Seminelí
ʻIuniti 12: ʻAho 3, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 51–52


ʻIuniti 12: ʻAho 3

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 51–52

Talateú

ʻI he kamata ke tūʻuta e Kāingalotu ʻe niʻihi ne fononga mai mei he ngaahi siteiti fakahahaké ʻi Mē ʻo e 1831, ne fakahā mai ʻe he ʻEikí Hono finangalo kia ʻEtuate Pātilisí ʻo fakafou ʻi he Palōfita ko Siosefa Sāmitá. ʻI he fakahā ko iá, ʻa ia ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 51, naʻe tataki ʻa e Kāingalotu ne tūʻuta mai mei Kolesivili, Niu ʻIoke, ke ō ki Tomasoni, ʻOhaiō, pea te nau moʻui ai ʻaki ʻa e fono ʻo e fakatapuí. Ko e fakatapuí mo e fatongia tauhí ko e ongo tefitoʻi moʻoni mo e fono ʻoku langa ʻaki ai ha sōsaieti ʻo Saioné. Ko Pisinisi Uouangatahá (ʻa ia ne ui ki mui ange ko e Kautaha Uouangataha) ʻa e kautaha naʻá ne fakalele e lao ʻi he taimi ko iá. ʻI he fakaʻosinga ʻo e konifelenisi hono fā ʻo e Siasí, ʻi he ʻaho 3 ki he 6 ʻo Sune, 1831, ʻi Ketilani, ʻOhaiō, naʻe fekauʻi ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa Sāmita mo ha kaumātuʻa kehe ke nau fononga tautau toko ua ki Mīsuli, ʻo malanga ʻi he halá. ʻI he fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 52, naʻe ui ʻe he ʻEikí ʻa e hoa takitaha pea ʻomi ha sīpinga ke tokoni ke nau fakaʻehiʻehi ai mei he kākaá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 51

ʻOku fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa Pīsope ʻEtuate Pātilisi ke tokangaʻi e ngaahi fie maʻu fakaesino ʻo e Kāingalotú.

Ko e hā e kulupu uouangataha taha kuó ke kau ki aí? Ko e hā e founga ʻokú ke ʻiloʻi ai ʻoku uouangataha ha falukunga kakai? Ko e hā ha faʻahinga founga ngāue pe ngaahi meʻa ʻoku hoko ʻokú ne tokoniʻi ha falukunga kakai ke uouangataha?

ʻI he tūʻuta ʻa e Kāingalotu ʻi ʻOhaioó, naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kiate kinautolu e fono ʻo e fakatapuí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42: 30–42). ʻI he fono ko ʻení, ʻoku foaki loto fiemālie ʻe he tangata mo fafine honau taimí, talēnití, mo e koloa fakamāmaní ki hono fokotuʻu mo langa hake ʻo e puleʻanga o e Otuá. Lau ʻa e talateu ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 51, ʻo fekumi pe ko e hā ne totonu ke fai ʻe Pīsope ʻEtuate Pātilisi ʻoku fekauʻaki mo e fono ko ʻení.

ʻOku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 51:1–8 ha fakahinohino mei he ʻEikí kia Pīsope Pātilisí fekauʻaki mo e Kāingalotu te nau aʻu mai. Naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia Pīsopé Pātilisi ke ne “vaheʻi maʻá e kakaí ni ʻa honau ngaahi tufakangá” ʻo e fonuá mo e koloá “ʻo fakatatau ki he ngaahi anga ʻo [ʻenau] nofó pea mo [ʻenau] ngaahi fie maʻú mo e ngaahi meʻa ʻoku ʻaonga ke nau maʻú” (T&F 51:3). (Fakatokangaʻi ange ko e ʻuhinga ʻe taha ʻo e foʻi lea ko e fie maʻu ko e ʻikai ke maʻu ha meʻa. Ko e fekau ʻa e ʻEikí ke ngāue “ʻo fakatatau ki he ngaahi fie maʻu ʻa e kakaí” ko ha fekau ke tokoniʻi e kakaí ke maʻu ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga ne ʻikai ke nau maʻú.) Ne fekauʻi ʻa Pīsope Pātilisi ke foaki kakato e totonu ki he ngaahi koloá ki he ngaahi fāmilí pea fakapapauʻi ʻoku maʻu ʻe he tokotaha kotoa pē ha meʻaki mo ha vala feʻunga.

Naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e meʻa ʻoku totonu ke fai ʻe he Kāingalotú lolotonga ʻenau moʻui ʻaki e fono ʻo e fakatapuí. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 51:9, ʻo fekumi ki he fakahinohino ʻa e ʻEikí ki he Kāingalotú.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā hono ʻuhinga ke “taha pē” ha falukunga kakai? (Mahalo te ke fie lau ʻa e Mōsese 7:18 ki ha tokoni ʻi hono tali e fehuʻi ko ʻení.)

    2. Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 51:9, ko e hā naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ke fai ʻe he Kāingalotú ke nau uouangataha aí? ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki hā ke “tuʻunga tatau” pea “maʻu tatau”?

ʻI hoʻo lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 51:10–20, te ke vakai naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa Pīsope Pātilisi ke fokotuʻu ha fale tukuʻanga koloa ʻa ia ʻe lava ke tauhi ai ʻe he Kāingalotú e ngaahi koloá. Naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ko hono moʻui ʻaki e fono ʻo e fakatapuí ko ha faingamālie ia. Naʻá Ne fakamatalaʻi neongo ʻe nofo e Kāingalotú ʻi honau konga kelekelé ʻi ha kiʻi taimi nounou, ʻoku totonu ke nau palani ke faivelenga, poto, mo tauhi angatonu e meʻa kuo foaki kiate kinautolú.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 52:1-13, 22-34

Naʻe fekauʻi ʻe he ʻEikí e Palōfitá mo ha kaumātuʻa kehe ke fononga ki Mīsuli pea malanga ʻaki e ongoongoleleí lolotonga ʻenau fonongá

ʻI he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 52:1–13, 22–34 naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ha kaumātuʻa kehe ke fononga tautau toko ua ki Mīsuli pea ke malanga lolotonga ʻenau fonongá. Ne ʻosi fakahā ʻe he ʻEikí ʻe fokotuʻu ʻe he Kāingalotú ha kolo uouangataha ʻoku ui ko Saione (vakai, T&F 28), ka ne teʻeki ke Ne fakahā mai ʻa e feituʻú. ʻI he fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 52, naʻá Ne talaʻofa ange kapau ʻe tauhi faivelenga ʻe Siosefa Sāmita mo Sitinei Likitoni ki Heʻene ngaahi fakahinohinó, te Ne fakahā mai ʻa e tuʻuʻanga “ʻa e fonua ʻo e tofiʻa [ʻo e Kāingalotú]” (T&F 52:5).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 52:14-21, 35-36

ʻOku fakahā mai ʻe he ʻEikí ha founga ke tokoniʻi kitautolu ke fakaʻehiʻehi mei hono kākaaʻi ʻe Sētané.

ʻI he fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 50, naʻe fakatokanga ʻa e ʻEikí ki he niʻihi ʻo e kaumātuʻa ʻo e Siasí kau ki ha ngaahi laumālie kākā pea ʻomi ha ngaahi fakahinohino ke tokoniʻi e Kāingalotu ke fefakamaamaʻaki ʻi heʻenau akoʻi mo ako e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí.

ʻI hoʻo ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 52:14–21, fekumi ki ha toe ngaahi fakahinohino mei he ʻEikí ke tokoni ke fakamālohia ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí, tautautefito ki he niʻihi kuó Ne uiuiʻi ke nau malanga ʻaki e ongoongoleleí ʻi heʻenau fononga ki Mīsulí. Lau ʻa e Tokāteline mo e ngaahi Fuakava 52:14, pea ʻiloʻi e kupuʻi lea naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he ʻEikí ke fakamatalaʻi ʻaki e meʻa naʻe ʻamanaki ke Ne foaki ki he kau faifekau ko ʻení.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻOkú ke pehē ko e hā e taumuʻa ʻo ha sīpinga?

    2. Ko e hā e ʻuhinga naʻe ʻomi ʻe he ʻEikí ki hono ʻomi e sīpinga ʻoku hā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 52:14–21?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 52:15–19, ʻo fekumi ki he ngaahi ʻulungaanga mo e ngaahi ngāue naʻe folofola ʻe ʻEikí ʻe tokoni ki Hono kakaí ke fakaʻehiʻehi mei hano kākaaʻi ʻe Sētane. ʻI hoʻo feinga ke mahino kiate koe ʻa e fakahinohino ʻa e ʻEikí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, fakakaukau ki he ngaahi fakamatala ko ʻení:

  • Ko ha taha ʻokú ne maʻu ha loto fakatomala “ʻoku fakatomala ʻa e hono laumālié” (T&F 52:15) .

  • ʻOku ʻuhinga e fekau ke “talangofua ki heʻeku ngaahi ouaú” (T&F 52:15) ki he fie maʻu ke maʻu ʻa e ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, hangē ko e papitaisó, pea tauhi e ngaahi fuakava ʻoku fekauʻaki mo iá.

  • Ko ha taha “ʻoku angamalū mo e fakamaama ʻene leá” (T&F 52: 16) ko ha taha ʻoku loto fakatōkilalo ʻene ngaahi leá pea mo langaki hake mo hiki hake e niʻihi kehé.

  • Ko ha taha ʻoku “tetetete ʻi he mālohi ʻo e [ʻEikí]” (T&F 52:17) ko ha taha ʻokú ne ongoʻi loto-ʻapasia ki he mālohi ʻo e ʻOtuá.

  • Ke “ʻomi ngaahi fua” (T&F 52:17) ko hono maʻu ia ʻo ha meʻa lelei (hangē ko e “fakamālō mo e potó”) ʻi he muimui ki he ngaahi fakahā kuo foaki ʻe he ʻOtuá.

ʻOku fakamatalaʻi fakanounou ʻe he tefitoʻi moʻoni ko ʻení ha ngaahi fakakaukau mei he fakahā ko ʻení: Kuo pau ke talangofua ha taha ki he ngaahi ouau ʻa e ʻEikí mo moʻui ʻo fakatatau ki he ngaahi fakahā kuó Ne foaki maí ke fakaʻehiʻehi mei hano kākaaʻi ʻe Sētané.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 52:36, ʻo fekumi ki ha toe fakahinohino ʻa e ʻEikí. Ko e hā naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí e kaumātuʻa ʻo e Siasí ke nau fakahā?

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻo kau ki ha taki pe faiako ʻokú ke ʻiloʻi ʻoku moʻui fakatatau mo e sīpinga naʻe tuku mai ʻe he ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 52:14–19, 36. Ko e hā ha ngaahi founga kuo ʻaonga ai kiate koe ʻa e ngaahi akonaki mo e ngaahi sīpinga ʻa e tokotaha ko ʻení?

Fakakaukau ki he kau mēmipa ʻo e kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea fakakaukauʻi ʻa e founga ʻoku nau fakahaaʻi ai ʻa e sīpinga ʻa e ʻEikí ke ʻoua naʻa kākāʻi ʻe Sētané.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 52:37-44

ʻOku ʻomi ʻe he ʻEikí ha faleʻi ki he kau taki ʻoku nofo pē ʻi ʻOhaiō.

Lolotonga hono ui ʻe he ʻEikí ʻa e tokolahi ʻo e kau fuofua maʻu lakanga fakataulaʻeikí ke malanga ʻaki e ongoongoleleí ʻi heʻenau fononga ki Mīsulí pe ha feituʻu pē, naʻá Ne fekau foki ki ha kaumātuʻa kehe ke nofo pē ʻi ʻOhaiō. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 52:39-40, ʻo fekumi ki he ngaahi fakahinohino naʻe fai ʻe he ʻEikí ki he kaumātuʻa ʻe nofo ʻi ʻOhaiō. (ʻI hoʻo lau iá, ʻe ala tokoni ke ʻiloʻi ʻoku ʻuhinga e foʻi lea ko e toe kiate kinautolu ʻe nofó. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e meʻa ʻokú ke maʻú.

Fakakaukau ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení: ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga ke “manatuʻi ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē ʻa e kakai masivá” (T&F 52:40)? Ko e hā ʻoku ʻikai feʻunga ai ke fakakaukau pē ki ha taha faingataʻaʻia ke fakahoko ʻa e fekau ko ʻeni mei he ʻEikí?

ʻI he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 52:40, ko e hā e folofola e ʻEikí fekauʻaki mo kinautolu ʻoku ʻikai ke fie tokoni kiate kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá?

Makatuʻunga ʻi he veesi ko ʻení, fakakakato ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻOku tauhi mo tokangaʻi ʻe he kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí ʻa e .

  1. Fakakaukau ki he niʻihi ʻokú ke ʻiloʻi te ke pehē ko ha kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisi. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá fekauʻaki mo e founga ʻoku tauhi mo tokangaʻi ai ʻe he kakai ko ʻení ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá.

Fakakaukau ki ha ngaahi taimi kuó ke maʻu ha ngaahi faingamālie ke tokangaʻi e masivá, faingataʻaʻiá, mahakí, mo e mamahakí. Fakakaukau ke fokotuʻu ha taumuʻa pau ke feau ha fie maʻu ʻa ha taha pea hoko ko ha ākonga lelei ange ʻa Sīsū Kalaisi.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 51-52 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Paaki