Seminelí
ʻIuniti 7: ʻAho 4, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:1–30


ʻIuniti 7: ʻAho 4

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:1–30

Talateú

ʻI ha taimi nounou kimuʻa ha konifelenisi ʻa e Siasí ʻi he ʻaho 26 ʻo Sepitema 1830, naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí ʻa e fakahā ʻoku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29 “ʻi he ʻao ʻo e kaumātuʻa ʻe toko ono” (T&F 29, konga he ʻuluʻi fakamatalá). ʻOku fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi fakahinohino ʻi he fakahā ko ʻení ki he taha kotoa ʻoku ui ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:1-5

ʻOku fakamoʻoniʻi ʻe he ʻEikí ki Heʻene Fakaleleí mo Hono finangalo ke tānaki ʻa Hono kakaí

Kuó ke fifili nai pe ʻe ʻofa, maluʻi mo fakamolemoleʻi koe ʻe he ʻOtuá? Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29: 1–5, pea kumi ʻa e founga ʻoku ʻofa, maluʻi, mo fakamolemole ai ʻa e Fakamoʻuí.

Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29: 2, ko e hā e meʻa naʻe fakafehoanaki ʻe he Fakamoʻuí kiate Iá?

ʻI he taimi ʻoku ongoʻi ai ʻe he motuʻa moá ha fakatuʻutāmaki, te ne ui hono fanga ʻuhikí. Te nau omi kiate ia, pea te ne tānaki fakataha kinautolu ʻi hono lalo kapakau mafolá ke maluʻi kinautolu. Te ne feilaulauʻi ia ke fakahaofi ʻa hono fanga ʻuhikí.

ʻĪmisi
motuʻa-moa mo e fanga ʻuhikí

Fakakaukau ki he meʻa kuo pau ke fai ʻe he fanga ʻuhikí kae lava ke nau fakatahataha ʻo hao ʻi he malumalu ʻo e maluʻi ʻa e motuʻa moá. Ko e hā ʻe lava ke hoko ki he fanga ʻuhikí kapau naʻe ʻikai ke nau fai e meʻa naʻe fie maʻu ke nau faí? ʻOku tatau fēfē ʻa Sīsū Kalaisi mo ha motuʻa moa ʻokú ne tānaki mo maluʻi ʻa hono fanga ʻuhikí?

ʻĪmisi
Ko Kalaisi mo e Fānaú

Fakamanatu ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29: 2, pea fakakaukau ki he meʻa ʻoku fie maʻu ke tau fai ke tau tānaki fakataha ke malu ʻia Sīsū Kalaisi. Fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻi he veesi 1–2 ʻoku nau akoʻi ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻE tānaki kitautolu ʻe Sīsū Kalaisi ʻi Hono toʻukupu ʻo e ʻaloʻofá kapau te tau tokanga ki Hono leʻó, loto-fakatōkilalo, pea ui ki Hono huafá ʻi he lotu. (Manatuʻi ko e ʻuhinga ʻo e foʻi lea tokangá ke fakafanongo tokanga pea talangofua.)

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā ʻokú ke fai he taimí ni ke tokanga ai ki he leʻo ʻo e ʻEikí ʻi hoʻo moʻuí? Ko e hā ha meʻa lahi ange te ke lava ke fai?

    2. Ko e fē ha taimi ne ke ongoʻi ofi ange ai ki he Fakamoʻuí ʻi hoʻo tokanga ki Hono leʻó pe ʻi he lotú?

ʻOku kamata ʻaki e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:5 e kupuʻi lea ko e “hiki hake homou lotó pea fiefia.” (Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi e kupuʻi lea ko ʻení ʻi hoʻo folofolá.) Ko e hā naʻe folofola ai ʻa e ʻEikí ʻoku totonu ke nau fiefiá? Ko e hā ʻoku lava ke tau ako mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:1– 5 fekauʻaki mo e ʻuhinga te tau lava ʻo hiki hake ai hotau lotó pea fiefiá?

Ko e tefitoʻi moʻoni ʻe taha te tau lava ke ako koeʻuhí ko e fakalelei naʻe fai ʻe Sīsū Kalaisi maʻa ʻetau ngaahi angahalá pea ko hotau Taukapo ia ki he Tamaí, te tau lava ʻo hiki hake hotau lotó pea fiefia. Mahalo te ke fie hiki ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he tafaʻaki hoʻo folofolá ofi ki he veesi 5.

  1. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá fekauʻaki mo e founga kuo ʻomi ai ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ha fiefia mo ha nēkeneka ki hoʻo moʻuí pe ko e moʻui ʻa ha taha ʻokú ke ʻiloʻi.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:6-13

ʻE tānaki ʻe Sīsū Kalaisi ʻEne kakai filí ʻi he teuteu atu ki Heʻene Hā‘ele ‘Anga Ua Maí

Hili ʻetau maʻu ha fakamoʻoni ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻoku tau maʻu ha fatongia ke vahevahe ʻa e ongoongo ʻo iá mo e niʻihi kehé. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:7–8, pea kumi pe ko hai naʻe fie maʻu ʻe he ʻEikí ke tānaki ʻe he kaumātuʻa ko ʻení ʻi heʻenau malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí. Ko e hā naʻe folofola ʻaki ʻe he ʻEikí fekauʻaki mo ʻEne kakai filí ʻi he veesi 7?

  1. Tali e fehuʻí ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: Mei he meʻa kuó ke ako fekauʻaki mo e kakai fili ʻa e ʻEikí, ko e hā hoʻo meʻa ʻoku fai ke hoko ko e taha ʻo e kakai fili ʻa e ʻOtuá?

ʻI he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:10– 13 naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí te Ne “fakahā [Ia] [ʻe Ia] mei he langí ʻi he mālohi mo e fuʻu nāunau lahi” (veesi 11), pe ko hono fakalea ʻe tahá, te Ne toe hāʻele mai mei he langí ki he māmaní, pea te Ne pule ʻi he māʻoniʻoni ʻi he taʻu ʻe 1,000. ʻI he taimi te Ne toe hāʻele mai aí, pea tuʻu ʻa ʻEne Kau ʻAposetoló ʻi Hono “nima toʻomataʻú” (veesi 12), te Ne fakamāuʻi ʻa e kakai ʻo e māmaní, pea ʻe toetuʻu ʻa e kau māʻoniʻoni kuo pekiá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:14-21

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fakaʻilonga ʻe hoko kimuʻa ʻi he Hā‘ele ‘Anga Ua Maí

Neongo ʻoku ʻikai ha taha ʻi he māmaní te ne ʻilo ʻa e taimi pau ʻo e Hā‘ele ‘Anga Ua Maí, ka kuo fakahā mai ʻe he ʻEikí kiate kitautolu ʻa e ngaahi fakaʻilonga ʻe hoko kimuʻa ʻi he Hā‘ele ‘Anga Ua Maí koeʻuhí ke teuteu ʻa e kau māʻoniʻoní. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:14–21, pea fakaʻilongaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ʻe hoko kimuʻa ʻi he Hā‘ele ‘Anga Ua Maí.

  1. Fakamatalaʻi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá pe ʻoku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe hono ʻiloʻi ʻa e ngaahi fakaʻilonga ʻo e Hā‘ele ‘Anga Ua Maí ke tau kei moʻui faivelenga.

ʻE tokoni hono manatuʻi ʻa e tala fakatātā ʻo hono ui ʻe he motuʻa moá hono fanga ʻuhikí ke mahino kiate koe ʻa e pōpoaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení. Toe lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:17, pea feinga ke ʻiloʻi e meʻa ʻe hoko kiate kinautolu ʻoku ʻikai ke nau tali ʻi he taimi ʻoku ui ai ʻa e Fakamoʻuí.

ʻOku tau ako ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:17 ʻa e teitoʻi moʻoni ko ia kapau he ʻikai ke tau fakatomala, he ʻikai lava ke fakamaʻa kitautolu ʻe he taʻataʻa fakalelei ʻo e Fakamoʻuí.

Fakalaulauloto pe ʻoku ʻi ai ha faʻahinga meʻa ʻi hoʻo moʻuí ʻoku fie maʻu ke fakatomalaʻi pea mo e meʻa kuo pau ke ke fai ke fakamaʻa ai koé.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:22-30

Ko e Nofotuʻí mo e Fakamaau Fakaʻosí

Hili hono akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻo kau ki he Hā‘ele ‘Anga Ua Maí, naʻá Ne akoʻi ʻa e Kāingalotú fekauʻaki mo e meʻa ʻe hoko hili ʻa e Nofotuʻí. Ko e Nofotuʻí ko ha vahaʻataimi ʻo e melino ʻi he taʻu ʻe 1,000 ʻe kamata ʻi he taimi ʻe hāʻele mai ai ʻa Kalaisi ke pule tonu ʻi he māmaní. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:22–30, pea feinga ke ʻiloʻi e meʻa ʻe hoko hili ʻa e Nofotuʻí. (ʻE lava ke tokoni atu ke ʻiloʻi ko Maikeli, ʻa e ʻāngelo pule ʻoku hā ʻi he veesi 26, ko ʻĀtama ia [vakai, T&F107:54].)

Fakakaukau ki he founga naʻe mei tokoni ai hono ʻiloʻi e ngaahi moʻoni ko ʻení ki he kau fuofua faifekaú ke nau fakahoko lelei ange honau ngaahi uiuiʻi ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí pea tānaki e kakai filí.

Toe lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:27 , pea kumi ʻa e tāpuaki ʻoku foaki kiate kinautolu ʻoku tānaki ki he Fakamoʻuí. Mahalo te mou fie fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻoku nau akoʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻE maʻu ʻa e moʻui taʻengatá, ʻe kinautolu kuo moʻui angatonu pea haʻu kia Sīsū Kalaisí.

  1. Fakakaukau ki he tuʻunga ʻokú ke ʻi aí ʻi hoʻo feinga ke haʻu kia Sīsū Kalaisi. Ko e hā te ke lava ʻo fai he ʻaho ní ke ofi ange kiate Ia? Hiki hoʻo palaní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá.

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:1–30 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ahó).

    Ko ha ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo ha mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki