‘Inisititiuti
Vahe 15: Sēkope 1–4


Vahe 15

Sēkope 1–4

Talateú

ʻI hono “tomuʻa maʻu [ʻe Sēkope ʻene] fekau mei he ʻEikí” (Sēkope 1:17), naʻá ne lea fakatokanga ai ki he kau Nīfaí ʻo kau ki he fuʻu faiangahala lahi naʻe lolotonga hoko ʻi honau lotolotongá; ʻa e loto hīkisiá, ʻa hono fakaʻaongaʻi taʻetotonu ʻo e koloá, mo hono maumauʻi e fono ʻo e angamaʻá. Hili e fakatokanga ʻa Sēkope ʻo kau ki he ngaahi angahalá ni, naʻá ne kole ki hono kakaí ke “nau fakalelei ki [he Tamaí] ʻi he fakalelei ʻa Kalaisi, ko hono ʻAlo pē Taha naʻe Fakatupú” (Sēkope 4:11).

ʻI māmani he ʻahó ni, ʻoku tokolahi ha kakai kuo nau tō ki he ngaahi ʻahiʻahi tatau pē ko ia ne naʻinaʻi ʻe Sēkope ki he kau Nīfaí ke fakaʻehiʻehi mei aí. ʻI heʻene mahino ki he kau akó ʻa e ngaahi akonaki ʻa Sēkopé pea nau moʻui ʻaki iá, te nau maʻu ʻa e mālohi ke matuʻuaki ʻa e ʻahiʻahí. ʻI heʻenau ongoʻi hono fakamoʻoniʻi ʻe he Laumālié ʻa e ngaahi akonaki ko ʻení, te nau toe mateuteu ange ke moʻui ʻo fakatatau mo e ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí.

Ngaahi Tokāteline mo ha Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni

  • ʻOku ʻi ai e fatongia fakalangi ʻo e kau taki e Siasí ke fakatokanga kiate kitautolu fekauʻaki mo e faiangahalá (vakai, Sēkope 1:17–19; 2:1–11).

  • ʻOku totonu ke tau tomuʻa fekumi ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá pea tau toki fekumi ki he ngaahi koloá (vakai, Sēkope 2:12–21).

  • ʻOku fiefia ʻa e ʻEikí ʻi he angamaʻá (vakai, Sēkope 2:22–35; 3:1–14).

  • “He ko e hā ʻoku ʻikai te tau lea ʻaki ai e fakalelei ʻa Kalaisí?” (Sēkope 4:1–15).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Sēkope 1:17–19; 2:1–11. ʻOku ʻI ai e Fatongia Fakalangi ʻo e Kau Taki e Siasí ke Fakatokanga Fekauʻaki mo e Faiangahalá

Vahevahe ange ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Hāloti B. Lī (1899–1973), ko e Palesiteni hono 11 ʻo e Siasí (ʻoku maʻu foki ʻi he DVD ʻoku ʻomi fakataha mo ʻení A):

“ ʻOku ou manatu ki ha lea naʻe fai mai kiate au ʻe [ʻEletā] Sālesi A. Kalisi [ʻo e Kōlomu ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá] ʻi he ʻaho ʻe taha. … Naʻá ne pehē mai, ʻ ʻIloʻi koā, ʻoku ou pehē ʻe au mahalo ʻoku ʻikai totonu ke hoko ʻa hono malangaʻi ʻo e fakatomala mei he faiangahalá ko e meʻa mahuʻinga taha ia ke malangaʻi ʻe kitautolu Kau Taki Māʻolungá, ka ʻoku mahuʻinga ange ke akoʻi ki he toʻu tupú, pea mo e Siasí pē fakakātoa, ʻa hono kovi ʻo e faiangahalá pea mo hono fakamanavahē kiate ia ʻokú ne moʻua aí” (ʻi he Conference Report, ʻEpeleli 1956, 108).

Fakamatalaʻi ange te mou aleaʻi he ʻahó ni ha ngaahi konga ʻo ha malanga naʻe ui ai ʻe Sēkope ʻa e kau Nīfaí ke nau fakatomala. Lau mo e kau akó ʻa e Sēkope 2:3–9. ʻAi ke nau kumi ʻa e ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi ʻa e ongo naʻe maʻu ʻe Sēkope he ʻaho ko iá ʻo fekauʻaki mo hono fatongiá.

  • Ko e hā e meʻa naʻá ne fakamamahiʻi ʻa e laumālie ʻo Sēkopé?

  • Ko e hā naʻe ongoʻi ai ʻe Sēkope ʻa hono mahuʻinga ke ne lea ki he kau Nīfaí ʻo kau ki heʻenau faiangahalá?

ʻAi ke lau fakalongolongo pē ʻe he kau akó ʻa e Sēkope 1:17–19; 2:2–3, 9–11. ʻE lava foki ke ke fakaafeʻi kinautolu ke lau e ngaahi lea ʻa Sēkope ʻi he 2 Nīfai 9:48. Poupouʻi kinautolu lolotonga ʻenau laú ke nau kumi ʻa e ngaahi ʻuhinga naʻe akoʻi ai ʻe Sēkope ʻa e fakatomalá ki hono kakaí, neongo ʻa e mamafa ʻa e fatongiá ni kiate iá. Fekau e kau akó ke fakaʻilongaʻi e meʻa ʻoku nau maʻú, pea ʻai ke nau tautau toko ua ʻo vahevahe ʻa e ngaahi meʻa naʻa nau maʻú. ʻI he taimi kuo maʻu ai ʻe he tokotaha kotoa ʻa e faingamālie ke vahevahe mo ha taha kehé, fakaafeʻi leva ha niʻihi ke nau vahevahe mo e kalasí kotoa. ʻE lava ke kau ʻa e ngahi meʻá ni ʻi he ngaahi talí:

  1. Naʻe fekauʻi ia ʻe he ʻEikí ke ne fai ʻeni (vakai, Sēkope 1:17; 2:10–11).

  2. Ko e konga ia ʻo hono fua totonu hono lakangá (vakai, Sēkope 1:18–19; 2:2).

  3. Naʻe ʻikai ke ne loto ke tukuakiʻi kiate ia e ngaahi angahala ʻa e kakaí (vakai, Sēkope 1:19; 2:2).

  4. Naʻá ne ongoʻi mafasia lahi koeʻuhí ko e laumālie ʻo e kakaí (vakai, Sēkope 2:3).

  • Ko e hā e meʻa ʻoku ongo kiate koe fekauʻaki mo e ngaahi ʻuhinga ʻa Sēkope ke malanga ʻaki ʻa e fakatomalá? Ko e hā hono ʻuhingá?

Fakamanatu ange ki he kau akó ʻoku fakafofongaʻi ʻe he kau taki lakanga fakataulaʻeikí ʻa e Fakamoʻuí ʻi he taimi ʻoku nau ui ai ki he kakaí ke fakatomalá. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he founga te nau tali ʻakí ʻi haʻanau fanongo ki ha lea fakatokanga ʻa ha taha ʻo honau kau taki fakalotofonuá pe kau taki māʻolunga ʻo e Siasí fekauʻaki mo e faiangahalá mo hono ngaahi nunuʻá.

Sēkope 2:12–21. ʻOku Totonu ke Tau Tomuʻa Fekumi ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá Pea Tau Toki Fekumi ki he Ngaahi Koloá

Tohiʻi e fika ʻo ha paʻanga lahi he palakipoé.

  • Ko e hā e meʻa te ke faí kapau te ke maʻu e fuʻu paʻanga lahi ko ʻení ke ke fakamoleki ʻi ha ʻaho pē ʻe taha?

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke hiki ʻenau talí.

Fakamatalaʻi ange kuo fakatokanga mai maʻu pē ʻa e kau palōfitá kau ki hono fakatuʻutāmaki ʻo e fekumi ki he koloá ʻo lahi ange ia ʻi he anga māʻoniʻoní. Naʻe fai ʻe Sēkope ʻa e fakatokanga pehē ʻi heʻene malanga ki he kau Nīfaí. Tuku ke lau ʻe he kau akó ʻa e Sēkope 2:12–16.

  • Ko e hā ha ngaahi fakatuʻutāmaki fakalaumālie ʻoku tuʻu fakamanamana kiate kitautolu kapau ʻe lahi ange ʻetau fekumi ki he koloá ʻi haʻatau fekumi ki he māʻoniʻoní?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻe lava ai ke fakatupu ʻe he loto hīkisiá mo hono ngāue hala ʻaki ʻo e koloá haʻatau anga taʻeʻofa ki he kakai kehé? ʻE lava fēfē ke fakaʻauha ʻe he loto hīkisiá ʻa e laumālie ʻo e kakaí?

ʻE lava pē ke lau ʻa e lea ʻa Palesiteni Tēvita O. Makei he peesi 134 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó ko e konga ʻo e fealēleaʻaki ko ʻení.

ʻAi ke lau ʻe he kau akó ʻa e Sēkope 2:17–20 pea hiki ha lisi ʻo e ngaahi fakahinohino ke puleʻi ʻaki ʻetau tōʻonga fekauʻaki mo e koloá (fakatokangaʻi ange ko e Sēkope 2:18–19 ko ha veesi fakataukei folofola ia ). Hili hono fai ʻeni ʻe he kau akó, kole ange ke nau vahevahe mai ʻenau ngaahi fakamatalá. ʻE lava ke ke hiki ʻenau ngaahi talí he palakipoé. ʻE ala kau ʻi heʻenau ngaahi lisí ʻa e ngaahi leá ni:

  • ʻOku totonu ke tau fakakaukau ʻoku tau tatau pē mo e niʻihi kehé (vakai, veesi 17).

  • ʻOku totonu ke tau foaki lahi mei heʻetau koloa ʻoku hoko ko hotau ngaahi tāpuakí (vakai, veesi 17).

  • ʻOku totonu ke tau tomuʻa fekumi ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá pea tau toki fekumi ki he koloá (vakai, veesi 18).

  • ʻOku totonu ke tau maʻu ha ʻamanaki lelei ʻia Kalaisi kimuʻa pea tau toki fekumi ki he koloá (vakai, veesi 19).

  • ʻOku totonu ke tau failelei ʻaki ʻetau koloá (vakai, veesi 19).

  • ʻOku ʻikai totonu ke tau fakatangaʻi ʻa e niʻihi kehé kapau ʻoku siʻi ange ʻa e koloa ʻoku nau maʻú ʻi heʻetau koloá (vakai, veesi 20; vakai foki, veesi 13).

Fakamanatuʻi ange ki he kau akó ʻa e fehuʻi naʻá ke fai ʻi he kamataʻanga ʻo e fokotuʻu ki hono akoʻi ʻení: Ko e hā e meʻa te ke faí kapau te ke maʻu ha fuʻu paʻanga lahi ke fakamoleki ʻi ha ʻaho pē ʻe taha? ʻAi ke sio e fānaú ki he tali naʻa nau tohí pea fakakaukauʻi pe te nau liliu ia ʻo makatuʻunga ʻi he ngaahi akonaki ʻa Sēkopé. Fakaafeʻi e tokotaha ako takitaha ke ne tohi ha palakalafi nounou ʻo fakamatala fakanounouʻi ai ʻene tōʻonga fakatāutaha fekauʻaki mo e koloa fakaemāmaní.

Fakamahinoʻi ange mahalo he ʻikai pē ha taimi ia te tau maʻu ai ha paʻanga lahi ke fakamoleki ʻi ha ʻaho pē ʻe taha. Ka ʻoku kole mai e ʻEikí ke tau angalelei ʻaki ʻa e meʻa ʻoku tau maʻú, pe ʻoku lahi pe siʻisiʻi. Fokotuʻu ange ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ki ha founga te nau lava ke muimui ai ki he faleʻi ʻa Sēkopé neongo he ʻikai pē ha taimi ia ʻe tāpuakiʻi ai kinautolu ʻe he ʻEikí ʻaki ha koloa lahi.

Kole ki he kau akó ke nau vakai fakalelei ki he Sēkope 2:20–21.

  • ʻE tākiekina fēfē ʻe he tokāteline ko ʻení ʻa ʻetau fakaʻaongaʻi ʻo e paʻangá mo e ngaahi koloa kehé? ʻE kaunga fēfē ʻa e tokāteliné ki heʻetau angafai ki he kakai kehé?

Sēkope 2:22–35; 3:1–14. ʻOku Fiefia ʻa e ʻEikí ʻi he Angamaʻá

Tohiʻi he palakipoé ʻa e Kamata ke ngāue ʻi he angahalá mo e Kamata ke fai ha angahala lahi ange.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e Sēkope 2:5 mo e 2:23. Vahevahe ange ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ke tokoni ke mahino ki he kau akó e ʻuhinga ʻa Sēkopé ʻi heʻene pehē naʻe kamata ha kakai ʻe niʻihi ke “ngāue ʻi he angahalá” pea “fai ha angahala lahi ange.” Tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e meʻa ʻoku akoʻi ʻe ʻEletā ʻOakesi ʻo kau ki he natula ʻo e angahala fakaeangamaʻá ʻi heʻene fakaʻau ke fakautuutu ʻo lahi angé.

“ ʻI he vahe hono ua ʻo e tohi ʻoku fakatauhingoa ki aí, ʻoku fakahalaki ai ʻe Sēkope ʻa e kakaí ʻi he ‘feʻauakí’ (veesi 23, 28). … Ko e hā koā ʻa e ‘feʻauaki’ angahalaʻia ko ʻení? ʻOku ʻikai ha veiveiua ne ʻi ai ha niʻihi ne moʻua ʻi ha ngaahi tōʻonga kovi. Ka ko e ʻelito ʻo e malanga ʻa Sēkopé, ʻoku ʻikai ko e ngaahi tōʻonga kovi kuo fakahokó, ka ko e tōʻonga kovi ʻoku teuakí.

“Naʻe kamata ʻaki ʻe Sēkope ʻa ʻene malangá hono fakahā ki he kakai tangatá ‘kuo [nau] talangofua ʻo aʻu mai ki he ʻahó ni ki he folofola ʻa e ʻEikí (Sēkope 2:4). Ka naʻá ne toki fakahā kiate kinautolu naʻá ne ʻiloʻi ʻenau ngaahi fakakaukaú, ʻa ia naʻa nau “kamata ke ngāue ʻi he angahalá, ʻa ia ko e angahala ʻoku hā ngali fakalielia ʻaupito … ki he ʻOtuá’ (v. 5). Naʻá ne hoko atu ʻo pehē, ‘Kuo pau ke u fakamoʻoniʻi kiate kimoutolu ʻa e faiangahala ʻa homou lotó’ (v. 6). Naʻe lea ʻaki ʻe Sēkope ʻa e meʻa naʻe folofola ʻaki ʻe Sīsuú ʻo pehē, ‘Ko ia ʻoku fakasio ki ha fefine ke holi ki aí, ʻoku tonoʻi ia ʻe ia ʻi hono lotó’ (Mātiu 5:28; vakai foki, 3 Nīfai 12:28; T&F 59:6; 63:16)” (ʻi he Conference Report, Apr. 2005, 92; pe Liahona, Mē 2005, 87–88; ʻoku fakamamafaʻi ʻi he tatau totonú).

Tokoni ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke mahino kiate kinautolu ko e ngaahi fakakaukau taʻemāʻoniʻoní ʻoku muʻomuʻa ia pea toki hoko ʻa e ngaahi tōʻonga taʻemāʻoniʻoní. ʻOku tātātaha ke hoko ʻa e angahala ʻo e taʻe-angamaʻá tukukehe ka toki fakangofua ʻe he fakafoʻituituí ke hoko māmālie ke lahi ange ʻenau taʻemāʻoniʻoní.

Fakaafeʻi e kau akó ke lau ʻa e Sēkope 2:23–27.

  • Naʻe feinga fēfē ʻa e kau Nīfaí ke fakatonuhiaʻi ʻenau faiangahalá?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku tau faʻa feinga ai he taimi ʻe niʻihi ke fakatonuhiaʻi ʻetau faiangahalá?

Fakaafeʻi ha mēmipa ʻo e kalasí ke ne fakamatala nounou ki he fono ʻo e angamaʻá.

Fakamatalaʻi ange neongo he ʻikai fakataueleʻi kitautolu ke fai ʻa e ngaahi angahala tatau ne feinga ʻa e kau tangata Nīfai ko ʻení ke fakahokó, ka ʻe feinga ʻa Sētane ke fakataueleʻi kitautolu ʻi he ngaahi founga tatau, ʻo ne feinga ke fakalotoʻi kitautolu ke tau fakatonuhiaʻi ʻetau ngaahi fakakaukau mo e ngaahi tōʻonga angahalaʻiá. Vahevahe e ngaahi lea ko ʻení ke tokoni ki he kau akó ke mahino e fono ʻo e angamaʻá mo ʻene kaunga ki heʻenau moʻuí. (Te ke lava ʻo tomuʻa hiki ʻeni ʻi ha pousitā, ʻi ha milemila ki ha mīsini fakaʻata lahi, pe ha ʻū laʻipepa tufa. ʻOku maʻu foki e lea ʻa ʻEletā Lisiate G. Sikotí ʻi he DVD ʻoku ʻomai fakataha mo ʻení B.)

“Kuo ʻosi tuʻutuʻuni ʻe he ʻOtuá ke toki ngāue ʻaki pē ʻa e ngaahi mālohi toputapu ʻo e fakatupú ʻe ha tangata mo ha fefine kuó na ʻosi mali fakalao ko ha husepāniti mo ha uaifi” (“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” Liahona, ʻOkatopa 1998).

“ ʻOua naʻá ke fai ha faʻahinga meʻa ki muʻa ʻi he nofo-malí ke fakatupu ʻaki ha faʻahinga ongo mālohi fakaekakano ʻa ia kuo pau ke toki fakahaaʻi pē ia ʻi he nofo-malí. ʻOua naʻá ke ʻuma [hangē ko ia ʻoku fai ʻi he faikaumeʻá], tokoto ʻi ʻolunga ʻi ha taha, pe ala ki he ngaahi konga fūfūnaki mo toputapu ʻo ha taha, ʻo tatau ai pē pe ʻoku vala pe taʻevala. ʻOua naʻá ke fakangofua ha taha ke ne fai atu ia kiate koe. ʻOua naʻá ke fakatupu ʻi ho sino pē ʻoʻoú ʻa e faʻahinga ongo ko iá” (Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú [2001], 27).

“ ʻOku ʻahiʻahiʻi ʻe Sētane ʻa e tokotahá ke ne tui ʻoku ʻi ai pē ʻa e ngaahi tuʻunga ʻoku fakangofua ke aʻu ki ai ʻa e fetuʻutaki fakaesino ʻi he vahaʻa ʻo ha niʻihi ʻoku nau felotolotoi ke kumi ki he ngaahi ongo mālohi ko ia ʻoku maʻu mei aí, pea kapau te nau taʻotaʻofi pē ʻi hano ngaahi ngataʻanga, ʻe ʻikai hoko ai ha maumau ia. ʻI heʻeku hoko ko ha fakamoʻoni ʻo Sīsū Kalaisí, ʻoku ou fakamoʻoni atu ʻoku mātuʻaki hala ʻaupito ʻeni.

ʻOku mātuʻaki feinga ʻa Sētane ke ʻahiʻahiʻi ha taha ʻoku moʻui angamaʻa ke ne sio ʻi he ngaahi makasini, ngaahi tepi vitiō, pe heleʻuhila ʻoku fakaʻaliʻali ai ha ngaahi fakatātā ʻo e sino [ʻo ha taha]. ʻOkú ne fie maʻu ke fakaʻaiʻai ha holi ke tupu ai hano ʻahiʻahiʻi ʻo e ngaahi meʻa ko ia ʻe vave ʻene fakatupu ʻa e ngaahi feohi fafale fakaesinó mo e angaʻulí” (Richard G. Scott, ʻi he Conference Report, Oct. 1994, 51; pe Tūhulu, Nōv. 1994, 38).

Hili hono lau ʻe he kau akó ʻa e lea ʻa ʻEletā Sikotí, ʻe lava ke ke ʻai ke nau lau ʻa e lea ʻa ʻEletā Sikoti he peesi 136–37 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó. ʻOku maʻu foki ʻa e lea ko ʻení ʻi he DVD ʻoku ʻomai fakataha mo ʻení C.

  • Fakatatau ki he ngaahi akonaki ʻa ʻEletā Lisiate G. Sikotí, ʻoku ʻahiʻahiʻi fēfē kitautolu ʻe Sētane he ʻahó ni ke tau taʻe-angamaʻá?

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻoku tuʻu fakatuʻutāmaki ai e ponokalafí ki he angamaʻa fakatāutahá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e Sēkope 2:28.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fiefia ai ʻa e ʻEikí ʻi he angamaʻá?

Lau ʻa e Sēkope 2:31–35 mo e 3:10 ki he kalasí. Lolotonga hoʻo laú, fekau e kau akó ke nau kumi pea fakaʻilongaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi nunuʻa hono maumauʻi e fono ʻo e angamaʻá. Fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe mai e meʻa kuo nau fakaʻilongaʻí. Tokoni ke mahino ki he kau akó ʻoku faʻa uesia lahi ʻe he angaʻuli fakasekisualé ʻa e kau mēmipa ʻo e fāmilí, makehe ia mei heʻene fakatuʻutāmaki kiate kinautolu ʻoku nau fakahoko e faiangahalá.

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻe ala uesia ai ʻe he ʻulungāanga taʻemaʻa ʻo ha taha ʻa hono fāmilí? (Te ke lava ʻo fehuʻi pau pē ki he founga ʻe uesia ai ʻe ha ʻulungāanga ʻuli fakasekisuale ʻo ha taha ʻa ia pē pe ko hono malí, fānaú, mātuʻá, ngaahi tokouá mo e tuofāfiné, pe mali mo e fānau he kahaʻú, kae fakafalala pē ki he ngaahi tūkunga ʻoku ʻi ai e fāmili ʻo e kau akó.)

ʻOange ha ngaahi miniti siʻi ke tohi ai ʻe he kau akó ʻenau ngaahi ʻuhinga fakatāutaha ki hono moʻui ʻaki e fono ʻo e angamaʻá. Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe fai ha tukupā ki he ʻEikí ʻe hokohoko atu ʻenau moʻui taau mo e ngaahi tāpuaki ko ia ʻe maʻu mei he talangofua ki he fekau ko ʻení. Fakamoʻoni ki he natula toputapu ʻo e fono ʻo e angamaʻá mo e fiefia ʻoku maʻu mei hono moʻui ʻakí.

Sēkope 4:1–15. “He Ko e Hā ʻOku ʻIkai Te Tau Lea ʻAki ʻa e Fakalelei ʻa Kalaisí?”

Tā e fakatātā ko ʻení he palakipoé.

Faʻahinga ʻo e ʻIló

lelei ke ʻiloʻi

mahuʻinga ke ʻiloʻi

ʻaonga ke ʻiloʻi

Kole ki he kau akó ke nau lisi mai ha ngaahi sīpinga ʻo e fakamatala ʻoku “lelei ke ʻiloʻí.” (ʻE ala kau he ngaahi talí ʻa e ngaahi meʻa hangē ko e lau kai ʻi ha ngaahi sipoti ʻoku fai, ngaahi talanoa fakaoli, pe ngaahi moʻoni ʻoku mālie kae ʻikai mahuʻinga.) Hili iá pea kole ke nau lisi mai ha ngaahi sīpinga ʻo e fakamatala ʻoku “mahuʻinga ke ʻiloʻí.” (ʻE ala kau he ngaahi talí ʻa e ngaahi meʻa hangē ko e ngaahi founga fai fika, ngaahi moʻoni fakahisitōlia mahuʻinga, pe ngaahi meʻa ʻoku lolotonga hoko ʻoku ʻi ai honau ivi tākiekina.)

Fakamahinoʻi ange ʻoku ʻi ai ha ngaahi fakamatala ʻoku “ ʻaonga ke ʻiloʻi” lolotonga ʻetau feinga ki he hakeakiʻi ʻi he puleʻanga fakasilesitialé. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo pē ʻa e Sēkope 4:4–12. Lolotonga ʻenau laú, ʻai ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi tokāteline ko ia ʻoku “ ʻaonga ke ʻiloʻí.” Hili hono ʻoange ha taimi feʻunga, fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe mai ha niʻihi ʻo e ngaahi tokāteline kuo nau fakaʻilongaʻí. Fehuʻi ange hono ʻuhinga ʻoku nau ongoʻi ai ʻoku ʻaonga e ngaahi tokāteline ko iá.

  • Ko e hā e meʻa ʻoku akoʻi ʻe he veesi 8 mo e 10 ʻo kau ki he founga ʻe lava ke tau ako ai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻaonga ke tau ʻiloʻí?

Ka fie maʻu pea tokoni ki he kau akó ke nau sio ki he felāveʻi ʻa e fakamatala kuo nau vahevahe maí mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Vakai ki he fakatātā ʻi he palakipoé lolotonga hoʻomou aleaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ʻokú ke pehē ai ʻoku ʻaonga ʻa e ʻilo ʻo kau ki he Fakaleleí?

  • Ko e hā nai ha ngaahi nunuʻa ʻo e ʻikai ke fakatokangaʻi ʻoku ʻaonga ke ʻilo ki he moʻuí pea mo e misiona ʻo Sīsū Kalaisí?

Naʻe lea ʻa Sēkope ʻo kau ki ha kakai naʻe ʻikai ke nau fokotuʻu ʻa e ʻilo kia Sīsū Kalaisí ʻi he uho ʻo ʻenau moʻuí. Lau ʻa e Sēkope 4:14.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e kumi “ki he ngaahi meʻa naʻe ʻikai mahuʻingá”?

Ke toe fakalahi ʻa e ʻilo fekauʻaki mo e kupuʻi lea ko ʻení, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e lea ʻa ʻEletā Niila A. Mekisuele ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá he peesi 139 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻoku tupu ai e kui ʻa e kakaí ʻi he taimi ʻoku nau kumi ai ki he ngaahi meʻa ʻoku ʻikai mahuʻingá?

  • Fakatatau ki he lau ʻa Siopé, ko e hā ʻa e “meʻa mahuʻinga” naʻe ʻikai mamata ki ai e kau Siú? (Vakai, Sēkope 4:15.)

Fakapipiki ha fakatātā ʻo Sīsū Kalaisi ʻo hoko atu pē ki he fakatātā naʻe tā he palakipoé. Fakapapauʻi ange ko e tefito ia ʻo e palani lahi ʻo e fiefia ʻa e Tamai Hēvaní ʻa e Fakamoʻuí mo ʻEne feilaulau fakaleleí. Kole ki he kau akó ke lau ʻa e Sēkope 4:15–16 pea kumi ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e sio fakalaka ʻia Sīsū Kalaisi mo e ngaahi tefitoʻi tokāteline ʻo ʻEne ongoongoleleí.

Fakakakato ʻaki e lēsoní hano lau ʻo e Sēkope 4:12.

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ke tau “lau [ai] ki he fakalelei ʻa Kalaisí”? ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e “ maʻu ha ʻilo haohaoa kia [Kalaisí]”?

  • Kuo tāpuakiʻi fēfē koe ʻi he tuku taha hoʻo tokangá ki he Fakamoʻuí mo e mālohi ʻo ʻEne Fakaleleí?

Kapau kuo teʻeki ai ke fai hoʻo fakamoʻoní ki he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí peá ke fai ia he taimí ni.

Paaki