‘Inisititiuti
Vahe 21: Mōsaia 18–24


Vahe 21

Mōsaia 18–24

Talateú

Hili hono fakaului ʻo ʻAlamā ʻi he malanga ʻa ʻApinetaí, naʻe kamata ke ne akoʻi e kakai naʻa nau fie fanongo kiate iá. Naʻá ne hola ʻo hao mo hono kau muimui foʻoú ki ha feituʻu naʻe ui ko Molomona, ʻa ia naʻa nau maʻu ai ʻa e ouau ʻo e papitaisó pea hoko ʻo nau uouangataha ʻi heʻenau tuí. Naʻa nau nofo melino ʻi ha fonua naʻa nau ui ko Heilami, ka ne ʻave pōpula kinautolu ʻe ʻAmulone, ko ha taulaʻeiki kimuʻa ʻa e Tuʻi ko Noá naʻe kau mo e kau Leimaná. Ka kimuʻa pea hoko ʻení, naʻe toe ʻave pōpula pē foki ʻe he kau Leimaná ʻa e kakai naʻa nau kei nofo ʻi he fonua ko Līhai-Nīfaí, ʻa ia naʻe puleʻi ʻe Limihai, ko e foha angatonu ʻo e Tuʻi ko Noá. Naʻe fakatou ʻiloʻi ʻe he ongo falukunga kakaí ni ʻe “ ʻikai faʻa fakahaofi kinautolu ʻe ha taha ka ko e ʻEiki ko honau ʻOtuá pē” (Mōsaia 23:23). ʻI hoʻo aleaʻi mo hoʻo kau akó ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení, ʻe lava ke toe lahi ange hoʻo houngaʻia ʻi he mālohi ʻo e ʻEikí ke fakatauʻatāinaʻi kitautolu mei ha faʻahinga pōpula pē ʻoku tau aʻusiá. Te ke lava ʻo fakalotolahiʻi e kau akó ke nau fai ha ngaahi fuakava pea tauhi ki ai, ke loto fakatōkilalo, fakatomala, lotu, pea falala ki he ʻEikí.

Ngaahi Tokāteline mo ha Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni

  • ʻOku tau maʻu ʻa e Laumālie ʻo e ʻEikí mo e talaʻofa ʻo e moʻui taʻengatá ʻo fakafou ʻi he ngaahi fuakava ʻo e papitaisó (vakai, Mōsaia 18:1–16).

  • ʻOku kau ʻi he ʻaʻeva angatonú ʻa e talangofua ki he ʻOtuá mo e tokoni ki he niʻihi kehé (vakai, Mōsaia 18:17–30).

  • ʻOku ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá mo malava ke fakatauʻatāinaʻi kitautolu mei he nofo pōpulá (vakai, Mōsaia 19–24).

  • ʻOku siviʻi ʻe he ʻOtuá ʻa ʻetau kātakí mo ʻetau tuí (vakai, Mōsaia 23–24).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Mōsaia 18:1–16. ʻOku Tau Maʻu e Laumālie ʻo e ʻEikí mo e Talaʻofa ʻo e Moʻui Taʻengatá ʻo fakafou ʻi Heʻetau Ngaahi Fuakava ʻo e Papitaisó

Kamata ʻaki haʻo kole ki he kau akó ke nau fakakaukau loto angé kuo fili hanau kaungāmeʻa ke papitaiso pea hilifakinima. ʻOkú ne ʻeke mai ʻa e meʻa ʻe lava ke ne fai ke mateuteu fakalaumālie aí.

  • Ko e hā haʻo faleʻi ʻe fai ange?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Mōsaia 18:1–7, ʻo kumi ha fakamoʻoni naʻe ʻosi mateuteu e kakaí ke papitaiso kinautolu.

  • Ko e hā e fakamoʻoni naʻá ke maʻú?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37. Kimuʻa peá ne laú, kole ki he kau akó ke nau fakafanongo ki ha toe ngaahi tōʻonga pe ngāue ʻokú ne fakamoʻoniʻi mai kuo mateuteu fakafoʻituitui ha taha ke ne fakahoko pea tauhi e ngaahi fuakava ʻo e papitaisó.

  • ʻE lava nai ke tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he ngaahi tōʻonga mo e ngaahi ngāue kuo tau talanoa ki aí ke tau fakahoko pea tauhi kotoa e ngaahi fuakava ʻo e ongoongoleleí?

Lau ʻa e Mōsaia 18:8–10. Kimuʻa peá ke laú, kole ki he kau akó ke nau muimui pē he meʻa ʻokú ke laú mo kumi e ngaahi konga ʻo e ngaahi fuakava ʻo e papitaisó.

  • Ko e hā ʻetau konga ʻi he ngaahi fuakava ʻo e papitaisó ʻoku fakamatalaʻi he ngaahi veesi ko ʻení?

  • Ko e hā e talaʻofa ʻa e ʻEikí ʻi he taimi ʻoku tau tauhi ai ʻetau ngaahi fuakava ʻo e papitaisó?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau tautau toko ua pea lau fakataha ʻa e Mōsaia 18:11–16. Kole ange ke nau fakaʻilongaʻi pea aleaʻi ʻa e ngaahi meʻa naʻe holi ki ai e kakai ʻo ʻAlamaá kimuʻa pea papitaiso kinautolú. Kole ange foki ke nau fekumi ki he ongo ʻa e kakaí hili honau papitaisó pea mo e ngaahi tāpuaki naʻa nau maʻú.

  • Ko e hā e meʻa naʻe holi ki ai ʻa ʻAlamā ʻi heʻene teuteu ke fai e ngāue ʻa e ʻOtuá? (Vakai, Mōsaia 18:12.)

  • Ko e hā ʻoku tau fie maʻu ai e Laumālié kae lava ke tau ngāue ʻi he “loto māʻoniʻoní”?

  • Hili honau papitaisó, naʻe “fonu [ʻa ʻAlamā mo hono kakaí] ʻi he Laumālié” (Mōsaia 18:14) “pea naʻe fakafonu ʻa kinautolu ʻaki ʻa e ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá” (Mōsaia 18:16). Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke maʻu ʻe he kāingalotu kotoa ʻo e Siasí ʻa e ongo tāpuaki ko ʻení? Ko e fē ha taimi kuó ke maʻu ai e ongo tāpuakí ni?

Fakamoʻoni ki he ngaahi talaʻofa mo e ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu ʻi heʻetau tauhi ʻetau ngaahi fuakava ʻo e papitaisó mo muimui ʻi he fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní.

Mōsaia 18:17–30. ʻOku Kau he ʻAʻeva Angatonú ʻa e Talangofua ki he ʻOtuá mo e Tokoni ki he Niʻihi Kehé

Hiki ʻi he palakipoé Naʻa nau ʻaʻeva angatonu ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá.

  • Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koe ʻa e fakamatala ko ʻení?

ʻAi ke fekumi tautau toko ua pe fakafoʻituitui pē ʻa e kau akó ʻi he Mōsaia 18:17–30 ʻo kumi ʻa e faleʻi ʻa ʻAlamā naʻe tupu ai e “ ʻaʻeva angatonu [ʻa e kakaí] ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá.” Fokotuʻu ange ki he kau akó ke nau hiki e ngaahi tefitoʻi moʻoni te nau maʻú. Hili hano ʻoange ha taimi feʻunga, fakaafeʻi kinautolu ke nau vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau maʻú. ʻI hono vahevahe mai ʻe he kau akó ʻenau talí, te ke lava ʻo ʻeke ange ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku lava ke nau ʻiloʻí—mei he konga folofolá pe ha meʻa pē naʻa nau aʻusia tonu—ʻa ia ʻoku maʻu mei he talangofua ki he faleʻi ko iá.

Poupouʻi e kau akó ke nau muimui ʻi he faleʻi ʻa ʻAlamaá mo nau “ ʻaʻeva angatonu” ʻi he ʻaho takitaha ʻaki ʻenau talangofua ki he ʻOtuá mo tokoni ki he niʻihi kehé.

Mōsaia 19–24. ʻOku ʻAloʻofa ʻa e ʻOtuá mo Malava ke Fakatauʻatāinaʻi Kitautolu mei he Nofo Pōpulá

ʻOku ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó ha saati ʻoku fakafehoanaki ai e ngaahi meʻa naʻe hoko ki he kakai ʻo Limihaí mo ia naʻe hoko ki he kakai ʻo ʻAlamaá (vakai, peesi 73. Mahalo naʻá ke fie fakaafeʻi e kau akó ke nau sio ki he saati ko ʻení lolotonga ʻenau aleaʻi ʻa e Mōsaia 19–24.

ʻAi ke toe vakai e kau akó ki he mape ʻoku ui ko e “Ngaahi Fononga Mahuʻinga ʻa e Kau Nīfaí ʻi he Tohi ʻa Mōsaiá” he peesi 167 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó. Fakaʻaongaʻi e mapé ke kumi ʻa e ngaahi kolo mo e kakai ʻoku lau ki ai ʻi he Mōsaia 19–24. Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó naʻe ʻi he fonua ko Līhai-Nīfai ʻa Limihai mo hono kau muimuí, pea naʻe ʻi he fonua ko Heilamí ʻa ʻAlamā mo hono kau muimuí.

Fakamatala ange ki he kau akó te nau aleaʻi ʻa e fakamatala ʻa Molomona ki hono fakahaofi ʻe he ʻEikí ʻa e kakai ʻo Limihaí mo e kakai ʻo ʻAlamaá mei he nofo pōpula ki he kau Leimaná. Fakaafeʻi e kau akó ke nau huke ki he Mōsaia 21:5, pea kole ki ha toko taha ako ke ne lau. Fakamamafaʻi e lea ko ia ʻa Molomona “naʻe ʻikai ha founga te nau [kau Nīfaí] lava ai ke fakaʻatā ʻa kinautolu mei he nima ʻo e [kau Leimaná].”

Tohiʻi ʻa e Mōsaia 21:13–19; 24:9–16 he palakipoé. Kole ki he kau akó ke nau lau fakalogolongo e ngaahi veesi ko ʻení ke ʻiloʻi e ngaahi ngāue pau naʻe fai ʻe he ongo kulupú ni ke maʻu ai e ʻaloʻofa mo e fakatauʻatāina ʻa e ʻOtuá. Makatuʻunga ʻi he ngaahi ngāue ko ʻeni naʻa nau faí, fakaafeʻi e kau akó ke nau ʻai ha lisi ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni te nau lava ʻo tataki kinautolu ʻi honau ngaahi tūkunga ʻo e faingataʻá.. Fakaafeʻi e kau akó ke nau hiki e ngaahi tefitoʻi moʻoni te nau maʻú. (Fakatokangaʻi ange: Naʻe fakaʻuhingaʻi ʻe Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e tefitoʻi moʻoní ʻo pehē “ko ha moʻoni ʻoku tuʻuloa, ko ha fono, ko ha tuʻutuʻuni te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ke ne fakahinohino koe ʻi hono fai ʻo e ngaahi filí” [ʻi he Conference Report, Apr. 1996, 22; pe Tūhulu, Mē 1996, 17]. ʻE fie maʻu ke ke fakaʻaongaʻi e fakaʻuhinga ko ʻení ke tokoni ki he kau akó ke mahino ʻa e faʻahinga tefitoʻi moʻoni ʻokú ke fie maʻu ke nau hiki heʻenau lisí.)

ʻOku hā he saati hoko haké ha founga ʻe taha ke tataki ʻaki e ʻekitivitī ko ʻení. Te ke lava ʻo hiki ia he palakipoé pea fokotuʻu ange ki he kau akó ke nau fakaʻaongaʻi ia ko ha sīpinga ke nau tā mei ai haʻanau saati pē ʻanautolu ʻi ha pepa. Hiki ʻa e ʻuluaki ngāué mo e tefitoʻi moʻoni (ki he Mōsaia 21:13–14) ke fakaʻaliʻali ki he kau akó e founga hono fakakakato ʻo e sātí. Hili iá pea poupouʻi kinautolu ke kumi e ngaahi ngāué ʻi he lahi taha te nau lavá pea tohiʻi ha tefitoʻi moʻoni ki he ngāue takitaha.

Mōsaia 21:13–19; 24:9–16

Ngāue Naʻe Fai ʻe he Kau Nīfaí

Tefitoʻi Moʻoní

Naʻa nau fakavaivaiʻi kinautolu pea nau tangi lahi ʻaupito ki he ʻOtuá (vakai, Mōsaia 21:13–14).

ʻOku tali ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi lotu ʻa kinautolu ʻoku tautapa kiate Ia ʻi he loto fakatōkilaló.

Naʻa nau kātaki (vakai, Mōsaia 24:16).

Ngaahi ngāue kehe naʻe ʻilo ʻe he kau akó

Hili hano maʻu ʻe he kau akó ha taimi feʻunga ke ako mo fakalaulauloto ai, fakaafeʻi kinautolu ke nau vahevahe ʻa e ngaahi ngāue mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻa nau hikí. ʻOange hanau faingamālie ke nau fakamatala ai ki ha ngaahi taimi naʻa nau moʻui ʻaki ai e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení pea tāpuekina ai kinautolu ʻe he ʻEikí. Fakaʻosi ʻaki hoʻo fakamoʻoni he ʻikai ke tau lava ʻo fakatauʻatāinaʻi kitautolu ʻiate kitautolu pē mei he pōpula fakalaumālié pea mo ʻetau fie maʻu ko ia ʻo e ʻaloʻofa taʻefakangatangata ʻa e ʻEikí mo ʻEne ʻofa ke huhuʻi kitautolú.

Mōsaia 23–24. ʻOku Siviʻi ʻe he ʻOtuá ʻEtau Kātakí mo ʻEtau Tuí

Fakamanatu ange ki he kau akó naʻe ʻi ai e taimi naʻe puleʻi ai ʻa e kakai ʻo ʻAlamaá mo e kakai ʻo Limihaí ʻe he Tuʻi ko Noá. ʻAi ke lau ʻe he kau akó ʻa e fakatokanga ʻa ʻApinetai ʻi he Mōsaia 11:23–25. Naʻe toe foki mai ʻa ʻApinetai ʻi he ʻikai ke tokanga ʻa e kakaí ki he fakatokanga ko ʻení,. ʻAi ke lau ʻe he kau akó ʻene ngaahi leá ʻi he Mōsaia 12:1, 5. Ne toki fakatomala e kakai ʻo ʻAlamaá kimui, ka naʻa nau kei mamahi pē ʻi he ngaahi nunuʻa ʻo ʻenau fakafisi ko ia ke fakatomala kimuʻá.

Lau kotoa mo e kalasí ʻa e Mōsaia 23:21–24 mo e 24:10–16, pe tuku ke lau fakalongolongo pē ʻe he kau akó e ongo potufolofolá ni. Hili hono lau ʻe he kau akó ʻa e ngaahi vēsí, fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe mai ʻenau ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení. Kole ange ke nau toʻo mei he ngaahi potufolofola naʻe vahe angé ha ngaahi kupuʻi lea pea ke nau fakamatalaʻi foki ʻa e ngaahi ʻilo ʻoku nau maʻú ʻi heʻenau lea pē ʻanautolu.

  • Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi kavenga ʻoku ala fua ʻe he kakaí ʻi he ʻahó ni? Ko e hā ʻokú ke pehē ai ʻoku faingofua ange hono fua ʻetau ngaahi kavengá ʻi he taimiʻoku tau fakavaivai loto fiefia ai ki he finangalo ʻo e ʻEikí?

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻoku “tāpuakiʻi ʻe he ʻEikí [Hono] kakaí ʻi honau ngaahi faingataʻaʻiá? (Mōsaia 24:14).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakamanatuʻi ha taimi naʻe tāpuakiʻi ai kinautolu ʻe he ʻEikí ʻi honau ngaahi faingataʻaʻiá. Kapau ʻe feʻunga pea kole ange pe ʻe fie vahevahe ʻe ha niʻihi ha ngaahi meʻa naʻa nau aʻusia.

Lau e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

“ ʻE lava pea ʻe lahi fau ʻa e ngaahi taimi faingataʻa ʻi he moʻuí. Neongo ia, ko e laumālie ko ē ʻe haʻu kia Kalaisí, ʻa ē ʻokú ne ʻiloʻi Hono leʻó, pea feinga ke fakahoko ʻa ia naʻá Ne faí, ʻokú ne maʻu ha ivi, ʻo hangē ko e lau ʻa e himí, ʻ ʻoku mahulu atu mei [hono] iví,’ [“ ʻEiki, Te u Muimui Atu,” Ngaahi Himí, fika 127].

“Siʻi [kāinga], tatau ai pē pe ko e hā ho faingataʻaʻiá, kātaki ʻoua naʻá ke foʻi pea kātaki ʻo ʻoua naʻá ke tukulolo ki he manavaheé. …

“Kapau ʻokú ke taʻelata, kātaki ʻo ʻiloʻi te ke lava pē ʻo maʻu ha fakafiemālie. Kapau ʻokú ke loto foʻi, kātaki ʻo ʻiloʻi te ke lava ʻo maʻu ha ʻamanaki lelei. Kapau ʻokú ke ongoʻi loto vaivai, kātaki ʻo ʻiloʻi ʻe lava pē ke fakamālohia koe. Kapau kuó ke kafo, kātaki ʻo ʻiloʻi ʻe lava pē ʻo faitoʻo koe” (ʻi he Conference Report, Apr. 2006, 71–72; pe Liahona, Mē 2006, 70–71).

  • Te ke lava fēfē ʻo fakahā ʻa e kātakí lolotonga e ngaahi faingataʻa?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke fakatokangaʻi ai ʻa e toʻukupu fakamālohia ʻo e ʻOtuá ʻi hoʻo moʻuí?

Poupouʻi e kau akó ke nau falala ki he mālohi, fakafiemālie, mo e natula fai fakamoʻui ʻo ʻetau Tamai ʻi Hēvaní mo Sīsū Kalaisí.

Paaki