Seminelí
ʻIuniti 8: ʻAho 1, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:31 –50


ʻIuniti 8: ʻAho 1

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:31–50

Talateú

ʻI ha taimi nounou kimuʻa ha konifelenisi ʻa e Siasí ʻi he ʻaho 26 ʻo Sepitema 1830, naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí ʻa e fakahā ʻoku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29 “ʻi he ʻao ʻo e kaumātuʻa ʻe toko ono” (T&F 29, konga he ʻuluʻi fakamatalá). ʻI he taimi naʻá ke ako ai ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29: 1– 30 lolotonga ha lēsoni kimuʻa, naʻá ke ako ai fekauʻaki mo hono tānaki fakataha ʻo e kakai fili ʻa e ʻEikí pea mo hono langa hake ʻo Saioné. ʻOku nofotaha ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he natula ʻo e Hinga ʻa ʻĀtamá ʻo hangē ko hono fakahaaʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:31– 50.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:31-35

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻoku fakalaumālie ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē kiate Ia

Fakalaulauloto ki he founga te ke tali ʻaki ʻi he ngaahi tuʻunga ko ʻení:

Tūkunga 1: Fakakaukauloto angé ki ha taha ho kaungāmeʻá ʻoku kau atu ʻi hono fakahoko ha ʻulungaanga taʻefeʻunga ʻokú ke ʻilo ʻoku fakatuʻutāmaki kiate ia. Naʻá ke fainga ʻi ha taimi ʻe taha ke poupouʻi ho kaungāmeʻá ke tuku ʻa e ʻulungaanga ko ʻení, ka naʻá ne tala atu ʻoku ʻikai ko ha fuʻu loko meʻa ʻa ʻene ngaahi filí he kuo teʻeki hoko ha meʻa kovi kiate ia. Ko e hā e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻe lava ʻo tokoni ke mahino ki ho kaungāmeʻá ʻa hono mahuʻinga ʻo ʻene ngaahi filí?

Tūkunga 2: Fakakaukauloto ʻoku tala atu ʻe ha taha ho kaungāmeʻá ʻokú ne kiʻi ongoʻi loto-foʻi. ʻOkú ne tala atu ʻoku ʻikai ke ne ʻilo pe ʻoku ʻaonga hono tauhi ʻo e ngaahi fekaú. ʻOkú ne fakamatala ʻo pehē, neongo kuó ne feinga ke fai e meʻa kuo fekau ʻe he ʻOtuá, ʻoku ʻikai ke ne sio ʻoku lelei ange hono ngaahi tūkungá ʻi he niʻihi ʻo hono toʻú ʻoku nau fili ke faiangahalá. Ko e hā ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻe lava ʻo tokoni ki ho kaungāmeʻá ke kei hokohoko atu pē ʻa e talangofuá?

ʻI hoʻo ako ʻa e konga fakaʻosi ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29, kumi ʻa e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ke tokoniʻi e niʻihi fakafoʻituituí ʻi he ngaahi tūkunga ko ʻení.

ʻI he 1830 naʻe fakafoki mai mo fokotuʻu ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he māmaní, pea naʻe fakahā ʻa hono kakato ʻo e ongoongoleleí ki he kāingalotu ʻo e Siasí ʻi he Palōfita ko Siosefa Sāmitá. ʻI he fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29, naʻe tokoniʻi ʻe he ʻEikí ʻa e kau fuofua Kāingalotú ke mahino lahi ange kiate kinautolu ʻa e Hinga ʻa ʻĀtamá pea fakahā mai ha niʻihi ʻo e ngaahi taumuʻa ʻo ʻEne ngaahi fekaú.

ʻOku akoʻi mai ʻe he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:31–33 naʻe fakatupu fakalaumālie ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē. Ko e ʻuhinga ʻe taha ʻo e meʻá ni ʻoku lava ke nau ʻi ai pē ʻi Hono ʻaó pea ʻikai ke nau moʻulaloa ki he maté. Naʻá Ne teuteu ha founga maʻa ʻEne ngaahi fakatupú ke nau maʻu ha sino fakamatelie, ʻo ʻuhinga ia te nau mavahe mei Hono ʻaó pea moʻulaloa ki he maté. Naʻe toe ʻai foki ʻe he ʻOtuá ha founga ke ikunaʻi ʻe Heʻene ngaahi fakatupú e maté pea foki ki Hono ʻaó. Ko e konga kotoa ʻeni ʻo ʻEne palaní ke ʻoange ki Heʻene fānaú ha faingamālie ke nau hoko ʻo hangē ko Iá.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29: 34–35, ʻo kumi ʻa e founga ʻoku ʻafio mai ai ʻa e ʻEikí ki he ngaahi fekau ʻokú Ne ʻomi kiate kitautolú. Fakaʻilongaʻi ʻa e foʻi moʻoni ko ení i hoʻo folofolá: ʻOku fakalaumālie ʻa e ngaahi fekau kotoa pē ʻa e ʻOtuá. ʻOku ʻi ai ha taumuʻa fakalaumālie ʻo e fekau takitaha ʻoku ʻomi ʻe he ʻOtuá pea ʻoku fakataumuʻa ke tokoni ke tau foki ki Hono ʻaó.

  1. Fakakaukau ki he Lea ʻo e Potó ko ha sīpinga ʻo e tokāteline ko ia ʻoku fakalaumālie ʻa e ngaahi fekau kotoa ʻa e ʻOtuá. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení, ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻOku kaunga fakatuʻasino fēfē ʻa e talangofua ki he Lea ʻo e Potó kiate kitautolu ?

    2. ʻOku kaunga fakalaumālie fēfē ʻa e talangofua ki he Lea ʻo e Potó kiate kitautolu?

Mahalo ʻe ʻi ai ha ngaahi nunuʻa fakatuʻasino ʻe tupu mei he ʻikai ke talangofua ki he Lea ʻo e Potó, ka ko e nunuʻa lahi tahá ʻoku fakalaumālie hono natulá, tautautefito ki he kāingalotu ʻo e Siasí ʻa ia kuo nau fuakava ke talangofua ki he fekau ko iá. Koeʻuhí ʻoku fakalaumālie ʻa e ngaahi fekau kotoa ʻa e ʻOtuá, kau ai e Lea ʻo e Potó, ʻoku ʻomi ʻe he talangofuá ʻa e ngaahi tāpuaki fakalaumālie ki heʻetau moʻuí. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku taʻofi kitautolu ʻe he talangataʻa ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá mei hono maʻu pe fakatupu ke mole meiate kitautolu ʻa e ngaahi tāpuaki fakalaumālié.

ʻĪmisi
ʻĀtama mo ʻIvi

Fakalaulauloto ki he founga ʻoku tokoni ai hono ʻiloʻi ʻoku fakalaumālie kotoa ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá, ki he niʻihi fakafoituituí ʻi he ngaahi tūkunga naʻá ke lau ʻo kau ki ai ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoni ko ʻení.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:36-41

Naʻe ʻomi ʻe he Hinga ʻa Ātamá ʻa e mate fakalaumālié

Neongo ʻoku foaki mai ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi fekaú ke faitāpuekina fakalaumālie ai kitautolu, fakatokangaʻi ange ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:35 ʻokú Ne fakaʻatā ke tau hoko ko ha kau fakafofonga kiate kitautolu. ʻOku ʻuhinga ʻeni naʻe ʻoange ʻe he ʻOtuá ki Heʻene fānaú ʻa e tauʻatāina ke filí pea fakaʻatā kinautolu ke nau fili pe te nau talangofua ki Heʻene ngaahi fekaú.

  1. Tā ʻa e saati ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá. Hili iá pea lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:36–41, pea fakafonu e ngaahi filí mo e ngaahi nunuʻa ʻo e kakai pe falukunga kakai:

    Ngaahi filí

    Ngaahi olá

    Ko e tēvoló

    “Ha vahe tolu ʻe taha ʻo e fuʻu kau tau ʻo e langí”

    ʻĀtama

Fakakaukau ke hiki e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ení ʻi hoʻo folofolá: Kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá kiate kitautolu ʻa e meʻafoaki ʻo e tauʻatāina ke filí ke fakahoko ha ngaahi fili mo maʻu ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e ngaahi fili ko iá.

Kimuʻa pea kai ʻe ʻĀtama ʻa e fua tapú, naʻá ne moʻui ʻi he māmaní ʻi he Ngoue ko ʻĪtení pea lava ke ne nofo ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá. Hili ʻene kai e fuá, naʻá ne kei nofo pē ʻi he māmaní kae ʻikai lava ke ne toe nofo ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá. Koeʻuhí ko e tukulolo ʻa ʻĀtama ki he ʻahiʻahí peá ne kai ʻa e fua tapú, ʻoku tau ʻi ha tuʻunga fakatuʻasino kotoa pē (moʻulaloa ki he maté) pea mavahe mei he ʻao ʻo e ʻOtuá. Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:41, ʻoku ui ʻa e mavahe ko ʻení ko e hā?

  1. Tā ʻa e fakatātā ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    ʻĪmisi
    fakatātā ʻo e hingá

    ʻI he fakatātaá, hiki ʻi lalo ʻi he kupuʻi lea “Māmani Hingá (Fakamatelie)” ʻa e: Ko e mate fakalaumālié ko hono kapusi mei he ʻao ʻo e ʻOtuá. Hili iá pea tali e fehuʻi ko ʻení: ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fie maʻu ai ke tau mavahe mei he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻi ha kiʻi taimí?

Lau e lea ko ʻení fekauʻaki mo e Hingá pea mo e ʻuhinga kuo pau ke tau mavahe ai mei he ʻOtuá ʻi ha taimí: “Ko e Hingá ko ha konga mahuʻinga ia ʻo e palani ʻo e fakamoʻui ʻa e Tamai Hēvaní (vakai, 2 Nīfai 2:15 – 16; 9:6). ʻOku tafaʻaki ia ʻe ua—ne tō ia mei ha tuʻunga māʻolunga ka naʻá ne kamata e tuʻunga fakalakalaka ki muʻa ʻa e tangatá. Makehe mei heʻene fakahoko mai ʻa e mate fakaesinó mo e mate fakalaumālié, naʻá ne toe ʻomi kiate kitautolu ha faingamālie ke fanauʻi ki māmani pea tau ako mo fakalakalaka ai” (Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko Ha Huluhulu ki he Ongoongoleleí [2004], 81; vakai foki, 2 Nīfai 2:25).

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e meʻá ni fekauʻaki mo e Hingá:

ʻĪmisi
ʻEletā Bruce R. McConkie

“Ko e ngaahi meʻa mahuʻinga taha kuo hoko pe ʻe hoko ʻi he kotoa ʻo e taʻengatá … ko e Fakatupú, ko e Hingá, pea mo e Fakaleleí.

“Kimuʻa pea kamata ke mahino kiate kitautolu ʻa e fakatupu fakamatelie ʻo e ngaahi meʻa kotoa peé, kuo pau ke tau ʻilo ʻa e founga mo e anga ʻo e ngaahi moʻoni taʻengata ko ʻeni ʻe tolú—ʻa e Fakatupú, ʻa e Hingá, mo e Fakaleleí—ʻoku nau fepikitaki fakataha taʻemavahevahe ke faʻu ʻa e palani pē ʻe taha ʻo e fakamoʻuí. ʻOku ʻikai ke tuʻu toko taha ha taha ʻiate kinautolu; ʻoku nau fepikitaki kotoa; pea ka ʻikai ha ʻilo kiate kinautolu kotoa, ʻoku ʻikai malava ke ʻilo ʻa e moʻoni ʻo kau ki ha taha ʻo kinautolu. …

“…Kae ʻofa ke manatuʻi, naʻe hoko mai ʻa e Fakaleleí koeʻuhí ko e Hingá. Ne totongi huhuʻi ʻe Kalaisi ʻa e maumaufono ʻa ʻĀtamá. Kapau ne ʻikai ha Hinga, he ʻikai ke ʻi ai ha Fakalelei mo e moʻui taʻe-faʻa-mate mo e moʻui taʻengata ʻoku hoko mai aí. Ko ia ai, hangē ko hono fakapapauʻi ʻa e hoko mai ʻa e fakamoʻuí koeʻuhí ko e Fakaleleí, ʻoku pehē foki ʻa e hoko mai ʻa e fakamoʻuí koeʻuhí ko e Hingá.

“Ko e moʻui fakamatelié, mālohi ʻo e fakatupú pea mo e maté naʻe kamata kotoa pē ʻaki ʻa e Hingá” (“Christ and the Creation,” Ensign, June 1982, 9).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:42-50

ʻOku huhuʻi kitautolu ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí mei he mate fakalaumālié

Fakalaulauloto ki he fehuʻi ko ʻení: Ko hai ʻe toe foki ki he ʻao ʻo e ʻOtuá?

Ke mahino kiate kitautolu ʻa e ngaahi akonaki ʻa e ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29, ʻoku mahuʻinga ke ʻilo ʻe foki ʻa e kakai kotoa pē ki he ʻao ʻo e ʻOtuá hili ʻenau toetuʻú. ʻOku hoko ʻeni koeʻuhí ʻoku huhuʻi ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá mei he ngaahi nunuʻa fakatuʻasino mo fakalaumālie ʻo e Hingá (vakai, Hilamani 14:15–8).

  1. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ʻi he tafaʻaki toʻomataʻu ʻo e fakatātaá, ʻi lalo ʻi he kupuʻi lea ko e “ʻAo ʻo e ʻOtuá”: Tuʻunga ʻi he Fakaleleí, ʻe huhuʻi ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá mei he mate fakatuʻasino mo fakalaumālie naʻe fakatupu ʻe he Hinga ʻa ʻĀtamá. Hili iá pea tali e fehuʻi ko ʻení: Kapau ʻe faifai pea fakafoki kitautolu kotoa ki he ʻao ʻo e ʻOtuá, ʻokú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai pe ʻoku tau fai ha ngaahi fili ʻoku leleí ʻi heni ʻi he māmaní pe ʻikai?

ʻĪmisi
Kalaisi ʻi Ketisemani

Tuʻunga ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻokú Ne foaki ʻa e fakamolemolé mo e moʻui taʻengatá kiate kinautolu kotoa ʻoku nau tui kiate Iá mo fakatomala mei heʻenau ngaahi angahalá. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:42–43, pea kumi ʻa e meʻa kuo pau ke tau fai ke tau taau ai ke nofo maʻu ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá. Fakalaulauloto ki he ngaahi meʻa ʻokú ke fie maʻu ke fakatomalaʻí kae lava ke ke taau ai ke nofo maʻu ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻi ha ʻaho.

Neongo ʻe toetuʻu ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá pea ʻe huhuʻi mei he mate fakalaumālié mo toe fakafoki kinautolu ki he ʻao ʻo e ʻOtuá ke fakamāuʻi, ka he ʻikai ke nofo ai ʻa e tokotaha kotoa pē.

  1. Tā ha laine motumotu mo ha foʻi tao ʻoku tuhu mei he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ʻi he tafaʻaki toʻomataʻu ʻo e fakatātaá, Hili iá pea lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:44–45, pea tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

    1. Ko e hā ha ngaahi fili ʻoku nau fakatupu e moʻui taʻe taau ʻa e kakaí ke nau nofo ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá?

    2. Ko e hā e nunuʻa ʻo ʻenau ngaahi filí?

  2. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ofi ki he laine motumotu ʻi he fakatātaá ʻa e: He ʻikai lava ke nofo ʻo taʻengata ʻa kinautolu ʻoku ʻikai ke nau ngāueʻi ʻenau tuí pe fakatomalá ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá.

    ʻOku fakahaaʻi ʻe he meʻá ni ʻa e fōtunga ʻoku totonu ke ʻasi ʻi hoʻo fakatātā ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    ʻĪmisi
    fakatātā ʻo e Hingá kuo fakakakató
  3. Toe vakaiʻi ʻa e tūkunga ʻe ua naʻe fakamatalaʻi ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoni ko ʻení. Hili iá pea tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā naʻá ke ako he ʻahó ni ʻe lava ke tokoni ki ho kaungāmeʻá ʻi he tūkunga 1?

    2. Ko e hā naʻá ke ako he ʻahó ni ʻe lava ke tokoni ki ho kaungāmeʻá ʻi he tūkunga 2?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29: 49, pea fakakaukau ki he meʻa ʻoku ʻamanaki mai ʻa e ʻEikí maʻaú. Fokotuʻu ha taumuʻa ke hokohoko atu pē hono fakaʻaongaʻi ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ʻi hoʻo moʻuí ʻaki hoʻo fakatomala mei hoʻo ngaahi angahalá mo hono teuteuʻi koe ke toe nofo ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:31–50 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení i he (ahó).

    Ko ha toe ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki