Lautohi Faka-Sāpaté: Tokāteline ʻo e Ongoongoleleí
Lēsoni 39: ‘Ko Hono Fakahaohaoa ʻo e Kakai Māʻoniʻoní’


Lēsoni 39

“Ko Hono Fakahaohaoa ʻo e Kakai Māʻoniʻoní”

ʻEfesō

Taumuʻá

Ke fakamahino ki he kalasí, ʻoku fie maʻu ki hono “fakahaohaoaʻi ʻo e kakai māʻoniʻoni” (ʻEfesō 4:12) ʻa hono fakatupulekina ʻetau tui kia Kalaisí, muimui ki he ngaahi akonaki ʻa e kau ʻaposetoló mo e kau palōfitá pea mo maluʻi kitautolu mei he angahala ʻo e māmaní.

Teuteú

  1. Lau, fakalaulauloto mo ke lotua ʻa e ngaahi potu folofola ko ʻení:

    1. ʻEfesō 1:9–10. Ko e akonaki ʻa Paula kau ki he taumuʻa ʻo e kuonga ʻo e kakato ʻo e ngaahi kuongá, ke “fakakātoa ʻa e ngaahi meʻa kotoa pe ʻia Kalaisi.”

    2. ʻEfesō 2:12–22; 4:1–16. Ko e akonaki ʻa Paula ko Sīsū Kalaisi hotau makatulikí. Ko ʻene akonaki ʻoku tuku mai ʻe he ʻEikí ʻa e kau ʻaposetoló mo e kau palōfitá, ke tokoni ki hotau fakahaohaoaʻí pea ke tau hoko kotoa pē “ ʻo fakataha ʻi he tui.”

    3. ʻEfesō 5:22–29; 6:1–4. Ko e akonaki ʻa Paula fekauʻaki mo e fiemaʻu ke ʻi ai ha uouangataha ʻi he vahaʻa ʻo e husepānití mo e uaifí, pea ʻi he vahaʻa ʻo e mātuʻá mo e fānaú

    4. ʻEfesō 4:21–32; 6:10–18. Ko e akonaki ʻa Paula ʻoku totonu ke tau ʻai “ ʻa e tangata foʻoú” mo ʻai kiate kitautolu “ ʻa e [teunga] tau kotoa ʻa e ʻOtuá” ke maluʻi kitautolu mei he angahala ʻo e māmaní.

  2. Fakalahi ki he laukongá: Sione 17:11; Mōsaia 18:21–22; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 27:15–18; 38:25–27.

  3. Kapau ʻokú ke fakaʻaongaʻi ʻa e ʻekitivitī ke takiakiʻi ʻaki e tokangá, peá ke haʻu ki he kalasí mo ha meʻi filo (fakafuofua ki ha fute ʻe taha ki he fute ʻe tolu hono lōloá) mo ha konga maea ʻoku lōloa tatau pē mo e meʻi filó.

  4. Fokotuʻu ki hono akoʻi: ʻOku hanga ʻe hono fakaʻilongaʻi ʻo e folofolá, ʻo toko- niʻi e kau faiakó mo e kau mēmipá ke nau fakatokangaʻi ha ngaahi kupuʻi lea mahuʻinga, ngaahi fakakaukau, kakai mo ha ngaahi meʻa mahuʻinga ne hoko. Te ke lava ʻo fakalotolahiʻi e kalasí ke nau fakaʻilongaʻi ʻenau ngaahi folofolá, ʻaki haʻanau fakaʻilongaʻi ke mahino ha ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga, fefakamoʻoniʻaki ha ngaahi folofola pe ko hano fakamatalaʻi ʻo ha ngaahi meʻa kuó ke hiki he tafaʻaki ʻo hoʻo folofolá.

Fokotuʻu Ki he Founga Fai ʻo e Lēsoní

ʻEkitivitī ke Takiakiʻi ʻaki e Tokangá

Fakaʻaongaʻi ʻa e ʻekitivitī ko ʻení pe ko haʻo ʻekitivitī pē ʻaʻau ʻe feʻungá ke kamata ʻaki ʻa e lēsoní.

Fakaʻaliʻali ki he kalasí ʻa e meʻi filó mo e konga maeá (Vakai ki he konga “Teuteú.”)

ʻEkitivitī ke Takiakiʻi ʻaki e Tokangá

  • Ko e hā ha meʻa ʻoku fai tatau ai ʻa e meʻi filó mo e konga maeá? (ʻOku fakatou ngaohi kinaua mei he faipá pe ngaahi nāunau hangē ha filó.) Ko e hā hona faikehekehé? (Ko e meʻi filó ko ha tuʻoni filo pē ia ʻe taha, ka ko e maeá, ko ha tuʻoni filo lahi ia kuo lalanga fakatahaʻi.) Ko e fē ʻi he ongo meʻá ni ʻoku mālohí?

Fakamatalaʻi ange, ʻoku tau hangē ko e meʻi filó, ʻo vaivai ʻi he taimi ʻoku tau fakafalala ai kiate kitautolu. Kae kehe, hangē ko e konga maeá, te tau lava ʻo mālohi ange ʻi he taimi ʻoku tau faaitaha ai mo e niʻihi kehé ʻi he tui mo e anga māʻoniʻoni. ʻI heʻene tohi ki he kakai ʻEfesoó, naʻe fakamamafaʻi ʻe Paula ʻa hono mahuʻinga ke “fakahaohaoaʻi ʻa e kakai māʻoniʻoní” mo e “kau fakataha ʻi he tuí” (ʻEfesō 4:12–13). ʻOku aleaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení ha founga ʻe lava ai ʻo ngāue fakataha ʻa e ngaahi fāmilí mo e Siasí ki he haohaoá mo e uouangatahá, ʻaki ʻenau falala ki he Fakamoʻuí, muimui ki he kau ʻaposetoló mo e kau palōfitá, fakatupulaki ha ngaahi fāmili ʻoku mālohí pea tui ʻa e teunga tau kakato ʻa e ʻOtuá.

Aleaʻi ʻo e Folofolá mo Hono Fakahokó

Filifili ʻi he faʻa lotu ha ngaahi potu folofola mo ha ngaahi fehuʻi te nau feau lelei e ngaahi fie maʻu ʻa e kalasí. Fakalotolahiʻi e kalasí ke nau fakamatala ki ha meʻa ne hoko kiate kinautolu ʻa ia ʻoku felaveʻi mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni fakafolofolá.

1. Ko e kuonga ʻo e kakato ʻo e ngaahi kuongá

Lau pea mou aleaʻi ʻa e ʻEfesō 1:9–10.

  • ʻI he vahe ʻuluaki ʻo e tohi ʻa ʻEfesoó, ne lea ai ʻa Paula fekauʻaki mo e “kuonga ʻo e kakato ʻo e ngaahi kuongá” (ʻEfesō 1:10). Ko e hā e kuonga ʻo e ongoongoleleí? (Ko ha vahaʻa taimi kuo tuku ai ʻe he ʻEikí haʻane tamaioʻeiki ʻe taha he māmaní, ʻa ia ʻokú ne maʻu ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí pea ʻoku fakamafaiʻi ia ke ne tokangaʻi ʻa e ongoongoleleí.

  • Ko e hā e kuonga ʻo e kakato ʻo e ngaahi kuongá? (Ko e kuonga ia ne kamata ʻi hono toe fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí pea mo hono fokotuʻu ʻo e Siasí ʻo fakafou ʻia Siosefa Sāmitá.) Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku lau ai ko hotau kuongá ʻa e kakato ʻo e ngaahi kuongá?

    Naʻe akoʻi mai ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī: “ ʻOkú ta maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki fisifisimuʻa mo fakaofo ʻo e kuonga ʻo e kakato ʻo e ngaahi kuongá. ʻI he ʻahó ni mo e kuongá ni, kuo toe fakafoki mai ki he māmaní ʻa hono kotoa ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni, ngaahi mālohi, ngaahi tāpuaki mo e ngaahi kī kotoa pē ʻo e ngaahi kuonga ki muʻá” (ʻi he Conference Report, Apr. 1992, 98; pe Tūhulu, Siulai 1992).

  • Ko e hā ne fakahā ʻe Paula ʻe fai ʻe he Tamai Hēvaní ʻi he kuonga ko ʻení? (Vakai, ʻEfesō 1:9–10.) ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e “fakakātoa fakataha ʻa e meʻa kotoa pē ʻia Kalaisí”? Ko e hā ha ngaahi meʻa ʻoku tānaki fakataha ʻi hotau kuongá ni? (ʻE lava ke kau he talí, ʻa e ngaahi folofolá, kāingalotu ʻo e Siasí, ngaahi lekooti ʻo e kau pekiá, mo e ngaahi fāmili ʻoku fakamaʻu ʻi he temipalé.) Te tau tokoni fēfē ki he tānaki fakataha ko ʻení?

2. Ko Sīsū Kalaisi hotau maka-tulikí

Lau pea mou aleaʻi ʻa e ngaahi potu folofola kuo filifili mei he ʻEfesō 2:12–22 mo e 4:1–16.

  • Fakafehoanaki ʻa e ʻEfesō 2:12 mo e 2:19. Naʻe fakamatalaʻi fēfē ʻe Paula ʻa e ngaahi liliu ne hoko ʻiate kinautolu ne nau tali mo muimui ki he Fakamoʻuí? Kuó ke vakai fēfē ki he liliu tatau ʻiate koe pe ko ha niʻihi kehe? Kuo tāpuekina fēfē hoʻo moʻuí ʻe hoʻo feohi mo e kau mēmipa kehe ʻo e siasí, ʻo mou hoko ko ha “kaungā-kolo” ʻi he ongoongoleleí?

  • Naʻe ʻuhinga ki he hā ʻa Paula ʻi heʻene ekinaki mai ko e ngaahi akonaki ʻa Sīsū Kalaisí, ko e “[fungani] maka-tuliki ia” ʻo e Siasí? (ʻEfesō 2:20). (Kapau ʻe fie maʻu, fakamatalaʻi ange, ko e maka-tulikí ko ha maka fakavaʻe ʻia ʻi ha feituʻu ʻoku fetaulaki ki ai ha ongo holisi. ʻOku mahuʻinga ʻa e maka-tulikí ki hono fakamālohia mo puke fakatahaʻi ʻo e sinoʻi falé.) Kuo hoko fēfē ʻa Sīsū Kalaisi ko e maka-tuliki ʻo hoʻo tuí?

  • Ko e hā ne akoʻi ʻe Paula ʻi he ʻEfesō 2:20 mo e 4:11–14 fekauʻaki mo e mahu- ʻinga ʻo e kau ʻaposetoló mo e kau palōfitá? Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku mahu- ʻinga ai ki he Siasi moʻoní ʻa e kau ʻaposetoló mo e kau palōfita moʻuí? Ko e hā ha ngaahi akonaki mei he kau ʻaposetoló mo e kau palōfita ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní, ʻoku nau tokoni ki heʻetau fakalakalaka ki he haohaoá mo e uouangatahá? (Te ke lava ʻo hiki e ngaahi tali ʻa e kalasí ʻi he palakipoé.)

    Naʻe ako mai ʻe Palesiteni Poiti K. Peeka: “ ʻOku tataki maʻu pē ʻa e ngāue ʻa e kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló, ki he ʻapí pea mo e fāmilí… . Ko e tefitoʻi taumuʻa ia ʻo e meʻa kotoa ʻoku tau akoʻí, ke uouangataha ʻa e ongo mātuʻá mo e fānaú ʻi he tui ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ʻo nau fiefia ʻi ʻapi, fakamaʻu ʻi he mali taʻengatá, fehokotaki mo honau ngaahi tukufakaholó, mo fakalotolahiʻi kinautolu ki he hākeakiʻi ʻi he ʻafioʻanga ʻo ʻetau Tamai Hēvaní” (ʻi he Conference Report, Apr. 1995, 8; or Tūhulu, Siulai 1995, 10).

  • Naʻe ʻuhinga ki he hā ʻa Paula ʻi heʻene akonaki mai ko e “ ʻEiki pē taha, ko e tui pē taha, ko e papitaiso pe tahá?” (ʻEfesō 4:5). Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke tau taha ʻi he mahino mo hono akoʻi ʻo e ngaahi tefitoʻi tokāteline ʻo e ongoongoleleí?

3. Ko e uouangataha ʻi he vahaʻa ʻo e husepānití mo e uaifí pea ʻi he vahaʻa ʻo e mātuʻá mo e fānaú.

Lau pea mou aleaʻi ʻa e ʻEfesō 5:22–29; 6:1–4.

  • Ko e hā e fakatātā ne fakaʻaongaʻi ʻe Paula ʻi he taimi naʻá ne fakamatalaʻi ai e vā ʻo e husepāniti mo e uaifí? (Vakai, ʻEfesō 5:22–29.) Ko e hā ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi husepānití mo e uaifí mei he fakafehoanaki ko ʻení, ke tokoni ʻi hono fakatupulaki ha ʻofa mo ha uouangataha ʻoku lahi angé ʻi heʻena nofo malí? (Mou aleaʻi ha ngaahi founga pau ne fakahā ai ʻe Sīsū ʻene ʻofa ki he Siasí mo e founga ʻe lava ke fakahoko ai ʻa e founga taki taha ʻi he nofo malí. Te ke lava ʻo hiki e tali ʻa e kalasí he palakipoé.)

    Naʻe ako mai ʻa Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo: “Te ke lava nai ʻo maʻu ʻi hono kotoa ʻo e ngaahi folofola toputapú, ha taimi ne fai hala ai ʻa Sīsū ki hono siasí? …Naʻá ne faivelenga nai? Naʻá ne moʻoni nai? Ne ʻi ai nai ha meʻa lelei mo taau naʻe ʻikai ke ne foakí? Ta ko e meʻa ia ʻoku tau fehuʻiá—ʻa e meʻa ʻokú ne kole mei he husepānití… .

    “… Te ke lava ʻo fakakaukau ki he lahi ʻo ʻene ʻofa ʻi he Siasí? Naʻe mahuʻinga hono meʻa kotoa pē kiate ia. Naʻe mahuʻinga kiate ia ʻa ʻene tupulakí pea mo e mēmipa fakafoʻituitui kotoa pē. Naʻá ne foaki maʻá e kakaí ni ʻa e kotoa ʻo hono iví, mālohí, pea mo e meʻa kotoa naʻá ne mahuʻingaʻia aí. Naʻá ne foaki ʻene moʻuí—ko e hā mo ha toe meʻa ʻoku toe ke foaki ʻe ha taha? (Men of Example [mei he lea naʻe fai ki he kau faiako fakalotú, ʻaho 12 ʻo Sepitema, 1975], 4–5).

  • Ko e hā e naʻinaʻi ʻa Paula ki he fānaú ʻi he ʻEfesō 6:1–3? Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai he ʻahó ni ʻa e naʻinaʻi ko ʻení? Kuo tāpuekina fēfē ko e ʻi hoʻo fakaʻapaʻapaʻi hoʻo ongo mātuʻa?

  • Naʻe ʻuhinga ki he hā ʻa Paula ʻi heʻene naʻinaʻi ki he ngaahi mātuʻá ke hinoiʻi hake ʻa e fānaú ʻi he “akonaki mo e [fakapotopoto] ki he [fakatonutonu ʻa e] ʻEikí”? (ʻEfesō 6:4). ʻE fafangaʻi fakalaumālie fēfē ʻe he ngaahi mātuʻá ʻenau fānaú? ʻE muimui fēfē ʻa e ngaahi mātuʻá ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa e ʻEikí ʻi he taimi ʻoku nau fakatonutonuʻi ai ʻenau fānaú?

  • ʻE fakamālohia fēfē ʻe he naʻinaʻi ʻa Paula ki he ngaahi mātuʻá mo e fānaú, ʻa e ngaahi vā fakafāmilí, mo tauhi e uouangatahá ʻi ʻapí? Ko e hā ha akonaki kuo ʻomi kiate kitautolu ʻe he kau ʻaposetoló mo e kau palōfitaʻo e ngaahi ʻaho kimui ní ʻo kau ki he ngaahi fāmilí? Fakaafeʻi ʻe kalasí ke nau aleaʻi ha ngaahi akonaki ne fai kimuí ni mai ʻi ha konifelenisi lahi, ngaahi fakatahaʻanga kehe pe faeasaiti pe ʻi ha ngaahi makasini ʻa e Siasí.

    ʻI he “Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmaní,” ne akonaki ai ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá “ ʻe lava ke maʻu ʻa e fiefia ʻi he moʻui fakafāmilí, ʻi he ngaahi akonaki ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. ʻOku maʻu ʻa e nofo mali fiefiá mo e ngaahi fāmili fiefiá mei hono tauhi ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e manavaʻofá, ngāué mo e ngaahi ʻekitivitī fakafiefia ʻoku nau kau kakato ki aí” (Tūhulu, Sānuali. 1996).

4. Ko hono ʻai kiate kita ʻa e “tangata foʻoú” mo e “teunga tau kotoa ʻa e ʻOtuá”

Lau pea mou aleaʻi ʻa e ʻEfesō 4:21–32 mo e 6:10–18.

  • Naʻe ʻuhinga ki he hā ʻa Paula ʻi heʻene fakalotolahiʻi e kakai ʻEfesoó ke nau ʻai kiate kinautolu “ ʻa e tangata foʻoú” (ʻEfesō 4:24). Ko e hā ha ngaahi ʻulungā- anga kuo hoko ai e kakaí ʻo “foʻou” ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí? (Vakai, ʻEfesō 4:21–32.)

  • Lolotonga ʻene ekinaki ki he kāingalotú ke nau tui ʻa e teunga tau ʻo e ʻOtuá, naʻe fakatokanga ʻa Paula kiate kinautolu fekauʻaki mo e faʻahinga kehekehe ʻo e mālohi koví (ʻEfesō 6:10–12). Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi mālohi kovi ʻo e moʻuí ni?

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa kehekehe ne ui ʻe Paula ko e teunga tau ʻa e ʻOtua? Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ngaahi kongá kotoa? (Vakai, ʻEfesō 6:13–18; T&F 27:15–18. Te ke lava ʻo hiki e ngaahi talí he palakipoé ʻi ha kōlomu ʻe ua, ʻo fakahingoa ko e Teunga taú pea mo e Fakafofongaʻí.) ʻE lava fēfē ʻe he teunga tau ʻo e ʻOtuá ʻo maluʻi kitautolu mei he ngaahi mālohi ʻo Sētané? Ko e hā te tau fai fakaʻaho ki he teunga tau ko ʻení?

Fakaʻosí

Fakamoʻoni ange naʻe fokotuʻu ʻe he ʻEikí hono Siasí, mo ha kau ʻaposetolo mo ha kau palōfita ke tokoni kiate kitautolu ke tau hoko ʻo hangē ko iá, pea ke tau toe foki hake ʻo nofo mo ia. Fakalotolahiʻi e kalasí ke nau feinga fakataha ke “fakahaohaoaʻi ʻa e kau Māʻoniʻoní,” ʻaki ʻenau muimui ki he ngaahi akonaki ʻa Paula ʻi he tohi ʻa ʻEfesoó.

Ngaahi Fakakaukau ke Fakalahi ki Hono Akoʻi ʻo e Lēsoní

ʻOku hoko ʻa e nāunau ko ʻení ko ha fakalahi ki he lēsoni ʻoku fokotuʻu atú. Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ha fakakaukau ʻe taha pe lahi ange mei heni ke hoko ko ha konga ʻo e lēsoní.

1. “ ʻAi ʻa e [teunga] tau kakato ʻo e ʻOtua” (ʻEfesō 6:11)

Huluʻi ʻa e “Ko e Teunga Tau Kakato ʻa e ʻOtua,” ko e toʻo mei he Filimi Vitiō ʻo e Fuakava Foʻou (53914). ʻa ia ʻoku miniti ʻe hongofulu mā tolu hono lōloá. Hili iá, peá ke fai ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ha ngaahi fakatamaki ne fehangahangai mo e kau sōtia ʻi he filimi vitioó? Ko e hā ha ngaahi fakatamaki ne fehangahangai mo e kakai kei talavoú? Ne tāpuekina fēfē ʻa e mēmipa ʻo e kulupu taki taha koeʻuhí ko ʻenau tui honau ngaahi teunga taú?

2. Ko hono lotua e kau taki ʻo e Siasí

  • Lau ʻa e ʻEfesō 6:18–20. ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga ne kole ai ʻe Paula ki he kakai ʻEfesoó, ke nau lotua iá? Ko e fē nai ha taimi kuo fakamālohia ai koe ʻe ha lotu ʻa ha niʻihi kehe? Ko e hā ha ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke tau felotuaʻaki pea mo lotua ʻa e kau taki ʻo e Siasí?

3. “He ʻoku mou moʻui ʻi he ʻofa pea ʻi he tui” (ʻEfesō 2:8)

  • Ko e hā ne akoʻi mai ʻe Paula ʻi he ʻEfesō 2:8–9 fekauʻaki mo e founga ʻe maʻu ai ʻe ha taha hono fakamoʻuí? Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku faingataʻa ai ke fakamoʻui kitautolu ʻi heʻetau ngaahi ngāué? (Vakai, Loma 3:23; Mōsaia 3:17; ʻAlamā 22:14. Te ke lava ʻo fakamahino ange naʻe faʻa fie maʻu ke fakamanatu ʻe Paula ki he kāingalotu Siú, he ʻikai ke fakamoʻui kinautolu ʻe he fono ʻa Mōsesé. Ki hano toe fakaikiiki ʻo hono aleaʻi ʻo e ʻaloʻofá mo e ngaahi ngāué, vakai ki he lēsoni 36.)

Paaki