‘Inisititiuti
Vahe 51: ʻEta 6–10


Vahe 51

ʻEta 6–10

Talateú

ʻOku fakamatala fakanounouʻi ʻe Molonai ʻi he ʻEta 6–10 ʻa e ngaahi toʻu tangata lahi ʻo e kakai Sēletí. ʻOku fakahaaʻi ʻe he vakai fakalūkufua vave ko ʻení ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e angamāʻoniʻoní mo e faiangahalá. ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he ngaahi vakai mo e ngaahi fakatokanga ʻa Molonaí ke tau fakaʻehiʻehi mei he ngaahi tōʻanga ʻo e kau Sēletí. Naʻe kei hokohoko atu ʻa e ui ʻa e ʻEikí ki he kau Sēletí ke nau fakatomala pea haʻu kiate Iá, pea ʻokú Ne kei ui hokohoko mai ke tau fai ʻa e meʻa tatau koeʻuhí kae lava ke Ne foaki mai kiate kitautolu ʻa e melinó mo e fiefiá.

Ngaahi Tokāteline mo ha Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni

  • ʻE tataki ʻe he ʻEikí ʻa hotau halá ʻi heʻetau falala kiate Ia pea fai Hono finangaló (vakai, ʻEta 6:1–12).

  • ʻOku fakamalaʻiaʻi ʻe he kau palōfitá ʻa e faiangahalá pea fakatokanga mai ʻi he fakatuʻutāmakí (vakai, ʻEta 7:23–27; 9:28–31).

  • ʻOku feinga ʻa e ngaahi kautaha fufuú ke fakaʻauha ʻa e ngaahi puleʻangá pea toʻo ʻa e tauʻatāiná (vakai, ʻEta 8; 9:26–27; 10:33).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻEta 6:1–12. ʻE Tataki ʻe he ʻEikí ʻa Hotau Halá ʻi Heʻetau Falala Kiate Ia pea Fai Hono Finangaló

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo pē ʻa e ʻEta 6:1–12 , ʻo kumi e ngaahi meʻa naʻe faitatau ai e fononga ʻa e kau Sēletí ki he fonua ʻo e talaʻofá mo ʻetau fononga ʻi he māmaní ki he puleʻanga fakasilesitialé. Fokotuʻu ange ke nau hiki ha ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻi he potufolofola ko ʻení ʻe lava ke tau fakaʻaongaʻi ʻi heʻetau moʻuí. Hangē ko ʻení, te nau fakakaukau ki ha lava ʻo fakafehoanaki ʻa e puhi ʻa e matangí ki he fonua ʻo e talaʻofá mo e ivi takiekina ʻo e ʻOtuá ʻi heʻenau moʻuí. Te nau lava foki ʻo fakakaukauʻi ha ngaahi meʻa ʻe fakatatau ki he ngaahi foʻi maká, ki he meʻakai naʻe tānaki ʻo teuteu ki he fonongá, ko e loloto ʻo e tahí, ko e ngaahi lafalafá pe vaká, mo e kau Sēletí pē.

ʻI he maʻu ʻe he kau akó ha taimi ke nau ako mo fakalaulauloto aí, kole ange ke nau fakakulupu iiki pē ʻo vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau maʻú. Hili iá, kole ki he kulupu takitaha ke nau fili ha taha ke ne vahevahe mai ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e kalasí fakakātoa. Fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe mo ha toe ngaahi tokāteline pe tefitoʻi moʻoni kehe ʻi he hokohoko atu ʻa e fealēleaʻakí. Fokotuʻu ange ki he kau akó ke nau hiki ʻa e meʻa ʻoku vahevahe ʻe he kulupu takitaha.

  • Ko e hā e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke tau ako mei he meʻa naʻe aʻusia ʻe he kau Sēletí?

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kitautolu ʻe he ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ke tau maʻu kakato e tataki ʻa e ʻOtuá ʻi heʻetau moʻuí?

ʻEta 6:9. “Naʻa Nau Hiva ʻAki ʻa e Ngaahi Fakafetaʻi ki he ʻEikí”

ʻOange ha taimi ke lau fakalongolongo ai ʻe he kau akó ʻa e ʻEta 6:9 mo e 1 Nīfai 18:9.

  • Ko e hā hono faikehekehe ʻo e hiva ʻoku fakamatalaʻi ʻi he ongo veesi ko ʻení? (Vakai ki he peesi 423 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó ki hano fakafehoanaki ʻe taha ʻo e ngaahi fakamatalá ni.)

  • Ko e hā e ngaahi lelei ʻoku tau maʻu pea maʻu ʻe he niʻihi kehé ʻi heʻetau “hiva ʻaki ʻa e ngaahi fakafetaʻí ki he ʻEikí”?

ʻEta 6:12. “Naʻa Nau … Tangi ʻa Loʻimata ʻi Heʻenau Fiefiá … Koeʻuhí ko hono Lahi ʻo e Ngaahi ʻAloʻofa Ongongofua ʻa [e ʻEikí].”

Lau mo e kau akó ʻa e ʻEta 6:12.

  • Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koe ʻa e foʻi lea ko e ngaahi ʻaloʻofá?

ʻE lava ke ke fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻa e fakamatala ki he “ ʻAloʻofá” he peesi 213–14 ʻi he Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí.

  • ʻOku fakalahi fēfē atu ʻe he foʻi lea ko e ongongofuá ki he ʻuhinga ʻo e foʻi lea ko e ngaahi ʻaloʻofá?

  • Ko e hā e meʻa ʻoku tānaki mai ʻe he foʻi lea ko e lahí ki he mahino ʻoku tau maʻu ʻo kau ki he vēsí ni?

  • Ko e hā e meʻa naʻe fai ʻe he kakaí ʻi heʻenau tūʻuta ʻi he fonua ʻo e talaʻofá? Ko e hā e ngaahi founga ʻe lava ke tau muimui ai ʻi heʻenau sīpingá?

ʻOange ha taimi ke fakakaukau ai e kau akó ki he “lahi ʻo e ngaahi ʻaloʻofa ongongofua ʻa [e ʻEikí] ʻi heʻenau moʻuí. Hili hono ʻoange ha taimi feʻunga, fakaafeʻi hanau niʻihi ke nau vahevahe mai ha ngaahi sīpinga.

ʻEta 6:17. “Naʻe Akonekina ʻa Kinautolu ke Nau ʻAʻeva ʻi he Loto Fakatōkilalo ʻi he ʻAo ʻo e ʻEikí”

Kole ki ha toko taha ako ke ne lau ʻa e ʻEta 6:17.

Kole ki he kau akó ke nau talamai ha ngaahi ngāue mo ha ngaahi tōʻonga kuo nau mamata ki ai ʻi ha niʻihi kehe ʻokú ne fakaʻaliʻali mai ʻa e “ ʻaʻeva ʻi he loto fakatōkilalo ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí.” Hiki e ngaahi tali ʻa e kau akó he palakipoé:

  • Ko e hā ʻoku fie maʻu ai ke tau “ ʻaʻeva ʻi he loto fakatōkilalo ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí” kae “akonekina ʻa kitautolu mei he langí”?

  • ʻE lava fēfē ke tau toe loto fakatōkilalo ange? ʻE tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe heʻetau manatuʻi hotau vā mo e ʻEikí ke tau loto fakatōkilalo?

  • Ko e hā e ngaahi faingataʻa ʻe niʻihi ʻoku tau fehangahangai mo ia ʻi heʻetau faifeinga ke tau loto fakatōkilaló? Te tau lava fēfē ʻo ikunaʻi ʻa e ngaahi faingataʻa ko ʻení?

ʻEta 7:23–27; 9:28–31. ʻOku Fakamalaʻiaʻi ʻe he Kau Palōfitá ʻa e Faiangahalá pea Fakatokanga Mai ʻi he Fakatuʻutāmakí

ʻOange ha taimi feʻunga ke lau fakalongolongo ai ʻe he kau akó ʻa e ʻEta 7:23–27 mo e 9:28–31. Kole ange ke nau kumi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku faitatau mo faikehekehe ai e ongo fakamatalá. Aleaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā e meʻa te ne ʻai ha taha ke ne tali pe taʻetali e ngaahi fakatokanga ʻa ha palōfita?

  • Ko e hā ha ngaahi fakatokanga kuo tau maʻu mei heʻetau palōfita moʻuí?

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo hono maʻu ʻe he kakaí ha ngaahi tāpuaki koeʻuhí ko ʻenau muimui ʻi he ngaahi fakatokanga ʻa e palōfitá? (Poupouʻi e kau akó ke vahevahe mai ha ngaahi sīpinga mei heʻenau moʻuí pe mei he moʻui ʻa ha kakai ʻoku nau ʻiloʻi.)

ʻEtar 8; 9:26–27; 10:33. ʻOku Feinga ʻa e Ngaahi Kautaha Fufuú ke Fakaʻauha ʻa e Ngaahi Puleʻangá pea Toʻo ʻa e Tauʻatāiná

Kole ki he kau akó ke nau fakamanatu ʻa e fakamatala kau ki he Hilamani 6:18–40 he peesi 309 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó, pe te nau fai fakafoʻituitui ia pe fakakalasi. ʻOku ʻomi heni hano fakamatalaʻi nounou ʻo e ngaahi kautaha fufuú.

Fakamatalaʻi ange ko hono fakamatalaʻi fakanounou ko ia ʻe he palōfita ko Molonaí ʻa e hisitōlia ʻo e kakai Sēletí, naʻá ne fakatokanga kiate kinautolu te nau lau ʻa e tohí he kuonga ko ʻení ʻo kau ki he ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e ngaahi kautaha fufuú. ʻAi ke lau ʻe he kau akó ʻa e ʻuluʻi fakamatala ʻo e vahé ki he ʻEta 8. Hili ko iá pea fakaʻaongaʻi ʻa e ʻEta 8:20–26, ke aleaʻi ha niʻihi pe ko hono kotoa ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Naʻe pehē ʻe Molonai naʻe fakaʻauha ʻe he ngaahi kautaha fufuú ʻa e puleʻanga ʻo e kau Sēletí mo e puleʻanga ʻo e kau Nīfaí (vakai, veesi 20–21). ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fuʻu fakatupu ʻauha ai ʻa e ngaahi kautaha fufuú?

  • ʻE anga fēfē hano “poupouʻi” ʻe ha niʻihi fakafoʻituitui pe ha ngaahi puleʻanga ʻa e ngaahi kautaha fufuú? (Vakai, veesi 22.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe hiki ai ʻe Molonai ʻa e ngaahi meʻa kau ki he ngaahi ola fakamanavahē ʻo e ngaahi kautaha fufuú? (Vakai, veesi 23–26.)

  • ʻOku hoko fēfē nai ʻa e ngaahi kautaha fufuú ko ha tatau kākā ʻo e ngaahi fuakava moʻoni mo e ʻOtuá?

ʻAi ke lau ʻe he kau akó ʻa e ʻEta 9:26–27 mo e 10:33.

  • ʻOkú ke fakakaukau ko e hā naʻe kei hokohoko mālohi ai pē ʻa e ngaahi kautaha fufuú ʻi he kau Sēletí, naʻa mo e hili ange ʻo e ngaahi vahaʻataimi naʻa nau angamāʻoniʻoni aí?

  • Ko e hā e ngaahi ʻulungāanga lelei fakatāutaha ʻoku lava ke tau fakatupulaki ʻa ia ʻe tokoni ke tau matuʻuaki ʻa e ngaahi kautaha fufuú? (ʻE ala ʻomi ʻe he kau akó ha ngaahi tali hangē ko e angatonu fakatāutahá, ʻofa ki he ʻEikí, mo e ʻofa ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí.)

ʻAi ke lau ʻe he kau akó ʻa e Hilamani 6:37 mo e 3 Nīfai 5:4–6.

  • Ko e hā e founga lelei taha ke fakangata ʻaki e ngaahi kautaha fufuú mei ha kolo?

ʻEta 10. ʻE Lava ke Takiekina ʻe he Kau Takí ʻa e Ngaahi Sosaietí ke Nau Faiangahala pe Angamāʻoniʻoni

Fakamatala ange ʻoku fakanounouʻi ʻe Molonai ʻi he ʻEta 10 ha ngaahi toʻu tangata lahi ʻi ha veesi pē ʻe 34. Naʻe angamāʻoniʻoni e ngaahi tuʻi ʻe niʻihi ʻo nau taki e kakaí ki he tuʻumālié mo e melinó; naʻe faiangahala ʻa e niʻihi pea nau taki e kakai ki he mamahí. ʻOku ʻikai pehē ia naʻe vave e liliu ʻa e kakaí mei he angamāʻoniʻoní ki he faiangahalá pe mei he faiangahalá ki he angamāʻoniʻoní ʻi he fetongi honau ngaahi tuʻí. Ka naʻe māmālie pē ʻenau liliú.

Fakaʻaongaʻi e lēsoni fakatātā ko ʻení ke fakatātāʻi ʻaki ʻa e konga mahuʻinga ko ʻení. ʻE lelei ke ke tomuʻa akoako ia pea toki fai e kalasí.

Fakaʻaliʻali ha ipu sioʻata ʻoku fakafonu vaeua ʻaki ha vai maʻa.

Kole ki ha toko taha ako ke ne lau ʻa e ʻEta 10:5. Hili iá, fakatoʻi leva ha meʻi fakalanu meʻakai lanu mālohi ki he vaí.

ʻAi ke lau ʻe ha toko taha ako ʻa e ʻEta 10:9–11. Hili iá, toe fakatoʻi atu ha meʻi fakalanu ki he vaí.

Fakaafeʻi ha toko taha ako ke ne lau ʻa e ʻEta 10:13. Pea toe fakatoʻi atu ha meʻi fakalanu.

Fakamahinoʻi ange ʻoku tatau pē ʻa e lava ke hoko māmālie ʻa e faiangahala ʻa ha ngaahi sosaieti ʻoku faiangahala honau kau takí, mo e lava ke hoko māmālie ʻa e angamāʻoniʻoni ʻa e ngaahi sosaieti ʻoku angamāʻoniʻoni honau kau takí. ʻAi ke lau ʻe ha toko taha ako ʻa e ʻEta 10:16. Tānaki atu leva ki he vai kuo lanú ha meʻa fakamaʻa fō (bleach). Fai ʻa e meʻa tatau pē ʻi hono lau ʻo e veesi 17 pea toe fai ki he veesi 18–19. (ʻI heʻene ʻosi angé, ʻoku totonu ke toe maʻa pē ʻa e vaí.)

  • Ko e hā e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku lava ke tau ako mei he lēsoni fakatātā ko ʻení? Naʻe fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ki he kau Sēletí? Ko e hā e ngaahi founga ʻoku fakaʻaongaʻi ʻaki kinautolu ki he ngaahi sosaieti ʻo e ʻaho ní?

  • Ko e hā ha ngaahi ivi tākiekina ʻi hotau sosaietí te nau lava ʻo ngaohi ʻetau moʻuí ke ʻuli? Ko e hā ʻe lava ke tau fai ke tauhi ʻetau moʻuí ke maʻa?

Fakaʻosi ʻaki hano fakamamafaʻi ʻe lava ke tau fiefia ʻi ha faʻahinga tūkunga pē ʻi he taimi ʻoku tau moʻui angamāʻoniʻoni aí.

Paaki