Lautohi Faka-Sāpaté: Tokāteline ʻo e Ongoongoleleí
Lēsoni 10: ‘Toʻo ʻEku Haʻamongá Kiate Kimoutolu, pea Mou Ako ʻIate Au’


Lēsoni 10

“Toʻo ʻEku Haʻamongá Kiate Kimoutolu, pea Mou Ako ʻIate Au”

Mātiu 11:28–30; 12:1–13; Luke 7:36–50; 13:10–17

Taumuʻá

Ke tokoniʻi e kalasí ke mahino kiate kinautolu ko e taimi ko ia ʻoku tau toʻo ai e haʻamonga ʻa e Fakamoʻuí kiate kitautolú mo fai hono finangaló, te tau maʻu e melino mo e fiefia kuó ne talaʻofa ʻakí.

Teuteú

  1. Lau, fakalaulauloto mo ke lotua ʻa e ngaahi potu folofola ko ʻení:

    1. Mātiu 11:28–30. Ko hono fakaafeʻi ʻe Sīsū ʻa kinautolu kotoa ʻoku faingataʻa- ʻia mo mafasiá ke haʻu kiate Ia, ʻo toʻo kiate kinautolu ʻene haʻamongá, mo ako ʻiate ia.

    2. Mātiu 12:1–13; Luke 13:10–17. Ko hono fakahā ʻe Sīsū ko e ʻEiki Ia ʻo e ʻaho Sāpaté pea fakaangaʻi ai Ia.

    3. Luke 7:36–50. Ko hano fufulu ʻe ha fefine, ne fekumi ke fakamolemoleʻi ʻene ngaahi angahalá, ʻa e toʻukupu kelekele ʻo e ʻEikí ʻaki hono loʻimatá; ko hono fakaangaʻi ʻe Saimone ko e Fālesí ʻa Sīsū ʻi heʻene tuku ke ala ange kiate Ia ʻa e fefine angahalá. Ko hono akoʻi ʻe Sīsū kia Saimone ʻa e talanoa fakatā- tā ʻo e ongo tangata ne ʻi ai hona moʻuá mo ne fakamolemoleʻi ʻa e fefiné.

  2. Fakalahi ki he laukongá: ʻĪsaia 58:13–14; Mātiu 11:16–19; 12:14–50; 26:6–13; Maʻake 2:23–3:12; 14:3–9; Luke 6:1–11; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59:9–19.

  3. Kapau ʻe maʻu ʻa e ngaahi nāunau ko ʻení, peá ke fakaʻaongaʻi kinautolu ʻi he lēsoní:

    1. “Haʻu Kiate Au,” ko ha faiva ʻoku miniti ʻe fitu, mei he filimi Ngaahi Fakamatala Fakavitiō ʻo e Fuakava Foʻoú (53914 900).

    2. Fakatātā Ko e Fononga Mai ʻa Mele Filitingi mo Siosefa F. Sāmita ʻi he Toafá (62608 900; Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 412), ʻa ia ʻoku hā ai ha ongo pulu ʻokú na lolotonga toho ha haʻamonga.

  4. Fokotuʻu ki hono akoʻí: Lolotonga hoʻo teuteu ʻa e lēsoní, fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu ha founga te ke lava ʻo fakalotolahiʻi ʻaki e kalasí ke nau kau ki hono aleaʻi ʻo e lēsoní. ʻE lava ke tokoni ki hono fakakau ʻo e kalasí ki he lēsoní hano fakatātaaʻi, aleaʻi fakakulupu, fakafaivaʻi pea mo ha ngaahi ʻekitivitī kehe pē ʻe ʻaongá. (Vakai, ʻOku ʻIkai ha Ui ʻe Mahuʻinga ange ʻi he Faiako, [36123 900], peesi 61–72, 159–84.)

Fokotuʻu Ki he Founga Fai ʻo e Lēsoní

ʻEkitivitī ke Takiakiʻi ʻaki e Tokangá

Fakaʻaongaʻi ʻa e ʻekitivitī ko ʻení pe ko haʻo ʻekitivitī pē ʻaʻau ʻe feʻungá ke kamata ʻaki ʻa e lēsoní.

Kole ki ha taha he kalasí ke haʻu ki muʻa ʻo tuʻu ai peá ne mafao atu ki muʻa hono ongo nimá. Hili ha ʻū tohi pe ko ha ngaahi meʻa ʻoku mamafá ʻi hono ongo nimá. Hokohoko atu hono hili ha ngaahi meʻa ʻi hono ongo nimá kae ʻoua kuó ne ongoʻi faingataʻaʻia pe mamafaʻia. Fehuʻi ange leva:

ʻEkitivitī ke Takiakiʻi ʻaki e Tokangá

  • Ko e hā hano mamaʻo haʻo ʻalu kapau te ke fua ʻa e kavengá ni ki muʻa peá ke toki tuʻu ʻo mālōlō? Ko e hā ha meʻa te ke fai ke toe mamaʻo ange ai haʻo fua e kavengá ni?

Fakamatalaʻi ange, ʻoku lahi e faʻahinga kehekehe ʻo e kavengá pe haʻamongá. Ko e niʻihi ʻoku fakatuʻasino pea niʻihi ʻoku fakalaumālie pe fakaeloto ʻa ia ʻoku ʻikai ke faʻa lava ha sio ki ai. ʻOku ʻi ai ha ngaahi kavenga lahi ʻoku ʻikai ke tau mamata ki ai, ʻa ia ʻoku nau mafatukituki ange ʻi he ngaahi meʻa te tau malava fakatāutaha ʻo fuá, pea ʻoku tau hoko ai ʻo vaivai. ʻOku aleaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení e ngaahi founga ʻe lava ai ʻe he ʻEikí ʻo fakamaʻamaʻa ʻetau ngaahi kavengá mo ʻomi kitautolu ke tau mālōlō.

Aleaʻi ʻo e Folofolá mo Hono Fakahokó

ʻI hoʻomou akoʻi ʻa e ngaahi potu folofola ko ʻení, mou aleaʻi ha ngaahi founga ʻe lava ke fakahoko ai ia ʻi he moʻui fakaʻahó. Fakalotolahiʻi e kalasí ke nau fakamatala ki ha meʻa ne hoko kiate kinautolu ʻoku felāveʻi mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni fakafolofolá.

1. Ko hono fakaafeʻi kitautolu ʻe Sīsū ke tau toʻo ʻene haʻamongá kiate kitautolu pea tau ako ʻiate ia.

Lau pea mou aleaʻi ʻa e Mātiu 11:28–30.

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e “feinga mo mafasiá” (Mātiu 11:28). Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi haʻamonga ʻoku tau fua ʻi he moʻuí ni? ʻE lava fēfē ʻe he ʻEikí ʻo foaki mai ha “fiemālie [kiate kitautolu]” mei he ngaahi haʻamonga ko ʻení?

  • Ko e hā ʻa e haʻamonga? (Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ʻo Mele Filitingi pea mo Siosefa F. Sāmita peá ke tuhuʻi ange ʻa e pulu ʻoku lolotonga fua ʻene haʻamonga ʻi he fakatātaá. Fakamatalaʻi ange, ko e haʻamongá ko ha konga ʻakau ʻoku hili ʻi ha ongo tangata pe manu ʻe toko ua ke na toho pe fua ha meʻa ʻoku mamafa. ʻOku hanga ʻe he konga ʻakaú ʻo fakapalanisi ʻa e kavengá mo fakafaingofuaʻi ʻa hono toʻó. ʻI he tānaki atu ki hono ʻuhinga totonú, ʻoku fakaʻaongaʻi foki ʻa e haʻamongá ʻi ha ngaahi potu folofola lahi ko ha lea fakatātā ki he hopoaté pe ko e nofo pōpulá; Vakai, Selemaia 28:2; ʻAlamā 44:2.) ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa hono toʻo kiate kitautolu ʻa e haʻamonga ʻa Kalaisí? (Ke fai hono finangaló ʻi he loto fakatōkilalo pea fakangofua ia ke ne tataki mo fakahinohinoʻi ʻetau moʻuí.)

Kapau ʻokú ke fakaʻaongaʻi ʻa e filimi vitiō “Haʻu kiate Aú,” peá ke huluʻi hono konga ʻuluakí he taimí ni. Taʻofi e vitioó ʻi he ʻosi pē ʻa e meʻa ʻa Palesiteni Hauati W. Hanitaá.

  • ʻOku fakahā mai ʻe he ʻEikí, “ ʻOku faingofua pē ʻeku haʻamongá, pea ʻoku maʻamaʻa ʻeku kavengá” (Mātiu 11:30). ʻOku faingofua fēfē e haʻamonga ʻa e Fakamoʻuí? Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku fakakaukau ai ha niʻihi ʻoku fuʻu fakangatangata e ngaahi akonaki ʻa e ʻEikí? ʻOku hanga fēfē ʻe he talangofua mo e tauhi ki he ʻEikí ʻo fakamaʻamaʻaʻi ʻetau ngaahi kavengá?

2. Ko hono fakahā ʻe Sīsū ko Ia ʻa e ʻEiki ʻo e Sāpaté.

Mou aleaʻi ʻa e Mātiu 12:1–13 mo e Luke 13:10–17. Fakaafeʻi e kalasí ke nau lau leʻolahi e ngaahi potu folofola kuo filifilí.

  • Ko e hā ne fai ʻe he Kau Fālesí ʻi he taimi naʻa nau mamata ai ki he kau ākonga ʻa Sīsuú ʻoku nau toli e fua ʻo e uité ʻi he ʻaho Sāpaté? (Vakai, Mātiu 12:1–2. Fakamatalaʻi ange, naʻe hanga ʻe hono fakaʻuhingaʻi ʻe he Kau Fālesí ʻa e Fono ʻa Mōsesé, ʻo taki halaʻi e laumālie moʻoni mo e taumuʻa ʻo e ʻaho Sāpaté, ʻo nau fakatefito pē ʻi he ngaahi tala tukufakaholó, ʻa ia ne tapu ʻaupito ai ha faʻahinga ʻekitivitī ʻi he ʻaho Sāpaté.) Ko e hā ne akoʻi ʻe he ʻEikí ko ʻene tali ki heʻenau tukuakiʻí? (Vakai, Mātiu 12:3–8.)

  • Ko e hā e ʻuhinga ʻa Sīsū ʻi heʻene folofola, “ ʻE ʻikai te u lelei lahi ʻi he feilau-laú, ka ʻi he loto-ʻofá”? (Mātiu 12:7. Naʻá ne fie maʻu ke nofotaha e kakaí ʻi he ʻofa ki he niʻihi kehé kae ʻikai ʻi he fakahoko pē ʻo e ngaahi kātoanga fakalotú.) Te tau fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ke ne tataki kitautolu ʻi heʻetau ngaahi ʻekitivitī he ʻaho Sāpaté?

  • Ko e hā ne akoʻi ʻe Sīsū fekauʻaki mo e taumuʻa ʻo e Sāpaté ʻi he taimi naʻá ne fakamoʻui ai e tangata naʻe mate hono nimá pea mo e fefine naʻe nofoʻia ʻe he laumālie fakamahakí? (Vakai, Mātiu 12:10–13; Luke 13:10–17.) Ko e hā naʻá ne akoʻi fekauʻaki mo e ʻaho Sāpaté ʻi he Maʻake 2:27–28? (Fakamahino ange, ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmita ʻo e Maʻake 2:26 ʻo pehē, ko e ʻaho Sāpaté ko ha ʻaho ia ʻo e mālōlō mo e fakalāngilangiʻi ʻo e ʻOtuá. Ko e hā te tau fai ʻi he ʻaho Sāpaté ke fakalāngilangiʻi ai ʻa e ʻOtuá? ʻE hanga fēfē ʻe heʻetau tauhi ke māʻoniʻoni ʻa e ʻaho Sāpaté ʻo fakamaʻamaʻaʻi ʻetau ngaahi kavengá mo ʻomi kiate kitautolu ha fiemālie?

3. Ko hono fakamolemoleʻi ʻe Sīsū ha fefine ʻi he fale ʻo Saimone ko e Fālesí.

Kapau ʻokú ke fakaʻaongaʻi ʻa e filimi vitiō ko e “Haʻu kiate Aú”, peá ke huluʻi ʻa e toengá he taimí ni. Hili iá pea mou lau mo aleaʻi ʻa e ngaahi potu folofola kuo filifili mei he Luke 7:36–50.

  • Ko e fefine ko ia naʻe hū ki he fale ʻo Saimone ko e Fālesí, naʻá ne mafasia he kavenga ʻo e faiangahalá (Luke 7:37). Ko e hā ne fai ʻe he fefiné, ne fakatupunga ai hono toʻo ʻe Sīsū ʻene mafasiá” (Vakai, Luke 7:38, 44–50.) Ko e hā te tau fai ke hanga ai ʻe he Fakamoʻuí ʻo toʻo ʻa e kavenga ʻo e fai angahalá mei heʻetau moʻuí?

  • Naʻe faikehekehe fēfē e tōʻonga ʻa e fefine faiangahalá mo e tōʻonga ʻa Saimone ko e Fālesí, kia Sīsuú? (Fakafaikehekeheʻi ʻa e loto fakatomala, fakaʻapaʻapa, fakatōkilalo mo e ʻofa ʻa e fefiné mei he hikisia, anga taʻe fakaʻapaʻapa mo e loto fakamaau ʻa Saimoné. Vakai foki ki he lea ʻoku ʻoatu ʻi laló.) Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e ngaahi ʻulungāanga lelei ne maʻu ʻe he fefiné, ʻi he taimi ʻoku tau fakatomala mo fekumi ai ki he fakamolemolé? Ko e hā ha founga ʻoku hanga ai ʻe he ngaahi ʻulungāanga ne maʻu ʻe Saimoné ʻo taʻofi kitautolu mei haʻatau fakatomalá?

    Ne ako mai ʻa ʻEletā Sēmisi E. Talamesi ʻo pehē: Ko ha ʻulungāanga fakafonua ia ʻi he kuonga muʻá ke ʻoange ha tokanga makehe ki ha taha ʻoku fakaafeʻi mai; ke talitali lelei ia, fakafeʻiloaki kiate ia ʻaki ha ʻuma, ʻomi ha vai ke fufulu ʻaki e efú mei hono vaʻé, pea mo ha lolo ke pani ʻaki hono ʻulú mo hono kavá. Naʻe liʻaki kotoa ʻe Saimone ʻa e ngaahi tōʻonga talitali lelei ko ʻení” (Jesus the Christ, 3rd ed. [1916], 261).

  • Ko e hā ha founga naʻe hanga ai ʻe he ʻulungaanga ʻo Saimone ki he fefiné, ʻo ʻai ke toe mamafa ange e kaveinga ʻa e fefiné? Te tau hanga fēfē ʻo ʻai ke toe mafasia ange ha kavenga fai angahala ʻa ha taha? Ko e hā te tau ako mei he tali ʻa e Fakamoʻuí ki he fefiné?

  • Neongo naʻe ʻikai ke fakaafeʻi ia, peá ne ʻiloʻi ʻe ngaohikovia ia ʻe Saimone mo hono falé, ka naʻe haʻu hangatonu pē ʻa e fefiné ia kia Sīsū, ʻi heʻene ʻiloʻi pē ʻa e feituʻu te ne ʻi aí (Luke 7:37). Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he sīpingá ʻa e fefiné? Ko e hā ha ngaahi meʻa te ne taʻofi kitautolu mei haʻatau fakatomala mo haʻu kia Kalaisí? Te tau ikunaʻi fēfē ʻa e ngaahi tūkiaʻanga ko ʻení?

  • Ko e hā te tau lava ke ako mei he talanoa fakatātā ʻo e ongo tangata ne ʻi ai hona moʻuá? (Vakai, Luke 7:41–50.) ʻOku tatau fēfē ʻa e faiangahalá mo e moʻuá? (Vakai, Luke 7:44–50.) ʻE fakamaʻamaʻaʻi fēfē ʻetau ngaahi kavengá, kapau ko Kalaisi “ ʻoku tau fakamoʻua mei aí”?

Fakaʻosí

Fakamoʻoniʻi ange te tau lava ʻo fili pe te tau ʻai kiate kitautolu ʻa e ngaahi kavenga ʻo e māmaní pe ko e haʻamonga ʻa Sīsuú. Fakamoʻoni ange ʻoku moʻoni ʻa e ngaahi akonaki ʻa Kalaisí pea te tau maʻu ha fiemālie ʻi heʻetau muimui kiate iá. Fakalotolahiʻi e kalasí ke nau ako kia Kalaisi mo talangofua ki heʻene ngaahi akonakí kae lava ke nau maʻu ha fiemālie mo ha nonga.

Ngaahi Fakakaukau ke Fakalahi ki Hono Akoʻi ʻo e Lēsoní

ʻOku hoko ʻa e nāunau ko ʻení ko ha fakalahi ki he lēsoni ʻoku fokotuʻu atú. Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ha fakakaukau ʻe taha pe lahi ange mei heni ke hoko ko ha konga ʻo e lēsoní.

1. Ko hono mahuʻinga ʻo e uouangatahá

Lau pea mou aleaʻi ʻa e Mātiu 12:22–30.

  • ʻOku tau faʻa māvahevahe fēfē ʻi hotau ngaahi fāmilí, ngaahi ʻapí pe uōtí? Ko e hā te tau lava ʻo fai ke tau toe uouangataha ange aí?

  • Naʻe folofola ʻa Sīsū ki he Kau Fālesí, “Ko ia ʻoku ʻikai kau mo aú, ʻoku angatuʻu ia kiate au” (Mātiu 12:30). Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku moʻoni ai ʻení?

2. “Ko e lea kovi kotoa pē” (Mātiu 12:36)

Lau pea mou aleaʻi ʻa e Mātiu 12:33–37.

  • Ko e hā ha meʻa ʻoku fakahā ʻe heʻetau ngaahi leá ʻo kau kiate kitautolú? Ko e hā ne fakamamafaʻi ai ʻe Sīsū ʻa hono mahuʻinga ʻo e ngaahi lea ʻoku tau lea ʻakí? Ko e hā ha ngaahi fakatātā ʻo e “lea koví”? (ʻE lava ke kau he ngaahi talí ʻa e manukí, laú, loí, lea taʻe tāú mo e anga-koví? Te tau fakamālohia fēfē ʻetau tukupā ke tau lea leleí?

3. ʻEkitivitī ʻa e toʻu tupú

Teuteuʻi maʻá e tokotaha kotoa pē he kalasí ha laʻi pepa ʻoku hā ai ʻa e pāsolo ko ʻení. Ka hili haʻamou lau mo aleaʻi ʻa e laukonga ne vaheʻí, peá ke tufa ha tatau ʻo e pāsoló. Kole ki he kalasí ke nau kumi ha ngaahi lea ʻoku felāveʻi mo e lēsoní ʻa ia ʻoku fufuuʻi ʻi he pāsoló. ʻE hā fakahihifi, fakahangatonu ki ʻolunga, lalo pe ongo tafaʻakí ʻa e ngaahi foʻi leá. Kapau ʻe fie maʻu tokoni ʻa e kalasí ʻi ha hili ha ngaahi miniti siʻi, peá ke fekau ke nau toe lau ʻa e ngaahi potu folofola ʻoku hā ai ʻa e ngaahi foʻi lea ʻoku fufuuʻí (Mātiu 11:28–30: kavenga, mafasia, haʻamonga; Mātiu 12:1–13: Sāpate, fakamoʻui; Luke 7:36–50: talanoa fakatātā, moʻua, fakamolemoleʻi).

T

H

J

A

S

A

P

A

T

E

F

I

J

K

T

S

A

L

E

M

A

P

V

O

L

S

T

A

I

F

E

A

L

S

F

L

M

O

N

U

I

A

K

L

I

K

M

O

A

E

T

I

M

K

T

H

H

L

U

S

M

O

K

M

N

S

S

S

L

A

F

V

O

M

T

E

N

T

L

T

O

A

L

M

K

O

M

O

N

P

A

G

S

P

S

F

A

F

M

E

A

V

A

E

K

M

A

H

V

L

E

N

F

M

K

K

K

U

S

L

A

F

I

O

M

N

M

O

A

K

L

T

P

S

K

F

I

O

K

T

I

K

F

O

K

O

T

U

U

A

A

L

P

L

A

T

K

T

P

E

A

T

U

K

V

S

M

L

P

T

M

O

U

A

L

O

T

U

A

E

I

P

I

O

K

S

E

K

O

V

I

S

A

N

N

A

S

T

M

L

A

V

M

F

E

K

S

E

T

G

F

A

K

A

M

O

L

E

M

O

L

E

I

V

A

Paaki