Korasõkuéra Ojoapýva Ojuehe
Pendepy’aporã, poñangareko ha peporoporiahuvereko ramo, apromete peẽme pemopu’ãtaha umi jyva ikanjýva ha pemongueráta korasõkuéra.
Ñepyrũmby
Na hechapyrãipa umi descubrimiento científico imba’eguasúva, sapy’ante oñe’ispiraha mba’e hasy’ỹetévare, peteĩ manzana yvyramátagui je’áicha?
Ko ára, akompartise penendive decubrimiento oikoakue peteĩ tapiti aty muestra-gui.
Ary 1970-pe, investigador-kuéra ojapo peteĩ experimento ohecha hag̃ua dieta ijapóva korasõ hesãivare. Heta mése aja, omongaru hikuái peteĩ tapiti aty oñekontroláva, dieta orekóvape heta grása, ha orrevisa hikuái ipresiõ arterial, ikorasõ mba’apo ha ikolesterol.
Oñeha’arõháicha, heta umi tapiti ohechauka pe ijartéria ryepýpe oñembytyha depósito de grasa. Ha ndaha’éi kóva añónte! Umi investigador odescubri peteĩ mba’e naisentidopáiva. Opa tapitikuéra orekóramo jepe grasa ñembyaty, peteĩ grupo sopresarã oreko 60 por ciento pokãve ambuekuéragui. Ha’etékuri oma’ẽrõguáicha hikuái mokõi tapiti aty ojojogua’ỹva rehe.
Kóichagua rresultádo ikatu oipe’a científico-kuéragui topehýi. Mba’éicha ojehukuaa upéva? Peteĩ raza memékuri umi tapiti, Nueva Zelanda-gua, peteĩchaguaite aservo henétikogui. Enterovépe oñeme’ẽ peteĩchagua kantida peteĩ tembi’úguinte.
Mba’épa ikatu he’ise kóva?
umi rresultádopa ohundíra’e pe estudio? Oĩpa ra’e joavy pe experimento apopyrépe?
Umi científico oñeha’ã oikũmby ko rresultádo oñeha’arõ’ỹva!
Ipahápe, oñepyrũ hikuái oma’ẽ umi personal de investigación rehe. Ikatúpa umi investigador ojapo ra’e peteĩ mba’e omoambuéva pe rresultádo? Kóvape ojetypekávo, ha’ekuéra ohechakuaa opa umi tapiti sa’ive depósito de grása orekóva, oĩhague peteĩ investigadora ñeñangareko guýpe añónte. Ha’e omongarúkuri umi tapitípe tembi’u opavavépe oñeme’ẽvagui. Ha katu, peteĩ científico he’iháicha, “ha’e ningo tekove ipy’aporã ha oporohayhuetéva”. Ha’e omonagaru jave tapitikuérape, “ha’e oñe’ẽ, oñañua ha opokókuri hesekuéra. … ‘Ha’e ndaikatúi peicha’ỹ. Peichantevavoi ha’e’”.1
Ha’e ndaha’éi ome’ẽnteva tembi’u umi tapitípe. Ha’e ome’ẽ chupekuéra mborayhu!
Peteĩ ma’ẽme, ha’etékuri ndaikatuiha kóva ha’évo tuichaite joavy gueruha, ha katu umi investigador ndohechái ambue posibilida.
Upéicha rupi ojapo jey hikuái pe experimento—ko árape omaña porãvo opa ambue joavy rehe. Ohesa’ỹijóvo pe rresultádo paha, peichaite oiko jey! Umi tapiti oĩakue investigadora oporohayhúva ñeñangareko guýpe hesãieteve.
Umi científico oguenohẽ ko estudio resultado revista Scienceherakuãporãvape.2
Heta ary rire, ko experimento ojuhuakue ha’ete orekóva gueteri influencia comunidad médica-pe. Ojapo mbovy áño, Dr. Kelli Harding oguenohẽhague peteĩ libro hérava El efecto conejoojagarráva héra pe experimento-gui. Iñembopaha: “Ejagarra peteĩ tapiti heko resãi’ỹva. Eñe’ẽ hendive. Ejoko chupe. Eme’ẽ chupe mborayhu. … Pe joaju ojapókuri peteĩ diferencia. … Ipahápe”, ha’e ombopaha, “pe mba’e tuichave opokóva ñande salud rehe oreko heta que ver mba’éicha jajotrata, mba’éicha jaiko, ha mba’e ñapensa he’iseha ñañe humano-ha”.3
Peteĩ múndo secular-pe, umi puente ombojoajúva ciencia evanhélio añetegua rehe, sapy’ánte ha’ete imbovy ha mombyrýva ojuehegui. Upevére, Cristiano háicha, Jesucristo segiha, Santokuéra Ára Pahapeguápe, ko estudio científico resultado ha’ete iñintuitívova ñanemondýi rãngue. Chéve g̃uarã, kóva omoĩ ambue ladríllo py’aporã pyendápe, peteĩ evanheliopegua principio fundamental ha sanador ramo—principio ikatúva omonguera korasõkuéra, emocionalmente, espiritualmente, ha, ko’ápe ojehechaukaháicha, físicamente jepe.
Korasõkuéra Ojoapýva Ojuehe
Oñeporandúvo chupe, “Mbo’ehára, máva pe tembiapoukapy tuichavéva?” Salvador péicha mbohovái “ehayhu Ñandejára ne Tupãme ndepy’aite guive”, ha okontinua, “Ehayhu nde rapichápe nde rejehayhuháicha”.4 Pe Salvador mbohovái omombarete ñane rembiaporã yvagapegua. Peteĩ proféta ymaguare omandava’ekue “ndaiporiva’erãha ñorairõ ñande apytepekuéra, ha katu [ña]ma’ẽva’erãha tenonde gotyo … , ñambojoapývo [ñane] korasõkuéra joaju ha mborayhúpe peteĩva ambuévare”.5 Ñañehekombo’e avei pe “pu’aka térã influencia … oñemanteva’erãha … mba’erechakuaa ha tekomarangatu rupive, … py’aporã rupive, … aña’ỹme”.6
Che arovia ko principio orekoha aplicación universal opa Santokuéra Ára Pahaguápe: kakuaáva, huventu, ha mitãnguérape.
Kóva reheve ñane akãme, tañe’ẽmi directamente peẽme, ko’ág̃a ha’éva mitã Primaria-gua.
Peẽ peikuaáma voi imba’eguasuha tñandepy’aporã. Pene Primaria-gua purahéi kóro, “Che Añeha’ã Jesús-pe Ajogua hag̃ua”, ohekombo’e:
Ehayhu ambuekuérape Cristo nderahayhuháicha.
Eñeha’ã ehechauka py’aporã opa mba’e rejapóvape.
Kóva ha’égui Jesús ñanembo’éva,
Che asegise Ichupe.7
Péicharõ jepe, ikatu oĩ ára hasýva. Kóina peteĩ historia ikatúva penepytyvõ, peteĩ mitãkuimba’e Primaria-gua hérava Minchan Kim rehegua, Corea del Sur-gua. Ifamilia ojoaju Tupaóre ojapo séi áño rupi.
“Peteĩ ára escuela-pe, che kompañerokuéra oñembohory ambue alumno-re ohenóivo chupe apódo rupi. Ha’ete idegústova, upévare mbovy semána aja ajoaju hendiekuéra.
“Heta semána upe rire, pe mitãkuimba’e he’i chéve ha’e nopenáirõ jepe, umi ore ñe’ẽ olastimahague chupe, ha hasẽ opa pyharekue. Haimete che rasẽ he’ívo guare chéve. Ambyasyetereíkuri ha aipytyvõse chupe. Ambue ára, añemboja hese ha amoĩ che jyva ijati’y ári ha ajediskulpa hendive, ha’évo, ‘Ambyasy añete añembohory haguére nde rehe’. Ha’e oñakãity ohendúvo che ñe’ẽ, ha hesa henyhẽ tesaýgui.
“Ha katu ambue mitãkuéra oñembory gueteri hese. Upérõ che mandu’a mba’e añemoaranduva’ekuére Primaria clase-pe: eiporavo pe oĩporãva. Upévare ajerure che kompañerokuérape anive hag̃ua oñembohory. Hetave oiporavo noñemoambuei hag̃ua, ha ipochy hikuái chendive. Ha katu peteĩ ambue mitãkuimba’e he’i avei ombyasyhákuri, ha ore mbohapýgui oiko oñoangirũete.
“Jepeve oĩ gueteri oñembohorýva hese, ha’e oñeñanduporãvékuri ore roĩ haguére hendive.
“Che aiporavo pe oĩporãva aipytyvõ rupi peteĩ angirũ oikotevẽvape”.8
Ndaha’éipa kóva peteĩ ehémplo porã peẽme g̃uarã, peñeha’ã hag̃ua pejogua Jesús-pe?
Ko’ág̃a, hombre joven ha mujer joven-pe g̃uarã, pekakuaávo pehóvo, ambuekuérare ñembohory ikatu ogueru mba’e ivaietevéva. Ansieda, depresiõ, ha mba’e ivaivéva akóinte ou akóso ndive. “Akóso ndaha’éirõ jepe mba’e pyahu, umi red social ha tecnología ogueraha pe akóso peteĩ nivel pyahúpe. Ha’e peteĩ amenása oĩ meméva ha tapiaguáva—pe akóso cibernético”.9
Hesakã ningo, pe aña oiporuha kóva ombyai hag̃ua pene ñemoñare. Ndaipóri tenda kóvape g̃uarã pende ciberespacio, vencindário, escuela, quórum térã clase-pe. Pejapomína opa mba’e ikatúva pemoporãve ha isegurove hag̃ua ko’ã tenda. Pema’ẽnterõ térã peike ra’e oimeraẽ ko’ãvape, che ndaikuaái ñemoñe’ẽ porãve Elder Dieter F. Uchtdorf ome’ẽakuégui:
“Ojetratárõ jeja’e’ỹ, ñe’ẽ rei, jehechakuaa’ỹ, ñembohory, pochy ñeñandu, térã mba’evai apose, pejapomi kóva:
“Anive pejapo!”10
Pehendúpa hína péva? Anive pejapo! Peñeha’ãvo pehechaukave py’aporã, ñeñangareko ha poriahuvereko, jepeve digitalmente, apromete peẽme pemopu’ãtaha umi jyva ikangýva ha pemongueráta korasõkuéra.
Añe’ẽmavo Primaria-gua mitãnguéra ha hunventukuérape, ko’ág̃a añe’ẽta Tupaogua kakuaakuérape. Ñande jareko rresponsabilida primaria ñamoĩ hag̃ua páuta ha ha’évo modélo ojesegikuaáva py’aporã, tapichápe ñemoigue ha civilidad rehegua—ñambo’e hag̃ua ko ñemoñare pyahúpe, peteĩ teko Cristo-pe ojoguáva, umi mba’e ja’éva ha jajapóva rupive. Kóva imba’eguasuve ojehechágui tuicha cambio social divisiõ gotyo, política-pe, clase social, ha haimete oimeraẽ ambue distinsiõ yvyporakuéra ojapóvape.
President M. Russell Ballard avei ombo’eakue Santokuéra Ára Pahapegua ñandepy’aporãva’erã ndaha’éi oñondivekuérante, ha katu avei opa ñande jereregua ndive. Ha’e he’iakue: “Sapy’ánte ahendu miembro-kuéra o’ofendéva umi ambue rrelihiõgua, nopenáivo hesekuéra ha ndohejáivo oike ijapytepekuéra. Kóva ojehu especialmente umi komunida ñane miembro-kuéra hetavehápe. Ahendúva umi túva ohecha mbykýva he’íva imitãnguérape ndaikatuiha ohuga peteĩ mitã vecindario-gua ndive, ifamilia ndaha’eiguinte ñande Tupaogua. Ko’ãichagua teko ndojoguerahaporãi Ñandejára Jesucristo rekombo’ekuéra ndive. Ndaikatúi aikũmby mba’ére oimeraẽ Tupao miembro ohejáta oiko ko’ãichagua mba’e. … Araka’eve nahendúiva ojejerurévo Tupao miembro-kuérape ha’e hag̃ua ambue mba’e térã tekove oporohayhu, ipy’aporãva, oporotolera ha iporiahuverekóva ñane amigo ha vecino-kuéra ambue rrelihiõgua ndive”.11
Ñandejára oha’arõ ñambo’e ñemoingue ha’eha tembiporu porã joaju gotyo ha ñeguenohẽ ohoha divisiõ gotyo.
Jesucristo segiha ramo, jajepy’apyete ñahendúrõ mba’éicha ojejahéi Tupã ra’ykuérare irrása rupi. Ombohasy ñane korasõ ñahendúvo atáke nda’aréi oikoakue persona de raza negra, asiático, latino, térã ambue grupo kóntra. Prehuísio, tensiõ rrasial, térã violencia araka’eve ndoikoiva’erã ñane vecindario, komunida, térã Tupao ryepýpe.
Opa ñandekuéra, taha’e ha’e eda jarekóva, tañañeha’ã ha’e hag̃ua lo mejor posible.
Ehayhu umi Nderayhu’ỹvape
Peñeha’ãvo peporohayhu, pepororrespeta, ha penemba’eporã, katute peñeñandúta erído térã afectado negativamente ambuekuéra jeiporavo vai rupi. Mba’e jajapóta upérõ? Jasegi Ñandejára ñemoñe’ẽ “pehayhu umi penderayhu’ỹvape … ha peñembo’e umi penderehe oñe’ẽreívare”.12
Jajapo opa mba’e ikatúva jasupera hag̃ua adversida oñemoĩva ñande rapépe. Ñañeha’ã jepersevera ipahaite peve, opa ára ñañembo’e memévo Ñandejára po omoambue hag̃ua ñane situasiõ. Ñame’ẽ aguije umi tapicha Ha’e omoĩvare ñande rapépe ñane pytyvõ hag̃ua.
Chemopirĩ péva rehegua ehémplo ñande Tupao historia ñepyrũmegua. Araro’y 1838 aja, José Smith ha ambue Tupaogua líder-kuéra ojejokoakue Liberty kárselpe, Santokuéra Ára Pahapegua oñemosẽrõ guare mbaretépe hógagui, Misuri estado-pe. Santokuéra imboriahu, naiñangirũi ha tuicha ohasa’asy ro’ýgui ha ndorekóigui mba’eve. Umi tapicha Quincy, Illinois-gua, ohecha isituasiõkuéra vaiete ha oipyso ipo poriahuvereko ha amista reheve.
Wandle Mace, peteĩ Quincy-gua, imandu’ákuri upe rire, ohecha ypýrõ guare Santokuéra rio Misisípi pukukue javeve óga ao improvisádope: “Oĩ orekóva savana ojestiráva, oñemo’ã hag̃ua pe yvytúgui, … umi mitã oryrýi tatarendy jerére, pe yvytu oipejúva hi’ári, ha péva rupi sa’i ojapo porã hesekuéra. Santokuéra poriahu ohasa’asy vaietékuri”.13
Ohechávo Santokuéra jeiko’asyete, umi Quincy-gua ojoaju ome’ẽ hag̃ua pytyvõ, oĩ jepe ogueraháva umi iñamigo pyahukuéra rio mboypýri ohasa hag̃ua . Mace he’ive: “[Ha’ekuéra] ome’ẽ pojerápe; comerciante-kuéra okompeti ohecha hag̃ua mávapa ipojerave … umi … kure ro’o, … asuka, … sapatu ha aokuéra reheve, opa mba’e ko’ã poriahu oñemosẽakue oikotevẽtéva”.14 Mbovy ára rire, umi rrefuhiádo hetave Quincy-peguakuéragui, umi oipe’ava’ekue hogakuéra ha okompartiakue irrekúrso pokãmi tuicha sacrificio personal reheve.15
Heta Santokuéra ogueropu’akákuri pe ro’y vaiete, Quincy-guakuéra poriahuvereko ha py’aporã rupínte. Ko’ã yvy arigua anhelkuéra oipe’ákuri ikorasõ ha hogakuéra, oguerúvo tembi’u osalvalváva tekove, kunu’ũ, ha—oiméne imba’eguasuvéva—peteĩ angirũ po Santokuéra ohasa’asývape. Ndopyta’aréirõ jepe hikuái Quincy-pe, Santokuéra araka’eve ndahesaráiva deuda de gratitud ivecinokuéra ohayhuetévandi, ha Quincy-pe ojeikuaa “rrefuhiadokuéra táva” ramo.16
Adversida ha jeiko’asy oúramo ñande ári, Tembiapo vai, negatívo ha jepe interesádova rupi, ikatu gueteri jaiporavo jareko esperanza Cristo-pe. Ko esperanza ou Iñinvitasiõgui “pevy’a, Che poisãmbyhýtagui”16 ha promésa, Ha’e okonsagrataha nde jeiko’asykuéra ne ñeime porãrã. 18
Pe Buen Pastor
Ñambopaha ko’ág̃a ñañepyrũ haguépe: peteĩ ñangarekoha iporiahuverekóva, omyasãiva ipy’aporã espíritu porãite reheve, ha peteĩ rresultádo oñeha’arõ’ỹva—omonguera umi mymba korasõ, ha’e orekóvare majordomía. Mba’ére? Péicha rupi ha’e!
Evanhélio lente rupive ñama’ẽvo, jahechakuaa ñaimeha avei peteĩ ñagarekohára iporiahuverekóva ñeñangareko guýpe, oñeme’ẽva Ijupe py’aporã ha ñemongakuaa espíritu reheve. Pe Buen Pastor maymávape ñandekuaa ñande réraipi ha oreko interés personal ñanderehe.19 Ñandejára Jesucristo-ite he’íkuri: “Che ha’e ovecha rerekua imba’eporãva, ha aikuaa che ovechakuéra. … Ha Che amoĩ[ta] che rekove umi ovecháre”.20
Ko Pascua semana paha marangatúpe, che ajuhu py’aguapy hi’aréva aikuaávo “Ñandejára ha’eha che rerekuaha”21 ha maymávape ñandekuaa, ha ñaime Iñeñangareko porã guýpe. Ñambohovakévo tekovegua yvytu ha umi arapochy, umi mba’asy ha erída, Ñandejára—ñande Pastor, ñane Ñangarekohára—oñangarekóta ñanderehe mborayhu ha py’aporã reheve. Ha’e omongueráta ñane korasõkuéra ha omyatyrõta ñane ánga.
Kóvagui Che atestifika—ha Jesucristo-gui, ñande Salvador ha ñane Redentor ramo—Jesucristo rérape, amén.