Lautohi Faka-Sāpaté: Tokāteline ʻo e Ongoongoleleí
Lēsoni 8: Ko e Malanga ʻi he Moʻungá: ‘ ʻA e Hala ʻOku Leleí’


Lēsoni 8

Ko e Malanga ʻi he Moʻungá: “ ʻA e Hala ʻOku Leleí”

Mātiu 5

Taumuʻá

Ke fakalotolahiʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau haʻu kia Kalaisi ʻaki hono faka-hoko ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻá ne akoʻi heʻene Malanga ʻi he Moʻungá.

Teuteú

  1. Lau, fakalaulauloto mo ke lotua ʻa e ngaahi potu folofola ko ʻení:

    1. Mātiu 5:1–12. Ko e akoʻi ʻe Sīsū ʻa e Ngaahi Tāpuakí ki heʻene kau ākongá ʻi ha moʻunga ʻi Kāleli.

    2. Mātiu 5:13–16. Ko hono fakahā ʻe Sīsū ko ʻene kau ākongá ʻa e “māsima ʻo māmaní” pea mo e “maama ʻo māmaní.”

    3. Mātiu 5:17–48. Ko hono fakahā ʻe Sīsū kuó ne haʻu ke fakakakato ʻa e fono ʻa Mōsesé mo ne akoʻi ha fono ʻoku toe māʻolunga angé.

  2. Fakalahi ki he laukongá: Luke 6:17–36; Mōsaia 13:28–35; ʻAlamā 34:13–16; 3 Nīfai 12; ʻEta 12:11.

  3. Kapau ʻokú ke fakaʻaongaʻi ʻa e ʻekitivitī ke takiakiʻi ʻaki e tokangá, peá ke haʻu mo ha peni pe penivahevahe pea mo ha laʻi pepa ke takitāuhi ʻa e mēmipa taki taha ʻo e kalasí.

  4. Kapau ʻe maʻu ʻa e ngaahi nāunau ko ʻeni ʻi laló, peá ke fakaʻaongaʻi kinautolu lolotonga ʻa e lēsoní:

    1. Fakatātā Ko e Malanga ʻi he Moʻungá (62166 900; Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 212).

    2. Ko ha foʻi hina māsima pea mo ha maama.

  5. Fakalahi ki he laukongá: Ko Sīsū Kalaisi ʻa e Faiako Tuʻukimuʻá. ʻI hoʻomou ako ki he Malanga ʻi he Moʻungá, fakatokangaʻi ange ʻa e founga fakafaiako naʻá ne fakaʻaongaʻí mo ke fekumi ki ha ngaahi founga te ke lava ʻo faiako tatau ai pea mo Ia.

Fokotuʻu Ki he Founga Fai ʻo e Lēsoní

ʻEkitivitī ke Takiakiʻi ʻaki e Tokangá

Fakaʻaongaʻi ʻa e ʻekitivitī ko ʻení pe ko haʻo ʻekitivitī pē ʻaʻau ʻe feʻungá ke kamata ʻaki ʻa e lēsoní.

ʻOange ke takitāuhi e kalasí ha laʻi pepa pea mo ha peni pe penivahevahe. Fakamatalaʻi ange, ʻoku ʻi ai ha ngaahi fakaafe lahi ʻi he folofolá mei he Fakamoʻuí. Te ke lava ke vaheʻi ki he kalasí ke nau lau ʻa e ngaahi fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ʻi he 11:28–29 mo e 3 Nīfai 27:27. Kole ki he kalasí ke nau hikiʻi ʻa e ʻOku fakaafeʻi au ʻe he Fakamoʻuí ke: ʻi he konga ki ʻolunga ʻo ʻenau laʻi pepá. Hili iá peá ke Fakamatalaʻi ange, ʻoku fakatefito ʻa e lēsoni ko ʻení he Malanga ʻi he Moʻungá, ʻa ia ʻoku hā ai ha ngaahi fakaafe lahi mei he Fakamoʻuí. Fakalotolahiʻi e kalasí ke nau kumi ha ngaahi fakaafe lolotonga ʻa e lēsoní pea hiki kinautolu ʻi heʻenau lauʻi pepá.

Aleaʻi ʻo e Folofolá mo Hono Fakahokó

ʻI hoʻo akoʻi ʻa e ngaahi kupuʻi folofola ko ʻení, mou aleaʻi ha founga ʻe fakaʻaongaʻi ai kinautolu ʻi he moʻui fakaʻahó. Fakalotolahiʻi e kalasí ke nau fakamatala ki ha ngaahi meʻa ne hoko kiate kinautolu ʻa ia ʻoku felāveʻi mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni fakafolofolá. Koeʻuhí ʻe faingataʻa ke fai ʻa e foʻi fehuʻi kotoa pē pe kāpui ʻa e foʻi moʻoni kotoa pē ʻi he lēsoní, filifili ʻi he faʻa lotu ʻa kinautolu te nau feau lelei e fie maʻu ʻa e kalasí.

1. Ko hono akoʻi ʻe Sīsū ʻa e Ngaahi Tāpuakí ki heʻene kau ākongá.

Fakamatalaʻi ange, ʻi ha ngaahi senituli lahi hili hono ʻoange ʻe Kalaisi, teʻeki sino fakamatelié, ʻa e fono ʻa Mōsesé ʻi he Moʻunga ko Sainaí, naʻe hāʻele hake ʻa e Mīsaia sino fakamatelié ki ha moʻunga ʻe taha ke fanongonongo ha fono ʻoku toe māʻolunga angé ʻi ha akonaki ʻoku ui ko e Malanga ʻi he Moʻungá. Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ʻo e Malanga ʻi he Moʻungá.

ʻOku ʻiloa ʻa e ngaahi akonaki ʻi he malangá ni ko e Ngaahi Tāpuakí (Mātiu 5:1–12).Ko e foʻi lea tāpuakí ko e haʻu mei he foʻi lea faka-Latina ko e beatus, ʻa ia ko hono ʻuhingá ko e monūʻia, fiefia mo e tāpuekina. Lau ʻa e Ngaahi Tāpuakí pea mou aleaʻi kinautolu ʻo hangē ko ʻene hā ʻi laló.

  • Mātiu 5:3. Ko e hā ʻa e “anga-vaivai” (Ke fakatōkilalo. Vakai foki, 3 Nīfai 12:3.) Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau fakatōkilaló? ʻE anga fēfē haʻatau toe anga fakatōkilalo ange?

  • Mātiu 5:4. Ko e hā ha ngaahi founga kuo foaki mai ʻe he ʻEikí ke fakafiemālieʻi ʻaki kitautolu? (Vakai, Sione 14:26–27 mo e Mōsaia 18:8–9 ki he ngaahi sīpinga) Kuo fakafiemālieʻi fēfē nai koe ʻi ha ngaahi taimi ʻo e mamahí?

  • Mātiu 5:5. Ko e hā ʻa e anga-malū? (Ke tau anga-lelei, faʻa fakamolemole pe anga-ʻofa.) Te tau lava fēfē ʻo anga-malū? (Vakai, Mōsaia 3:19; ʻAlamā 7:23; 13:28.)

  • Mātiu 5:6. Ko e hā ne talaʻofa ʻaki ʻe Sīsū kiate kinautolu ʻoku “fiekaia mo fieinua ki he māʻoniʻoní”? (Vakai, Mātiu 5:6; 3 Nīfai 12:6.) Ko e hā te tau fai ke hikiʻi hake hotau ngaahi uʻá mei he ngaahi meʻa ʻo e māmaní ki he ngaahi meʻa ʻoku māʻoni- ʻoní?

  • Mātiu 5:7. Te tau fakahā fēfē ha manavaʻofa ki he niʻihi kehé? Ko e hā ʻoku tau fie maʻu ai ha manavaʻofa ʻa e ʻEikí? (Vakai, ʻAlamā 42:13–15.)

  • Mātiu 5:8. ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e pehē ke mou loto maʻá? Te tau fakamaʻa fēfē hotau ngaahi lotó? (Vakai, Hilamani 3:35.) Ko e hā kuo pau ai ke tau loto maʻa ka tau toki mamata ki he ʻOtuá mo nofo fakataha mo iá? (Vakai, Mōsese 6:57.)

  • Mātiu 5:9. Te tau hoko fēfē ko ha kakai faʻa fakalelei ʻi hotau ngaahi ʻapí pea mo hotau ngaahi koló?

  • Mātiu 5:10–12. Ko e hā nai ʻoku faʻa fakatangaʻi ai ʻa e kakai māʻoniʻoní? Te tau tali fēfē ʻa e fakatangá? (Vakai, Mātiu 5:44; Luke 6:35.)

Kapau naʻá ke fakaʻaongaʻi ʻa e ʻekitivitī ke takiakiʻi ʻaki e tokangá peá ke kole ange ki he kalasí ke nau hiki ha ngaahi fakaafe naʻe hā ʻi he Ngaahi Tāpuakí ʻa ia ʻoku nau ongoʻi ʻoku mātuʻaki tokoni kiate kinautolu.

2. Ko hono fakahā ʻe Sīsū ko ʻene kau ākongá ʻa e “māsima ʻo māmaní pea mo e “maama ʻo māmaní.”

Lau pea mou aleaʻi ʻa e Mātiu 5:13–16. ʻI hoʻomou aleaʻi ʻa e ngaahi potu folofola ko ʻení, te ke lava ʻo fakaʻaliʻali ʻa e hina māsimá pea mo e māmá.

  • Naʻe folofola ʻa Sīsū ʻo pehē ko ʻene kau ākongá ko e “māsima ʻo māmani” (Mātiu 5:13; T&F 101:39). Ko e hā ha meʻa ʻoku fakaʻaongaʻi ki ai ʻa e māsimá? (ʻE lava ke kau he ngaahi talí ko ha meʻa fakaifo pe fakatolonga meʻakai.) ʻE hoko fēfē ʻa e Kāingalotu ʻo e Ngaahi ʻAho Kimui Ní ko ha “māsima ʻo māmani”?

  • Fakaafeʻi ha taha he kalasí ke ne lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:9–10. Ko e hā ha ngaahi fakakaukau ʻoku tānaki mai ʻe he ongo vēsí ni fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻo e hoko ko e “māsima ʻo māmaní”? Te tau hoko fēfē ko ha “kau fakamoʻui ki he faʻahinga ʻo e tangatá”? (ʻE lava ke kau he ngaahi talí ʻa e vahevahe ʻo e ongoongoleleí mo hono fakahoko ʻo e ngāue fakatemipalé.)

  • ʻE hoko fēfē ʻa e Kāingalotú ko e “maama ʻo māmani”? (Mātiu 5:14; vakai foki ki he veesi 16). Ko e hā ha meʻa ʻe hoko ʻo ka tuku ha foʻi teʻelango ʻi he “lalo puha fuá”? (Mātiu 5:15; fakatokangaʻi ange ko e puha fuá ko ha fuʻu puha lahi). ʻOku tau faʻa hanga fēfē ʻi heʻetau hoko ko e kāingalotú ʻo tuku ʻetau ngaahi māmá ʻi lalo ʻi ha puha fua? Te tau tuku fēfē ke ulo ʻetau māmá ʻi ha founga ʻe tākiekina ai ʻa e niʻihi kehé ke “fakamālōʻia ai [ʻetau Tamai… ʻi he langí”? (Vakai, 3 Nīfai 18:24.)

3. Ko hono akoʻi ʻe Sīsū ha fono ʻoku māʻolunga ange ʻi he fono ʻa Mōsesé.

Mou aleaʻi ʻa e Mātiu 5:17–48. Fakaafeʻi ha mēmipa ʻi he kalasí ke ne lau e ngaahi potu folofola ko ʻeni kuo filifilí.

  • Naʻe folofola ʻa Sīsū ko ʻene haʻú ke fakamoʻoniʻi ʻa e fono ʻa Mōsesé kae ʻikai ke fakataʻeʻaongaʻi ia (Mātiu 5:17–18). Naʻá ne fakamoʻoniʻi fēfē ʻa e fono ʻa Mōsesé?

    Fakamatalaʻi ange, ko e fono ʻa Mōsesé naʻe “fokotuʻu ia ki he fānau ʻa ʻIsilelí, …he ko ha kakai kia kekeva ʻa kinautolu, ʻa ia ʻoku nau fakavavevave ki he fai angahalá, mo nau fakatuotuai ke manatuʻi ʻa e ʻEikí, ko honau ʻOtuá. ʻA ia ko ha “fono ʻo ha ngaahi ngāue mo ha ngaahi tuʻutuʻuni, … ko ha fono naʻe totonu ke nau [kau ʻIsilelí] fai pau ki ai ʻi he ʻaho ki he ʻaho, koeʻuhí ke ueʻi maʻu ai pē ʻa kinautolu ke manatu ki he ʻOtuá mo honau fatongia kiate iá” (Mōsaia 13:29–30). Ko kinautolu ne mahino ki ai ʻa e fonó, ne nau “ ʻamanaki taʻe tuku atu kia Kalaisi kae ʻoua kuo fakakakato ʻa e fonó. He ko hono ʻuhinga ʻeni naʻe tuku mai ai ʻa e fonó” (2 Nīfai 25:24–25).

    Naʻe fakakakato ʻe he Fakamoʻuí ʻa e fono ʻa Mōsesé ʻi he taimi naʻá ne fakahoko ai ʻa e fakalelei maʻa ʻetau ngaahi angahalá (ʻAlamā 34:13–16). Hili ʻa e Fakaleleí, naʻe ʻikai toe fekauʻi ʻa e kakaí ke nau feilaulauʻaki ʻa e fanga manú, ʻa ē naʻe fie maʻu ʻi he fono ʻa Mōsesé, ko e hanganaki atu ki he feilaulau fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Ka naʻe tuʻutuʻuni ki he kakaí ke nau “ ʻatu ʻa e feilaulau ko e loto mafesi mo e loto fakatomala” (3 Nīfai 9:20; vakai foki ki he veesi 19).

  • Naʻe folofola ʻa Sīsū ki heʻene kau ākongá, ʻoku totonu ke “lahi hake hoʻomou māʻoniʻoní ʻi he māʻoniʻoni ʻa e kau tangata tohí mo e Fālesí” (Mātiu 5:20). Ko e hā ne ʻikai ke maʻu ʻi he “māʻoniʻoni” ʻa e kau tangata tohí mo e kau Fālesí? (Naʻa nau nofotaha pē ʻi he fōtunga ki tuʻa ʻo e fonó ka nau liʻaki ʻa e mahu- ʻinga ʻo e faivelenga ʻi lotó. Kapau naʻa nau vakai ki he fonó ʻo hangē ko hono ʻomí, naʻa nau mei fakatokangaʻi ko Sīsū ʻa e Mīsaiá.)

ʻI he tuliki toʻohema ki ʻolunga ʻo e palakipoé, hanga ʻo tohiʻi ai ʻa e, Kuo mou fanongo naʻe pehē kiate kimoutolu. Fakamatalaʻi ange, naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Sīsū ʻa e ngaahi lea ko ʻení he Malanga ʻi he Moʻungá ʻi he taimi naʻá ne ʻuhinga ai ki he ngaahi fekau naʻe hoko ko ha konga ʻo e fono ʻa Mōsesé. ʻI he tuliki toʻomataʻu ki ʻolunga ʻo e palakipoé, tohiʻi ai ʻa e Ka ʻoku ou tala atu kiate kimoutolu. Fakamahino ange naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Sīsū ʻa e ngaahi lea ko ʻení ʻi he taimi naʻá ne akoʻi ai ki heʻene kau ākongá ʻene fono ʻoku māʻolunga angé.

  • ʻI he Mātiu 5:21, ko e hā ha fono motuʻa naʻe ʻuhinga ki ai ʻa Sīsuú? (Tohiʻi ʻOua naʻá ke fakapō ʻi lalo ʻi he Kuo mou fanongo naʻe pehē kiate kimoutolu.) Ko e hā ha fono māʻolunga ange naʻe ʻomai ʻe Sīsū fekauʻaki mo e fekaú ni? (Vakai, Mātiu 5:22). Tohiʻi ʻa e ʻOua ʻe ʻita ʻi lalo ʻi he Ka ʻoku ou tala atu kiate kimoutolu. Fakatokangaʻi ange ko e kupuʻi lea “noa pē” ʻoku ʻikai ke hā ia ʻi hono Liliu ʻe Siosefa Sāmitá ʻa e Mātiu 5:22 pe ko e 3 Nīfai 12:22.) ʻOku māʻolunga fēfē ange ʻa e fono ke ʻoua ʻe ʻitá ʻi he fono ʻoua ʻe fakapoó? ʻOku uesia fēfē ʻe he ongoʻi ʻitá ʻetau fengāueʻaki mo e ʻOtuá? Ko e hā te tau fai ke tau mapuleʻi ai ʻetau ongoʻi ʻitá pea mo tau fekumi ke fakaʻauha kinautolu mei heʻetau moʻuí?

  • Naʻe folofola ʻa e ʻEikí ki hono ʻomi ʻo e “meʻa foaki ki he ʻesi-feilaulaú,” ko e ʻuhinga ki he ʻulungāanga motuʻa ko ia ʻo hono ʻomi ʻo e fanga manu ke feilaulauʻí ki he ʻōlitá (Mātiu 5:23). Ko e hā ne folofola ʻe he ʻEikí ke fai ʻe heʻene kau ākongá ʻo kapau te nau ʻomi ha meʻafoaki ki he ʻōlitá ka ʻoku nau kei ongoʻi ʻitá? (Vakai, Mātiu 5:23–24.) ʻE fakaʻaongaʻi fēfē nai ʻeni kiate kitautolu?

  • Ko e hā ʻoku totonu ke tau fai ʻi he taimi ʻoku fakaʻitaʻi ai kitautolu ʻe ha taha? (Vakai, Mātiu 5:24; 18:15; T&F 64:8–11.) Ko e hā hano fakatuʻutāmaki ʻo e tatali ko ia ki he tokotaha naʻá ne fakaʻitaʻi kitá ke kole fakamolemole maí?

  • ʻI he Mātiu 5:27, ko e hā ha fono motuʻa ne ʻuhinga ki ai ʻa Sīsū? Tohiʻi ʻa e ʻOua naʻá ke tono fefine ʻi lalo ʻi he Kuo mou fanongo naʻe pehē kiate kimoutolu.) Ko e hā ha fono ne ʻomai ʻe Sīsū ke fetongi ʻaki ʻa e fekaú ni? (Vakai, Mātiu 5:28. Tohiʻi ʻa e Fakaʻehiʻehi mei he fakakaukau holi koví ʻi lalo ʻi he Ka ʻoku ou tala atu kiate kimoutolu.) Ko e hā ha ngaahi nunuʻa ʻo e fakakaukau ʻulí (Vakai, Mōsaia 4:30; ʻAlamā 12:14; T&F 63:16.) Ko e hā te tau lava ʻo fai ke tauhi ai ke maʻa ʻetau ngaahi fakakaukaú?

  • ʻOku hā ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá ʻo pehē ʻoku ʻuhinga ʻa e mata mo e nima ʻi he Mātiu 5:29–30 ki he fai angahalá. Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he ongo veesi ko ʻení ʻo fekauʻaki mo e founga ke tau fekuki ai mo e angahalá?

  • Hangē ko ʻene hā ʻi he Mātiu 5:33, naʻe fakahaaʻi fēfē ʻe he kakai ʻi he Fuakava Motuʻá ʻoku nau tala ʻa e moʻoní? (Tohiʻi ʻa e Fai ha fuakava ki he ʻEikí ʻi lalo ʻi he Kuo mou fanongo naʻe pehē kiate kimoutolu.) Ko e hā ha fono ne ʻomi ʻe Sīsū ke fetongi ʻaki ʻa e fekaú ni? (Vakai, Mātiu 5:34–37. Lau ange ʻa e meʻa ʻa ʻEletā Pulusi R. Makongikī. Hili iá peá ke tohiʻi ʻa e Tauhi hoʻo leá ʻi lalo ʻi he Ka ʻoku ou tala atu kiate kimoutolu.)

    Naʻe pehē ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī: “ ʻI he fono ʻa Mōsesé, naʻe angamaheni ʻaki hono toutou fakahoko ʻo e fuakavá, ʻa ia naʻá ne kāpui ha ngaahi tafaʻaki kehekehe, pe ʻi he anga-mahení, ko ha fanga kiʻi fakamatala loi naʻe ʻikai ke fuakavaʻi… .ʻI he lao haohaoa ʻa Kalaisí, ʻoku hoko ʻa e lea kotoa pē ʻa ha tangata ko ha meʻa ia ke ne haʻisia ki ai, pea ko e meʻa kotoa pē kuo lea ʻaki, ʻoku moʻoni ʻo hangē naʻe fakafuakavaʻi ʻa e foʻi leá kotoa pē” (The Mortal Messiah, 4 vols. [1979–81], 2:140).

  • ʻI he Mātiu 5:38, ko e hā ha fono motuʻa naʻe ʻuhinga ki ai ʻa Sīsū? (Tohiʻi ʻa e Ko e Mata ki he mata ʻi lalo ʻi he Kuo mou fanongo naʻe pehē kiate kimoutolu. Fakamatalaʻi ange, ko e ʻuhinga ʻo e “mata ki he matá” ko ha tokotaha naʻá ne fakalaveaʻi ha taha pea kuo pau ke fakalaveaʻi tatau pē ia ʻi hano tauteaʻi; Vakai, Levitiko 24:17–21.) Ko e hā ha fekau naʻá ne fetongi ʻa e fono ko ʻení? (Vakai, Mātiu 5:39–40. Tohiʻi ʻa e Fulihi hake ho kouʻahe ʻe tahá ʻi lalo ʻi he Ka ʻoku ou tala atu kiate kimoutolu.) Ko e hā ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ne akoʻi mai ʻe Sīsū ʻi heʻene folofola ke fulihi hake hotau kouʻahe ʻe tahá ki ha taha ʻokú ne taaʻi kitautolu pea mo foaki hotau pulupulú maʻá ha taha ʻokú ne kole hotau kofutuʻá?

  • ʻI he Mātiu 5:43, ko e hā ha tōʻonga motuʻa naʻe ʻuhinga ki ai ʻa Sīsuú? Tohiʻi ʻa e ʻOfa ki ho kaungāʻapí kae fehiʻa ki ho filí ʻi lalo ʻi he Kuo mou fanongo naʻe pehē kiate kimoutolu.) Ko e hā ha fekau ʻokú ne fetongi ʻa e tōʻonga ko ʻení? (Vakai, Mātiu 5:44–4. Tohiʻi ʻa e ʻOfa ki ho ngaahi filí ʻi lalo ʻi he Ka ʻoku ou tala atu kiate kimoutolu.) Te tau lava fēfē ʻo maʻu ha ʻofa ki hotau ngaahi filí? (Vakai, Molonai 7:47–48 ki ha sīpinga ʻe taha.) ʻE liliu fēfē ʻetau moʻuí ʻi he taimi te tau ʻofa ai ki hotau ngaahi filí? ʻE liliuʻi fēfē ʻenau moʻuí?

Kapau naʻá ke fakaʻaongaʻi ʻa e ʻekitivitī ke takiakiʻi ʻaki e tokangá, kole ki he kalasí ke nau vakai ki he palakipoé mo nau hiki ʻa e ngaahi fakaafe ʻoku hā ʻi he Mātiu 5:17–47 ʻa ē ʻe fuʻu tokoni lahi kiate kinautolú.

  • ʻE mahino fēfē kiate kitautolu ʻa e fekau ʻa e Fakamoʻuí ke tau hoko ʻo hao-haoá? (Ko ha toe ʻuhinga faka-Kalisi foki ʻe taha ʻo e foʻi lea haohaoá, ko e kakato, ʻosi pe ko e fakalakalaka kakato.) ʻE fakaʻaiʻai fēfē kitautolu ʻe he fekau ke tau hoko ʻo haohaoá kae ʻikai ke fakatupu foʻi kiate kitautolu?

    Naʻe pehē ʻe Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita:

    “ ʻOku ou tui naʻe ʻuhingaʻi pē ʻe he ʻEikí ʻa e meʻa naʻá ne folofola ʻakí: ke tau hoko ʻo haohaoa, ʻo hangē ko e haohaoa ʻa ʻetau Tamai ʻoku ʻi he langí. He ʻikai ke haʻu fakaʻangataha ia, ka ʻi he ʻotu lea ki he ʻotu lea pea fakakongokonga, ʻi he sīpinga ki he sīpinga ʻo aʻu ai pē ki ha ʻosi ʻa e moʻui fakamatelié ni, he kuo pau ke tau hokohoko atu ki muʻa ʻi he hili ʻa e maté pea tau toki aʻu ki he haohaoa ko iá mo tau tatau ai mo e ʻOtuá.

    “Ka ʻoku tau fakatoka heni ʻa e fakavaʻé. Ko e feituʻu ʻeni ʻoku akoʻi ai kitautolu ki he ngaahi moʻoni mahinongofua ko ʻeni ʻo e ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻi he tuʻunga fakataimi ko ʻení, ke teuteuʻi ai kitautolu ki he haohaoá. Ko hotau fatongiá ia ke tau lelei ange he ʻahó ni mei he ʻaneafí, pea tau lelei ange ʻa pongipongi ʻi he ʻahó ni… . Kapau ʻoku tau tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí, ʻoku tau ʻi he hala ko ia ki he haohaoá” (Doctrines of Salvation, comp. Bruce R. McConkie, 3 vols. [1954–56], 2:18–19; vakai foki, T&F 93:11–14, 19–20).

  • ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí ke tau haohaoá? (Vakai, Molonai 10:32–33; T&F 76:68–70.) ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he Malanga ʻi he Moʻungá ke tau “haʻu kia Kalaisi, pea hoko ʻo haohaoa ʻiate iá”?

Fakaʻosí

Fakamoʻoni ange ʻoku tokoniʻi kitautolu ʻe he ngaahi akonaki ne fai he Malanga ʻi he Moʻungá ke tau “haʻu kia Kalaisi, pea hoko ʻo haohaoa ʻiate ia” (Molonai 10:32). Fakalotolahiʻi e kalasí ke nau fakahoko ʻa e ngaahi akonakí ni ʻi heʻenau moʻuí. Kapau naʻá ke fakaʻaongaʻi ʻa e ʻekitivitī ke takiakiʻi ʻaki e tokangá, peá ke kole ki he kalasí ke nau vakai ki he ngaahi fakaafe ne nau hikí pea nau fili ha fakaafe ʻe taha pe ua ʻe lava ke nau fakatefito ai ʻi he uike ka hoko maí.

Ngaahi Fakakaukau ke Fakalahi ki Hono Akoʻi ʻo e Lēsoní

ʻOku hoko ʻa e nāunau ko ʻení ko ha fakalahi ki he lēsoni ʻoku fokotuʻu atú. Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ha fakakaukau ʻe taha pe lahi ange mei heni ke hoko ko ha konga ʻo e lēsoní.

1. “ ʻA e founga lelei angé” (ʻEta 12:11)

Fakaafeʻi ha niʻihi he kalasí ke nau mateuteu mai ke nau fakamatala ki ha ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo ha ngaahi founga ne hanga ai ʻe he ngaahi akonaki ʻi he Mātiu 5 ʻo tokoniʻi kinautolu ʻi honau ngaahi ʻapí, ʻapi akó pe ko e ngāue- ʻangá.

2. Ko e akonaki ʻa e Fakamoʻuí fekauʻaki mo e vete malí

Kapau ʻoku ʻi ai haʻo fehuʻi pe ko e kalasí ʻo fekauʻaki mo e Mātiu 5:31–32, vakai ki he fakakaukau fakalahi hono nima ʻi he Lēsoni 14 (vakai ki he peesi 73).

3. Ngaahi fakamatala fakavitiō

ʻI he konga hono ua ʻo e “Ngaahi Anga fakafonua ʻo e fuakava Foʻoú,” ʻa ia ko ha konga mei he Ngaahi Fakamatala Fakavitiō ʻo e Fuakava Foʻoú (53914 900), ʻoku fakamatalaʻi ai ʻa e ʻuhinga ʻo e foʻi lea ko e takiakiʻi, ʻa ia ʻoku ngāueʻaki ʻi he Kalētia 3:24–25 ke fakamatalaʻi ʻaki ʻa e fono ʻa Mōsesé. Kapau te ke huluʻi ʻa e konga ko ʻení, mou aleaʻi ha founga naʻe hoko ai ʻa e fono ʻa Mōsesé ko ha tākiekina ke ʻomi e kakaí kia Kalaisi.

Paaki