Seminelí
ʻIuniti 30: ʻAho 2, Mavahe Mei Nāvuú; ko e Fononga atu ʻi ʻAiouaá; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 136:1–18


ʻIuniti 30: ʻAho 2

Ko e Mavahe mei Nāvuú; ko e Fononga atu ʻi ʻAiouaá; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 136:1–18

Talateú

Hili hono fakapoongi ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá, naʻe tataki ʻa e Siasí ʻe he Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá,ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa Pilikihami ʻIongí, ko e Palesiteni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá pea hoko atu e ngāue ʻa e ʻEikí. Naʻa nau fakalotolahiʻi e Kāingalotú ke fakaʻosi ʻa e Temipale Nāvuú mo teuteu ke hiki ki he feituʻu fakahihifó.

Naʻe Ngāue Mālohi ʻa e Kāingalotú ke Maʻu ʻa e Ngaahi Tāpuaki ʻo e Temipalé

Fakakaukau ki ha taimi naʻá ke fai ai ha meʻa faingataʻa koeʻuhí he naʻá ke ʻiloʻi ʻe ʻaonga ʻa e ola ʻe maʻu meí he feinga ko iá.

Ko e taha ʻo e ngaahi ngāue faingataʻa naʻe fakahinohinoʻi ke fai ʻe he Kāingalotú hili e pekia ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ko hono fakaʻosi hono langa e Temipale Nāvuú. Naʻe feilaulau lahi ʻa e Kāingalotú ke langa e Temipale Nāvuú. ʻI hoʻo lau e palakalafi ko ʻení, laineʻi ʻa e ngaahi feilaulau naʻe fai ʻe he Kāingalotú ke langa e fuofua temipale ʻi Nāvuú:

ʻI he konifelenisi lahi ʻo ʻOkatopa ʻo e 1844, naʻe kole ai ʻe Palesiteni Pilikihami ʻIongi ki he Kāingalotú ke foaki ʻenau vahehongofulú mo e ngaahi foakí ke langa ʻaki e temipalé. Ko hono talí, ne foaki atu ʻe he Fineʻofa takitaha ha sēniti ʻe taha he uike ke kumi ʻaki ʻa e ngaahi nāunau langá. Naʻe vahehongofuluʻi ʻe ha kau tangata tokolahi honau taimí ʻaki ʻenau ngāue ʻi hono langa e temipalé ʻi ha ʻaho ʻe taha meí he ʻaho ʻe hongofulu kotoa pē. Naʻe foaki ʻe ha niʻihi kehe ʻo lahi ange ʻi he vahe hongofulu ʻe taha ʻo e meʻa ʻoku nau maʻú. Naʻe foaki ʻe Siosefa Tolonitō kia Pilikihami ʻIongi ha koula naʻe feʻunga mo e $2,500 peá ne pehē ʻokú ne fie maʻu ke foaki ʻa ia kotoa ʻokú ne maʻú ki hono langa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

ʻĪmisi
Nauvoo Temple

Ko e fuofua Temipale Nāvuú

ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe loto fiemālie ai ʻa e Kāingalotú ke fai ha feilaulau lahi ki hono langa ʻo e temipalé?

Neongo naʻe feilaulau ʻa e Kāingalotú ke langa e Temipale Nāvuú, naʻe fakafaingataʻaʻiaʻi ʻe he kau fakatangá hono fakaʻosi e temipalé. Naʻe fakakaukau ha tokolahi ʻo e ngaahi fili ʻo e Siasí, ʻe movete ʻa e Siasí hili hono fakapoongi ʻa Siosefa Sāmitá. Neongo iá, ʻi he kei tui faivelenga ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí pea hokohoko atu e fakalakalaka ʻa e Siasí, ne toe fakalalahi e feinga ʻa e ngaahi filí ke tuli ʻa e Kāingalotú mei ʻIlinoisi.

ʻI hoʻo lau ʻa e ngaahi palakalafi ko ʻení, kumi e meʻa naʻe fai ʻe he ngaahi fili ʻo e Siasí ʻi heʻenau feinga ke fakaʻauha ʻa e Siasí:

ʻI he Sepitema ʻo e 1844, naʻe fokotuʻutuʻu ʻe Kēnolo Līvai Uiliami ʻa ia naʻe kau ʻi hono fakapoongi ʻo Siosefa mo Hailame Sāmitá, ha ngāue fakakautau ke tuli fakamālohiʻi ʻa e Kāingalotu mei ʻIlinoisi. Naʻe tuʻuaki ia ko “ha tuli ulofi lahi ʻi he Vahefonua Henikokí” (David E. Miller and Della S. Miller, Nauvoo: The City of Joseph [1974], 186). ʻI heʻene fanongo ki he meʻá ni, naʻe tuku atu ʻe Kōvana Tōmasi Footi ʻo ʻIlinoisí ʻa Seniale Sione Hāteni ʻo e kau sōtia fakapuleʻangá ki he vahefonuá ke tauhi ʻa e melinó.

Hili ha taʻu ʻe taha mei ai, ʻi Sepitema 1845, naʻe taki ʻe Kēnolo Uiliami ha kau fakatanga ʻo ha kau tangata ʻe toko 300 ʻa ia ne nau ʻohofi e nofoʻanga ʻo e Kāingalotú ʻi he ngaahi feituʻu mamaʻó, tutu e ngaahi ʻapi taʻe maluʻí, faama, fahiʻanga papa, mo e ngaahi haʻinga kēleni lahi. ʻI he konga ki loto ʻo Sepitemá, ne kole ʻe Palesiteni Pilikihami ʻIongi ki ha kau tokoni ke fakahaofi ʻa e Kāingalotu ko iá. Naʻe teuteuʻi ʻe he Kāingalotu ʻi Nāvuú ha saliote ʻe 134 ke ʻomi ai ʻa e ngaahi fāmili meí he ngaahi nofoʻanga mamaʻó ki Nāvū.

Ko e hā ne mei faingataʻa ai ke hoko atu e ngāue ʻi he temipalé?

Naʻe manavahē ha kakai tokolahi ʻo ʻIlinoisí naʻa hoko ha tau fakalotofonua ʻi he ʻi ai ʻa e Kāingalotú. Naʻa nau kole ki he Kāingalotú ke nau mavahe meí he siteití. ʻI he ʻaho 24 ʻo Sepitema, 1845, naʻe palōmesi ʻa e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻe mavahe ʻa e Siasí ʻi he faʻahitaʻu failau hokó.

Fakalaulauloto ki he ʻuhinga ne mei faingataʻa ai e tuʻutuʻuni ke mavahe mei ʻIlinoisí. Fakakaukau foki pe naʻe mei uesia fēfē ʻe he tuʻutuʻuni ke mavahe mei Nāvuú ʻa e feinga ko ia ʻa e Kāingalotú ke ʻosi e temipalé ?

Neongo naʻe ʻiloʻi ʻe he Kāingalotú kuo pau ke nau mavahe mei ʻIlinoisi,ne nau hoko atu pe hono langa e Temipale Nāvuú.

  1. Tali e fehuʻi ko ení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe hoko atu ai pē e ngāue ʻa e Kāingalotú ʻi he temipalé, neongo naʻa nau ʻiloʻi kuo pau ke nau mavahe?

ʻI he taimi ko iá, naʻe teʻeki fakaʻatā e ngaahi ouau ʻo e temipalé ʻa ia ʻoku fie maʻu ki he hakeakiʻí ki he kāingalotu fakalūkufua ʻo e Siasí. ʻI ha fakahā ʻi he taʻu 1841, naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú kapau te nau langa e Temipale Nāvuú, te nau lava ke maʻu ʻa e ngaahi ouau fakamoʻui ko iá (vakai, T&F 124:22 – 44).

Naʻe tui ʻa e Kāingalotú ʻe teuteuʻi kinautolu ʻe he ngaahi ouau ʻo e temipalé ke nau nofo ʻi he ʻao ʻo e Tamai Hēvaní ʻi he taʻengatá pea lava ke silaʻi fakataha honau fāmilí ke taʻengata. ʻOku akoʻi kitautolu ʻe he ngaahi fakamatala ʻo e ngaahi feilaulau mo e faingataʻaʻia ʻa e Kāingalotú ke langa ʻa e temipalé ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení: ʻOku mahuʻingamālie ʻetau ngaahi ngāue angatonu mo e feilaulau kotoa pē ʻi hono maʻu e ngaahi ouau ʻo e temipalé.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku feʻunga pē e ngāue mālohi mo hono fai e ngaahi feilaulaú ke maʻu e ngaahi ouau ʻo e temipalé?

    2. Ko e hā ʻoku fie maʻu ke ke fai kae lava ke ke maʻu ʻa e ngaahi ouau ʻo e temipalé?

Fakalaulauloto pe ko e hā ha faʻahinga meʻa ʻoku fie maʻu ke ke tuku pe kamata fai kae lava ke maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé.

ʻĪmisi
Palesiteni Thomas S. Monson

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ʻa e ngaahi feilaulau ʻoku fai ʻe ha Kāingalotu ʻe niʻihi he ʻahó ni kae lava ke maʻu ʻa e ngaahi ouau ʻo e temipalé: “ʻI he ngaahi taʻu lahi kuohilí ne u lau ai ʻo kau ki ha kulupu ʻo ha Kāingalotu ʻe toko teau tupu ne nau mavahe mei Manaiasi, ʻa ia ʻoku tuʻu ʻi he uhouhonga ʻo e vaotā ʻAmasoní, ke nau fononga ki he temipale ofi taha ʻi he taimi ko iá, ʻa ia ne tuʻu ʻi Sao Paulo, ʻi Palāsila—ʻi ha meimei maile ʻe 2,500 (4,000 km) mei Manaiasi. Ne folau vaka e Kāingalotu faivelenga ko iá ʻi he Vaitafe ʻAmasoní mo hono ngaahi vaʻavaʻá ʻi ha ʻaho mo ha pō ʻe fā. Hili e folau ko ʻeni he vaitafé, naʻa nau heka leva ki ha ngaahi pasi ʻo fononga ʻi ha ngaahi hala tokakovi ʻi ha toe ʻaho ʻe tolu,—ne siʻi e meʻa ke kaí pea ʻikai ha feituʻu ke fai ai ha mohe fiemālie. Hili ha ʻaho mo e pō ʻe fitu, ne nau aʻu ki he temipale ʻi Sao Pauló, ʻa ia ne fakahoko ai e ngaahi ouau taʻengatá. Ko e moʻoni ne faingataʻa pehē pē ʻa ʻenau fokí. Ka ne nau ʻosi maʻu e ngaahi ouau mo e tāpuaki ʻo e temipalé pea neongo ne ʻikai ha paʻanga ʻe toe ʻi honau kató ka naʻa nau fonu ʻi he laumālie ʻo e temipalé pea mo e loto houngaʻia he ngaahi tāpuaki ne nau maʻú” (“Ko e Temipale Māʻoniʻoní—Ko ha Maama ki he Māmaní,” Ensign pe Liahona, Mē 2011, 91).

ʻOku tokoniʻi fēfē koe ʻe he ngaahi sīpinga ʻa e Kāingalotú ko ʻení ʻi hoʻo teuteu ke maʻu ʻa e ngaahi ouau ʻo e temipalé?

Lau ʻa e ngaahi palakalafi ko ʻení, pea laineʻi ʻa e ngaahi sīpinga ʻo e feinga angatonu ʻa e Kāingalotu ʻi Nāvuú ke maʻu ʻa e ngaahi ouau ʻo e temipalé:

Naʻe fakatapui ʻe he kau taki ʻo e Siasí ʻa e ngaahi loki ʻi he Temipale Nāvuú ʻi heʻene ʻosí pē kae lava ke kamata fakahoko e ngāue ouaú ʻi he vave tahá. Naʻe fakatapui ʻa e loki ʻi ʻolunga ʻi he temipalé ki he ngāue ouaú ʻi he ʻaho 30 ʻo Nōvema, 1845. Naʻe kamata ke maʻu e ʻenitaumeni ʻo e Kāingalotú ʻi he efiafi ʻo e ʻaho 10 ʻo Tīsema, pea aʻu ʻo hokohoko atu e ngaahi sēsini ʻenitaumení ki he 3:00 pongipongi ʻo e ʻaho 11 ʻo Tīsemá.

ʻĪmisi
President Brigham Young

Naʻe ngāue taʻetuku ʻa Palesiteni Pilikihami ʻIongi ke fakahoko ʻa e ngaahi ouau ʻo e temipalé maʻá e Kāingalotú kimuʻa pea fakamālohiʻi kinautolu ke nau mavahe mei Nāvū, ʻlinoisí.

ʻI he fakaʻosinga ʻo e taʻu 1845, naʻe laka hake ʻi he kau mēmipa ʻe toko 1,000 naʻe maʻu e ngaahi ouau ʻo e temipalé. ʻI Sānuali ʻo e 1846, naʻe lēkooti ʻe Palesiteni Pilikihami ʻIongi ʻo pehē, “Naʻe pehē fau hono lahi ʻo e hohaʻa ʻa e Kāingalotú ke maʻu ʻa e ngaahi ouau [ʻo e temipalé], pea pehē ki heʻemau loto ke foaki ʻa e ngaahi ouau ʻo e temipalé kiate kinautolú, ko ia naʻá ku fakamoleki kakato ai hoku taimí ki he ngāue ʻa e ʻEikí ʻi he Temipalé, ʻi he ʻaho mo e pō, ʻo ʻikai toe laka hake ʻi he houa ʻe faá ʻi he ʻaho ʻeku mohé, peá u toki ʻalu tuʻo taha pē he uike ki hoku ʻapí” (ʻi he History of the Church, 7:567). Ne tokolahi ha kāingalotu ʻo e Siasí ne nau tokoni ʻaki hono fō e vala temipalé he pō kotoa kae lava ke hokohoko atu e ngāué he pongipongi hono hokó ʻo ʻikai ha fakatoloi.

ʻI he ʻaho 3 ʻo Fēpueli 1846, naʻe mavahe ʻa Palesiteni ʻIongi meí he temipalé ke fakahoko ha ngaahi teuteu fakaʻosi ki he mavahe mei Nāvū ʻi he ʻaho hono hokó ʻo fononga ki he fakahihifó. Ka ne fakataha mai ha kakai tokolahi ke maʻu honau ʻenitaumení, pea naʻá ne foki mai ʻi ha loto manavaʻofa ke fai fatongia maʻanautolu. Naʻe fakatoloi ʻe he meʻá ni ʻene mavahé ʻaki ha uike ʻe ua. Fakatatau ki he ngaahi lekooti ʻo e temipalé, ne maʻu ʻenitaumeni ha Kāingalotu ʻe toko 5,615 kimuʻa pea nau fononga ki he feituʻu fakahihifó. (Vakai, Church History in the Fulness of Times Student Manual, 2nd ed. [Church Educational System manual, 2003], 303–4.)

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā ʻokú ke mahuʻingaʻia ai ʻi he feinga e Kāingalotú ke maʻu ʻa e ngaahi ouau ʻo e temipalé?

    2. Ko e hā e ngaahi ngāue mo e ngaahi feilaulau ʻoku fie maʻu ke tau fakahoko ke maʻu ʻa e ngaahi ouau ʻo e temipalé?

ʻOku Mavahe ʻa e Kāingalotú Mei Nāvū

Hili hono maʻu ʻo e ngaahi ouau ʻo e temipalé, naʻe kamata ke mavahe ʻa e Kāingalotú mei Nāvū ʻi Fēpueli ʻo e 1846. Neongo ia, naʻe ʻikai ke mavahe kotoa ʻa e kau mēmipa ʻo e Siasí mo e konga tokolahi ʻo e Kāingalotú. Naʻe ʻikai ke mateuteu kei taimi ha niʻihi tokosiʻi ke mavahe, pea naʻe fili ha niʻihi ia ke nofo.

Ne hokohoko atu hono aʻusia ʻe he tokolahi ʻo e Kāingalotu ne nau nofo ʻi Nāvuú ʻa e fakatangá. ʻI Sepitema ʻo e 1846, hili ha māhina ʻe fitu meí he mavahe e kulupu ʻo e Kāingalotú, naʻe fakafuofua ki ha kakai ʻe toko 800 nai kuo fakamahafu ʻaki ha meʻafana fakafonua ʻe ono, ko e teuteu ke ʻohofi ʻa Nāvū. Naʻe ʻi ai ha kau tangata ʻe toko 150 nai ne mateuteu ke tau fakataha mo e toenga ʻo e Kāingalotú mo ha kau tangataʻi fonua foʻou ke maluʻi ʻa e koló .

Hili ha ngaahi ʻaho siʻi ʻo e taú, naʻe fakamālohiʻi ʻa e Kāingalotú ke tukulolo pea fakahā ange ke nau mavahe mei he koló he taimi pē ko iá. Ne hū leva e kau fakatangá ki he koló, ʻo fakaʻauha ʻa e ngaahi ʻapí, mo maumauʻi e temipalé. Naʻe tā pea lī ki he Vaitafe Misisipí ʻa e Kāingalotu ko ia ne ʻikai vave ʻenau holá. Hili e hola ʻa e Kāingalotú mei Nāvuú, naʻa nau fokotuʻu ha ngaahi ʻapitanga hūfangaʻanga ʻi he kauvai fakahihifo ʻo e vaitafe. Ko e tokolahi taha ʻo e kakaí naʻe ʻikai ke ʻi ai ha meʻakai pe meʻa feʻunga ke nau maʻu moʻui mei ai.

Naʻe tuku atu ʻe he kau taki ʻo e Siasí ha kau fakahaofi moʻui ʻi he vahaʻa fonua faingataʻa ʻo ʻAiouaá ke tokoniʻi siʻi Kāingalotu ne nau faingataʻaʻiá.

  1. Tali e fehuʻi ko ení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: ʻOkú ke pehē ko e hā naʻá ke mei ongoʻi kapau naʻe ui koe ke foki ʻo tokoniʻi ʻa e Kāingalotu faingataʻaʻia ko iá?

Lau ʻa e pōpoaki ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Pilikihami ʻIongi ki he kau tangata naʻe fakafatongia ʻaki hono tānaki mai ʻo e kau fai fakahaofí:

ʻĪmisi
Palesiteni Brigham Young

“Tuku ke ongo ki homou lotó ʻa e mālohi ʻo e fuakava naʻa mou fai ʻi he Fale ʻo e ʻEikí ʻo hangē ha afi ʻoku ʻikai faʻa malava ke tāmateʻí, kae ʻoua kuo mou … fekumi ki he tangata kotoa pē … ʻa ia [ʻoku malava ke mavahé], pea fakahā ʻa e māfana ki hono laumālié, kae ʻoua kuó ne tuʻu hake … pea ʻalu fakavave, pea ʻomi ha kulupu ʻo e kakai masivá mei Nāvū. …

“… Ko ha ʻaho ʻeni ʻo e ngāue ”(Journal History of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, Sept. 28, 1846, 5 – 6, Church History Library, Salt Lake City).

ʻOku akoʻi kitautolu ʻe he lea ʻa Pilikihami ʻIongí ʻoku fie maʻu ʻe he ʻEikí ke tau moʻui ʻaki e ngaahi fuakava ʻoku tau faí.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā e ngaahi feilaulau kuó ke fai ke tauhi ʻa e ngaahi fuakavá ni?

    2. Ko e hā ha ngaahi tāpuaki kuó ke aʻusia koeʻuhí kuó ke moʻui fakatatau mo e Ngaahi Fuakava naʻá ke faí?

Ko e Kolosi ʻa e Kāingalotú ʻi ʻAiouā pea Fokotuʻu ha Hetikuota ʻi he Nofoʻanga Fakafaʻahitaʻu Momokó

ʻI he taimi naʻe mavahe ai ʻa e konga tokolahi ʻo e Kāingalotú ʻi Fēpueli ʻo e 1846, naʻa nau fononga fakahihifo ʻi he siteiti ʻAiouaá. “Ko e mavahe mei Nāvuú ko ha ngāue ia ʻa e Kāingalotú ʻi he tui. Naʻa nau mavahe ʻo ʻikai ʻiloʻi pau e feituʻu naʻa nau fakataumuʻa ki aí pe ko e taimi te nau aʻu ai ki ha feituʻu ke nofo ai. Ko e meʻa pē ne nau ʻiloʻí, ʻoku ofi pē ha taimi ke tuli kinautolu ʻe honau ngaahi filí mei ʻIlinoisi pea naʻe maʻu ʻe honau kau takí ha fakahā ke kumi ha feituʻu hūfangaʻanga ʻi he ʻOtu Moʻunga Maká” (Church History in the Fulness of Times Student Manual, 309).

ʻI hoʻo lau e fakamatala ko ʻeni fekauʻaki mo ʻOasoni mo Kefilini Sipenisaá, kumi e ngaahi sīnga ʻo ʻena tuí mo e falalá:

“Hili e mavahe mei Nāvuú, naʻe holo vave [ʻa Katalina], ʻa ia ne vaivai mo mahamahaki ʻi he lahi e ngaahi faingataʻá. Naʻe tohi ʻa e husepāniti loto-mamahí ki he mātuʻa ʻa hono uaifí, ʻo kole ange ke na tali muʻa [hona ʻofefiné] ki hona ʻapí kae ʻoua kuo maʻu ʻe he Kāingalotú ha feituʻu ke nau nofo ai. Naʻe ʻomi e talí ʻo pehē, ‘Tuku ke ne fakaʻikaiʻi ʻa ʻene tui ngalivalé pea ʻe lava ke ne foki mai, ka he ʻikai lava kae ʻoua leva kuó ne fai ia.’

“ʻI he taimi naʻe lau ai e tohí kiate iá, naʻá ne kole ange ki hono husepānití ke ʻomi ʻene Tohi Tapú pea kumi e tohi ʻa Luté ʻo lau ʻa e ʻuluaki vahé, veesi hongofulu mā onó mo e hongofulu mā fitú: ‘ʻOua naʻá ke kole ke u liʻaki koe, pe ke u foki mei heʻeku muimui ʻiate koé: he ko e potu ʻokú ke ʻalu ki aí, te ta ō ai; pea ko e potu te ke mohe aí, te ta mohe ai. Ko ho kakaí ʻe hoko ko hoku kakai, pea ko ho ʻOtuá ko hoku ʻOtua’” (Memoirs of John R. Young: Utah Pioneer 1847 [1920], 17–18). Naʻe mālōlō ʻa Katalina Sipenisā hili pē ha taimi nounou mei ai.

Ne fetaulaki ʻa e Kāingalotú mo ha ngaahi faingataʻa lahi ange ʻi heʻenau fonongá. Koeʻuhí ko e fuʻu tōtuʻa ʻa e ʻuhá mo e siʻisiʻi e ngaahi nāunaú, naʻe fakamoleki ai ʻe he Kāingalotú ha māhina ʻe fā ke fononga ʻi ha maile ʻe 300 ʻi ʻAiouaá. Koeʻuhí ko e tuai e fonongá, ne pehē ai ʻe he kau taki ʻo e Siasí ke ʻoua ʻe hoko atu e fononga ki he fakahihifo ʻo e ʻOtu Moʻunga Maká kae ʻoua ke toki aʻu ki he faʻahitaʻu failau ʻo e 1847. Naʻa nau faleʻi e Kāingalotú ke nau nofo ai ki he faʻahitaʻu momokó. Naʻe tuʻu ʻi Nepulasikā ʻa e taha ʻo e ngaahi kolo lalahi tahá, ʻa ia ko e Nofoʻanga Fakafaʻahitaʻu Momokó, ʻi he tafaʻaki fakahihifo ʻo e Vaitafe Mīsulí.

ʻĪmisi
Winter Quarters

Ko e nofoʻanga fakataimi ʻo e Nofoʻanga Faʻahitaʻu Momokó

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 136:1-18

ʻOku faleʻi ʻe he ʻEikí ʻa e Kāingalotú ke nau fokotuʻutuʻu kinautolu mo teuteu ke hoko atu ʻenau fononga fakahihifó

Naʻe maʻu ʻe Palesiteni Pilikihami ʻIongi ʻa e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 136 ʻi he Nofoʻanga Fakafaʻahitaʻu Momokó ʻi Sānuali ʻo e 1847.

ʻI hoʻo ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 136:1–18, fakatokangaʻi ʻa e faleʻi ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo e founga ke fokotuʻutuʻu ai kinautolú pea teuteu ke hoko atu ʻenau fononga fakahihifó.

Te ke ako lahi ange fekauʻaki mo e fononga fakahihifó mo hoʻo faiakó ʻi he lēsoni ki he ʻiuniti ko ʻení.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e “Mavahe Mei Nāvuú,” “Ko e Fononga Atu ʻi ʻAiouaá,” mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 136:1–18 peá u fakakakato a e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe ki heʻeku faiakó:

Paaki