Nīfaí, kae ʻikai ko e ngaahi meʻa mana naʻe hoko aí. Kapau ʻoku ʻikai ke maheni e kau akó mo e fakamatala ki he lea ʻa Nīfai ʻo kikiteʻi ʻa hono fakapoongi ʻo e fakamaau lahí mo fakahā ʻa e tokotaha naʻá ne fai ʻa e fakapoó, te ke lava ʻo fakakaukau ke tomuʻa vahe ki ha toko taha ako ke ne fakamatalaʻi ʻa e ngaahi meʻa naʻe hokó ʻa ia ʻoku fakamatala ki ai ʻi he Hilamani vahe 8–9.

Vahevahe ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá (ʻoku maʻu foki ʻi he DVD ʻoku ʻomai fakataha mo ʻení A):

“ʻI he taimi ʻokú ke lau ai e Tohi ʻa Molomoná, tokanga taha ki he tokotaha mahuʻinga ʻi he tohí—mei hono vahe ʻuluakí ki hono fakaʻosí—ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ko e ʻAlo ʻo e ʻOtua Moʻuí. …

“… Naʻe fakamoʻoni foki e kau palōfita maʻongoʻonga kehe ʻo e Tohi ʻa Molomoná—ʻi heʻenau founga mo honau kuonga takitaha—ki hono faka-ʻOtua ʻo e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. Ko e taha ʻo kinautolu ʻa e tokoua ʻo Sēletí, Seinoki, Neiumi mo Seinosi. Naʻe hiki foki ai mo ha ngaahi fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi kimuʻa Hono ʻaloʻi mai ʻi Pētelihemá, ʻa ia naʻe hiki mei he Tuʻi ko Penisimaní, ʻApinetai, ʻAlamā ko e Lahí, ʻAlamā ko e Siʻí, ʻAmuleki, ngaahi foha ʻo Mōsaiá, ʻEikitau ko Molonaí, [ongo tautehina ko] Nīfai mo Līhaí, pea mo Samuela ko e tangata Leimaná. ʻI ha ngaahi fakahā faka-palōfita hokohoko—ʻa ia ko ha fakamoʻoni ʻa e ʻkau palōfita māʻoniʻoni kotoa pē’ [Sēkope 4:4] ʻi ha ngaahi taʻu ʻe lauiafe kimuʻa ʻi Heʻene hāʻele maí [Hilamani 8:18]—ʻoku fakahā molumalu ai ʻe he Tohi ʻa Molomoná ko e Kalaisí ʻa Sīsū, ko hotau Fakamoʻuí mo hotau Huhuʻí” (ʻi he Conference Report, Oct. 1999, 87; pe Liahona, Sān. 2000, 82–83).

Tokoni ki he kau akó ke nau sio naʻe hangē pē ʻa Nīfai ko e kau palofita tokolahi kehé, ʻo fokotuʻu ʻene moʻuí ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki ke fakamoʻoniʻi ʻa Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí.

Kole ki ha toko taha ako ke ne lauʻa e Hilamani 8:13–15.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau sio ki he fakatātā ʻo Mōsese mo e ngata palasá he peesi 309 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó. ʻE lava foki ke ke ʻai ke nau lau ʻa e Nōmipa 21:5–9 mo e 1 Nīfai 17:41.

  • Ko e meʻa pē naʻe fie maʻu ke fai ʻe he kau ʻIsilelí ka nau moʻuí ko e sio ki ha ngata palasa. Ka naʻe ʻikai sio ki ai ʻa e tokolahi “ko e meʻa ʻi hono faingofua ʻo e foungá” (1 Nīfai 17:41). Ko e hā ha ngaahi ngāue “faingofua” kuo kole mai ke tau fakahoko ke fakahaaʻi ʻaki ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí?

  • Ko e hā ʻoku tau faʻa nanaʻi ai he taimi ʻe niʻihi ke fai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku hā fuʻu faingofuá?

  • ʻOku tau ako ʻo ʻilo mei he Hilamani 8:15 ko e ngata palasá ko ha fakataipe ia pe fakaʻilonga, ʻo Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí. Ko e hā e ngaahi founga ʻe lava ke tau “sio [ai] ki he ʻAlo ʻo e ʻOtuá ʻi he tuí”?

ʻAi ke lau fakalongolongo pē ʻe he kau akó ʻa e Hilamani 8:16–23.

  • Ko e hā e meʻa ʻoku ongo taha kiate koe fekauʻaki mo e ngaahi fakamoʻoni ʻa e kau palōfita ko ʻení?

  • Ko e hā e meʻa ʻokú ke sio ki ai ʻi he veesi 23 ʻe lava ke tokoni ke mahino kiate kitautolu hono ʻuhinga naʻe fie fehangahangai ai pē e kau palōfita ko ʻení mo e fakatangá, fakatuʻutāmakí, pea mo e maté ke fakamoʻoniʻi ʻa e Fakamoʻuí?

  • ʻE lava fēfē ke fakamālohia ʻe heʻetau laukonga pe fanongo ki he ngaahi fakamoʻoni ʻa e kau palōfitá ʻa ʻetau fakamoʻoní? (Vakai, T&F 46:13–14.)

Vahevahe hoʻo ngaahi fakakaukau mo hoʻo ngaahi ongo ki he founga ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe he ngaahi fakamoʻoni, faleʻi, mo e ngaahi fekau ʻoku tuku mai ʻe he kau palōfitá ke tau ʻiloʻi ʻa e founga ke “sio ki he ʻAlo ʻo e ʻOtuá ʻi he tui” pea “lava ʻo moʻui, ʻio ʻi he moʻui ko ia ʻoku taʻengatá” (Hilamani 8:15).

Hiki e saati ko ʻení he palakipoé, kae ʻoua naʻa hiki ʻa e ngaahi fakamatala ko ia ʻoku tohiʻi ʻi lalo ʻi he “Ngaahi ʻUlungāanga ʻo e Kau Palōfitá.” Fakaafeʻi e kau akó ke lau ʻa e ngaahi veesi ʻoku hiki he tafaʻaki fakatoʻohema ʻo e sātí. Hili iá pea fakaafeʻi kinautolu ke nau haʻu ki he palakipoé ʻo hiki ai e meʻa ne nau maʻu ʻo kau ki he ngaahi ʻulungāanga ʻo e kau palōfitá. ʻOku hiki ʻi lalo ʻa e ngaahi talí, fakataha mo e ngaahi potufolofola ʻoku nau fekauʻakí ʻa ia ʻe ala fie maʻu ʻe he kau akó ke hiki ʻi heʻenau ngaahi folofolá.

Potufolofolá

Ngaahi ʻUlungāanga ʻo e Kau Palōfitá

Hilamani 7:17–19

ʻOku nau akoʻi maʻu pē ʻa e fakatomalá (vakai foki, ʻEta 9:28; T&F 6:9; 11:9).

Hilamani 7:29

ʻOku mei he ʻEikí ʻa ʻenau pōpoakí (vakai foki, ʻĀmosi 3:7; T&F 1:38).

Hilamani 8:1, 4, 7

ʻOku faʻa fakaʻitaʻi ʻe heʻenau pōpoakí ʻa e kau faiangahalá (vakai foki, 1 Nīfai 16:1–3).

Hilamani 8:13–16

ʻOku nau fakamoʻoniʻi maʻu pē ʻa Sīsū Kalaisi (vakai foki, Sēkope 7:11).

Hilamani 8:24

ʻOku ʻi ai mo ha ngaahi fakamoʻoni kehe ʻoku poupou ki heʻenau pōpoakí (vakai foki, ʻAlamā 30:44).

Hilamani 8:27–28

ʻOku nau kikiteʻi pe tala ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ʻilo ki ai e niʻihi kehé (vakai foki, Mōsaia 8:17).

Paaki