Lautohi Faka-Sāpaté: Tokāteline ʻo e Ongoongoleleí
Lēsoni 7: ‘Naʻá ne Toʻo ʻEtau Ngaahi Vaivaí ʻo ne Fua ʻEtau Ngaahi Mamahí’


Lēsoni 7

“Naʻá ne Toʻo ʻEtau Ngaahi Vaivaí ʻo ne Fua ʻEtau Ngaahi Mamahí”

Maʻake 1–2; 4:35–41; 5; Luke 7:11–17

Taumuʻá

Ke tokoniʻi e kalasí ke mahino kiate kinautolu ha niʻihi ʻo e ʻuhinga ne fakahoko ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ngaahi maná.

Teuteú

  1. Lau, fakalaulauloto peá ke lotua ʻa e ngaahi potu folofola ko ʻení:

    1. Maʻake 1:14–15, 21–45. Ko e fononga ʻa Sīsū ʻi he ngaahi kolo kotoa ʻo Kālelíʻo akoʻi ʻa e ongoongoleleí, kapusi ki tuʻa ʻa e tēvoló pea mo fakamoʻui ʻa e mahakí. Naʻá ne kapusi ha laumālie ʻuli ki tuʻa mei ha tangata, fakamoʻui ʻa e faʻē-ʻi he- fono ʻa Pitá pea mo fakamaʻa ʻa e kiliá.

    2. Maʻake 2:1–12. Ko hono fakamolemoleʻi ʻe Sīsū ha angahala ʻa ha tangata peá ne fakamoʻui ia mei heʻene puke ʻi he [mamateá].

    3. Maʻake 4:35–41; 5:1–20; Luke 7:11–17. Ko hono fakanonga ʻe Sīsū ʻa e tahi hoú, kapusi ha kau laumālie ʻuli ki tuʻa, peá ne fokotuʻu mei he maté ha foha ʻo ha fefine uitou ʻi Neini.

    4. Maʻake 5:21–43. Ko hono fakamoʻui ʻe Sīsū ha fefine ne taʻu ʻe hongofulu mā ua ʻene ʻau totó, peá ne fokotuʻu mei he maté ʻa e ʻofefine ʻo Sailosí.

  2. Fakalahi ki he laukongá: Mātiu 8–9; Luke 4:33–44; 5:12–32; 8:22–56; ʻAlamā 7:11–12; Molomona 9:7–20; Molonai 7:27–29, 33–37;

  3. Kapau ʻe maʻu ʻa e ngaahi fakatātā Ko Hono Lolomi ʻa e Matangí (62139 900; Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí mo e Ko Hono Tāpuakiʻi ʻe Sīsū ʻa e ʻOfefine ʻo Sailosí (62231 900; Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 215), pea fakaʻaongaʻi kinautolu ʻi he lēsoní.

  4. Fokotuʻu ki hono akoʻí: ʻOku fie maʻu ke ʻiloʻi ʻe he kalasí ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai he ngaahi ʻahó ni ʻa e ngaahi akonaki ʻi he folofolá. ʻI hoʻo teuteuʻi ko ia ʻa e lēsoni taki taha, fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu ha meʻa te ke fai ke fakalotolahiʻi ʻaki e kalasí ke nau fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻi heʻenau moʻuí. Vakai, ʻOku ʻIkai ha Ui ʻe Mahuʻinga Ange ʻi he Faiakó [36123 900], peesi 159–60.)

Fokotuʻu Ki he Founga Fai ʻo e Lēsoní

ʻEkitivitī ke Takiakiʻi ʻaki e Tokangá

Fakaʻaongaʻi ʻa e ʻekitivitī ko ʻení pe ko haʻo ʻekitivitī pē ʻaʻau ʻe feʻungá ke kamata ʻaki ʻa e lēsoní.

ʻEkitivitī ke Takiakiʻi ʻaki e Tokangá

  • Ko e hā ʻa e mana? (Ko ha meʻa ne hoko ʻoku ngali kehe pe fakaofo ko ha fakatupu ʻe ha mafai fakalangi pe fakalaumālie.

  • Ko e hā ha taha ʻo e ngaahi mana ʻa e Fakamoʻuí ʻokú ke fie mamata ki aí? Ko e hā hono ʻuhingá? (Te ke lava ʻo hiki ha niʻihi ʻo e ngaahi mana ʻa Kalaisí ʻi he palakipoé ke tokoni ki he kalasí ʻi hono tali ʻo e fehuʻí ni.)

Fakamatalaʻi ange, ʻe aleaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení ha niʻihi ʻo e ngaahi mana ʻa e Fakamoʻuí pea mo ʻene ʻuhinga ki hono fakahoko kinautolú.

Aleaʻi ʻo e folofolá mo Hono Fakahokó

ʻI hoʻo akoʻi ko ia ʻa e ngaahi potu folofola ʻi laló, mou aleaʻi ha ngaahi founga ʻe fakaʻaongai ai kinautolu ʻi he moʻui fakaʻahó. Fakamamafaʻi ʻoku kei hokohoko atu pē ʻa e fai mana ʻa Sīsuú ʻi heʻetau moʻuí. Fakalotolahiʻi e kalasí ke nau felīngiaki ha ngaahi mana ne nau aʻusia ʻa ia ʻoku taau mo e lēsoní. (Te ke lava ʻo fakamanatu ki he kalasí ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa ne hoko ʻoku fuʻu toputapu ke vahevahe kinautolu. ʻE tokoniʻi kinautolu ʻe he Laumālie Maʻoniʻoní ke nau ʻiloʻi ʻa e taimi totonu ke nau fakamatala ai ki ha faʻahinga meʻa ne hoko kiate kinautolu.)

1. Ko e fononga holo ʻa Sīsū ʻi Kāleli ʻo akoʻi ʻa e ongoongoleleí mo fakahoko ha ngaahi maná.

Mou aleaʻi ʻa e Maʻake 1:14–15, 21–45. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻi he kalasí ke nau lau leʻolahi ha ngaahi potu folofola kuó ke filifili.

  • ʻI he fononga holo ko ia ʻa Sīsū ʻi Kāleli ʻo akoʻi ʻa e ongoongoleleí, naʻá ne faka-hoko ha ngaahi mana lahi, ʻo kau ai ʻa hono fakamoʻui ʻo e mahakí mo hono kapusi ʻo e ngaahi laumālie ʻulí (Maʻake 1:34; 39). Ko e hā ne fakahoko ai ʻe Sīsū ʻa e ngaahi meʻá ni mo ha ngaahi mana kehe lolotonga ʻene ngāué? (ʻE lava ke kau ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení ʻi he talí.)

    1. Ke fakahā ʻa ʻene ʻofá mo ʻene manavaʻofá (Vakai, Maʻake 5:19; vakai foki, 3 Nīfai 17:6–7).

    2. Ke langa mo fakatuʻumaʻu e tuí (Vakai, Mātiu 9:27–30).

    3. Ke fakamahino hono faka-ʻOtuá mo hono mafaí (Vakai, Maʻake 1:27; 2:10–11).

    Hiki e ngaahi tali ʻa e kalasí ʻi he palakipoé, pea tuku pē ʻa e lisí ni ʻi he palakipoé ʻi he lolotonga hoʻo fakahoko ʻa e lēsoní. ʻI hoʻomou aleaʻi ʻa e ngaahi mana naʻe fakahoko ʻe Sīsuú, mou aleaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi taumuʻa ʻo e ngaahi mana taki taha. Tānaki ki he lisí ha faʻahinga taumuʻa kehe te mou lau ki ai lolotonga ʻa e lēsoní.

  • Ko e hā hono ʻuhinga ne ofo ai ʻa e kakai he falelotu faka-Siu ʻi Kapaneumé ʻi he ngaahi akonaki ʻa Sīsuú pea mo hono mālohi ke kapusi ki tuʻa ʻa e ngaahi laumālie ʻulí? (Vakai, Maʻake 1:22, 27.) Ko e hā e mafai ne faiako mo fakahoko ʻaki ʻe Sīsū ʻa e ngaahi maná? (ʻI he mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ʻa ia ne ʻikai ke maʻu ʻe he kau tangata tohí. Te tau maʻu fēfē ʻa e mālohi mo e mafai ko ʻení he ʻahó ni?

  • Fakatatau mo e Maʻake 1:41, ko e hā ha ʻuhinga ʻe taha ne fakamoʻui ai ʻe Sīsū ʻa e kiliá? Fakamahino ange naʻe fakahoko ʻe Sīsū ha ngaahi mana lahi ʻa ia ne tāpuekina fakahangatonu ai ha toko taha pē. ʻOku fakahaaʻi fēfē mai ʻe he ngaahi meʻa ko ʻeni ne hokó ʻa e ngaahi ongo ʻoku maʻu ʻe Sīsū kiate kitautolu fakatāutahá? Kuó ne fakahaaʻi fēfē kiate koe ʻene ʻofá mo ʻene manavaʻofá?

  • Te tau fakahaaʻi fēfē ha ʻofa faka-Kalaisi mo ha manavaʻofa ki he niʻihi ʻoku nofo ofi kiate kitautolú? Kuo fakahaaʻi fēfē ʻe ha kakai kiate koe ʻenau ʻofa faka-Kalaisí mo ʻenau manavaʻofá?

2. Ko hono fakamolemoleʻi mo fakamoʻui ʻe Sīsū ʻa e fai angahala ʻa ha tangata ne [mamatea].

Lau pea mou aleaʻi ʻa e Maʻake 2:1–12.

  • Ko e tui ʻa hai naʻe tokoni ki hono fakamoʻui ʻo e tangata naʻe mamateá? (Vakai, Maʻake 2:3, 5.) Ne fakahā fēfeeʻi ʻe he kakai ko ʻení ʻenau tuí? (Vakai, Maʻake 2:1–4.) Te tau fakahaaʻi fēfē ʻetau tuí koeʻuhí ko ha niʻihi kehe? Kuo tokoniʻi fēfē koe ʻe ha tui ʻa ha niʻihi kehe pe ko ha taha ʻokú ke ʻiloʻi?

  • Ko e hā e fakakaukau ʻa ha niʻihi ʻo e kau tangata tohí ʻi he taimi ne folofola ai ʻa Sīsū ki he tangata mamateá kuo fakamolemoleʻi ʻene ngaahi angahalá? (Vakai, Maʻake 2:5–7.) Ko e hā e tali ʻa Sīsū ki he kau tangata tohí ko ʻení? (Vakai, Maʻake 2:8–11.) Fakamahino ange naʻe tatau pē ʻa e mana ʻo hono fakamoʻui e mamateá ʻa e tangatá pea mo hono fakamolemoleʻi ʻo ʻene ngaahi angahalá. Fakamamafaʻi ange ʻoku ʻatā ʻa e mana ko ʻení kiate kitautolu taki taha kapau te tau fakatomala.

  • Ko e hā ha mālohi lahi ange ʻo e fai fakamoʻuí ʻoku fakaʻilongaʻi mai ʻe he faka-moʻui fakaesino naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí? (Vakai, ʻĪsaia 53:5; 2 Nīfai 25:13; 3 Nīfai 9:13.) Kuo hanga fēfē ʻe he mālohi fai fakamoʻui ʻa Sīsuú ʻo tāpuekina fakalaumālie koe? Te tau fekumi fēfē ki he fakamoʻui fakalaumālié?

3. Ko hono fakanonga ʻe Sīsū ʻa e tahí, kapusi ki tuʻa ʻa e tēvoló, pea mo fokotuʻu mei he maté ha foha ʻo ha uitou ʻi Neiní.

Lau pea mou aleaʻi e ngaahi potu folofola kuo filifili mei he Maʻake 4:35–41; 5:1–20 mo e Luke 7:11–17. Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ʻo e lolomi ʻe Sīsū ʻa e matangí.

  • ʻOku faʻa fakatātaaʻi mai ʻe he ngaahi tafaʻaki fakatuʻasino ʻo e ngaahi mana ʻa e Fakamoʻuí, ha ngaahi moʻoni fakalaumālie. Ko e hā ha ngaahi moʻoni fakalaumālie te tau lava ʻo ako mei he ngaahi mana ko ʻeni ʻoku hā ʻi laló? (Ko e ngaahi tali ʻena ʻe lava ke ʻomí ʻoku haʻí.)

    1. Maʻake 4:35–41. Ko hono fakanonga ʻe Sīsū ʻa e tahí. (Te ne ʻomi kiate kitau- tolu ha nonga.)

    2. Maʻake 5:1–20. Ko hono kapusi ki tuʻa ʻe Sīsū ka ngaahi tēvolo laumālie ʻuli. (Te ne lava ʻo kapusi ʻa Sētane mo hono ngaahi mālohí mei heʻetau moʻuí.

    3. Luke 7:11–17. Ko hono fokotuʻu ʻe Sīsū ha tangata mei he maté. (Koeʻuhí ko ʻene Fakaleleí, te tau lava ai ke toe tuʻu mei he maté ʻi he Toetuʻú.)

    Fakaafeʻi e kalasí ke nau lave ki ha ngaahi mana kehe ne fakahoko ʻe he Fakamoʻuí pea mo ha ngaahi moʻoni fakalaumālie te tau lava ʻo ako mei he ngaahi mana ko iá.

  • Ko e hā ha ngaahi fakakaukau kehe te ke lava ʻo maʻu mei hono ako ʻo e ngaahi mana ko ʻeni ʻe tolú?

4. Ko hono fakamoʻui ʻe Sīsū ha fefine ne taʻu ʻe hongofulu mā ua ʻene ʻau totó mo ne fokotuʻu mei he maté ʻa e ʻofefine ʻo Sailosí.

Lau pea mou aleaʻi ha ngaahi potu folofola kuo filifili mei he Maʻake 5:21–43.

  • Naʻe fakahaaʻi fēfē ʻe he fefine naʻe ʻau totó ʻa ʻene tuí? (Vakai, Maʻake 5:25–29.) Ko e hā naʻe tupu ai hono fakamoʻui iá? (Vakai, Maʻake 5:34. Fakamamafaʻi ange ko ʻene tui ki he mālohi ʻo Sīsuú, kae ʻikai ko ʻene ala ki hono kofú, naʻe tupu ai hono fakamoʻui iá.)

  • Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ʻo hono tāpuakiʻi ʻe Sīsū ʻa e ʻofefine ʻo Sailosí. Naʻe fakahā fēfeeʻi ʻe Sailosi ʻene tui ki he Fakamoʻuí? (Vakai, Maʻake 5:22–23.) Ko e hā ne folofola ʻaki ʻe Sīsū ke fakamālohia ʻaki e tui ʻa Sailosí ʻi he taimi ne fanongo ai ʻa Sailosi kuo mate hono ʻofefiné? (Vakai, Maʻake 5:36.) Te ke fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e ngaahi lea ko ʻení ʻi hoʻo moʻuí?

  • Ko e hā hono ʻuhinga kuo pau ke muʻomuʻa ai ʻa e tuí ʻi he maná? (Vakai, ʻEta 12:12, 18; Molonai 7:37; mo e lea ko ʻeni ʻi laló.) Ko e hā ʻoku ʻikai ke lava ʻataʻatā ai ʻe he maná ʻo ʻoange ha fakavaʻe mālohi ki he tuí?

    Naʻe pehē ʻe Pilikihami ʻIongi: “ ʻOku ʻikai maʻá e kakai taʻe tuí ʻa e ngaahi maná mo e ngaahi fakahā fisifisimuʻa ko ʻeni ʻo e mālohi ʻo e ʻOtuá; ʻoku foaki kinautolu ke fakafiemālieʻi ʻaki ʻa e Kāingalotú pea ke fakamālohia mo fakatuʻumaʻu ʻaki e tui ʻa kinautolu ʻoku ʻofa, manavahē mo tauhi ki he ʻOtuá” (Discourses of Brigham Young, sel. John A. Widtsoe [1941], 341).

  • Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai kiate koe ʻa e ngaahi mana ne faka-hoko ʻe Sīsū ʻi heʻene moʻui fakamatelié? Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke tau ʻilo ʻokú ne kei hokohoko atu pē ʻi hono fakahoko ha ngaahi mana he ngaahi ʻahó ni? Ko e hā ha ngaahi mana ʻi he kuongá ni?

Fakaʻosí

Fakamoʻoniʻi ʻe lava ʻe he Fakamoʻuí ʻo fakamoʻui ʻa e ngaahi vaivai fakatuʻasinó mo fakalaumālié. Fakahā hoʻo houngaʻia ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē kuó ne fai maʻatautolú. Kapau ʻe lelei, te ke lava ʻo fakamatala ki ha mana naʻá ne tāpuekina hoʻo moʻuí.

Kole ki he kalasí ke nau fakalaulauloto fakalongolongo pē ki ha ngaahi mana ne hoko kiate kinautolu. Fakalotolahiʻi kinautolu ke nau fakatokangaʻi mo fakafetaʻi ʻi ha ngaahi mana kuo hoko ʻi heʻenau moʻuí.

Ngaahi Fakakaukau ke Fakalahi ki Hono Akoʻi ʻo e Lēsoní

ʻOku hoko ʻa e nāunau ko ʻení ko ha fakalahi ki he lēsoni ʻoku fokotuʻu atú. Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ha fakakaukau ʻe taha pe lahi ange mei heni ke hoko ko ha konga ʻo e lēsoní.

1. Ko e ngaahi mana ʻi he Fuakava Motuʻá

Fakamatalaʻi ange, naʻe ʻikai ko ha meʻa foʻou ʻa e maná ia ki he kau Siú. Naʻe ʻi ai ha ngaahi mana naʻe fakahoko ki muʻa ʻe he kau palōfita ʻo e Fuakava Motuʻá ʻa ia ne fakalāngilangiʻi ʻe he kau Siú. Mou toe kiʻi vakaiʻi ʻi ha taimi nounou ʻa e ngaahi fakatātā ko ʻení:

  1. Ko hono fokotuʻu ʻe ʻIlaisiā ha kiʻi tamasiʻi mei he maté (1 Ngaahi Tuʻi 17:17–24).

  2. Ko hono fafanga ʻe ʻIlaisa ha fuʻu kakai tokolahi ʻaki ha kiʻi meʻakai siʻisiʻi (2 Ngaahi Tuʻi 4:42–44).

  3. Ko hono fakamoʻui ʻe he palōfita ko ʻIlaisá ʻa Neamani, ko ha kilia (2 Ngaahi Tuʻi 5:1–19).

  • Ko e hā e mālohi ne fakahoko ʻaki ʻe he kau palōfita ko ʻení ʻa e ngaahi maná? (ʻO e lakanga fakataulaʻeikí, ko e mālohi faka-ʻOtua ne foaki kiate kinautolu ʻe he Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisi.)

2. “ ʻOku ʻikai ʻaonga ʻa e faitoʻó kiate kinautolu ʻoku mālōloó” (Maʻake 2:17)

  • Ko e hā ne fai ʻe he kau tangata tohí mo e kau Fālesí ʻi heʻenau mamata atu ʻoku maʻu meʻatokoni fakataha ʻa Sīsū mo e kau angahalá? (Vakai, Maʻake 2:15–16.) Ko e hā ne folofola ʻaki ʻe Sīsū kiate kinautolú? (Vakai, Maʻake 2:17.) ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa ʻene folofolá? Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku tau fie “maʻu … ai ha faitoʻo kiate kitautolú”?

Paaki