Lautohi Faka-Sāpaté: Tokāteline ʻo e Ongoongoleleí
Lēsoni 9: ‘Ka Mou Fuofua Kumi ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá’


Lēsoni 9

“Ka Mou Fuofua Kumi ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá”

Mātiu 6–7

Taumuʻá

Ke fakalotolahiʻi e kalasí ke nau hoko ko ha kau ākonga faivelenga ange ʻa Sīsū Kalaisi.

Teuteú

  1. Lau, fakalaulauloto mo ke lotua ʻa e ngaahi potu folofola ko ʻení, ʻa ia ko hono hoko atu ia ʻo e Malanga ʻi he Moʻungá:

    1. Mātiu 6:1–6, 16–21. Ko hono akoʻi ʻe Sīsū ʻene kau ākongá ke nau foaki ki he masivá, lotu mo ʻaukai ʻi he lilo pea mo fokotuʻu maʻanautolu ʻa e koloa ʻi langí kae ʻikai ʻi māmaní.

    2. Mātiu 6:7–13; 7:7–11. Ko ʻene fakahā ki heʻene kau ākongá ʻa e founga ʻo e lotú mo ne akoʻi ʻe tāpuakiʻi ʻe he Tamai Hēvaní ʻa kinautolu ʻoku kole kiate ia ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau fie maʻú.

    3. Mātiu 6:14–15; 7:1–6, 12. Ko hono akoʻi ʻe Sīsū ʻene kau ākongá ke nau fefakamolemoleʻaki, fakamaau totonu pea mo fai ki he niʻihi kehé ʻa ia ʻoku nau loto ke fai kiate kinautolú.

    4. Mātiu 6:22–34; 7:13–29. Ko ʻene akoʻi ʻene kau ākongá ʻe tāpuekina kinau-tolu koeʻuhí ko ʻenau tauhi ki he Tamai Hēvaní mo fai ki hono finangaló.

  2. Fakalahi ki he laukongá: Luke 6:37–49; 11:1–13, 34–36; 12:22–34; 16:13; 3 Nīfai 13–14.

  3. Kapau ʻe maʻu ʻa e fakatātā ʻo e Malanga ʻi he Moʻungá (62166 900; Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 212), fakaʻaongaʻi ia lolotonga hoʻo lēsoní.

  4. Te ke lava ʻo teuteuʻi mai ke mou hivaʻi mo e kalasí ʻa e foʻi hiva “Ko e Tangata Potó mo e Tangata Valé” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 132).

  5. Fokotuʻu ki hono akoʻí: ʻE lava ʻe he ngaahi talanoá ʻo fakatātaaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí mo pukepuke e tokanga ʻa e kalasí ʻo hangē ko ha ngaahi founga fakafaiako kehe. Naʻe faʻa fakaʻaongaʻi ʻe Sīsū ha ngaahi talanoa ke akoʻi ʻaki ha ngaahi lēsoni mahuʻinga pe fakamahino ʻaki ha foʻi fakakaukau ʻoku taʻe mahino. ʻI hoʻo teuteuʻi ko ia ʻa e lēsoní, fakakaukauʻi ha founga te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ai ʻa e ngaahi talanoá ke tokoni ʻi hano fakamahino ki he kalasí ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí. ʻI haʻo fai ha foʻi talanoa, fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kalasí ko ha talanoa moʻoni pe ko ha talanoa faʻu ia kuó ke fokotuʻutuʻu ke fakamahinoʻi ʻaki ha foʻi moʻoni. (Vakai, ʻOku ʻIkai ha Ui ʻe Mahuʻinga Ange ʻi he Faiakó, peesi 179–82.)

Fokotuʻu Ki he Founga Fai ʻo e Lēsoní

ʻEkitivitī ke Takiakiʻi ʻaki e Tokangá

Fakaʻaongaʻi ʻa e ʻekitivitī ko ʻení pe ko haʻo ʻekitivitī pē ʻaʻau ʻe feʻungá ke kamata ʻaki ʻa e lēsoní.

Fai ʻa e foʻi talanoa ko ʻení ʻi haʻo fakalea pē ʻaʻau:

Ne ʻi ai ha taimi ʻe taha naʻe fetalanoaʻaki ai ʻa ʻEletā Viliami R. Palatifooti ʻo e Kau Fitungofulú mo ha pīsope, ʻa ia ne ngāue ʻa e toʻu tupu hono uōtí ke maʻu ha paʻanga ki haʻanau ʻekitivitī. Naʻe fehuʻi ange ʻe he pīsopé kia ʻEletā Palatifooti pe te ne lava ʻo tokoni ke fakalāngilangiʻi e toʻu tupú ʻi he ngāue ne nau faí. Naʻe ʻohovale ʻa e pīsopé ʻi hono fakahā ange ʻe ʻEletā Palatifooti he ʻikai ke ne fai ia. Naʻá ne fakahā ange ʻokú ne fiefia he ngāue mālohi ʻa e toʻu tupú, ka ʻoku ʻikai mahuʻinga ke fakalāngilangiʻi kinautolu ʻe he kakaí koeʻuhí ko e ngāue ko iá.

ʻI he taimi ne fakahā ai ʻe he toʻu tupú te nau fie foaki ʻenau paʻangá ke tokoni ki he paʻanga faifekaú kae ʻoua ʻe fakaʻaongaʻi ia ki he ʻekitivitií, naʻa nau loto ke ʻai hanau tā mo ʻEletā Palatifooti ʻi he taimi te nau foaki ai iá, pea naʻa nau loto ke ʻave honau taá ʻo pulusi he nusipepá. Naʻa nau toe ʻohovale foki ʻi hono fakasītuʻaʻi kinautolu ʻe ʻEletā Palatifōtí. Naʻá ne fakahā ange ki he pīsopé: “ ʻOku totonu ke ke fakakaukau ke tokoniʻi e toʻu tupú ke nau ako ha fono ʻoku toe māʻolunga angé ʻo kau ki he fakalāngilangí. ʻOku fai fakalongolongo pē ʻa e fakalāngilangi mei he langí. ʻOku hiki fakalelei mo molumalu ia ʻi langi. ʻAi ke nau ongoʻi fiefia mo koloaʻia ʻi honau lotó mo e laumālié mei he ngāue-ʻofa fakalongolongo mo taʻe siokitá. (ʻi he Conference Report, Oct. 1987, 90–91; pe Tūhulu, Sānuali 1988, 75).

ʻEkitivitī ke Takiakiʻi ʻaki e Tokangá

  • Ko e hā ha ngaahi lēsoni te tau lava ʻo ako mei he tali ʻa ʻEletā Palatifooti ki he toʻu tupú?

Fakamahino ange te tau lava ʻo ako ha lēsoni ʻe taha, ʻoku tau fakahoko ha ngaahi ngāue lelei koeʻuhí pē ko ʻetau ʻofa ki he ʻOtuá pea ʻoku tau loto ke Ne hōifua mai kiate kitautolu, kae ʻikai koeʻuhí ko haʻatau loto ke fakalāngilangiʻi kitautolu ʻe he kakaí. Ko ha taha ʻeni ʻo e ngaahi ʻulungāanga ʻa ha ākonga moʻoni ʻa Sīsū Kalaisí.

Tohiʻi ʻa e lea Åkonga Moʻoní ʻi he palakipoé. Lolotonga hoʻomou aleaʻi ʻa e Malanga ʻi he Moʻungá, hanga ʻo hiki ha ngaahi ʻulungāanga ʻo e ākonga moʻoní ʻa ia ne akoʻi mai ʻe he Fakamoʻuí ʻi he malanga ko ʻení.

Aleaʻi ʻo e Folofolá mo Hono Fakahokó

Lolotonga hoʻo akoʻi ʻa e ngaahi potu folofola ko ʻení, fakalotolahiʻi e kalasí ke nau fakakaukau ki ha meʻa ke fai ke nau hoko ai ko ha kau ākonga moʻoni mo lotoʻaki ʻa Kalaisi. Fakalotolahiʻi foki e kalasí ke nau fakamatala ki ha ngaahi meʻa ne hoko fakatāutaha kiate kinautolu ʻoku felaveʻi mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ākonga moʻoní.

1. ʻOku fakahoko ʻe he ākonga moʻoní ʻa e ngaahi meʻa ʻoku totonú ʻi he ʻuhinga totonu.

Lau pea mou aleaʻi ʻa e Mātiu 6:1–6, 16–21.

  • Ko e hā ne valokiʻi ai ʻe Sīsū ha kakai ʻe niʻihi koeʻuhí ko ʻenau fai ha ngaahi meʻa lelei ʻo hangē ko e foaki ki he masivá, lotú mo e ʻaukaí? (Vakai, Mātiu 6:1–2, 5, 16. Naʻa nau fakahoko ʻa e ngaahi meʻá ni ʻi he ʻuhinga hala.) Naʻe ui ʻe Sīsū ʻa e kakaí ni ko e kau mālualoi. Ko e hā ʻa e mālualoi? (Ko ha taha ʻoku fakangalingali ʻokú ne maʻu ha ngaahi ʻulungaanga lelei ka ʻoku ʻikai ke ne maʻu kinautolu; ko ha taha ʻoku feinga ke hā angatonu ka ʻoku ʻikai. Ko hono ʻuhinga ʻo e mālualoí ʻi he lea faka-Kalisí ko e fakangalingali. Vakai, Mātiu 15:8; Luke 11:39.)

  • Ko e hā e pale ʻo kinautolu ʻoku nau fai ha lelei ke mamata ki ai ʻa e kakai kehé? (Vakai, Mātiu 6:2, 5, 16.) Ko e hā ha ngaahi meʻa te tau fai ke mamata ki ai ʻa e kakai kehé ka ʻoku ʻikai ke fakahōifua ki he ʻOtuá? Te tau fakamaʻa fēfē ʻetau ngaahi fakakaukaú ke tau tauhi mo fakahoko ha ngaahi ngāue lelei?

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe Sīsū ʻi he malangá ni, fekauʻaki mo e meʻa ʻoku totonu ke mahuʻinga taha kiate kitautolú? (Vakai, Mātiu 6:19–21.) ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e “fokotuʻu maʻamoutolu… ʻa e koloa ʻi he langí”? Ko e hā ha ngaahi koloa fakalangi te tau lava ʻo fekumi ki ai? (Vakai, T&F 18:14–16 mo e T&F 130:18–19 ki ha sīpinga ʻe ua.)

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e kupuʻi lea “ko e potu ʻoku ʻi ai hoʻomou koloá, pea ʻe ʻi ai foki mo homou lotó”? Te tau fakafuofuaʻi fēfē ʻa e meʻa ʻoku tau mahu- ʻingaʻia aí? (Founga ʻe tahá, ko hono fakafuofuaʻi e lahi ʻo e taimí, paʻangá mo e fakakaukau ʻoku tau fakamoleki ʻi ha meʻa.) Ko e hā ha meʻa ʻoku koloa ʻaki ʻe he kakai he ngaahi ʻaho ní? Kole ki he kalasí ke nau fakakaukau ki ha ngaahi koloa ʻoku nau mahuʻingaʻia ai, mo nau fakakaukau loto pē pe ko e hā ʻoku fakahā mai ʻe he ngaahi koloa ko ʻení ʻo fekauʻaki mo e feituʻu ʻoku ʻi ai honau lotó.)

2. ʻOku muimui ʻa e ākonga moʻoní ki he sīpinga lotu ʻa e Fakamoʻuí.

Lau pea mou aleaʻi ʻa e Mātiu 6:7–13; 7:7–11. Fakamahino ange ʻoku toe ʻiloa foki ʻa e Mātiu 6:9–13 ko e Lotu ʻa e ʻEikí.

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he Lotu ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo e founga ʻoku totonu ke tau lotu aí? (Vakai, Mātiu 6:9–13.)

  • ʻOku fakahā fēfē ʻi he Lotu ʻa e ʻEikí ʻa e ʻaʻapa mo e fakaʻapaʻapa ʻa Sīsū ki he Tamai Hēvaní? Te tau fakahā fēfē ʻetau ʻaʻapa mo ʻetau fakaʻapaʻapa ki he Tamai Hēvaní ʻi he taimi ʻoku tau lotu aí?

    Naʻe meʻa ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi fekauʻaki mo e faʻahinga lea ʻoku totonu ke tau fakaʻaongaʻi ʻi he taimi ʻoku tau lotu aí: “ ʻOku muimui e ngaahi lea kehekehe ʻo e lotú ki he ngaahi lea fakafonua taki taha, ka ʻoku kei tatau maʻu pē ʻa e tefitoʻi moʻoni ki aí. ʻOku totonu ke tau fakataufolofola ki heʻetau Tamai ʻi Hēvaní ʻi he lea fakafonua ʻoku angamaheni ki ai ʻa e tokotaha ʻoku lotú, ʻi he ʻofa, fakaʻapaʻapa, ʻapasia pea mo ha fetuʻutaki ʻoku vāofí…ʻE ako ʻe he kau tangata mo fafine ʻoku nau fie fakahā ha fakaʻapaʻapá, ʻi ha vahaʻa taimi, ʻa e lea makehe ʻo e lotú” (Tūhulu, Siulai 1993, 19, 21).

  • Te tau fakaʻehiʻehi fēfē mei he “launoá” ʻi he taimi ʻoku tau lotu aí? (Vakai, Mātiu 6:7.)

  • Koeʻuhí kuo ʻosi ʻafioʻi pē ʻe he Tamai Hēvaní ia ʻa e ngaahi meʻa ʻoku tau fie maʻú ki muʻa pea tau toki lotú (Mātiu 6:8), ko e hā leva hono ʻuhinga ʻoku kei fie maʻu ai ke tau lotú? Ko e hā ʻoku fie maʻu ai ʻa e kolé, kumí mo e tukitukí (Mātiu 7:7) ki heʻetau fakalakalaka fakalaumālié? Te tau toe fekumi fakamātoato fēfē ange ki he tokoni ʻa e Tamai Hēvaní?

  • ʻE mahino fēfē kiate kitautolu e talaʻofa ʻa e Fakamoʻuí ko e taha “kotoa pē ʻe kole, ʻokú ne maʻu”? (Mātiu 7:8). Ko e hā ʻoku ʻikai ai ke tau faʻa maʻu ʻa e meʻa ʻoku tau kolé ʻi he taimi ʻoku tau kole aí pe ʻi he founga ʻoku tau fie maʻu aí? (Vakai, 3 Nīfai 18:20.) Kuó ke ʻilo fēfē ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi meʻa ʻoku lelei kiate koé?

3. ʻOku fakafeangai lelei ʻa e ākonga moʻoní ki he niʻihi kehé ʻi he anga-lelei mo e anga totonu.

Lau pea mou aleaʻi ʻa e Mātiu 6:14–15; 7:1–6, 12.

  • Ko e hā ne fekauʻi ai kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ke tau fakamolemoleʻi ʻa e niʻihi kehé? Te tau lava fēfē ʻo ʻai ke lahi ange ʻetau fakamolemolé?

  • ʻOku hā ʻi he Liliu ʻe Siosefa Sāmita ʻa e Mātiu 7:1 ʻo pehē, ʻoku totonu ke ʻoua te tau fakamaau taʻe totonu, telia naʻa fakamaauʻi kitautolu; ka ʻoku totonu ke tau fakahoko ha fakamaau ʻoku anga-tonú (vakai ki he Liliu ʻe Siosefa Sāmita ʻa e Mātiu 7:2). Ko e hā ʻa e fakamaau totonu? Ko e hā ha kovi ʻe hoko kiate kitautolu pea mo kinautolu ʻoku tau fakamaauʻí ʻo kapau he ʻikai ke tau fakamaau totonu? Te tau fakapapauʻi fēfē ʻoku tau fakamaau totonu? (Vakai, Mātiu 7:3–5; Molonai 7:14–18.)

  • Naʻe folofola ʻa Sīsū, ʻilonga ha taha ʻokú ne feinga ke fakatonutonu ʻa e niʻihi kehé ko e mālualoi ia (Mātiu 7:4–5). ʻOku hoko fēfē ʻa e fakamaau taʻe totonú ko ha fakaʻilonga ʻo e mālualoí?

  • ʻOku faʻa ui ʻa e akonaki ʻi he Mātiu 7:12 ko e Lao Koulá. Ko e hā ha meʻa ne hoko kiate koe kuó ne fakahā atu hono mahuʻinga ʻo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení? ʻOku hanga fēfē ʻe he muimui ʻi he Lao Koulá ʻo ngaohi kitautolu ke tau hoko ko ha kau ākonga lelei ange ʻa Sīsū Kalaisí?

    Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Māvini J. ʻEsitoni ha fakataha ʻa ia ne fakakaukauʻi ai ʻe ha kāingalotu ʻa e fehuʻi ko e “Te mou lava fēfē ʻo tala pe kuo ului ha taha kia Sīsū Kalaisi?”:

    “Ne fokotuʻu mai ai ʻi he miniti ʻe fāngofulu mā nima ne hokó, ʻe kinautolu naʻa nau kau ʻi he faeasaití, ha ngaahi fokotuʻu lahi ko haʻanau tali ki he fehuʻi ko ʻení, pea naʻe hanga leva ʻe he takí ʻo hiki fakalelei ʻa e tali taki taha ʻi ha fuʻu palakipoe lahi. Naʻe lelei mo feʻunga ʻa e ngaahi fakamatalá kotoa. Ka naʻe hili pē ha kiʻi taimi siʻi naʻe hanga leva ʻe he faiako tuʻu-ki-muʻa ko ʻení ʻo tāmateʻi ʻa e meʻa kotoa pē naʻá ne hiki ʻi he palakipoé. Naʻá ne fakahā ange naʻe lelei kotoa ʻa e ngaahi fakamatalá pea ʻokú ne fakahoungaʻi ia, peá ne hanga ai ʻo akoʻi ange ha tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ʻo pehē: “Ko e fakaʻilonga lelei mo mahino taha ʻokú ne fakahaaʻi mai ʻetau fakalakalaka fakalaumālié mo ʻetau haʻu kia Kalaisí, ʻoku hā ia ʻi hotau anga ki he niʻihi kehé.”

    Naʻe toe tānaki atu ʻe ʻEletā ʻEsitoni ʻo pehē: “ ʻOku hoko e meʻa ʻoku fai ki hotau fāmilí, ngaahi kaungāmeʻá, mo kinautolu ʻoku tau ngāue fakataha mo ia ʻi he ʻaho taki tahá, ko ha meʻa ʻoku mahuʻinga tatau pē mo ha niʻihi ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni mahinongofua ange ʻo e ongoongoleleí ʻoku tau faʻa fakamamafaʻí”(ʻi he Conference Report, Apr. 1992, 25; pe Tūhulu, Siulai 1992, 25).

4. ʻOku tauhi ʻa e ākonga moʻoní ki he ʻOtuá mo fai ki hono finangaló.

Lau pea mou aleaʻi e ngaahi potu folofola filifili ko ʻeni mei he Mātiu 6:22–34; 7:13–29.

  • Ko e hā ʻoku faingataʻa ai ke tau tauhi ʻa e ʻOtuá mo e koloá? (Vakai, Mātiu 6:24.) Ko e hā ha ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa ʻaki ʻe he ʻOtuá maʻanautolu ʻoku tauhi kiate iá? (Vakai, Mātiu 6:25–33; T&F 11:7.)

  • Naʻe talaʻofa mai ʻa Sīsū kapau te tau “fuofua kumi ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá,” pea ʻe fakalahi mai kiate kitautolu mo ha ngaahi meʻa kehe te tau fie maʻu (Mātiu 6:33). Ko e hā ha meʻa ne hoko, kuó ne ʻoatu ha fakamoʻoni kiate koe ʻo fekauʻaki mo e talaʻofá ni?

  • ʻOku fakatafoki fēfē ʻe he ngaahi meʻa fakaemāmaní ʻetau ʻofa mateakí mo ʻetau ngāue- ʻofá, mei he ʻOtuá? Ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ke ʻahiʻahiʻi ai kitautolu ke tau tomuʻa fekumi ki he ngaahi meʻa ʻo e māmaní kae ʻikai ki he ngaahi meʻa ʻa e ʻOtuá? (ʻE lava ke kau he talí, ʻa e fakatatali hono totongi ʻo ʻetau vahehongofulú kae ʻoua kuo tau tomuʻa fakatau ʻa e ngaahi meʻa ʻoku tau fie maʻú pe ko haʻatau fili ke ʻoua naʻa tau ngāue fakafaifekau koeʻuhí ko haʻatau holi ki ha ngaahi meʻa fakaemāmani.)

  • ʻI he ofi ko ia ke ngata ʻa e malanga ʻa Sīsuú, ko e hā ʻa e meʻa naʻá ne akoʻi fekauʻaki mo e founga ʻo e hū ki he puleʻanga ʻo e langí (Vakai, Mātiu 7:13–14, 21–23.) Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke fāsiʻi ʻa e hala ki he moʻui taʻengatá, lolotonga iá ʻoku fālahi ʻa e hala ki he maté?

  • ʻI he fakaʻosi ʻo e Malanga ʻi he Moʻungá, naʻe fakahoko ai ʻe Sīsū ʻa e talanoa fakatātā ʻo e tangata potó mo e tangata valé (Mātiu 7:24–27). Ko e hā e felāveʻi ʻa e talanoa fakatātā ko ʻení mo kitautolú? Ko e hā e “funga maka” ʻoku totonu ke tau langa aí? (Vakai, Hilamani 5:12.) Ko e hā ha ngaahi meʻa, ʻa ia ʻoku tatau mo e ʻoneʻoné, ʻoku langa ai ha niʻihi?

    Te ke lava ʻo fakaafeʻi e kalasí ke mou hivaʻi ʻa e “Ko e Tangata Potó mo e Tangata Valé” (Tohi Hiva ʻa e Fānau, 132).

Fakaʻosí

Fakamoʻoni ki hono mahuʻinga ʻo ʻetau muimui kia Sīsū Kalaisí. Fakalotolahiʻi e kalasí ke nau fakakaukau ki ha meʻa te nau fai ke nau hoko ai ko ha ākonga lelei ange ʻa Kalaisi.

Ngaahi Fakakaukau ke Fakalahi ki Hono Akoʻi ʻo e Lēsoní

ʻOku hoko ʻa e nāunau ko ʻení ko ha fakalahi ki he lēsoni ʻoku fokotuʻu atú. Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ha fakakaukau ʻe taha pe lahi ange mei heni ke hoko ko ha konga ʻo e lēsoní.

1. “Te mou ʻilo ʻa kinautolu ʻi honau ngaahi fuá” (Mātiu 7:20)

  • Naʻe fakatokanga ʻa Sīsū ki hono kau muimuí ʻo fekauʻaki mo e kau palōfita loí—ko ha kakai ʻoku nau malangaʻi ha ngaahi tokāteline loi pe feinga ke tataki ʻa e kakaí meia Kalaisi (Mātiu 7:15). Te tau fakafaikehekeheʻi fēfē ʻa e kau palō- fita loí mei he kau palōfita moʻoní? (Vakai, Mātiu 7:16–20; vakai foki, Molonai 7:5, 10–11.) ʻE ʻaonga fēfē ʻa e Mātiu 7:20 kiate kitautolu mo e kau palōfitá?

2. Ngaahi Fakamatala Fakavitiō

ʻOku fakamatalaʻi ʻi he konga hono ua ʻo e “Ngaahi Anga Fakafonua ʻo e Fuakava Motuʻá,” ko ha konga mei he filimi vitiō Ngaahi Fakamatala Fakavitiō ʻo e Fuakava Foʻoú (53914 900), ʻa hono fakaʻaongaʻi ʻe he kau Siú ʻa e failakitelí mo e paó. Kapau te ke huluʻi ʻa e konga ko ʻení, mou aleaʻi ʻa e ngaahi founga naʻe hoko ai ʻa e ngaahi meʻá ni ko ha fakaʻilonga ʻo e talangofua ki he ʻOtuá, ka kuo hoko ia ko ha ngaahi fakaʻilonga ʻo e Kau Fālesí ʻi heʻenau holi ke “mamata ʻa e kakaí kiate kinautolu” ʻi heʻenau lotú (Mātiu 6:5).

3. Ko hono maʻu ʻo e malamalaʻi ʻakau ʻi hotau matá

Vahevahe ʻa e talanoa ko ʻeni kia Siosefa Sāmitá, ʻi heʻene akoʻi ha fefine ke ne ʻiloʻi ʻa e malamalaʻi ʻakau ʻi hono matá he taimi ʻokú ne fetaulaki ai mo ha loto-mamahi fakatāutahá:

Naʻe ʻalu ha fefine ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ko haʻane loto mamahi ʻi ha ngaahi meʻa ne lea ʻaki kiate ia ʻe ha mēmipa ʻe taha ʻo e Siasí. Naʻe fakahā ange ʻe he Palōfitá kiate ia ʻoku totonu ke ne tukunoaʻi e meʻa ne hokó kapau ʻoku ʻikai ke moʻoni ʻa e talanoá, koeʻuhí he ʻe tuʻuloa ʻa e moʻoní kae ʻikai ko e loí. Naʻe ongoʻi ʻe he fefiné ni naʻe ʻikai moʻoni ʻa e talanoá, ka naʻe ʻikai ke fiemālie ʻi hano tukunoaʻi ʻo e meʻá ni. Naʻe toki fakahā ʻe he Palōfitá ʻa e founga naʻá ne fakaʻaongaʻi ke tali ʻaki ha faʻahinga talanoa peheé:

“ ʻI he taimi kuo fai ai ʻe hano fili ha talanoa fakaongoongokovi pehē, ʻa ia ne faʻa hoko kiate iá, ki muʻa ke ne fai ha fakamāú, naʻá ne kiʻi tuʻu siʻi hifo ʻo fakafoki ʻene manatú ki he taimi, feituʻu mo e meʻa naʻe hokó, ʻa ē ʻoku ʻuhinga ai ʻa e talanoá, ke vakai pe naʻá ne fai ha faʻahinga lea pe ngāue naʻe ʻikai ke ne fakatokangaʻi, ʻo fakatupunga ai ʻa e talanoá. Kapau naʻá ne ʻiloʻi naʻá ne fai pehē, naʻá ne pehē loto pē ʻi hono lotó kuó ne fakamolemoleʻi hono filí, mo ne fakamālōʻia koeʻuhí kuó ne maʻu ha fakatokanga fekauʻaki mo hano vaivai naʻe ʻikai ke ne ʻilo ʻokú ne maʻu.

Naʻe fakahā ange ʻe he Palōfita ki he fefiné ni ke ne manatu fakalelei pe naʻá ne ʻoange taʻe te ne ʻiloʻi ki he tangatá, ha faʻahinga ʻuhinga ke ne leaʻaki ai ʻa e ngaahi meʻa naʻá ne leaʻakí. Hili haʻane fakakaukau lahi ki ai, naʻá ne pehē ʻoku moʻoni ia, peá ne fakamālō ange leva ki he Palōfita pea ʻalu. (Vakai, Jesse W. Crosby, quoted in Hyrum L. Andrus and Helen Mae Andrus, comps., They Knew the Prophet [1974], 144.)

4. ʻEkitivitī ʻa e Toʻu tupú

Hiki ʻa e ngaahi foʻi kupuʻi lea ko ʻeni mei he Mātiu vahe 6 mo e 7 ʻi ha fanga kiʻi kaati mavahevahe.

ʻOua naʻa ʻilo ʻe ho nima toʻohemá (6:3)

ʻA ia ʻoku fai ʻe ho nima toʻomataʻú (6:3)

Ko hoʻo Tamaí ʻoku ʻafioʻi ʻi he lilo (6:6)

ʻE totongi fakahāhā ʻe Ia kiate koe (6:6)

ʻOua naʻa mou (6:7)

launoa (6:7)

Fakamolemole ʻa e kakaí (6:14)

ʻEnau angahalá (6:14)

Fokotuʻu maʻamoutolu (6:20)

Koloa ʻi he langí (6:20)

ʻE ʻikai te mou faʻa tauhi (6:24)

ʻOtuá mo e koloá (6:24)

Ka mou fuofua kumi (6:33)

ʻA e puleʻanga ʻo e ʻOtuá (6:33)

Lī ʻa e fuʻu ʻakaú (7:5)

Mei ho mata ʻoʻoú (7:5)

Kole (7:7)

Pea ʻe foaki ia kiate kimoutolu (7:7)

Kumi (7:7)

Pea te mou ʻilo (7:7)

Vakai telia ʻa e (7:15)

Kau Palōfita [loi] kākaá (7:15)

ʻI honau ngaahi fuá (7:20)

Te mou ʻilo ai ʻa kinautolu (7:20)

Fakafoʻohifoʻi ʻa e ʻū kātí ʻi he funga tēpilé pe ko e falikí. Vahevahe ʻa e kalasí ki ha kulupu ʻe ua pea tuku ange ke taufetongi ʻa e ongo kulupú ʻi hono fili ha foʻi kaati ʻe ua. Kapau ʻe hoa ʻa e ongo kātí, ʻe hanga ʻe he ongo kulupú ʻo toʻo kinautolu mei he funga tēpilé pe ko e falikí kae toe fili ha kaati ʻe taha. Kapau he ʻikai ke hoa ʻa e ongo kātí, ʻe toe fakafoki pē ʻe he ongo kulupú ʻa e kātí ki he meʻa naʻa nau toʻo mei aí, kae ʻoange leva ʻa e faingamālié ke fili ʻa e kulupu ʻe tahá. Hokohoko pehē atu ai pē kae ʻoua leva kuo tauhoa kotoa ʻa e ʻū kātí.

Paaki