Ngaahi Tohi Lēsoni Palaimelíi mo e Taimi Fevahevaheʻakí
Lēsoni 35: Ko e Temipalé mo e Fāmili Taʻengatá


Lēsoni 35

Ko e Temipalé mo e Fāmili Taʻengatá

Taumuʻá

Ke tokoniʻi e fānaú ke mahino kiate kinautolu ʻe lava ke nofo fakataha ʻa e ngaahi fāmilí ʻo taʻe ngata.

Teuteú

  1. Teuteu mai ke hivaʻi pe lau ʻa e lea ʻo e “Ko e Fāmilí ke Taʻe Ngata” (Children’s Songbook, p. 188) mo e “Fāmili Fiefiá” (Children’s Songbook, p. 198); ʻoku ʻoatu ʻa e lea ʻo e ongo foʻi hivá ʻi he tafaʻaki ki mui ʻo e tohi lēsoni ko ʻení.

  2. Tokanga ʻaupito he lolotonga hoʻo fai ʻa e lēsoni ko ʻení koeʻuhí ko e fānau ʻoku ʻikai ʻi ai ha tamai mo ha faʻē ʻi honau ngaahi ʻapí. Tokanga foki koeʻuhí ko e fānau ʻoku ʻikai ke Siasi ʻa ʻenau mātuʻá.

  3. Ngaahi nāunau ʻoku fie maʻú: fakatātā 3–5, Ko Hono Akoʻi ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ʻa ʻena Fānaú; ngaahi fakatātā ʻo e temipale ʻoku ofi taha atu kiate kimoutolú mo e ngaahi temipale kehe pē ʻo kapau ʻe maʻu (pe ko haʻo fakaʻaongaʻi ʻa e Temipale ʻo Pootilani ʻi ʻOlikoní, fakatātā 3–62, [62617 900]).

  4. Teuteu ʻa e ngaahi meʻa ʻe fie maʻu ki ha ngaahi ʻekitivitī fakatupulaki te ke fakaʻaongaʻi.

Fokotuʻu ki he Founga Fai ʻo e Lēsoní

Fakaafeʻi ha taha ʻo e fānaú ke ne fai ʻa e fua lotú.

Kapau naʻá ke poupouʻi e fānaú ke nau fai ha faʻahinga meʻa he lolotonga ʻo e uiké pea mou vakaiʻi ia.

ʻOku ʻi ai hotau Fāmili Fakalangi mo Fāmili Fakaemāmani

ʻEkitivitī ke takiakiʻi ʻaki e tokangá

Hivaʻi pe lau ʻa e lea ʻo e “Fāmili Fiefiá”.

Fealēleaʻaki ʻi he fakatātaá

Fakamatalaʻi ange ki he fānaú naʻa tau nofo fakataha ko e ngaahi tuongaʻane mo e tuofāfine ʻi he maama fakalaumālie fakaʻofoʻofá pea toki fanauʻi mai kitautolu ki he māmaní. Ko e konga kitautolu ʻo ha fāmili fakalangi pea ʻi ai mo ʻetau ongo mātuʻa fakalangi ʻofa.

Pukepuke hake ʻa e fakatātā 3–5, Ko Hono Akoʻi ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ʻa ʻEna Fānaú. Fehuʻi ange ki he fānaú pe ʻoku nau ʻiloʻi pe ko hai ʻa e kakai ko ʻení. Fakahā ange ko e ʻuluaki ongo mātuʻa ia ʻi he māmaní, ko ʻĀtama mo ʻIvi. Naʻe fekau ʻe he Tamai Hēvaní kia ʻĀtama pea mo ʻIvi ke na fanafanau. Ko hona fāmilí ko e fuofua fāmili ia ʻi he māmaní.

Fakamatalaʻi ange naʻe ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní ʻia ʻĀtama mo ʻIvi pea mo ʻena fānaú. Naʻá ne fekau kia ʻĀtama mo ʻIvi ke na akoʻi ʻa e ongoongoleleí ki heʻena fānaú. Tala ange kuo tuku mai kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní ki ha ngaahi fāmili he ngaahi ʻahó ni, hangē pē ko ia naʻá ne fakahoko ki he fānau ʻa ʻĀtama pea mo ʻIví. ʻOkú ne ʻofa ʻi he fānau kotoa pē peá ne fekau e ngaahi mātuʻá ke nau akoʻi ʻa e ongoongoleleí ki heʻenau fānaú.

Ko e taimi ʻoku tau mate ai ʻo mavahe atu mei he māmaní, ʻoku finangalo ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ke tau toe nofo fakataha pē ko e ngaahi fāmili ʻi he langí. Kuó na ʻosi fakahā mai ʻa e founga ʻe lava ke hoko ai ʻení.

ʻE Lava ke Fakamaʻu ʻa e Ngaahi Fāmilí ke Taʻengata ʻi he Ngaahi Temipalé

  • Ko e hā ʻa e temipale?

Tokoni ki he fānaú ke mahino kiate kinautolu ʻa e ngaahi fakakaukau ko ʻeni fekauʻaki mo e temipalé:

  1. Ko e ngaahi fale toputapu ʻa kinautolu.

  2. ʻOku ui ʻa e fale taki taha ko e fale ʻo e ʻEikí.

  3. ʻOku tau ako ha ngaahi meʻa lahi fekauʻaki mo e palani ʻa e Tamai Hēvaní ʻi he temipalé.

  4. ʻOku tau fai ʻi he temipalé ʻa e ngaahi palōmesi makehe pe ngaahi fuakava ki he Tamai Hēvaní, pea ʻoku fai mai ʻe he Tamai Hēvaní ha ngaahi palōmesi makehe kiate kitautolu.

Fakamatalaʻi ange ko e temipalé pē ʻe taha ʻe lava ke fakahoko ai ʻa e ngaahi meʻa toputapu mo mahuʻingá.

Ngaahi fakatātā

Fakaʻaliʻali ʻa e ngaahi fakatātā ʻo e temipalé.

Ngaahi fakatātā

  • Ko e toko fiha ʻiate kimoutolu kuo mou ʻosi sio ʻi ha taha ʻo e ngaahi temipale ʻo e Tamai Hēvaní?

  • Ko e hā e ongo naʻá ke maʻu ʻi hoʻo mamata ki he temipalé?

Tuku ke fakamatala atu ʻa e fānaú ʻo kau ki he ngaahi temipale kuo nau ʻosi sio aí. Fakahā hoʻo fakaʻamu ʻe ʻi ai pē ha ʻaho ʻe lava ke maʻu ai ha faingamālie ke mamata ai ʻa kinautolu ko ē ʻoku teʻeki ai ke nau sio ʻi ha temipalé. Tokoniʻi e fānaú ke fokotuʻu ʻi ha feituʻu ʻi honau ngaahi ʻapí ha tā ʻo ha temipale.

Fakamatala ʻa e faiakó

Fakamatalaʻi ange ʻoku lava ke fakahoko ʻe he husepānití mo e uaifí ha ouau ʻi he temipalé ʻa ia ʻe tokoni ke na fakataha ai ki he taʻe ngata. ʻOku ui ʻeni ko e fakamaʻu pe mali temipale. Kapau ʻoku mali pē ha ongo meʻa ʻi tuʻa ʻi he temipalé ki he moʻui pe ko ʻení, ʻe lava ke na hū ki he temipalé ʻo fakamaʻu ai kinaua ke na lava ʻo nofo mali ʻo aʻu ki he taʻe ngatá. ʻOku fakamaʻu leva ʻa ʻena fānaú kiate kinaua pea nau hoko ko e konga ʻo hona fāmilí ʻo aʻu ki he taʻe ngatá. ʻOku foaki pē ʻa e tāpuaki makehe ko ʻení kiate kinautolu kuo fakamaʻu ʻi he temipalé pea nau tauhi ʻa e ngaahi palōmesi naʻa nau fai aí. Fakamanatuʻi ange ki he fānaú ʻoku nau fuʻu ʻofa lahi ʻaupito ʻi honau ngaahi fāmilí, pea mo hono fakaʻofoʻofa kapau te nau nofo fakataha ʻo aʻu ki he taʻe ngatá.

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní ʻi he kakai kotoa pē. ʻOkú ne ʻofa lahi tatau pē kiate kinautolu kuo teʻeki ai ke nau hū ʻi he temipalé pea mo kinautolu kuo nau ʻosi huú. ʻOkú ne fie maʻu ke fakamaʻu ʻa e ngaahi fāmili kotoa pē ʻi he temipalé. Fakamatalaʻi ange ʻoku lahi ʻa e ngaahi fāmili ia kuo teʻeki ai ke nau fakamaʻu ʻi he temipalé. Ka neongo ia, ʻe lava ke hū ʻa e ngaahi fāmili ko ʻení ki he temipalé ʻo kapau te nau teuteuʻi kinautolu ʻi he founga totonú. Tala ange ki he fānaú te nau lava pē ʻo moʻui taau mo feʻunga koeʻuhí ke ʻi ai ha ʻaho te nau mali ai ʻo nau ʻalu ke fakamaʻu kinautolu ʻi he temipalé ke kamata ai honau fāmili taʻe ngatá.

Hiva

Akoʻi ki he fānaú ʻa e veesi ʻuluaki pea mo e tau ʻo e “Ko e Fāmilí ke Taʻe Ngata.” Mou aleaʻi ʻa e lea ʻo e foʻi hivá. Fekau e fānaú ke nau tuʻu ki ʻolunga ʻo hivaʻi pe lau ʻa e foʻi hivá.

Kuo pau Ke Tau Taau mo Feʻunga ka Tau Toki ʻAlu ki he Temipalé

Fakamatala ʻa e faiakó

Fakamatalaʻi ange ʻoku maʻu ʻa e ngofua ʻa ha taha pē ʻoku kau ki he Siasí pea ʻokú ne moʻui anga-tonu, (ha lekomeni temipale) mei he pīsopé pe palesiteni fakakoló ke ne ʻalu ki he temipalé. Kuo pau ke taau mo feʻunga ʻa kinautolu ʻoku ʻalu ki he temipalé ka nau toki hū ki he fale ʻo e ʻEikí.

Hiva

Mou aleaʻi ʻa e lea ʻo e veesi hono ua ʻo e “Ko e Fāmilí ke Taʻe Ngata.” ʻOsi ko iá pea tokoni ki he fānaú ke nau hivaʻi pe lau fakataha ʻa hono leá.

Fealēleaʻakí

Fealēleaʻakí

  • Te ke lava fēfē ʻo teuteu ke ke taau mo feʻunga ke ʻalu ki he temipalé?

  • Kapau ʻoku mou nofo ofi ki he temipalé ʻo lava ke toutou ʻalu ʻa hoʻomou mātuʻá ki ai, te mou tokoni fēfē ke nau lava ai ʻo toutou ʻalu ki he temipalé?

Tuku ke aleaʻi ʻe he fānaú ʻa e ngaahi founga te nau lava ʻo teuteu ke nau ʻalu ai ki he temipalé. Tokoni kiate kinautolu ke nau ʻiloʻi ʻa e meʻa kuo pau ke nau faí ka nau ʻalu ki he temipalé ʻaki haʻo fai ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení:

Fealēleaʻakí

  • Ko e hā e meʻa ʻoku totonu ke ke fai ʻi he taimi ʻokú ke ngāue ʻo maʻu mai ai ha paʻangá? (Totongi vahehongofulu.)

  • Ko e hā e meʻa ʻoku totonu ke ke fai ʻi he ʻaho Sāpaté? (ʻAlu ki he ngaahi houalotu ʻa e Siasí ʻo hū ai ki he Tamai Hēvaní.)

  • Ko e hā ha meʻa ʻoku totonu ke ke fai ki hoʻo ongo mātuʻá pea mo ho fanga tuongaʻané mo e tuofāfiné? (Anga-ʻofa mo e ʻofa.)

  • Ko e hā hono ʻuhinga ʻo e faitotonú? (Ko hono tala ʻa e moʻoní pea ʻikai ke kaihaʻa.)

  • Ko e hā e meʻa ʻoku totonu ke ke fai ki ho sinó? (Kai ʻa e meʻatokoni ʻoku leleí. Tauhi e Lea ʻo e Potó.)

  • Ko e hā ha faʻahinga ongo ʻoku totonu ke ke maʻu ki he Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisí? (Ke ʻofa ʻiate kinaua, talangofua ki heʻena ngaahi fekaú, pea muimui ki he ngaahi akonaki ʻa e kau palōfita moʻuí.)

  • Ko e hā e meʻa ʻoku totonu ke tau fai ki he niʻihi kehé? (Ke tau feʻofaʻaki.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku finangalo ʻa e Tamai Hēvaní ke moʻuiʻaki ʻe he fānaú ʻa e faʻahinga moʻui ʻoku leleí koeʻuhí ke nau taau mo feʻunga ke ʻalu ki he temipalé. Kapau te nau talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e Tamai Hēvaní pea feinga ke fai ʻa e meʻa ʻoku totonú, te nau taau mo feʻunga leva ke nau ʻalu atu ki he temipalé ʻo maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki makehe mei he Tamai Hēvaní.

Tefito ʻo e tuí

Mou fakamanatu mo e fānaú ʻa e meʻa ʻoku finangalo mai ʻa e Tamai Hēvaní ke tau faí ʻo fakatatau ki he tefito ʻo e tui hono hongofulu mā tolú. Fakamatalaʻi ange ʻe tokoni ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení ki hono teuteuʻi kinautolu ke nau ʻalu ki he temipalé.

Fakamatala Fakanounou

Tokoni ki he fānaú ke mahino kiate kinautolu kuo ʻosi tuku mai ʻe he Tamai Hēvaní ha palani kiate kitautolu, ʻa ia ʻe lava ke nofo fakataha ai ʻa e ngaahi fāmilí ʻo taʻe ngata. ʻOku finangalo ʻa e Tamai Hēvaní ke maʻu ʻe hono kotoa ʻo ʻene fānaú ʻa e ngaahi tāpuaki ko ia ʻoku foaki ʻi he temipalé koeʻuhí pē ko ʻene ʻofa ʻiate kitautolú. ʻOku lahi ʻaupito ʻa e ngaahi temipale ʻi he māmaní, pea ʻoku toko lahi ʻa e fānau ʻi he māmaní te nau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo hono fakamaʻu kinautolu ki honau ngaahi fāmilí ki he taʻe ngatá. Mou toe vakai ki he ngaahi fakatātā ʻo e ngaahi temipalé. Fakamatalaʻi ange ko e tupulaki ko ia ʻa e toko lahi ʻo e Siasí, ʻe toe langa leva ʻe he Siasí mo ha ngaahi temipale kehe ʻi he māmaní.

  • Ko e hā e ngaahi meʻa te ke lava ʻo fakamatalaʻi ki homou fāmilí fekauʻaki mo e temipalé?

Poupouʻi e fānaú ke nau vahevahe mo honau fāmilí ʻa e ngaahi meʻa kuo nau ʻosi akó. (Fuʻu tokanga ʻaupito ki he meʻa ko ʻení ʻo kapau ʻokú ke tui ʻe ʻikai ke hū lelei ʻeni ia ki he ngaahi fāmilí.)

Fakamoʻoni

Fai hoʻo fakamoʻoni fekauʻaki mo e ngaahi temipalé. Fakamatalaʻi ange ko e founga pē ʻe taha ʻe lava ke maʻu ai ʻe he ngaahi fāmilí ʻa e tāpuaki ko ʻení ke nau fakataha ʻo taʻe ngatá ko hono fakamaʻu kinautolu ʻi he temipalé. Fai hoʻo fakamoʻoní ki he ngaahi tāpuaki ʻo e mali temipalé pea mo e fiefia ʻe maʻu ʻe he fānaú ʻo kapau te nau teuteu ke nau ʻalu ki he temipalé. (Kapau ʻoku teʻeki ai ke ke hū ʻi he temipalé peá ke kole ange ki he pīsopé pe palesiteni fakakoló pe ko ha taha pē ʻokú ne pehē ʻe feʻunga pea kuo ʻosi temipale, ke ne haʻu ki hoʻo kalasí ʻi he mei ʻosi ʻa e taimi lēsoní ʻo fai haʻane fakamoʻoni ki he ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu mei he temipalé.)

Poupouʻi e fānaú ke nau feinga ke ʻai honau ngaahi fāmilí ke nau fiefia ʻi he uiké ni ʻaki ʻenau lea lelei kiate kinautolu mo fai ʻa e meʻa ʻoku kole ange ʻe heʻenau mātuʻá.

Fakaafeʻi ha taha ʻo e fānaú ke ne fai ʻa e lotu tukú. Fokotuʻu ange ke ne fakamālō ki he Tamai Hēvaní koeʻuhí ko honau ngaahi fāmilí pea mo e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé.

Ngaahi ʻEkitivitī Fakatupulakí

Fili mei he ngaahi ʻekitivitī ko ʻení ʻa e ngaahi ʻekitivitī ʻe ʻaonga taha ki hoʻo kalasí. ʻE lava pē ke ke fakaʻaongaʻi kinautolu ʻi he loto lēsoní, pe ko hano fakamanatu pe fakamatala fakanounou ʻo e lēsoní. Vakai, “Taimi Lēsoní” ʻi he “Ko e Ngaahi Tokoni maʻá e Faiakó” ke maʻu mei ai ha ngaahi fakahinohino kehe.

  1. Teuteuʻi mai ha ngaahi laʻi pepa kuo ʻosi kosi ke taki taha ʻa e kotoa ʻo e fānaú. ʻOmi mo ha kulū pe tepi fakapipiki mo ha peni.

    Kamataʻaki hano ʻoange ke taki ua ʻa e fānaú ʻa e laʻi pepa, pea tohiʻi ʻa e Faʻeé ʻi he laʻi pepa ʻe tahá pea Tamaí ʻi he tahá. Hoko ʻa e ongo laʻi pepá ke hoko ko ha sēini.

    Tala ange ki he fānaú ko e taimi ko ē naʻe mali ai ʻa ʻenau ongo mātuʻá, naʻe hoko fakataha kinaua ʻo hangē ko e seiní. ʻOsi ko iá peá ke tokoni ki he fānaú ke tānaki atu ha foʻi seini ʻe taha ki he toko taha kotoa pē ʻi honau fāmilí. Ko ʻene ʻosi pē hono hokohoko ʻo e ngaahi seiní ke fakafofongaʻi ʻa e mēmipa taki taha ʻo e fāmilí pea hoko fakataha leva ʻa e ongo muiʻi sēiní ke fuopotopoto. Tala ange ki he fānaú ko e taimi ko ē ʻoku fakamaʻu ai honau ngaahi fāmilí ʻi he temipalé, ʻoku haʻi fakataha kinautolu ki he taʻe ngatá. ʻOku lava leva ke nau hoko ko ha fāmili taʻe ngata ʻo hangē pē ko e sēini fuopotopoto ko ʻení ʻoku ʻikai hano toe ngataʻanga.

  2. Fai mo e fānaú ʻa e vaʻinga louhiʻi nima ko ʻení:

    (Kamataʻaki pē hono kuku ho nimá)

    Ko e faʻē ʻeni (ueʻi hake ʻa e motuʻa tuhu ki ʻolungá)

    Ko e Tamai ʻeni (ueʻi hake ʻa e foʻi tuhu hono hoko aí)

    Ko hoku tuongaʻané ʻeni ʻokú ne fuʻu māʻolungá (ueʻi hake ʻa e foʻi tuhu ʻi lotomālié)

    Ko hoku tokouá ʻeni (ueʻi hake ʻa e nima ʻoku tui ai ʻe mamá)

    Ko ʻemau kiʻi pēpeé ʻeni (ueʻi hake ʻa e foʻi tuhu fōsiʻi tahá)

    ʻOku mau ʻofa kiate kinautolu kotoa (hiki hake leva ʻa e nimá kuo ʻosi fakamafola kotoa ʻa e ngaahi louhiʻi nimá).

  3. Akoʻi ki he fānaú ʻa e kiʻi veesi ko ʻení ʻo toe tānaki atu ki he “Fāmili Fiefiá”.

    Sīsū kuó ne ʻofa mai.

    Kiate au mo e fāmili,

    Temipale kuo langa,

    Fāmili ke taʻe ngata.

  4. Kapau ʻoku ʻi ai ha tamasiʻi pe taʻahine ʻi hoʻo kalasí kuo ʻosi fakamaʻu mo hono fāmilí ʻi he temipalé, ʻe lelei kapau te ke kole ki he toko taha ko ʻení mo ʻene ongo mātuʻá ke nau fakamatala ange ki he meʻa naʻe hokó.

Paaki