‘Inisititiuti
Vahe 23: ʻAlamā 1–4


Vahe 23

ʻAlamā 1–4

Talateú

ʻOku fakamahinoʻi mai ʻi heʻAlamā 1 ʻa e faikehekehe ‘i he vahaʻa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo e ngāue fakataulaʻeiki kākaá. Hili hono ako ʻe he kau akó ʻa e konga folofola ko ení, ʻoku totonu leva ke nau lava ʻo ʻiloʻi ʻa e ngaahi ʻulungāanga ʻo e ngāue fakataulaʻeikí kākaá ʻi he taimi ʻo ʻAlamaá pea pehē ki hotau taimí. ʻIkai ko ia pē, ka ʻoku totonu ke mahino ki he kau akó ʻoku fehangahangai fakahangatonu ʻa e ngāue fakataulaʻeiki kākaá mo e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e ʻOtuá. ʻE lava ke sio e kau akó ʻi he ʻAlamā 2–3 ki he ngaahi nunuʻa kovi ʻo e ngāue fakataulaʻeiki kākaá ʻi heʻenau lau ʻa e talanoa ki he feinga ʻa ʻAmelikai ke fakaʻauha ʻa e puleʻanga Nīfaí kae hoko ia ʻo tuʻi. ʻOku toe hā foki ʻi he fakamatalá ʻa e lava ke tokoniʻi e kakai angatonú ke nau maʻu ʻa e mālohi mei he ʻOtuá ʻi he founga naʻa nau tali ʻaki e ngaahi ʻahiʻahí. ʻE lava ke hoko ʻa e founga naʻe tali ʻaki ʻe ʻAlamā ʻa e ngaahi ʻahiʻahí ko ha sīpinga maʻatautolu ‘i he ʻahó ni. Te ke lava ʻo tokoniʻi e kau akó ke mahino kiate kinautolu ʻe lava pē ke nau hangē ko ʻAlamaá, ʻo maʻu ʻa e mālohi mei he ʻOtuá ʻi haʻanau lotu ʻo kole ke tokoni mai, ngāue ʻaki e tuí, pea ngāue ke lavaʻi e ngaahi faingataʻa ʻoku nau fehangahangai mo iá. ʻOku fakamamafaʻi ʻi he ʻAlamā 4 ʻa e mālohi ʻo e fakamoʻoni haohaoá.

Ngaahi Tokāteline mo ha Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni

  • Kuo pau ke fakaʻehiʻehi ʻa e Kāingalotú mei he ngāue fakataulaʻeiki kākaá (vakai, ʻAlamā 1).

  • ʻE fakamālohia kitautolu ʻe he ʻOtuá ʻi heʻetau tekeʻi ʻa e faiangahalá (vakai, ʻAlamā 2).

  • ʻOku tauʻi ʻe he fakamoʻoni haohaoá ʻa e loto hīkisiá (vakai, ʻAlamā 4).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻAlamā 1. Kuo Pau ke Fakaʻehiʻehi e Kāingalotú mei he Ngāue Fakataulaʻeiki Kākaá

Hiki e tēpile mo e ngaahi fehuʻi ko ʻení he palakipoé kimuʻa pea fai e kalasí:

Ngāue Fakataulaʻeiki Kākā

Lakanga Fakataulaʻeikí

ʻAlamā 1:2–6

ʻAlamā 1:26–27

ʻAlamā 1:16

ʻAlamā 13:6, 10–12

2 Nīfai 26:29

Sēkope 1:18–19

Ko e hā ʻa e ngāue fakataulaʻeiki kākā?

Ko e hā e founga ne ʻulungāanga ʻaki ʻe he kau taulaʻeiki ʻa e ʻOtuá?

ʻOku ʻomai ʻe he ʻekitivitī ko ʻení ha faingamālie ke fakafaikehekeheʻi ai ʻe he kau akó ʻa e ngāue fakataulaʻeiki kākaá mo e lakanga fakataulaʻeikí. Vahevahe e kalasí ki ha kulupu ʻe ua. ʻAi ke lau, vakaiʻi, pea aleaʻi ʻe he kulupu ʻuluakí ʻa e ngaahi potufolofola kau ki he ngāue fakataulaʻeiki kākaá, pea lau, vakaiʻi pea aleaʻi ʻe he kulupu hono uá ʻa e ngaahi potufolofola kau ki he lakanga fakataulaʻeikí. Fekau e kulupuʻuluakí ke nau kumi ki hano fakaʻuhingaʻi ʻo e ngaahi foʻi lea ko e ngāue fakataulaʻeiki kākaá mo ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa kau ki he ngāue fakataulaʻeiki kākaá. Fekau ʻa e kulupu hono uá ke nau kumi ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi taumuʻa mo e ngaahi ʻulungāanga ʻo e kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki ʻoku nau fakaʻapaʻapaʻi ʻa e ʻEikí. Hili hono ʻoange ha taimi feʻunga ke veteveteki ai ʻe he kau akó ʻa e ngaahi veesi ne ʻoange kiate kinautolú, ʻai ha taha mei he kulupu takitaha ke ne lipooti mai e ngaahi meʻa naʻa nau maʻú.

Hili e lipooti ʻa e kulupu ʻuluakí ʻo kau ki he ngāue fakataulaʻeiki kākaá, fai e ongo fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe manakoa ai ʻa e ngaahi akonaki ʻa Nēhoá? (Vakai, ʻAlamā 1:3–4; vakai foki, Hilamani 13:27–28.)

  • Naʻe malava fēfē ke uesia e kau faiako ʻo e ongoongoleleí kapau naʻe makatuʻunga ʻenau lavameʻá ʻi hano manakoa kinautolu? Naʻe malava fēfē ke ne uesia ʻenau akoʻi ʻa e tokāteliné?

Hili e lipooti ʻa e kulupu hono uá kau ki he lakanga fakataulaʻeikí, fai e ongo fehuʻi ko ʻení:

  • Fakatatau ki he ʻAlamā 1:26, ko e hā e tōʻonga ʻulungāanga ʻo e kau taulaʻeikí kiate kinautolu naʻa nau akoʻí? Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai e tōʻonga ko ʻení ki he kau faiakó?

  • Ko e hā e ngaahi meʻa ʻoku faitatau ai ʻa e kau taulaʻeiki angatonu ʻi he ʻAlamā 1:25–27 mo e kau taki pea mo e kau faifekau ʻa e Siasí ʻi he ʻaho ní?

Fai e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke tokoni ke fakatokangaʻi ʻe he kau akó ʻa e ngāue fakataulaʻeiki kākā ʻi hotau kuongá ni mo e nunuʻa ʻo hono tukuange ke tupu ʻo lahi ʻa e ngāue fakataulaʻeiki kākaá:

  • Fakatatau ki he ʻAlamā 1:12, Ko e hā e ola ʻo e ngāue fakataulaʻeiki kākaá ʻo kapau ʻe tuku pē ke tupu ʻo lahi?

ʻIkai ngata pē ʻi he tupu ʻa e ngāue fakataulaʻeiki kākaá ʻi he māmaní, ka ʻe lava foki ke hūhū mai ki he Siasí ʻa e ngaahi ʻelemēniti ʻo e ngāue fakataulaʻeiki kākaá. Ka ke fie maʻu pea ʻai ke lau ʻe he kau akó ʻa e lea ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi mo ʻEletā Tēvita A. Petinā he peesi 195 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó. ʻOku lava ke akoʻi ʻe he ongo fakamatala ko ʻení ʻa hono mahuʻinga ke fakaʻehiʻehi mei he ngāue fakataulaʻeiki kākaá ʻi hotau ngaahi uiuiʻi faka-Siasí. ʻOku maʻu foki ʻa e lea ʻa ʻEletā ʻOakesí he DVD ʻoku ʻomai fakataha mo ʻení A.

  • Te tau lava fēfē ʻo fakaʻehiʻehi mei he ngāue fakataulaʻeiki kākaá ʻi hotau ngaahi uiuiʻi ke faiako mo takí?

ʻAlamā 2. ʻE Fakamālohia Kitautolu ʻe he ʻOtuá ʻi Heʻetau Tekeʻi ʻa e Faiangahalá

Kole ki he kau akó ke nau fakamanatuʻi angé ha taimi naʻa nau tekeʻi ai ʻa e faiangahalá, pe ko haʻanau fai fakatāutaha pē ʻeni pe ʻi haʻanau ʻi ha feituʻu kakai. Hili iá pea fakaafeʻi leva kinautolu ke nau fakakaukau ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení. Mahalo pē te ke fie maʻu ke nau tali fakalongolongo kiate kinautolu pē ʻo ʻoua naʻa aleaʻi.

  • Ko e hā e meʻa naʻá ne fakaʻaiʻai koe ke ke tuʻu maʻu ʻi he moʻoní mo e angatonú?

  • Naʻá ke maʻu fēfē ʻa e mālohi ke fai ai ʻení?

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻomai ʻi he ʻAlamā 2 ha fakamatala kau ki he palōfita ko ʻAlamaá mo ha kau tangata mo e kau fafine angatonu kehe naʻa nau tekeʻi ʻa e faiangahalá, ʻo aʻu pē ki heʻenau loto fiemālie ke foaki ʻenau moʻuí. Fakaafeʻi e kau akó ke nau kumi ʻa e ngaahi meʻa naʻá ne fakaʻaiʻai e kau tangata mo e kau fafine ko ʻení, pea pehē foki ki he founga naʻa nau maʻu ai ʻa e mālohi ʻi he ngaahi momeniti naʻa nau faingataʻaʻia lahi aí.

Kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo pē ʻa e ʻAlamā 2:1–7.

  • Ko hai ʻa ʻAmelikai, pea ko e hā e meʻa ʻe ua naʻá ne holi ki aí? (Vakai, ʻAlamā 2:2, 4. Naʻá ne loto ke hoko ko e tuʻi, peá ne fie maʻu ke fakaʻauha e Siasí.)

  • Naʻe ikunaʻi fēfē ʻe he kau Nīfaí ʻa e feinga ʻa ʻAmelikai ke hoko ko e tuʻí?

Vahevahe ʻa e lea ko ʻeni mei he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻo kau ki he fatongia ʻo e Kāingalotú ke hoko ko ha ivi tākiekina ki he leleí ʻi honau ngaahi tukui koló:

“Ko hotau fatongia ke tuku taha hotau ivi tākiekiná ki hono ʻai ke fakamānako ʻa e meʻa ʻoku totonu mo leleí, pea ʻoua ʻe fakamānako ʻa e meʻa ʻoku ʻikai totonú” (ʻi he History of the Church, 5:286).

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻe lava ke tau “ ʻai ai ke fakamānako ʻa e meʻa ʻoku totonu mo leleí”?

Fakamatala fakanounouʻi ʻa ia ʻoku ʻi he ʻAlamā 2:8–14 ʻaki hano fakamatala ange naʻe tānaki fakataha mai ʻe ʻAmelikai hono kau muimuí, fakalotoʻi kinautolu ke fokotuʻu ia ke hoko ko honau tuʻi, pea tauʻi ʻa e kau Nīfaí ʻi ha feinga ke maʻu ʻene ngaahi fie maʻu fakatāutahá pē.

  • Ko e kakai ʻe toko fiha naʻe mate ko e tupu mei he holi ʻa ʻAmelikai ke hoko ko e tuʻí” (Vakai, ʻAlamā 2:19.) ʻOku fekauʻaki fēfē ʻa e fakamatala ko ʻení mo e ngaahi fakatokanga ʻa e Tuʻi ko Mōsaiá ʻi he Mōsaia 29:17, 21?

ʻAi ke lau fakavave pē ʻe he kau akó ʻa e ʻAlamā 2:15–18, 28–31 ʻo kumi ʻa e foʻi lea ko e fakamālohia pe fakamālohia.

  • Fakatatau ki he ʻAlamā 2:28, ko e hā ne fakamālohia ai ʻe he ʻEikí ʻa e kau Nīfaí?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku faʻa ʻomi ai ʻe he Tamai Hēvaní ʻa e mālohí he taimi ʻe niʻihi ke tekeʻi ʻa e faiangahalá kae ʻikai te Ne toʻo ʻa hono ivi tākiekiná mei heʻetau moʻuí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 2:29–31. Kole ki he kau akó ke nau talamai pe ʻe founga fēfē haʻatau fakaʻaongaʻi e ngaahi meʻa naʻe fai ʻe ʻAlamā ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ke hoko ko ha sīpinga ke tau muimui ai ʻi he taimi ʻoku tau fefaʻuhi ai mo e faiangahalá.

Fai hoʻo fakamoʻoní ʻe fakamālohia kitautolu ʻe he ʻEikí ke tau matuʻuaki ʻa e fakafepakí ʻi heʻetau taukaveʻi ʻa e moʻoní mo e angatonú.

ʻAlamā 3. ʻOku Faʻa Fakamavaheʻi ʻe he Kakaí Kinautolu he Taimi ʻe Niʻihi mei he Kakai Angatonú ʻaki ʻEnau Liliu Honau Fōtunga ki Tuʻá

Fakamatalaʻi ange naʻe liliu ʻe he kau ʻAmelikaí honau fōtungá ko e feinga ke lau kinautolu ko ha kau Leimana. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e ʻAlamā 3:4–5.

  • Ko e hā e meʻa naʻe fai ʻe he kau ʻAmelikaí ke liliu ʻaki honau fōtungá?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga naʻa nau fie maʻu ai ke nau “ ʻilonga mei he kau Nīfaí”?

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa ʻoku fai ʻe he kakaí ʻi he ʻahó ni ki honau fōtunga ki tuʻá ke fakamavaheʻi ʻaki kinautolu mei he kakai angatonú?

Kapau ʻokú ke fie ʻohake ʻa e tā tataú ko ha konga ʻo e fealēleaʻaki ko ʻení (pe ʻe ʻohake ʻe he kau akó), fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo ha temipale. Kapau ʻe lava pea fakaʻaliʻali ʻa e temipale ʻoku tuʻu ʻo ofi taha ki he kau akó.

  • Ko e hā haʻo ongo ʻo kapau te ke sio ʻoku tohitohiʻi ʻa e fale ʻo e ʻEikí?

ʻOku totonu ke mahino ki he kau akó ʻoku toputapu pea māʻoniʻoni honau sinó ki he ʻEikí, ʻo tatau pē mo e ngaahi temipale ʻoku tau langá. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī (1910–2008), ko e Palesiteni hono 15 ʻo e Siasí, “Ko e tā tataú ko hano tohitohiʻi ia ʻo e temipale ʻo e sinó” (ʻi he Conference Report, Oct. 2000, 70; pe Liahona, Sān. 2001, 68). Vahevahe ʻa e faleʻi ko ʻeni ʻi he Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú ke tokoniʻi e kau akó ke nau fakaʻehiʻehi mei he muimui ki he ngaahi ākenga fakamāmani ʻoku kau ki hono tohitohiʻi honau sinó:

“Ko ho sinó ko ha fakatupu toputapu ia ʻa e ʻOtuá. Fakaʻapaʻapaʻi ia he ko e meʻaʻofa mei he ʻOtuá, pea ʻoua naʻá ke fakaʻuliʻi ia ʻi ha faʻahinga founga pē. Te ke lava ʻo fakahaaʻi ki he ʻEikí ʻokú ke ʻiloʻi ʻa e pelepelengesi ʻa ho sinó, ʻo fakafou ʻi ho teungá mo ho fōtungá. Te ke lava ʻo fakahaaʻi ʻokú ke muimui kia Sīsū Kalaisi” (Ki hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú: Ko Hono Fakahoko ʻa Hotau Fatongia ki he ʻOtuá [tohitufa, 2001], 14).

Mahalo te ke toe fie kole pē ki he kau akó ke nau lau ʻa e lea ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī peesi 198–99 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó. ʻOku maʻu foʻi ʻa e leá ʻi he DVD ʻoku ʻomai fakataha mo ʻení B.

Fai e ngaahi fehuʻi ko ʻení. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto ki heʻenau ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻí ʻo ʻikai tali leʻolahi ki ai.

  • Ko e hā e ngaahi pōpoaki ʻokú ke ʻoatú ʻaki ʻa e founga hoʻo teuteú mo hoʻo fakaʻilongaʻi ho sinó?

  • ʻOku fakahā fēfē ʻe hoʻo founga teuteú ʻa e meʻa ʻoku ʻi lotó?

  • Ko e hā mo ha toe ngaahi tafaʻaki ʻo e valá mo e fōtungá, fakataha mo e teunga tāú, te ne ala fakahā ko e ākonga koe ʻa Sīsū Kalaisi? (Te ke lava ʻo tukuange ke vahevahe ʻe he kau akó ʻenau ngaahi tali ki he fehuʻí ni. ʻE lava foki ke ke fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻa e lea ʻa ʻEletā Lāsolo M. Pālati he peesi 198 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó. ʻOku maʻu foki ʻa e lea ko ʻení ʻi he DVD ʻoku ʻomai fakataha mo ʻení C.)

Fakamoʻoni ki hono toputapu ʻo e sinó. Fakaafeʻi e kau akó ke nau muimui ʻi he faleʻi ʻa e kau palōfita ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní ʻi heʻenau fai ko ia ʻa e ngaahi fili fakaʻaho kau ki he valá mo e fōtungá.

ʻAlamā 4. ʻOku Tauʻi ʻe he Fakamoʻoni Haohaoá ʻa e Loto Hīkisiá

Fakahinohinoʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 4:6–12 pea talamai ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e loto hīkisiá naʻe ʻi he kāingalotu ʻo e Siasí.

  • Naʻe ʻilonga fēfē ʻa e loto hīkisiá ʻi he kāingalotu ʻo e Siasí? (ʻE lava ke ke hiki e tali ʻa e kau akó he palakipoé.)

  • Ko e hā ʻene kaunga kovi ʻo e loto hīkisia ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí kiate kinautolu naʻe ʻikai kau ki he Siasí?

  • Makatuʻunga ʻi he ngaahi tōʻonga ʻa e kāingalotu ko ʻeni ʻo e Siasí, ko e hā nai ha fakakaukau ʻa e niʻihi kehé ki he meʻa naʻa nau tui ki aí?

ʻOange ha miniti ʻe taha pe ua ki he kau akó ke nau fakakaukauʻi pē ʻiate kinautolu ʻa e founga te nau tali ʻaki e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Kapau ʻoku siofi koe ʻe ha taha ka ʻoku ʻikai te ne ʻiloʻi lelei koe, ko e hā nai ha fakakaukau ʻa e tokotaha ko iá ki he ngaahi meʻa ʻokú ke tui ki aí?

Hili ha maʻu ʻe he kau akó ha taimi feʻunga ke nau fakalaulauloto ai, fai ange e fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā nai e ngaahi founga ʻe ala tākiekina ai ʻe he fehuʻí ni ʻa ʻetau moʻuí?

ʻI he hoko ʻa ʻAlamā ko e palōfita mo e fakamaau pulé, naʻá ne hohaʻa ki he loto hīkisia ʻa e kakaí, pea naʻá ne fie maʻu ke “taʻofi” ʻa ʻenau loto hīkisiá (ʻAlamā 4:19). Kole ki ha kau ako ʻe toko nima ke nau lau ʻa e ʻAlamā 4:15–19, ʻo taki veesi ʻe taha.

  • Ko e hā ʻoku fokotuʻu mai ʻe he kupuʻi lea ko e “fakafepakiʻi ʻaki ʻa e fakamoʻoni ʻoku haohaoá” kau ki he founga naʻe akoʻi ʻe ʻAlamaá?

ʻI he hoko ʻa ʻAlamā ko e taulaʻeiki lahi ki he Siasí fakakātoá, naʻá ne fai ha fakamoʻoni naʻe kau ai ha ngaahi lea fakatokanga mo e enginaki pea pehē ki hono fakahā ʻo e moʻoní. ʻI heʻetau hoko ko e kāingalotu ʻo e Siasí, ʻoku faʻa meimei hoko pē ʻetau ngaahi lea ʻo e “fakamoʻoni haohaoá” ko hano fakahā ʻo e meʻa ʻoku tau ʻilo ʻoku moʻoní. Ke fakamamafaʻi ʻa hono ʻuhinga ʻo haʻatau fai ha fakamoʻoni haohaoá, ʻe lelei ke ke kole ki he kau akó ke nau lau e lea ʻa ʻEletā M. Lāsolo Pālati mo Palesiteni Hauati W. Hanitaá he peesi 201–02 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó. ʻOku maʻu foki e lea ʻa ʻEletā Pālatí ʻi he DVD ʻoku ʻomai fakataha mo ʻení D.

  • Ko e hā ʻokú ke pehē ai ʻoku maʻu ʻe he fakamoʻoni haohaoá ʻa e mālohi ke taʻofi ʻa e loto hīkisiá?

  • Kuo tākiekina fēfē nai hoʻo moʻuí ʻi hoʻo fanongo ki hano fai ʻe he kakaí ha fakamoʻoni haohaoa ʻo kau ki he ongoongoleleí?

Fakakaukauʻi hano muimuiʻi e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo (1895–1985), ko e Palesiteni hono 12 ʻo e Siasí, ʻo kau ki hono ʻuhinga hono fai ʻo ha fakamoʻoni haohaoá

“ ʻOua ʻe feenginakiʻaki; ʻoku ʻikai ko ha fakamoʻoni ia. ʻOua ʻe talaange ki he niʻihi kehé ʻa e founga ke nau moʻui ʻakí. Fakahā pē ʻa e ongo ʻoku ʻi ho lotó. Ko e fakamoʻoní ia. Ko e momeniti pē hoʻo kamata malanga ki he niʻihi kehé, ko e ʻosi ia hoʻo fakamoʻoní. Fakahā pē ʻe koe ʻa e ongo ʻokú ke maʻú, ʻa e meʻa ʻoku fakahā atu kiate koe ʻe ho ʻatamaí mo ho lotó mo e konga kotoa pē ʻo ho sinó” (The Teachings of Spencer W. Kimball, ed. Edward L. Kimball [1982], 138).

Paaki