Ngaahi Tohi Lēsoni Palaimelíi mo e Taimi Fevahevaheʻakí
Lēsoni 44: Ko Paulá ko e Faifekau


Lēsoni 44

Ko Paulá ko e Faifekau

Taumuʻá

Ke poupouʻi ʻa e kiʻi tamasiʻi pe taʻahine kotoa pē ʻi he taimí ni ke ne hoko ko ha faifekau pea mo vahevahe ʻa e ongoongoleleí mo e niʻihi kehé.

Teuteú

  1. Ako ʻi he faʻa lotu ʻa e Ngāue 22:17–30; 23:10–24, 31–33; pea mo e 26:1–2, 22–29. Hili iá peá ke ako hoʻo lēsoní pea ke fili pe ʻe anga fēfē haʻo fiemaʻu ke akoʻi ki he fānaú ʻa e fakamatala ʻa e folofolá. (Vakai, “Teuteu Hoʻo Lēsoní,” vi, pea mo e “Faiako mei he Folofolá,” viii.)

  2. Laukonga ʻoku tānaki atu: Ngāue 19–26 (ko e kakato ʻo e fakamatalá.)

  3. Fili ʻa e ngaahi fehuʻi ke aleaʻí mo e ngaahi ʻekitivitī fakatupulaki ko ia ʻe fakakau mai ai ʻa e fānaú mo tokoni lelei taha ke nau aʻusia ʻa e taumuʻa ʻo e lēsoní.

  4. Nāunau ʻoku fie maʻú:

    1. Tohi Tapu pe Fuakava Foʻou ke taki taha ʻa e fānaú.

    2. Ko e siate naʻe fakamatalaʻi ʻi he ʻekitivitī ke takiakiʻi ʻaki e tokangá (pe ko haʻo tā ia ʻi he palakipoé)

Fokotuʻu ki he Founga Fai ʻo e Lēsoní

Fakaafeʻi ha taha ke ne fai ʻa e fua lotú.

ʻEkitivitī ke Takiakiʻi ʻAki e Tokangá

Fehuʻi ange ko e hā e meʻa ʻoku nau manatuʻi ʻo kau Paula mei he ngaahi lēsoni naʻe toko ʻosí. (Fakamanatu kia kinautolu naʻe liliu hono hingoá meia Saula.) Fakamanatu ki he fānaú naʻe ui ʻa Paula ʻe he ʻEikí ke ne hoko ko ha faifekau pea mo ha fakamoʻoni makehe kia Sīsū Kalaisi (vakai, Ngāue 13:2; 20:24). Naʻá ne fakamoleki ʻa e toenga ʻo ʻene moʻuí ʻi he ngāue fakafaifekaú.

Kapau ʻokú ke maʻu ha tatau ʻo e Fakahinohino ʻo e Folofolá, tuku ki he fānaú ke nau huke ki he mape 6 mo e 7 pea fakaʻaongaʻi honau tuhú ke fakatotoloʻaki ʻa e ngaahi feituʻu naʻe fononga holo ai ʻa Paula ʻi heʻene ngāue fakafaifekaú. (Tokoniʻi ke nau puʻaki ʻa e hingoa ʻo e ngaahi feituʻú.) Fakamatalaʻi ko ha niʻihi tokosiʻi pē ʻo e Kakai Siu ʻi Selusālemá pea pehē ki honau kaungāfonuá naʻa nau ʻosi fanongo ʻo kau kia Sīsū Kalaisi ʻi he taimi ko ia naʻe ului ai ʻa Paulá. Ko e foʻi fononga ʻe fā ʻa Paula ʻi heʻene ngāue fakafaifekaú naʻá ne aʻu ia ki he kakai Siú pea pehē ki he kau Senitailé. Naʻe ʻikai foki ke ʻilo ʻa e kakai Senitaile ko ʻení ki he Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisi. Naʻa nau hū kinautolu ia ki he ngaahi ʻotua loi mo e ngaahi ʻaitoli. Naʻe malangaʻi ʻe Paula ʻa e ongoongoleleí ʻi he feituʻu kotoa pē naʻá ne ʻalu aí.

Tā ha fakatātā pe siate ʻoku meimei tau mo e ngaahi meʻa ko ʻení ʻi he palakipoé:

ʻĪmisi
stairs

ʻEkitivitī ke Takiakiʻi ʻAki e Tokangá

  • Naʻe founga fēfē ʻa e teuteu ʻa Paula ke ne hoko ko e faifekaú?

Hiki ʻa e ngaahi tali ʻa e fānaú ʻi he sitepu ʻoku kamata meia Paula ki he Faifekaú. Manatuʻi ke fakakau atu ki ai ʻa e ngaahi fakakaukau ʻo hangē ko e fakatomalá, tui kia Sīsū Kalaisí, naʻe papitaiso, maʻu mo e meʻa-foaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ako ʻa e ongoongoleleí, pea moʻuiʻaki ʻa e ongoongoleleí.

Fakamatala ʻa e Folofolá

Akoʻi ki he fānaú ʻa e fakamatala ki he meʻa naʻe hoko kia Paula hili ʻa ʻene ngāue fakafaifekau hono tolú. (Ko e fokotuʻu ki he founga akoʻi ʻo e folofolá, vakai, “Faiako mei he Folofolá,” viii.) Fakamatalaʻi ange ko e ʻaʻahi fakaʻosi ʻeni ʻa Paula ki Selusālemá, pea lolotonga ʻa ʻene ʻi aí naʻe feinga ʻa e kakai Siu naʻe ʻikai te nau tui kia Sīsuú ke tāmateʻi ia. Pea koeʻuhí ko e tangataʻi fonua Loma ia, naʻá ne foki ai ki he kau taki ʻo e Kakai Loma ʻi Selusālema pea mo Sesaliá ke nau maluʻi ia. Naʻa nau maluʻi ia ʻaki haʻane hoko ko ha pōpula Loma pea nau ʻave atu ia ki Loma ke fai hono fakamāuʻí. (ʻE akoʻi ʻi he lēsoni 45 ʻa e fakamatala ʻo e fononga ʻa Paula ki Lomá.) Fakamatalaʻi ko e faingamālie kotoa pē naʻe maʻu ʻe Paula lolotonga ʻa hono fakamāuʻí naʻá ne fakamoʻoniʻi ai ʻa Sīsū Kalaisi.

Ngaahi Fehuʻi ke Aleaʻi pea mo Fakaʻaongaʻí

Ako ʻa e ngaahi fehuʻi mo e ngaahi fakamoʻoni folofola ko ʻení ʻi he teuteu hoʻo lēsoní. Peá ke fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi fehuʻi ko ia ʻokú ke ongoʻi ʻe tokoni lelei taha ki he fānaú ke mahino kia kinautolu ʻa e folofolá pea mo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻi heʻenau moʻuí. ʻE tokoni haʻo lau mo aleaʻi mo hoʻo fānaú ʻa e folofolá koeʻuhí ke nau maʻu ha ʻilo fakafoʻituitui ʻoku lahi angé.

Ngaahi Fehuʻi ke Aleaʻi pea mo Fakaʻaongaʻí

  • Ko e hā hono ʻuhinga naʻe ʻita ai ʻa e Kakai Siú ʻia Paulá? (Ngāue 22:17–21.) Tokoni ke mahino kia kinautolu naʻe fakamoʻoniʻi ʻe Paula ʻa e visione meia Sīsū Kalaisi ki he kakai ko ia naʻe ʻikai te nau tui kia Sīsuú. Ko e hā hono ʻuhinga naʻe ʻikai lavea ai ʻa Paulá? (Ngāue 22:24, 29.)

  • Naʻe fakangofua ʻe he ʻeikitaú ʻa Paula ke ne fai ha fakamatala ʻi he ʻao ʻo e kakai Siú, pea naʻe toe feinga foki ʻa e kakai Siú ke tāmateʻi ia koeʻuhí ko ʻene fakamoʻoní. (Ngāue 23:10.) Naʻe founga fēfē hono fakahā ʻe Paula ʻa e loto-toʻa mo ʻene tuí ʻi he taimi ko ʻeni ʻo e fakatangá? Ko e hā ha ongo te ke maʻu kapau ko koe naʻe ʻi he tuʻunga ko ʻeni ʻo Paulá?

  • Naʻe anga fēfē hono fakafiemālieʻi ʻe he ʻEikí ʻa Paulá? (Ngāue 23:11.) Ko e hā haʻo fakakaukau ki he ongo naʻe maʻu ʻe Paula ʻi heʻene ʻiloʻi he ʻikai ke tāmateʻi iá? ʻOku anga fēfē hono fakafiemālieʻi ʻe he ʻEikí pea mo tāpuakiʻi ʻa e kau faifekau ʻo e ʻahó ni?

  • Naʻe anga fēfē hono faʻufaʻu ʻe he kakai Siú ke tāmateʻi ʻa Paulá? (Ngāue 23:14–15.) Ko hai naʻá ne fakahaofi ʻa Paula mei he meʻa ko ʻení? (Ngāue 23:16.) Naʻe anga fēfē hono tokoniʻi ʻe he ʻeikitaú ʻa Paula ke ne holo mei he kakai Siú? (Ngāue 23:22–24.) Ko e hā hono ʻuhinga ʻokú ke fakakaukau naʻe fakahaofi ai ʻe he ʻEiki ʻa Paulá?

Fakamatalaʻi ko Filipé ko e kōvana Lomá ia, naʻá ne tauhi ʻa Paula ko e pōpula ʻi Sesalia ʻi ha taʻu ʻe ua kaeʻoua ke hoko ʻa Fesitō ko e kōvana foʻoú ia. Naʻe kole ʻe Paula ke fai ʻa hono fakamāú ʻi Loma, kā ki muʻa ke ne foki ki Lomá naʻá ne fakahā ange kia Fesitō mo e Tuʻi ko ʻAkilipá ʻa e talanoa ʻo ʻene uluí pea naʻá ne fakamoʻoniʻi ʻa Sīsū Kalaisi.

Ngaahi Fehuʻi ke Aleaʻi pea mo Fakaʻaongaʻí

  • Ko e hā e ongo naʻe maʻu ʻe Paula ʻi heʻene talanoa ki he Tuʻi ko ʻAkilipá? Ko e hā hongo ʻuhingá? (Ngāue 26:1–3.) Ko e hā e meʻa naʻá ne akoʻi ki he tuʻí pea mo Fesitoó? (Ngāue 26:22–23.)

  • Naʻe anga fēfē ʻa e tali ʻa Fesitō ki he fakamoʻoni ʻa Paulá? (Ngāue 26:24.) Naʻe anga fēfē ʻa e tali ʻa e tuʻi ko ʻAkilipá? (Ngāue 26:28.) Ko e hā e ngaahi ʻuhinga naʻe maʻu ʻe he Tuʻi ko ʻAkilipá naʻe ʻikai ai ke ne tali kakato ʻa e fakamoʻoni ʻa Paulá pea ke ne hoko ai ko e Kalisitiané? Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ʻokú ne taʻofi ai ʻa e kakai ʻo e ʻahó ni mei hono tali ʻa e ongoongoleleí?

  • Ko e hā e meʻa naʻá ne fakalototoʻaʻi ʻa Paula ke malanga ki he tuʻí pea mo e kōvaná? Fakamanatu ki he fānaú naʻe ui ʻa Paula ko ha fakamoʻoni makehe ia kia Sīsū Kalaisi pea mo maʻu ʻa e faingamālie kotoa pē ke fakamoʻoni kiate ia. Ko e fē ʻa e taimi te tau lava ʻo vahevahe ai ʻa ʻetau fakamoʻoni kia Sīsuú mo e niʻihi kehé? Ko e hā ha founga te mou teuteu ai ʻi he taimí ni ke mou hoko ko e kau faifekaú?

Aleaʻi ʻa e kupuʻi lea ko ʻeni ʻa Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoní:

“ ʻOku palani pea mo ʻamanaki atu ʻa e fānau tangata Palaimelí, ke nau ngāue fakafaifekau taimi kakato maʻá e ʻEikí. ʻOku teuteu ʻa e fānau fefiné ke ngāue fakafaifekau ʻo kapau ʻe ui ʻa kinautolu” (ʻi he Conference Report, Apr. 1989, p. 104; pe Ensign, May 1989, p. 82).

“ ʻIo … mou teuteu ʻi he taimí ni [ʻi hoʻo ke taʻu hivá, hongofulú, pe hongofulu mā tahá]. Hanga ʻo teuteuʻi fakatuʻasino, fakaʻatamai, fakasōsiale, pea mo fakalaumālieʻi koe. Talangofua maʻu ai pē ki he kau takí. Kamata fakahū haʻo paʻanga ki hoʻo ngāue fakafaifekaú ʻo kapau naʻe teʻeki ai ke ke fai ʻeni. Totongi hoʻo vahe hongofulú, pea mo maʻu ha fakamoʻoni ki he ongoongoleleí ʻaki haʻo ako pea mo lotu foki” (in Conference Report, Apr. 1985, p. 49; or Ensign, May 1985, p. 37).

Ngaahi Fehuʻi ke Aleaʻi pea mo Fakaʻaongaʻí

  • Ko e hā e ngaahi sītepu kuó ke ʻosi ʻave ʻa ia ʻokú ne teuteuʻi ai koe ke ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí? Ko e hā ha ngaahi sītepu te ke ʻave ʻi he kahaʻú?

Tā ha toe fakatātā ʻe taha ʻi he palakipoé pe ko ha siate ʻoku meimei tatau ki he fakatātā ko ē ʻoku fakaʻaoangaʻi ʻi he ʻekitivitī ke takiakiʻi ʻaki ʻe tokangá, ʻa ia ʻoku hiki ai ʻa e foʻi lea ko koe ʻoku ʻi fē ʻa Paula. Hiki ʻa e ngaahi tali ʻa e fānaú ʻi he ʻi he ngaahi sītepú ʻa ia ʻoku kamata meiate Koe ki he Faifekaú. Fakapapauʻi ke fakakau ai ʻa e ngaahi fakakaukau ʻo hangē ko e tui kia Sīsuú, papitaiso, maʻu ʻa e meʻa-foaki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, maʻu ʻa e lakanga taulaʻeikí (fānau tangatá), ako ʻo e ongoongoleleí, ako ʻo e folofolá, lotu, ʻalu ki he lotú, pea mo moʻuiʻaki ʻa e ongoongoleleí ʻi ʻapi, ʻi he ʻakó, pe ko ha feituʻu pē te ke ʻalu ki ai.

Ngaahi Fehuʻi ke Aleaʻi pea mo Fakaʻaongaʻí

  • Ko e hā ha ngaahi tāleniti pe tufakanga te ke lava ke fakatupulaki ʻi he taimí ni ʻa ia te ne tokoniʻi koe ke ke hoko ai ko ha faifekau lelei ange ki he ʻEikí?

  • Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku matuʻaki mahuʻinga ai ke ako ʻa e folofolá li he teuteu ko hono akoʻi ʻo e ongoongoleleí?

Fakahā mai ha ngaahi fakatātā ʻa e founga ʻoku hoko ai ʻa hoʻo teuteú ke ne tokoniʻi koe pē ko ha taha ʻokú ke ʻiloʻi ʻi hono vahevahe ʻa e ongoongoleleí. Poupouʻi ʻa e fānaú ke nau fakahā mai ha ngaahi meʻa naʻe hoko kia kinautolu pē ko honau ngaahi fāmilí naʻe lava ke nau maʻu ai ha faingamālie ke akoʻi ʻa e ongoongoleleí ki he niʻihi kehé. Pea kapau ʻoku ʻi ai ha kau papi ului ʻi hoʻo kalasí, mahalo te ke fie maʻu ke nau fakahā mai ʻa e founga naʻe tokoniʻi ai kinautolu ʻe he kau faifekaú pē niʻihi kehé ke nau ako pea mo maʻu ha fakamoʻoni ki he ongoongoleleí.

ʻEkitivitī Fakatupulaki

Te ke lava ke fakaʻaongaʻi ha taha pe lahi ange ʻo e ʻekitivitií ni ʻi he lolotonga ʻo e lēsoní pe ko hano vakaʻi, pe fakamatala fakanounou, pē ʻi hono tukupaá.

  1. ʻOange ki he fānaú taki taha ha laʻi pepa pea mo ha peni vahevahe pea mo tuku kia kinautolu ke nau tā ha niʻihi ʻo e ngaahi fetuʻú. Tuku ke nau hiki honau hingoá ʻi he konga ki lalo ʻo e laʻi pepá pea Faifekaú ʻo taupotu ki ʻolunga ʻi he laʻi pepá. Tuku ange ke nau hiki mai ʻa e ngaahi sītepu kuo nau ʻosi fakahokó pea mo ia ʻoku teʻeki ai ke nau faí ke nau hoko ai ko ha kau faifekau.

  2. Ngaohi ha tatau ke taki taha ʻa e fānaú ʻo e talaʻofa ʻa e ʻEikí ki he kau faifekaú ʻa ia ʻoku hā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:88. Aleaʻi ʻa e talaʻofa ko ʻení mo e fānaú pea mo poupouʻi kinautolu ke nau ia ʻi honau ngaahi ʻapí.

  3. Hivaʻi pe lau ʻa e ngaahi lea ʻo e “ ʻOku Ou Fakaʻamu ke Nau Ui Au Ke u ʻAlu ʻo Ngāue Fakafaifekau” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, p. 169), “Fanongo ko e ʻEikí ʻOku Ui” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, p. 176), or “We’ll Bring the World His Truth” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, p. 172).

Fakaʻosí

Fakamoʻoní

Fai ʻa hoʻo fakamoʻoní ʻoku finangalo ʻa e Tamai Hēvaní pea mo Sīsū ke teuteuʻi ʻa e fānaú ke akoʻi ʻa e ongoongoleleí kia kinautolu ʻi he taimí ni. Fakahā ange ko e taha ʻo e founga lelei taha ke fakahoko ai ʻení ko ʻetau moʻuiʻaki fakaʻaho ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

Laukonga ʻoku Fokotuʻu Atu ke Fai mei ʻApi

Fokotuʻu ke nau ako ʻa e Ngāue 23: 31–33 ʻi ʻapi ke hoko ia ko ha fakamanatu ʻo e lēsoni ko ʻení.

Fakaafeʻi ha taha ke ne fai ʻa e lotu tukú.

Paaki