E Dredre na Sipi Era sa Lako Tu

Peresitedi James E. Faust

iKarua ni Daunivakasala ena Mataveiliutaki Taumada

Vei kemuni na itubutubu ka kavoro na yalomuni ia ko ni yalododonu, gugumatua, ka dau masu ena nodra vakavulici na luvemuni talaidredre, keimami kaya vei kemuni, na iVakatawa Vinaka e vakatawani ira tiko.

Oi kemuni na taciqu kei na ganequ kei na itokani dredre, na noqu itukutuku ena mataka edaidai sa ikoya na inuinui kei na vakacegu kivei ira na itubutubu ka rarawa voli ka yaluma ka ra vakabauta ni ra sa vakayacora na veika vinaka kece ena nodra tuberi ena bula savasava na luvedra ena loloma kei na dina, ia era sa yalolailai baleta ni ko ira na luvedra era sega ni via rogoca se ra sa vakayarayarataki me ra muria na gaunisala ca ka veivakarusai. Niu vakasamataka na rarawa levu ko ni vakila, e votu mai vei au na vosa i Jeremaia, “Sa dua na domo sa rogo mai Rama, … ko Rejieli sa tagicaki ira na luvena ka sa bese ni vakacegui.” Ena ka oqo sa vosa kina na Turaga ka vaka, “Mo kinoca na domomu, mo kakua ni tagi … ni na saumi na nomu cakacaka … ; ia era na lesu tale mai na vanua ni meca.”¹

Meu tekivuna ena noqu vakadinadinataka ni Nona vosa na Turaga vei ira na itubutubu ena Lotu oqo e tiko ena wase 68 ni Vunau kei na Veiyalayalati ena ivakaro taleitaki oqo, “Raica, ko ira na itubutubu mai Saioni se ena dua na iteki sa tauyavutaki tu, me ra vakavulici na luvedra ena ivakavuvuli dina ni ra sa yabaki walu, io na ivakavuvuli ni veivutuni, na vakabauti Jisu Karisito na Luve ni Kalou Bula, na papitaiso kei na isolisoli ni Yalo Tabu ena veitabaki ni liga, ia kevaka e sega, era na cudruvi kina.”² Era vakaroti na itubutubu me ra “vakavulici ira na luvedra me ra daumasu, ka caka dodonu ena mata ni Turaga.”³ Me vaka niu tama, tukani gone, ka tukani gone vakarua, au ciqoma oqo me vosa ni Turaga, ia niu dau veiqaravi nei Jisu Karisito au uqeti kemuni na itubutubu mo ni muria na ivakasala oqo vakavinaka ka taucoko sara.

Ko cei na itubutubu vinaka? Oqo sa ira ka ra tovolea vakaidina ena loloma kei na masumasu me ra vakavulici ira na luvedra ena nodra ivakaraitaki kei na vosa ni veivakatavulici me ra “daumasu ka caka dodonu ena mata ni Turaga.”⁴ Oqo e ka dina kevaka mada ga e so vei ira na luvedra era talaidredre ka vakavuravura. Era lako mai vuravura na gone kei na duidui ni yalodra kei na nodra itovo. E so na gone era na “bolea e dua na itubutubu ena dua ga na ka … e rairai ena tiko beka e so ka ra na vakalougatataka na nodra bula, ka vakatubu marau, vei ira na tama se tina cava ga.”⁵ Na itubutubu qaqa sai ira ka ra solibula ka sasagataka me ra kitaka na veika vinaka kece era rawata ena vuku ni nodra matavuvale.

Na titobu ni loloma ni itubutubu vei ira na luvedra e sega ni rawa me vakarautaki. E sega ni tautauvata kei na duatale na veiwekani. E sivia na nodra nanuma na nodra dui bula vakaiira. Na loloma ni dua na itubutubu vua e dua na luvena e sega ni mudu kevaka mada ga e yaco na yaluma kei na rarawa. O ira na gone talairawarawa ka dau vakarorogo era kauta mai na veivakasakiti kei na veivakacegui ka sega ni oti rawa.

Ia vakacava kevaka ko ira na gone ka ra a vakavulici mai na itubutubu dau loloma ka dina, era sega ni via vakarorogo se ra sa vakayarayarataki tani? E tu li na inuinui baleti ira? Na rarawa ni dua na itubutubu me baleta e dua na gone ka sa sega ni via vakarorogo e voleka me sega ni rawa ni vakacegui rawa. Na ikatolu ni luvei Tevita na Tui, ko Apisalome, e a vakamatea e dua na tuakana ka liutaka talega e dua na ilawalawa veicoqacoqa kei tamana. E a vakamatei Apisalome ko Joape. Ena nona rogoca na mate nei Apisalome, e a tagi na Tui o Tevita ka vakaraitaka na nona lolosi: “Isa na luvequ Apisalome, na luvequ, na luvequ Apisalome! Keu a mate me kemu isosomi ke sa vinaka, Isa Apisalome, na luvequ, na luvequ!”⁶

Na loloma vakatama oqo e vakaraitaki talega ena vosa vakatautauvata ni gone cidroi. Ni sa lesu tale mai na luvena ka biuti tamana ni oti na nona vakayalia na nona iyau ena ivalavala vakamarau ca, e a vakamatea ko tamana na bulumakau uro ka marautaka na lesu mai ni cidroi, ka tukuna vua na luvena talairawarawa, ka yalo ca, “Ia sa dodonu ga me da reki, ka marau: ni sa mate na tacimu oqo, ka sa qai bula tale; sa yali, ka sa qai kune tale.”⁷

Au vakabauta ka ciqoma na itukutuku ni veivakacegui nei Elder Orson F. Whitney:

“E vakaraitaka na Parofita Josefa Simici—ka sega ni se bau vakavulica e dua na ivunau veivakacegui—ni nodra vauci tawamudu na itubutubu yalodina kei na veiyalayalati vakalou ka vakayacori vei ira ena veiqaravi qaqa ena iNaki ni Dina, ena sega ni vakabulai ira ga, ia ena vakakina vei ira na nodra kawa. E dina ni so vei ira na sipi era na lako tu, na mata ni Vakatawa e raici ira tu, ka na sega ni dede era na vakila na liga ni Tamada Vakalomalagi sa na dodo yani me kauti ira lesu mai ki na lomanibai. Se ena bula oqo se mai muri, era na lesu tale mai. Era na sauma na nodra dinau ki na lawa; era na vakararawataki ena vuku ni ivalavala ca; ka ra na lakova na sasaga dredre; ia kevaka me tuberi ira e muri, me vaka na gone Cidroi sa veivutuni, vua e dua na yalo kei na lomanivale ni dua na tama dauloloma ka dau veivosoti, na veika rarawa e sotavi ena sega ni dua na ka. Masulaki ira na luvemuni sakasaka ka talaidredre; tauri ira ena nomu vakabauta. Nuinui tiko, vakadinata tiko, me yacova ni ko sa raica na veivakabulai ni Kalou.”⁸

E dua na ivakavuvuli ena itukutuku oqo ka vuqa na gauna e sega ni dau laurai sa ikoya me ra veivutuni dina sara ka “rarawataka na nodra ivalavala ca” ka “sauma na nodra dinau ki na lawa.” Au kila ni oqo na gauna ni vakavakarau me da sota kei na Kalou.⁹ Kevaka e sega ni yaco ena bula oqo na nodra veivutuni na gone lako vakasese, e rawa li ki na kaukauwa ni veivauci ni valetabu me kaukauwa tikoga vei ira me ra cakacakataka kina na nodra veivutuni? Ena Vunau kei na Veiyalayalati e tukuni vei keda, “Raica era na vakabulai ko ira na mate era sa veivutuni, kevaka era sa vakabauta na cakacaka tabu sa vakayacori ena vale ni Kalou ena vukudra,

“Ia ni ra sa sauma oti na isau ni nodra ivalavala ca, ka ra sa vakasavasavataki, era na qai tauca na kedra isau me vaka na nodra ivalavala, ni ra sa itaukei ni bula.”¹⁰

Eda nanuma ni gone cidroi e laki vakayalia na nona iyau ena gauna sa oti taucoko kina e a lesu tale mai ki na vale nei tamana. Ekea e a marautaki lesu mai ki na vuvale, ia na nona iyau sa vakayagataki.¹¹ Na veivosoti e sega ni rawa ni kauta laivi na veika e vinakata na lawa kei na kaukauwa ni veivauci ni tubutubu ka ra dina tu ena rawa walega me ra tauri ira na gone ka ra veilecayaki tu ena veidinadinati me ra veivutuni kei na Veisorovaki i Karisito. Ko ira na gone talaidredre ka ra sa veivutuni era na marautaka na veivakabulai kei na veivakalougatataki kece ka lako vata kaya, ia na bula vakalou e sivia sara. Me na rawati ena kena bulataki. Na taro se ko cei ena rawata na bula vakalou ena biu Vua na Turaga e Nona loloma.

E tiko e vica wale ka sa rui vakaitamera na nodra dau veicoqacoqa, kei na kitaka na caka ca me sa “sivia sara na nodra ca sa sega kina ni rawa na veivutuni.”¹² Na lewa oqori me sa na biu sara Vua na Turaga. E tukuna vei keda, “Koi au, na Turaga, au na vosota o koya kau sa via vosota, ia koi kemudou, mo dou vosota na tamata kecega.”¹³

De dua ena bula beka oqo e sega ni da kila vinaka na vosoti ni wa ni veivauci nodra na itubutubu yalosavasava vei ira na luvedra. E rawa talega ni vuqa na ivurevure ni veivukei e cakacaka tiko ka da sega ni kila.¹⁴ Au vakabauta ni tiko e dua na kaukauwa vakavuvale me vaka na veika eda vakila mai vei ira na tukada lomani era sa yali ka lako tiko vei keda mai na yasa ni ilati kadua.

E raica ko Peresitedi Howard W. Hunter ni “veivutuni sa ikoya na vakanananu mai ki vale ni yalo, kei na sega ni vakacacani kei na veiwanonovi vinaka ni itubutubu sa ikoya na matata vinaka duadua ni veivosoti ni Kalou ka sega ni rawa ni cala.” E sega li ni vuvale ka voleka duadua na kena tautauvata kei na veika e a via tauyavutaka na iVakabula ena Nona kaulotu?¹⁵

Eda vulica na ka ni veisusugi mai vei ira na noda itubutubu. Na noqu lomana na tamaqu e rui titobu vakalevu ena gauna e dauvosota kina, dau loloma, kei na nona dau kila na noda gagadre. Niu vakamavoataka na neitou motoka, e a yalololoma ka veivosoti. Ia ko ira na luvena tagane era na namaka na lawa kaukauwa kevaka era sega ni tukuna vakadodonu kece na dina, se voroka tikoga na lawa, se me ra vakaraitaka tiko na nodra sega ni doka na tinai keitou. E sa yali na tamai keitou ni voleka ni veimama na senitiuri, ia au dau gadreva vakalevu meu lako vua me soli ivakasala momona kei na loloma. Au vakadinadinataka niu dau taroga na nona ivakasala ena so na gauna ia au sega ga ni bau taroga na nona lomani au. Au sega ni bau vinakata meu vakararawataki koya.

E dua na itavi bibi ni noda vakayacora na veika vinaka kece eda rawata vakaitubutubu sa ikoya me da vakarautaka na bula vakaivakarau ena loloma kei na dei. Kevaka eda sega ni vakavulici ira na luveda ena bula vakaivakarau, ena rawa ni vakayacora na nona lewa na itikotiko e tiko kina ka sega ni da taleitaka se ko ira na luveda. Dua na tiki ni bula vakaivakarau me da vakavulici ira me ra cakacaka. E a kaya o Peresitedi Gordon B. Hinckley “E dua na yavu ni lewa bibi … sa ikoya na bula dodonu ni cakacaka vakadodonu. Na kila ka qai sega ni cakacakataki e sega na kena yaga. Na kila ka qai cakacakataki e vuku.”¹⁶

Na veitemaki vakaitamera nei Setani e toso tikoga, kei na nodra susugi na gone sa qai dredre tikoga mai baleta na ka oqo. O koya gona sa dodonu kina vei ira na itubutubu me ra kitaka na kena vinaka duadua era rawa ni kitaka ka kerea na veivuke ni Lotu ena veiqaravi kei na itavi qaravi ka rawa ni solia. Kevaka era ivakavuvuli ca na itubutubu ke mani vakalailai walega e so vei ira na luvedra era na nanuma ni dodonu me ra muria na ivakaraitaki ni nodra itubutubu.

E dua tale na yasana me laurai ka dodonu me tukuni. Au vakamamasu vei kemuni na gone ko ni sa sega ni veiriti kei na nomuni itubutubu mo ni dodoliga yani vei ira, kevaka mada ga era sega ni dau vinaka me vaka e dodonu vei ira. Ko ira na gone ka ra dau vakalewai ira na nodra itubutubu me ra nanuma na ivakasala nei Momani ena nona kaya, “Dou kakua ni vosa vakacacataki au ena vuku ni noqu volavola, se vosa vakacacataki tamaqu ena nona volavola se ko ira ka volavola e liu vua; ia mo dou vakavinavinaka ga vua na Kalou, ni sa vakatakila vei kemudou na ka keimami sa vola mo dou vulica mo dou vinaka kina.”¹⁷

Ena nona a sikova na Parofita gone Josefa Simici ena 1823, e a tukuna kina ko Moronai na veitikina oqo me baleta na kaulotu nei Ilaijia: “Ena vakatakila na yalodra na gone na yalayala a caka vei ira na qase; io ena vagolea ko koya na lomadra na gone vei ira na qase.”¹⁸ Au nuitaka ni ko ira kece na gone e na dua na siga era na vagolea na yalodra vei ira na tamadra kei na tinadra talega.

E dua na veiwatini vinaka au a se kila ena noqu gauna ni itabagone e dua na luvedrau tagane talaidredre ka kauti koya tani mai na nona vuvale. Ia e muri e a qai vakavinakataki koya vei iratou ka yaco me dau veikauwaitaki ka dau veivukei duadua mai vei iratou na luvedrau. Ni da sa qase tiko mai, na idre mai vei ira na noda itubutubu kei na tubuda ena yasa ni lati kadua e sa kaukauwa sara. E dua na ka taleitaki ni ra sikovi keda ena noda tadra.

E ca ka sega ni dodonu me ra lewai na itubutubu cakacaka vinaka ka yalodina baleta ni so na luvedra era talaidredre ka lako tani mai na ivakavuvuli kei na loloma ni nodra itubutubu. Era kalougata na veiwatini ka ra kauta mai vei ira ko ira na luvedra kei na makubudra na vakacegu kei na marau. E dodonu me da nanumi ira na itubutubu kilikili, ka yalododonu ka ra sasaga ka rarawataki ira na gone talaidredre. E dua na noqu itokani e dau kaya, “Kevaka ko se sega ni bau sotava e dua na leqa kei ira na luvemu, wawa mada vakalailai.” E sega ni dua e rawa ni kaya vakaidina na cava era na cakava na luvedra ena loma ni so na ka e yaco. Ena gauna e raica kina na noqu nei yalomatua e so na gone ka ra cakava tiko e so na ka tawadodonu e dau kaya, “Au sega ni kaya ni ra sega ni cakava na ka ko ya na luvequ baleta de ra mani tiko sara ga e tuba ka kitaka tiko ena gauna sara ga au vosa tiko kina qo!” Ni ra tagicaka na itubutubu na luvedra talaidredre ka lako vaka tani, e dodonu vei keda ena loloma, me da kakua ni “viritaka na imatai ni vatu.”¹⁹

E dua na lewe ni Lotu ka sega ni vinakata me kilai e a vola baleta na kavoro ni yalo e vakavuna tiko na ganena vei rau na itubutubu. E vakaitavi ena waigaga ni veivakamatenitaki. E vakataotaka na sasaga kece me muduki ka bula vakaivakarautaki. E dau lasu ka dau veiba. E sega ni vaka na cidroi na gone itovo ca oqo ka ni sega ni lesu mai vale vakaikoya ga. E a vesu mai vei ira na ovisa ka vakaukauwataki na nona sotava na itotogi ni nona ivakarau. Ena rua na yabaki erau qarava na parokaramu ni veivukei baleti Bill ka kauta mai e muri na nona bula mai na waigaga ni veivakamatenitaki oqo. Ena nona vakalekalekataka, e a kaya na ganei Bill, “Au nanuma ni rau sa rui duatani sara ga na noqu itubutubu. E sega ni yavala na nodrau lomani Bill, e dina ga ni rau sega ni duavata ka sevaka na veika e kitaka tiko vei koya kei na nodratou vuvale. Ia erau yalayala ki na nodratou vuvale me rau qaravi Bill ena sala cava ga me lakova mai na gauna dredre ki na vanua kaukauwa. Eratou tovolea na titobu ni kosipeli i Jisu Karisito ena loloma vua e dua sa lako sese tu.²⁰

Me kakua ni da dokadoka ia me da vakamalumalumu ka vakavinavinaka kevaka era talairawarawa ka doka na noda ivakavuvuli ena sala ni Turaga. Vei kemuni na itubutubu ka kavoro na yalomuni ko ni yalododonu, gugumatua, ka dau masu ena nodra vakavulici na luvemuni talaidredre, keimami kaya vei kemuni, na iVakatawa Vinaka e vakatawani ira tiko. E kila ka duavata kei iko na Kalou e na nomu yaluma titobu. E tu na inuinui. Vakacegu ena vosa i Jeremaia, “Ni na saumi na nomu cakacaka” ka na rawa vei ira na luvemu “me ra lesu tale mai na vanua ni meca.”²¹ Au vakadinadinataka ka masulaka ena yacai Jisu Karisito, emeni.