Ñamo’ãvo ñane constitución orekóva inspiración divina
Ñande jerovia inspiración divina-re ome’ẽ Santokuéra Ára Pahapeguápe peteĩ responsabilida año osostenévo ha omo’ãvo pe Estados Unidos Constitución ha umi principio constitucional.
Ko’ã ára hasývape, añandu tekotevẽha añe’ẽ Estados Unidos Constitución inspirádo rehe. Ko Constitución imba’eguasuete ore miembro-kuérape g̃uarã Estados Unidos-pe, ha katu avei peteĩ legado común umi constitucíon opa yvóra jerereguápe.
I.
Peteĩ constitución ha’e gobierno mopyenda. Ipype oñemoĩ umi estructura ha límite ojeipuru hag̃ua gobierno-kuéra pu’aka. Estados Unidos constitución ha’e pe itujavéva umi constitucíon ojehaiva’ekue apytépe oĩva gueteri. Jepeve iñepyrũmbýpe sa’i koloniakuéra omboaje, pya’e oiko chugui peteĩ modelo mundial. Ko árape, opa tetã, mbohapýnte nahániri, omboaje constitución ojehaipyréva.1
Ko’ápe nañe’ẽi ni peteĩ partido político térã grupo rérape. Añe’ẽ Estados Unidos Constitución rérape, aestudiava’ekue 60 áño rasa. Añe’ẽ che jehasapy guie, presidente de la Corte Suprema de los Estados Unidos asistente-icha. Añe’ẽ umi che quince áño guie derecho mbo’ehararamo, ha umi mbohapy áño y medio aĩhague juez ramo Utah Corte Suprema –pe. Imba’eguasuvéva, añe’ẽ che treinta y siete áño aĩhague Jesucristo Apóstol-cha, responsable aestudia hag̃ua pe Estados Unidos Constitución, oñeinspirava’ekue Tupãre, he’iséva Itupao rrestaurádo rembiapópe g̃uarã.
Pe Estados Unidos Constitución ijojaha’ỹ Tupã orrevela haguére Ha’e “omoĩhague” opa tekove derecho ha ñemo’ãrã” (Doctrina ha Konveniokuera 101:77tojehecha avei verse 80 Upévare ko constitución imba’eguasu Jesucristo Tupao Santokuéra Ára Pahapeguápe g̃uarã opa ko yvóra jerére. Umi iprincipio ojeipuruva’erãpa ambue tetã yvoraguápe térã mba’éicha ojejapova’erã, ha’ekuéra odesidiva’erã.
Mba’erãpa Tupã omoĩraka’e pe Estados Unidos Constitución? Jahechakuaa pe albedrio moral doctrina-pe. Pe tupao rrestaurádo década peteĩháme, umi miembrokuéra oikóva frontera occidental-pe ohasa peteĩ ñemuña privado ha público. En parte, upéva ha’ékuri oĩgui esclavitu kóntrape, oikóva upérõ Estados Unidos-pe. Upe circunstancia vai jave, Tupã orrevela proféta José Smith rupive umi añetegua ijapyra’ỹva Idoctrina rehegua.
Tupã ome’ẽ Ita’yrakuérape pe albedrio moral: pu’aka oiporavo ha ojapo haĝua. Pe condición iporãvéva upe albedrio ojeiporu haĝua ha’e pe sãso tuichaitevéva kuimba’e ha kuñanguéra oiporavo ha ojapo haĝua ojaposeháicha. Uperõ pe rrevelasiõ omohesakãháicha, “opa yvypóra orresponde iñangaipakuérare pe huisio árape” (Doctrina ha Konveniokuéra 101:78 “Upevére,” Ñandejára orrevela “ndaijojái peteĩ yvypóra toĩ ambuéva ñeñapytĩmby guýpe” (Doctrina ha Konveniokuéra 101:79 Kóva he’ise, hesakãporã, tekove ñeñapytĨmby oĩ vaiha. Ha, upe principioite rehehápe, noĩporãi tavayguakuéra ndorekóirõ ñe’ẽpu iñeisambyhyhára jeiporavópe térã ileikuéra jejapópe.
II.
Ore jeguerovia Estados Unidos Constitución ha’ehague divinamente inspirado nde’iséi pe rrevelasiõ divíno omanda hague káda ñe’ẽ ha ñe’ẽjoapy, umi disposisiõicha omoĩva mboy representante-pa oĩva’erã káda estado rehe térã ijeda mínimova.2 Pe constitución ndaha’éikuri “peteĩ documento oĩmbapyrémava” he’íkuri presidente J. Reuben Clark. “Uvei,” omyesakã, “roguerovia okakuaa ha ojedesarrollava’erã omyanyhẽ haĝua pe yvóra ohóva tenonde gotyo remikotevẽkuéra oñemoambuéva.”3 Tembiecharã, umi enmienda inspirádova ohekýi pe ñeñapytĨmby ha ome’ẽ kuñanguérape derécho ovota hag̃ua. Upevere, ndajahechái upeichagua inspiración peteĩteĩ desisiõ ojapóva pe Tribunal Supremo ointerpretáva pe Constitución.
Aguerovia Estados Unidos Constitución orekoha cinco principio inspirádonte jepe.4
Peteĩha ha’e pe principio he’íva tavayguakuéra ha’eha pe sambyhyha pu’aka fuénte. Peteĩ époka oñemoañetévape universalmente pe pu’aka guasu ouha umi derecho divíno orekóvagui umi rrei térã militar, toñemoĩ upe pu’aka guasu tavayguakuérare irrevolusionario-kuri. Filósofokuéra omomarandu’akue upéva, ha katu Estados Unidos Constitución ha’e pe oaplika ñepyrũva’ekue. Pe pu’aka guasu oĩha tavayguakuérape nde’iséiumi populacho térã ambueichagua yvypóra aty ikatuha omongyhyje térã omyaña pe Sambyhyha rembiapo. Pe Constitución omohenda peteĩ república democrática constitucional, tavayguakuéra omomba’apohápe ipu’aka umi irrepresentante ojeiporavopyréva rupive.
Mokõiha principio inspirádova ha’e upe pu’aka oñemboja’oha tetã ha umi estados subsidiarios apytépe. Ñande sistema federal-pe, ko principio ijojaha’ỹva oñemoambuékuri sapy’ánte umi enmienda inspirádova rehe, upe oipe’áva ñeñapytĩmby ha oipysóva kuñanguérape pe derécho ovota hag̃ua, oje’emava’ekue. Mba’e guasuvépe, Estados Unidos Constitución olimita pe gobierno nacional –pe oiporu hag̃ua umi pu’aka oñeme’ẽva chupe expresa térã implícitamente añónte, ha oheja opaite ambue sambyhyha pu’aka “ Umi Estados respectivamente-pe terã tavayguakuérape”.5
Ambue principio inspiradova ha’e pe pu’aka ojepe’a ojuehegui. PeteĨ siglo rupi ore Convención Constitucional 1787-gua mboyve pe Parlamento Inglés ha’ékuri pionero pe autorida legislativa ha ejecutiva ñemboja’ópe oipe’ávo upe rréigui heta pu’aka. Pe Convención Americána inspiración ha’ékuri odelega umi pu’aka ejecutivo, legislativo ha judicial independienteojuehegui ikatu haĝuáicha ko’ã mbohapy rrama oñokontrola ojupe.
Peteĩ irundyha principio inspirado oĨ pe conjunto de garantías vitales oĨva umi derecho individual-pe ha oespesifika umi límite pe gobierno autoridad-pe oĩva pe Carta de Derechos-pe, oje’adoptáva enmienda rupi mbohapy áño rirénte pe Constitución oikehague en vigor. Peteĩ Carta de Derechos ndaha’éikuri mba’epyahu. Ko’ápe, pe inspiración oĩkuri mba’éicha oje’aplika practica-pe umi principio oñemoĩva’ekue Inglaterra-pe, oñepyrũvo pe Carta Magna reheve. Umi ohaiva’ekue upe Constitución oĩkuri familiarisado umíva rehe oĩgui umi kuatiakehaipyre colonia-kueraguápe umi garantía.
Peteĩ Carta de Derechos‘ỹre, Estados Unidos ndaikatumo’ãikuri oservi tetã ramo ikatutahápe ojerrestaurákuri pe Evanhélio, oñepyrũva apena mbohapy década uperire. Oĩkuri inspiración divina pe disposición ñepyrũháme ndaiporiva’erãha requisito religioso umi kárgo público-rã,6ha katu pe garantía liberta religiosa rehegua ha anti-confesionalidad oñemoĩveva’ekue pe Primera Enmienda-pe imba’eguasueterei. Avei, jahecha pe inspiración divina umi libertad de expresión ha prensa oñemoĩva pe Primera Enmienda-pe ha umi ñemo’ã personal oñemoĩva ambue enmienda-kuérape, umi procesos penales-cha.
Cinco-ha ha ipahápe, ahecha inspiración divina opa Constitución propósito vital-pe. Ña Ñande lealta oĩva’erã pe Constitución ha iprincipio ha proceso-kuéra rehe, ha ndaha’éi avave kargogua titular ndie. Kóicha opa yvypóra ijojava’erã ley renondépe. Ko’ã principio ojoko umi ambiciones autocrática ombyaiva’ekue pe democracia ambue tetãnguérape. He’ise avei ni peteĩ umi mbohapy Estado-gua pu’aka ikatu imbareteve ambuekuéra ári térã ojoko ambuekuérape ojapo hag̃ua umi hembiapo constitucional imba’éva oñekontrola hag̃ua ojupe.
III.
Jepeve umi Estados Unidos Constitución principio oĩ divinamente inspiradova, oñemomba’apóvo ko’ãva yvyporakuéra iñimperfectova rupi, nameméi ojehupyty ipropósito ñepyrũ. Pe Gobierno Federal ohekýi umi estado-gui pu’aka imba’eguasúva ojapo hag̃ua leikuéra, umi léicha oisambyhýva umi relaciones familiares. Pe Primera Enmienda garantía libertad de expresión rehegua oñembogue sapy’ánte oñeguenohẽvo umi discurso ndaha’éiva popular. Pe pricipio oipe’áva ojuehegui umi estado pu’aka akóinte ojejopy peteĩ gobierno rráma flujo ha reflujo rupi oiporúva térã ojokóva umi pu’aka ha’éva ambuekuéra mba’e.
Oĩ ambue amenasa omomba’eve’ỹva umi Estados Unidos Constitución principio inspirádova. Pe Constitución importancia oje’apo’i oñeñeha’ãgui oñemopyenda ipropósito umi tendencia social ko’ág̃aguápe, oñemopyenda rãngue pe sãso ha autogobierno-pe. Pe Constitución autorida oñemomichĩ umi candidato ha funcionario-kuéra oikuaa’ỹvo umi iprincipio. Pe constitución dignida ha mbarete oñembogue oñe’ẽva hese peteĩ lealta jehechaukáramo térã peteĩ reclamo político-icha, ohecharãngue ijyvatekue autorización fuénteramo ha ombohape hag̃ua autorida gubernamental.
IV.
Ñande jerovia inspiración divina-re ome’ẽ Santokuéra Ára Pahapeguápe peteĩ responsabilida año osostenévo ha omo’ãvo pe Estados Unidos Constitución ha umi principio constitucional mamo jaikohápe. Jajeroviava’erã Ñandejárare, ha ñandepositívova’erã henonderãre.
Mba’e ikatuve Santokuéra ára pahapegua jajapo?. Ñañembo’eva’erã Ñandejára togia ha tohovasa opaite tetã ha iliderkuérape. Kóva oĩ ñande artículo de fe-pe. Ñaime sujeto umi presidente térã gobernantekuérare7 ndaha’éi, añetehápe, ni peteĩ ñeipysangaha ñañeopone hag̃ua umi léi térã política individual-re. Oñ eikotevẽ ñamomba’apo ñane influencia civilizada ha pacíficamente, ñande constitución marko ryepýpe ha umi léi oje’aplikakuaáva. Umi mba’e oñembohováivape, ñañeha’ãva’erã ñamodera ha ñamopeteĩ.
Oĩve ambue tembiaporã ha’éva pe Constitución inspirado ñemo’ã rehegua párte. Ña’aprende ha ñamo’ãva’erã umi Estados Unidos Constitución principio inspirádo. Jaheka ha ñasosteneva’erã umi yvypóra iñarandu ha ipy’aporãva ombojepytasóva umi principio hembiapo público-kuérape.8 Ñande ha’eva’erã tavayguakuéra oñeinformáva ha omba’apótava ojehechauka hag̃ua ñane influencia umi asunto cívico-pe.
Estados Unidos ha ambue democracia-pe, upe influencia política oñemomba’apo ojehekávo umi cargo público (romokyre’ỹva), javota, ñasostenévo económicamente, jajeafiliávo ha jaservívo umi partido político-pe, ha ñañekomunika memévo umi funcionario, partido ha kandidatokuéra ndive. Oiko porã hag̃ua, peteĩ democracia oikotevẽ opaite umívare, ha katu natekotevẽi peteĩ tavaygua responsable oaporta opaite umi mba’e.
Oĩ heta umi cuestión política, ha ni peteĩ partido, plataforma ni candidato individual ikatu omyenyhẽ opa umi preferencia personal. Upévare, káda tavaygua oiporavova’erã mba’e cuestión-pa iñimportanteve chupe g̃uarã káda momento particular-pe. Upéi, umi miembro ohekava’erã inspiración mba’éichapa oiporú ta hi’influencia ohoháicha ipriorida individual rehe. Ko proceso ndahasy’ỹmo’ãi. Ikatu oñeikotevẽ oñemoambue upe partido ñasostenéva térã jepe candidatokuéra jeiporavo, jepe peteĩ elección-gui ambuévape.
Upeichagua acción independiente sapy’ánte oñeikotevẽta, umi ovotáva to’apoja umi candidato térã partido político térã plataforma ikatúva oreko ambue posición ikatu’ỹva ojeaproba.9 Upéva ha’e peteĩ mba’érepa ñamokyre’ỹ ñane miembro-kuérape ojejokova’erãha ani ohusga ambuekuérape umi cuestión políticape. Araka’eve ja’eva’erã peteĩ Santo Ára Pahapegua ndaikatuiha opertenese peteĩ partido particular-pe térã ovota peteĩ candidato determinado-re. Ñambo’e principio-kuéra ijojáva ha jaheja ñane miembro-kuéra toiporavo mba’éichapa omotenonde ha oiporúta umi principio umi mba’e oñepresentávape sapy’a py’a. Avei ro’insisti ha rojerure ore lideres locales-pe to’insisti, ani hag̃ua umi opción ha afiliación política ha’e ñane ñembo’epy ni defensa ni peteĩ tupao reunión-kuéra témape.
Jesucristo Tupao Santokuéra Ára Pahapegua, añetehápe, omomba’apóta iderecho ombojepytaso térã oñemoĩ hag̃ua peteĩ propuesta legistatíva específica rehe ñakonsideráva oñemoĩha pe religión ojepractika haĝua sãso reheve térã umi tupaogua organización intereses imba’eguasúva rehe.
Ame’ẽ testimonio Estados Unidos Constitución divinamente inspirado-gui, ha añembo’e umi jahechakuaáva upe Tekove Divino oinspirava’ekuépe akoiete tañambojepytaso ha ñamo’ã umi iprincipio guasu. Jesucristo rérape, amén.