‘Inisititiuti
Vahe 17


Vahe 17

ʻĪnosi–Ngaahi Lea ʻa Molomoná

Talateú

Mahalo pē kuo ʻosi ʻiloʻi lelei ʻe hoʻo kau akó ʻa e fakamatala ki he lotu ʻa ʻĪnosi ʻi he ʻaho kakato mo e pō kakató. Te ke lava ʻo tokoni ke toe fakaloloto ange ʻa e mahino ʻoku nau maʻu ki he talanoá ni. ʻI heʻenau lau mo aleaʻi iá, ʻe lava ke nau ako ai ʻo kau ki he ngaahi feinga mo e ngaahi tōʻonga ʻe lava ke toe mahuʻingamālie ange ai ʻenau ngaahi lotú. Te nau lava foki ʻo toe sio ki he kaunga lelei ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakaleleí ki heʻenau moʻuí.

ʻOku fakamatala ʻi he tohi ʻa Seilomí, ʻAmenaí, mo e Ngaahi Lea ʻa Molomoná ki he faingataʻaʻia ʻa e niʻihi ʻo e kau Nīfaí koeʻuhí ko ʻenau fili ke ʻoua naʻa nau muimui ʻi he ngaahi akonaki ʻa e kau palōfitá. Te ke lava ʻo tokoniʻi e kau akó lolotonga hoʻo akoʻi kinautolú ke nau vakai ki hono ʻomai ʻe he falala ki he ʻEikí mo ʻEne kau palōfitá ʻa e melinó ʻi he taimi ʻo e ʻahiʻahí mo e faingataʻá.

Ngaahi Tokāteline mo ha Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni

  • ʻI heʻetau maʻu ha fakamolemole ʻo ʻetau ngaahi angahalá ʻo fakafou ʻi he tui kia Kalaisi mo e mālohi fai fakamoʻui ʻo ʻEne Fakaleleí, ʻoku tau holi ke tokoniʻi mo e niʻihi kehé ke maʻu honau fakamoʻuí (vakai, ʻĪnosi 1:5–27).

  • ʻI he taimi ʻe niʻihi kuo pau ke fakatokanga ʻa e kau takí ʻi he founga māsila ke fakaʻaiʻai e kakaí ke nau fakatomala (vakai, ʻĪnosi 1:22–23; Seilomi 1:10–12; Ngaahi Lea ʻa Molomona 1:15–18).

  • ʻE faipoupoua mo tataki e Kāingalotu faivelengá ʻi he taimi ʻo e ʻahiʻahí mo e faingataʻá ʻi heʻenau fakafanongo ki he kau palōfitá (vakai, ʻAmenai 1:12–19).

  • ʻOku ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻa e meʻa kotoa pē ʻa ia ʻe hokó (vakai, Ngaahi Lea ʻa Molomona 1:1–9).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻĪnosi 1:2–15. Ko e Lotú Ko e Fetuʻutaki Fakalaumālie mo e ʻOtuá

Kole ki he kalasí ke nau talaatu ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku nau ʻilo kau kia ʻĪnosí. ʻE ala kau e ngaahi meʻá ni he ngaahi talí:

  1. Ko e foha ia ʻo Sēkope, ko e mokopuna ʻo Līhai, ko e ʻilamutu ʻo Nīfai.

  2. Ko ha tangata angatonu ia.

  3. Naʻá ne lotu he ʻaho mo e pō kakato.

  4. Naʻe fakapapauʻi ange ʻe he leʻo ʻo e ʻEikí kiate ia kuo fakamolemoleʻi ʻene ngaahi angahalá.

  5. Naʻá ne lotua e lelei ʻa e niʻihi kehé.

Fakatauhoa e kalasí. ʻAi ke lau ʻe he ngaahi hoá ʻa e ʻĪnosi 1:1–5 pea nau ngāue fakataha ke kumi e ngaahi ngāue mo e ngaahi tōʻonga ʻokú ne ʻai ke mahuʻingamālie ʻa e lotú. Ka hili pē ha ngaahi miniti siʻi pea kole ki he kau akó ke nau vahevahe mai e ngaahi meʻa naʻa nau maʻú.

Hiki e ngaahi tali ʻa e kau akó he palakipoé. Fakaafeʻi e kau akó ke nau takitaha hiki e ngaahi tefitoʻi moʻoni mei he fealēleaʻaki ko ʻení, ʻa ia ʻe tokoni ke fakalakalaka ai ʻenau ngaahi lotu fakatāutahá. Ke maʻu ha toe ngaahi ʻilo, vakai ki he lea ʻa ʻEletā Lōpeti D. Heili mo ʻEletā Niila A. Mekisuele he peesi 149–50 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.

ʻĪnosi 1:5–27. ʻI Heʻetau Maʻu ha Fakamolemole ʻo ʻEtau Ngaahi Angahaláʻo fakafou ʻi he Tui kia Kalaisí mo e Mālohi Fai Fakamoʻui ʻo ʻEne Fakaleleí, ʻOku Tau Holi ke Tokoniʻi e Niʻihi Kehé ke Maʻu Honau Fakamoʻuí

Tā e fakatātā ko ʻení he palakipoé:

Holi ke fakamoʻui ʻa e niʻihi kehé

Fakamolemoleʻi ʻo ʻetau ngaahi angahalá ʻi he Fakaleleí

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e ʻĪnosi 1:5–8.

  • Ko e hā e ngaahi ongo naʻe ʻiloʻi ai ʻe ʻĪnosi kuo hoko kiate ia ʻa e mālohi fai fakamaʻa ʻo e Fakaleleí?

  • ʻE lava fēfē ke tau ongoʻi ʻa e mālohi tatau ʻi heʻetau moʻuí?

ʻAi ke lau ʻe ha tokotaha ako ʻa e ʻĪnosi 1:9–12.

  • ʻI he ongoʻi pē ʻe ʻĪnosi kuo fakamolemoleʻi ia ʻi he Fakaleleí, ko hai leva naʻá ne toe fakakaukau ki aí?

  • Ko e hā ʻokú ke pehē ai naʻe kamata ke ne fakakaukau ki he niʻihi kehé?

  • ʻE tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he sīpinga ko ʻení?

Fakamatala ange ko e taimi ʻoku fakamaʻa pea mo liliu kitautolu ʻi he Fakaleleí, ʻoku tau mateuteu lelei ange leva ke tokoniʻi e niʻihi kehé.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe mai ha sīpinga ʻo kinautolu ʻoku hā mei heʻenau moʻuí ʻa e holi ki he lelei fakalaumālie ʻa e niʻihi kehé. Fakatukupaaʻi e kau akó ke nau fekumi ki ha ngaahi tāpuaki fakatāutaha ʻo fakafou ʻi he mālohi ʻo e Fakaleleí pea nau toki tokoni leva ki he niʻihi kehé ke nau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ko iá.

ʻĪnosi 1:22–23; Seilomi 1:10–12; Ngaahi Lea ʻa Molomona 1:15–18. Taimi ʻe Niʻihi Kuo Pau ke Fakatokanga ʻa e Kau Takí ʻi he Founga Māsila ke Fakaʻaiʻai e Kakaí ke Nau Fakatomala

Fakaʻaliʻali ha ngaahi fakatātā ʻoku nau fakahā mai ha ngaahi fakatokanga. (ʻE kau heni ʻa e ngaahi fakaʻilonga hala ki he fefonongaʻakí, fakatokanga ki ha ngaahi meʻa ʻoku kona, mo e hā fua.)

  • Ko e hā ʻoku ʻomai ai e ngaahi fakatokanga ko ʻení kiate kitautolú?

  • Ko e hā nai e ngaahi nunuʻa ʻo e taʻetokanga ki ha fakatokanga?

Kole ki he kau akó ke lau ʻa e ʻĪnosi 1:22–23.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e “kia kekeva”? Kapau te tau fakatokangaʻi ʻoku tau maʻu e ʻulungāanga ko ʻení, ko e hā te tau lava ʻo fai ke tau liliu aí?

Kole ki he kau akó ke lau ʻa e Seilomi 1:10–12.

  • Ko e hā ʻokú ke pehē ai ʻe kei lava pē ke faivelenga mo kātaki fuoloa ha kau taki mo e kau faiako ʻe niʻihi, neongo ʻa e ʻikai ke tali ʻe he kakaí ʻenau pōpoakí?

Kole ki he kau akó ke lau ʻa e Ngaahi Lea ʻa Molomona 1:15–18.

  • ʻOku ʻuhinga nai ki he hā ʻa e lea ʻaki e ngaahi folofola ʻa e ʻOtuá ʻi he mālohi mo e mafaí? Ko e hā ʻoku faʻa fie maʻu ai he taimi ʻe niʻihi ke lea māsilá?

  • Ko e hā ha ngaahi fakatokanga mahino kuo fai mai ʻe hotau kau takí kiate kitautolu?

  • ʻE lava fēfē ke tau lau ʻa e ngaahi fakatokanga māsilá ko hono fakahā ia ʻo e ʻofá?

Poupouʻi e kau akó ke nau tokanga ki he ngaahi fakatokanga mei he kau palōfitá, kau taki lakanga fakataulaʻeiki fakalotofonuá , mo e ngaahi mātuʻá, ʻa ia ʻoku nau fie maʻu ʻa e leleí maʻanautolu.

ʻAmenai 1:12–19. ʻE Faipoupoua mo Tataki e Kāingalotu Faivelengá ʻi he Taimi ʻo e ʻAhiʻahí mo e Faingataʻá ʻi Heʻenau Fakafanongo ki he Kau Palōfitá

Kimuʻa pea fai e kalasí, hanga ʻo teuteuʻi e ngāue ko ʻení he palakipoé pe ʻi ha laʻipepa tufa maʻá e tokotaha ako takitaha:

  1. Ko e fē e fonua naʻe ʻiloʻi ʻe Mōsaia mo hono kakaí?

  2. Ko e hā nai e meʻa naʻe maʻu ʻe Mōsaia ne fakatupu ai e fiefia ʻa e kakai ʻo Seilahemalá, ʻa ia ko e hako ʻo Mūlekí?

  3. Ko e haʻu e kakai ʻo Seilahemalá mei fē?

  4. Ko e hā e meʻa naʻe hoko ki he lea ʻa e kakai ʻo Seilahemalá?

  5. Ko hai nai naʻe hoko ko e tuʻi ki he kau Nīfaí mo e kakai ʻo Seilahemalá fakatouʻosi?

  1. VETEVETEKI

  2. Selusalema

  3. Mōsaia

  4. Ngaahi Lauʻi Peleti Palasá

  5. Seilahemala

Kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo pē ʻa e ʻAmenai 1:12–19. Fakaafeʻi kinautolu ke nau fakakakato e ngāue he palakipoé pe ʻi heʻenau ʻū laʻipepa tufá lolotonga ʻenau laú, pea fakatauhoa ʻa e ngaahi fehuʻí mo e ngaahi mataʻitohi ʻoku nau hoá. Hili haʻanau maʻu ha taimi feʻunga, mou vakaiʻi taimi nounou pē ʻa e ngaahi tali tonú. (1–I, 2–H, 3–E, 4–A, 5–F.)

  • Naʻe anga fēfē hono faipoupoua mo tataki ʻo e Kāingalotu faivelenga naʻe muimui ʻia Mōsaiá mei he faingataʻá ki he maomaonganoá?

  • Naʻe tokoniʻi fēfē ʻa e kakai ʻo Seilahemalá mei he kui fakalaumālié ʻi he aʻu atu ʻa e kakai ʻo Mōsaiá?

  • ʻOku ʻi he 1 Nīfai 4:13 ʻa e fakamatala ʻa e ʻEikí ki hono ʻuhinga naʻe fie maʻu ai ke tāmateʻi ʻe Nīfai ʻa Lēpani pea ʻave ʻa e ʻū peleti palasá. ʻOku fekauʻaki fēfē ʻa e veesi ko ʻení mo e ʻAmenai 1:14–17? (Koeʻuhí naʻe ʻikai ʻomi ʻe he kakai ʻo Seilahemalá haʻanau lekooti mo kinautolu, naʻe fakaʻau ʻo kovi ʻa ʻenau leá pea kuo mole ʻenau tui ki he ʻOtuá. Ko ha puleʻanga ia naʻe fakaʻauʻau hifo mo kamata ke ʻauha ʻi he taʻetuí. Naʻa nau fiefia ʻi heʻenau mamata naʻe maʻu ʻe he kakai ʻo Mōsaiá ha lekooti ʻo e kau Siú ʻi he ngaahi lauʻi peleti palasá.)

Fakamatalaʻi ʻoku ʻikai fakapapauʻi mai ʻe he talangofua ki he faleʻi ʻa e palōfitá te tau hao mei he ngaahi faingataʻa kotoa ʻo e moʻuí. Ka ʻi heʻetau muimui ʻi he palōfitá, ʻe lava ke tau fakapapauʻi ʻoku tau ʻi he hala malu tahá pea ʻe tokoniʻi kitautolu ʻi he ngaahi ʻahiʻahí.

Lau mo e kalasí ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 21:4–6.

  • Ko e hā ʻe lava ai ke tau tui ki he faleʻi ʻa e palōfitá?

  • Ko e hā ha ngaahi founga kuo tokoniʻi ai koe ʻe ha faleʻi mei he palōfitá ʻi ha ngaahi taimi faingataʻa?

ʻAmenai 1:25–26. “ ʻOatu Homou Laumālié Kotoa ko ha Feilaulau kiate Ia”

ʻAi ke sio e kau akó ki he ʻuluʻi fakamatala ki he ʻAmenai 1 ke fakapapauʻi pe ko e toko fiha naʻa nau tokoni ki hono hiki ʻo e tohí ni. Fakamahinoʻi ange ko e tokotaha hono nimá, ʻa ʻAmalekai, naʻá ne tokoni fakamuimuitaha ki hono hiki ʻo e ngaahi lauʻi peleti iiki ʻa Nīfaí pea naʻá ne hiki ʻo laka hake he vaeuá ʻa e tohi ʻa ʻAmenaí (vakai, ʻAmenai 1:12–30).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻAmenai 1:25–26. Fakahinohino kinautolu ke nau laineʻi (pe hiki fakaholoholo ʻi ha laʻipepa mavahe) ʻa e ngaahi enginaki mo e faleʻi naʻe fai ʻe ʻAmalekaí. Hili hono ʻoange ha taimi feʻunga ki he kau akó, fakaafeʻi kinautolu ke nau vahevahe mai e meʻa naʻa nau maʻú.

  • Ko e hā ʻa e mahuʻinga ʻokú ke ʻiloʻi ʻi he toutou fakaafe ko ia ke “haʻú”?

  • Ko e hā e meʻa ʻokú ke ongoʻi ʻoku fetuʻutaki ai ʻa e haʻu kia Kalaisí mo hono ʻoatu hotau “laumālié kotoa ko ha feilaulau kiate iá”?

Vahevahe ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEselā Tafu Penisoni (1899–1994), ko e Palesiteni hono 13 ʻo e Siasí:

“ ʻOku ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻiate kitautolu. ʻOkú Ne tokangaʻi kitautolu. ʻOkú Ne finangalo ke tau lavameʻa. ʻE ʻi ai ʻa e ʻaho te tau ʻiloʻi ai naʻe ʻikai ha meʻa te Ne tuku taʻefakahoko maʻá e lelei taʻengata ʻa e tokotaha kotoa pē ʻo kitautolu. … Ko hotau kuongá ʻeni ke fakahā ai ʻa e meʻa ʻoku tau lavá—ʻa e moʻui mo e feilaulau ʻe lava ke tau fakahoko fakaʻaho, fakahoua, ʻi he taimi pē ko iá maʻá e ʻOtuá. Kapau te tau foaki ʻetau moʻuí kotoa, te tau maʻu Haʻaná kotoa mei he tokotaha maʻongoʻonga tahá” (“Jesus Christ—Gifts and Expectations,” Ensign, Dec. 1988, 6).

Ko e hā kuo pau ai ke tau ʻoatu hotau “laumālié kotoa” ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e fakamoʻuí?

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau fakalongolongo ki ha meʻa ʻe lava ke nau feilaulauʻi ʻi he uiké ni ke kakato ange ai ʻenau haʻu ki he ʻOtuá. Fakamoʻoni ki he ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu mei hono tali ʻo e fakaafe ʻa e ʻEikí ke haʻu kiate Iá.

Ngaahi Lea ʻa Molomona 1:1–9. ʻOku ʻAfioʻi ʻe he ʻEikí ʻa e Meʻa Kotoa pē ʻA ia ʻe Hokó

Fakaafeʻi e kau akó ke nau kumi ʻa e ngaahi ʻaho ʻoku fehoanaki mo e tohi ʻa ʻAmenaí pea mo e Ngaahi Lea ʻa Molomoná pea fakatokangaʻi ʻa e faikehekehe ʻi he taimi naʻe hiki ai e tohi ʻa ʻAmenaí pea mo e taimi naʻe hiki ai e Ngaahi Lea ʻa Molomoná. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi he Ngaahi Lea ʻa Molomoná ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi fakamatala ʻa Molomona kau ki heʻene fakatahatahaʻi ʻa e ngaahi lekooti toputapu ʻo hono kakaí.

Kole ki ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau lau ʻa e Ngaahi Lea ʻa Molomona 1:1–9, ʻo taki veesi ʻe taha pe ua ʻa e tokotaha.

  • Ko e hā e meʻa naʻe ongoʻi ʻe Molomona ke fai ʻaki ʻa e ngaahi peleti iiki naʻá ne ʻiló? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Ko e hā ha meʻa naʻe hoko ʻi he hisitōlia ʻo e Siasí ʻokú ne fakatātaaʻi mai hono ʻuhinga naʻe ueʻi ai ʻe he ʻEikí ʻa Molomona ke ne tānaki atu ʻa e lekōtí ni he taimi ko ʻení?

Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e talateu ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 10.

  • Naʻe maluʻi fēfē ʻa Siosefa Sāmita mo e Tohi ʻa Molomoná ʻe hono fakakau atu ko ia e Molomona ʻa e ngaahi peleti iiki ʻa Nīfaí? Kuo faitāpuekina fēfē kitautolu ko e tupu mei hono fakakau ʻe Molomona ʻa e ngaahi lauʻi peletí ni?

Poupouʻi e kau akó ke nau valivali pe fakaʻilongaʻi ʻa e kupuʻi lea “ ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻa e meʻa kotoa pē ʻa ia ʻe hokó” ʻi he Ngaahi Lea ʻa Molomona 1:7.

  • ʻOku tokoniʻi fēfē koe ʻe hoʻo ʻiloʻi ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻa e meʻa kotoa peé? ʻE takiekina fēfē ʻe he mahino ko ʻení ʻa ʻetau tui ki he ʻEikí mo ʻEne palani maʻatautolu takitahá?

ʻAi e kau akó ke nau sio ki he lea ʻa ʻEletā Niila A. Mekisuele he peesi 154–55 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe mai ʻa e ngaahi meʻa kuo nau aʻusia kuó ne tokoniʻi ai kinautolu ke nau fakatokangaʻi ʻoku ʻafioʻi ʻe he Tamai Hēvaní ʻenau ngaahi fie maʻu ki he kahaʻú. Te ke lava foki ʻo vahevahe ʻa e ngaahi ongo ʻokú ke maʻu ki hoʻo mamata ki he ngaahi founga hono tomuʻa ʻafioʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e meʻa kotoa pē ʻi hoʻo moʻuí.

Paaki