Seminelí
ʻIuniti 24: ʻAho 2, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110


ʻIuniti 24: ʻAho 2

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110

Talateú

Naʻe fakahoko ʻi he ʻaho Sāpaté, 3 ʻo ʻEpeleli, 1836, ha houalotu sākalamēnití ʻi he Temipale Ketilaní. Lolotonga e fakatahá naʻe dmavahe ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ʻŌliva Kautele mei he haʻofangá ke lotu. Hili ʻena tuʻu mei he lotu, ne hā ʻa Sīsū Kalaisí kiate kinaua pea tali ʻa e temipale foʻou ne toki fakatapuí. Naʻe hā mai leva ʻa Mōsese, ʻIlaiase mo ʻIlaisiā, pea naʻe toe fakafoki mai ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí . Ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110 ko ha fakamatala ia ki he vīsone ko ʻení.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:1–10

Naʻe hā ʻa e ʻEikí pea tali e Temipale Ketilaní

ʻĪmisi
Holiness to the Lord stone

Kuó ke fakatokangaʻi nai e kupuʻi lea ʻoku tohi ʻi tuʻa he temipale kotoa pē? ʻOku pehē ai “Māʻoniʻoni ki he ʻEikí — ko e Fale ʻo e ʻEikí.”

Koeʻuhí ko e temipalé, ko ha fale ʻo e ʻEikí, ʻe lava ke ke fakakaukau ki ha taimi ne ʻaʻahi ai ʻa e ʻEikí ki ha taha ʻo kinautolu?

Ko e ʻaʻahi ʻe taha ne hoko hili ha taimi nouou pē mei hono fakatapui ʻo e Temipale Ketilaní. Lau ʻa e talateu ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110, ʻo feinga ke kumi pe ko hai ne ʻi aí pea mo e meʻa ne nau fai kimuʻa he ʻausia toputapu ko ʻení.

ʻĪmisi
Christ with Joseph Smith and Oliver Cowdery

Lau ʻa e fakamatala ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ki he vīsone ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:1–3. Feinga ke ke sioloto atu ki he meʻa naʻe hokó, peá ke fakakaukau ki he meʻa naʻá ke mei ongoʻi ʻo kapau naʻá ke ʻi ai. Hili iá pea lau Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:4–5, pea kumi ʻa e meʻa ne folofola ʻaki ʻe he Fakamoʻuí kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautelé. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻoku ʻuhingamālie kiate koé.

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako foloflá ʻo kau ki he meʻa ʻoku ʻuhingamālie kiate koe ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:4–5, pea fakamatalaʻi hono ʻuhingá.

ʻOku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:5 ʻa e ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí kia Siosefa mo ʻŌliva ke hiki hake honau ʻulú pea fiefia. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:6–10, pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi ʻuhinga ke fiefia ai ʻa Siosefa mo ʻŌliva, pea pehē ki he kāingalotú. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e meʻa ʻokú ke maʻú.

ʻOku maʻu ʻi he veesi 7–8 ʻa e taha ʻo e ngaahi ʻuhinga ke fiefia ai e Kāingalotú. ʻOku akoʻi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí mo tauhi ke haohaoa Hono falé, te Ne fakahā Ia kiate kitautolu ʻi Hono ngaahi temipalé.

  1. Kapau kuó ke maʻu ha faingamālie ke ʻaʻahi pē hū ʻi ha temipale, tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻo kau ki ha taimi naʻá ke ongoʻi ofi ai ki he ʻEikí ʻi ai. Kapau ʻoku teʻeki ke ke maʻu e faingamālie ko iá, tohi ʻo kau ki he ongo te ke ala maʻu ʻi aí. Hili iá pea tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

    1. ʻE lava fēfē ke fakahā ʻe he ʻEikí Ia ki he kakai ʻi he temipalé? (ʻOku ʻuhinga e foʻi lea fakahā ke fakahaaʻi pe ʻai ke ʻiloʻi, ʻo hangē ko hono aleaʻi lolotonga hoʻo ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109.)

    2. ʻE lava fēfē ke tau tauhi ʻa e fale ʻo e ʻEikí ke haohaoa mo taʻe ʻuli?

    3. ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fie maʻu ʻe he ʻEikí ke tau talangofua mo maʻa kimuʻa peá Ne toki fakahā mai Ia kiate kitautolu ʻi Hono falé?

Toe vakaiʻi Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:9– 10, pea feinga ke ʻiloʻi pe ko hai ʻe tāpuekina ʻi hono fakafoki mai ʻo e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻOku faitāpuekina fēfē ʻa e māmaní ʻe he ngaahi temipalé mo e ngāue ʻo e fakamoʻui maʻá e kakai moʻuí mo e kau pekiá fakatouʻosi?

    2. Kuo faitāpuekina fēfē hoʻo moʻuí ʻe he temipalé?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:11-16

ʻOku hā mai ʻa Mōsese, ʻIlaiase mo ʻIlaisiā, pea ʻoku fakafoki mai ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele

Fekumi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110: 11–13 pe ko hai ne hā fakafoʻituitui ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ʻŌliva Kautele hili ʻa e vīsone ʻo e Fakamoʻuí. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi hingoá ni.

ʻĪmisi
Moses with tablets

Mōsese

ʻĪmisi
ʻIlaisiā

ʻIlaisiā

ʻOkú ke ʻiloʻi pe ko hai ʻa Mōsese mo ʻIlaisiā mo ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa mahuʻinga naʻa nau fai ʻi he taimi naʻa nau ʻi he māmaní? Ke ʻilo lahi ange ki he ongo palōfita ko ʻeni ʻo e Fuakava Motuʻá, fekumi ki hona hingoá ʻi he Bible Dictionary pe Ko e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá.

ʻE lava pē ko ʻIlaiasé ko ha palōfita naʻe moʻui ʻi he kuonga ʻo ʻĒpalahamé. Makehe mei heʻene hoko ko ha hingoá, ʻoku ʻuhinga e ʻIlaiasé ko ha fakamelomelo pe tokotaha ʻokú ne fakafoki mai ha meʻa. (Vakai, Fakahinohino ki he Folofolá, “ʻIlaiase,” scriptures.lds.org; Bible Dictionary, “Elias.”)

Ne foaki ʻe he kau talafekau takitaha ʻe toko tolu ne hā ʻi he Temipale Ketilaní ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele.

  1. Tā ʻa e saati ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá. Hili iá pea ako ʻa e potufolofola ʻoku hiki ʻi lalo ʻi he hingoa ʻo e palōfita takitaha pea hiki ʻa e meʻa kotoa pē ne fakafoki mao ʻe he tokotaha takitaha.

Mōsese

(T&F 110:11)

ʻIlaiase

(T&F 110:12)

ʻIlaisiā

(T&F 110:13–16)

ʻE lava ke tokoni ʻa e fakamatala ko ʻení ke mahino kiate koe ʻa e ngaahi kī pe mafai naʻá ke ʻiloʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110: 11– 16.

“Ko e ngaahi kī ʻo hono tānaki fakataha ʻo ʻIsilelí”

Naʻe foaki ʻe he ʻEikí ʻa e hingoa ʻIsilelí kia Sēkope, ko e foha ʻo ʻAisake pea ko e mokopuna ʻo ʻĒpakahame (vakai, Sēnesi 32: 28). Ne hoko ʻa e hako ʻo Sēkopé, ʻa ia naʻe ʻiloa ko e puleʻanga ʻo ʻIsilelí, ko e kakai fuakava ʻa e ʻOtuá. ʻI he fakaʻau ʻa e taimí, kuo fakamovete e kakai ʻo ʻIsilelí mo honau hakó ʻi he funga ʻo e māmaní, ko e lahi taha koeʻuhí ko ʻenau taʻe-māʻoniʻoní. Kuo talaʻofa mai ʻe he ʻEikí ke tānaki fakataha ʻEne kakai fuakavá (vakai, 1 Nīfai 15:13–14; 3 Nīfai 5:24; 16:5; 29: 1, 3). ʻoku fakataha mai ʻa e hako ʻo Sēkope mo e kakai kotoa pē ki he puleʻanga ʻo e ʻEikí ʻo fakafou ʻi he ngāue fakafaifekaú. Naʻe fakalahi ʻe he ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí naʻe fakafoki mai ʻe Mōsese ʻa e ngāue fakafaifekau ʻi he Siasí ki he māmaní kotoa.

ʻĪmisi
Palesiteni Russell M. Nelson

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “ʻOku mahuʻinga ʻa e ngāue fakafaifekaú ki hono tānaki ʻo ʻIsilelí. … Kuo fekumi ʻetau kau faifekaú ʻi ha ngaahi puleʻanga lahi kiate kinautolu ʻo ʻIsileli ne fakamoveteveteʻí” (“The Gathering of Scattered Israel,” Ensign pe Liahona, Nov. 2006, 81).

ʻĪmisi
Palesiteni Spencer W. Kimball

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo ʻo pehē: “ʻOku kau ʻi hono fakatahaʻi ʻo ʻIsilelí ʻa e kau ki he siasi moʻoní mo ʻenau maʻu ʻa e ʻilo ki he ʻOtua moʻoní. … Ko ia ai kuo fakahoko ʻe ha taha kuó ne tali ʻa e ongoongolelei kuo toe fakafoki maí, pea feinga ke hū ki he ʻEikí ʻi heʻene lea fakafonuá fakataha mo e Kāingalotu ʻi he fonua ʻoku nofo aí, ʻa e ngaahi fono ʻo hono tānaki ʻo ʻIsilelí pea kuo hoko ko e ʻea ki he ngaahi tāpuaki kotoa kuo talaʻofa ki he Kāingalotu ʻo e kuonga fakaʻosi ko ʻení” (The Teachings of Spencer W. Kimball, ed. Edward L. Kimball [1982], 439).

Mahalo te ke fie hiki ngāue fakafaifekaú ʻi he sātí, ʻi he ʻotu ʻi lalo ʻi he ʻuluʻi tohi “Mōsese.”

“Ko e kuonga fakakosipeli ʻo ʻĒpalahamé”

ʻĪmisi
ʻEletā Bruce R. McConkie

Naʻe toe fakafoki mai ʻe he kuonga fakakosipeli ʻo ʻĒpalahamé, ʻa ia naʻe foaki ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ʻŌliva Kautele ʻe ʻIlaiasé ʻa e ngaahi talaʻofa naʻe fai ʻe he ʻEikí kia ʻĒpalahamé. Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē: “ʻOku fakafoki ʻe ʻIlaiase ʻa e ‘ongoongolelei ʻo ʻĒpalahamé’, ʻa e fuakava faka-ʻĒpalahame maʻongoʻonga ʻa ia ʻoku maʻu ai ʻe he kau faivelengá ʻa e ngaahi talaʻofa ʻe tokolahi honau hakó ʻo hangē ko e ʻoneʻone ʻo e matātahí pe ngaahi fetuʻu ʻi he langí ʻo fakafou ʻi he mali fakasilesitialé. ʻOku ʻomi ʻe ʻIlaiase e talaʻofá — ʻa ia ʻoku maʻu meia ʻĒpalahame, ʻAisake, mo Sēkope ʻo e kuonga muʻá — ʻe faitāpuekina ʻa e toʻutangata ʻo onopōní pea ʻe faitāpuekina honau hakó kotoa. Pea ʻoku tau foaki he taimí ni ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo ʻĒpalahame, ʻAisake mo Sēkopé kiate kinautolu te nau tali kotoa kinautolú” (“The Keys of the Kingdom,” Ensign, May 1983, 22).

Mahalo te ke fie tohi ʻa e mali fakasilesitialé mo e hako taʻengatá ʻi he sātí, ʻi he ʻotu ʻoku ʻuluʻi tohi “ʻIlaiase.”

“Ko e ngaahi kī ʻo e kuonga fakakosipeli ko ʻení”

Ke tokoni ke mahino kiate koe ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ne fakafoki mai ʻe ʻIlaisiaá, lau ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení:

ʻĪmisi
Palesiteni Joseph Fielding Smith

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita ʻo pehē: “Ko e mālohi faisila ko ʻeni naʻe foaki kia ʻIlaisiaá, ko e mālohi ia ʻokú ne haʻi e husepānití mo e uaifí, mo e fānaú ki he mātuʻá ki taimi mo ʻitānití. Ko e mālohi tuʻuloa ia ʻi he ngaahi ouau kotoa pē ʻo e Ongoongoleleí. … ʻOku haʻi pe silaʻi ʻi he mālohi ko ʻení e ngaahi ouau kotoa pē ʻoku kau ki he fakamoʻuí, pea ko e misiona ia ʻo ʻIlaisiaá ke haʻu, pea toe fakafoki mai ia” (Elijah the Prophet and His Mission [1957], 5).

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Elder David A. Bednar

ʻI heʻetau hoko ko e kau mēmipa ʻo e Siasi ʻo Kalaisi kuo fakafoki maí, ʻoku ʻi ai hotau fatongia fakafuakava ke tau fekumi ki heʻetau ngaahi kuí pea fakahoko maʻanautolu ʻa e ngaahi ouau fakamoʻui ʻo e ongoongoleleí. ‘Ke ʻoua naʻa fakahaohaoa ʻa kinautolu taʻekau ai ʻa kitautolu’ (Hepelū 11:40 …). Pea ‘ʻoku ʻikai lava ke fakafaofaoaʻi ʻa kitautolu taʻekau ai ʻa hotau kau pekiá’ (T&F 128:15).

“Ko e ngaahi ʻuhinga ʻeni ʻoku tau fai ai ʻa e fekumi ʻi he hisitōlia fakafāmilí, langa e ngaahi temipalé, mo fakahoko e ngaahi ouau fakafofongá. Ko e ngaahi ʻuhinga ʻeni naʻe fekauʻi mai ai ʻa ʻIlaisiā ke ne toe fakafoki mai ʻa e mafai faisila ko ia ʻokú ne nonoʻo ʻi he māmaní pea ʻi he langí” (“ ʻE Liliu ʻa e Loto ʻo e Fānaú,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2011, 25–26).

Fakatatau ki he ngaahi fakamatala ko ʻení, ko e hā ʻa e mālohi pe mafai naʻe fakafoki mai ʻe ʻIlaisiaá? (Mahalo te ke fie hiki hoʻo talí ʻi hoʻo sātí ʻi he ʻotu ʻi he ʻuluʻi tohi ko e “ʻIlaisiā.”)

ʻĪmisi
Elijah with Joseph Smith and Oliver Cowdery

ʻI he taimi naʻe haʻu ai ʻa ʻIlaisiā ki he Temipale Ketilaní, naʻá ne fakahoko ʻa e kikite ʻa Malakai ʻe haʻu ʻa ʻIlaisiā “ʻi heʻeki ai ke hoko ʻa e ʻaho lahi mo fakamanavahē ʻo e [ʻEikí]” ke “liliu ʻa e loto ʻo e mātuʻá ki he fānaú, pea ko e loto ʻo e fānaú ki heʻenau mātuʻá” (Malakai 4:5–6).

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻo kau ki he founga kuo uesia ai hoʻo moʻuí ʻi hono fakafoki mai ha taha ʻo e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (ngāue fakafaifekaú, mali fakasilesitialé mo e hako taʻengatá pe ko e mālohi faisilá, ʻo kau ai ʻa e ngāue fakatemipalé mo e hisitōlia fakafāmilí).

Naʻe fakatokangaʻi ʻe Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita “naʻe langa [ʻa e Temipale Ketilaní] ʻo fakataumuʻa ki hono fakafoki mai ʻo e ngaahi kī ʻo e mafaí. [Naʻe] fakahā mai e kakato ʻo e ngaahi ouau ʻo e ongoongoleleí ʻi hono maʻu e ngaahi kī ko ʻení” (Doctrines of Salvation, comp. Bruce R. McConkie, 3 vols. [1954–56], 2:242). ʻOku maʻu ʻe he Palesiteni ʻo e Siasí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e ngaahi kī ko ʻení.

Fakakakato ʻa e lea ko ʻení: mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:11–16, ʻoku tokoni ʻa e ngaahi kī ʻo e ngāue fakafaifekaú, fāmili taʻengatá, mo e ngāue fakatemipalé ke tau teuteu ki he .

ʻOkú ke moʻui ʻi ha kuonga ʻokú ke lava ai ʻo ngāue fakafaifekau, ngāue hisitōlia fakafāmilí, mo e ngāue fakatemipalé pea mo e taimi ʻokú ke lava ʻo ʻamanaki atu ki hono maʻu ʻo e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé, kau ai ʻa e ouau ʻo e silá. Fakakaukau ke fokotuʻu ha taumuʻa ke kau ʻi he ngaahi ngāue ko ʻeni ʻo teuteu ki he Hā‘ele ‘Anga Ua Mai ʻa e ʻEikí. ʻOku lava foki ke ke fokotuʻu ha taumuʻa pau ʻo e founga te ke teuteu ai ki ha mali fakasilesitiale. Kole ki he Tamai Hēvaní ke tokoniʻi koe ke fakahoko hoʻo taumuʻá.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, ngaahi fakakaukau mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe ki heʻeku faiakó:

Paaki