Ngaahi Tohi Lēsoni Palaimelíi mo e Taimi Fevahevaheʻakí
Lēsoni 43: Ko Hono Fakaʻapaʻapaʻi ʻa e Huafa ʻo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí


Lēsoni 43

Ko Hono Fakaʻapaʻapaʻi ʻa e Huafa ʻo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí

Taumuʻá

Ke tokoniʻi ʻa e tamasiʻi mo e taʻahine taki taha ke ne fakaʻapaʻapa ki he huafa ʻo e Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisí.

Teuteú

  1. Lau mo ako ʻi he faʻa lotu pea teuteu ke lau ʻa e Mōsaia 13:15, ʻo ngata pē ʻi he foʻi lea ko e takuanoá ʻi heʻene ʻuluaki haá, pea mo e 1 Samuela 3:1–10, 19, 20.

  2. ʻOmi ha kiʻi tamapua kuo ʻosi kofukofuʻaki ha kiʻi sipi (pe ko hano takatakaiʻi pē ʻo ha sipi pe tauveli) ke ne fakafofongaʻi ha kiʻi pēpē valevale.

  3. Ngaahi nāunau ʻoku fie maʻú:

    1. Tohi ʻa Molomona.

    2. Sioka, palakipoe, mo e meʻa tāmate palakipoe.

    3. Fakatātā 3–47, Ko ʻApinetai ʻi he ʻAo ʻo e Tuʻi ko Noá (62042 900; Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 308); fakatātā 3–67, Ko Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo; fakatātā 3–70, Ko Hono Ui ʻo e Tamasiʻi ko Samuelá ʻe he ʻEikí (62398 900; Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 111).

  4. Teuteu ʻa e ngaahi meʻa ʻe fie maʻu ki ha ngaahi ʻekitivitī fakatupulaki te ke fakaʻaongaʻi.

Fokotuʻu ki he Founga Fai ʻo e Lēsoní

Fakaafeʻi ha taha ʻo e fānaú ke ne fai ʻa e fua lotú.

Kapau naʻá ke poupouʻi e fānaú ke nau fai ha faʻahinga meʻa he lolotonga ʻo e uiké pea mou vakaiʻi ia.

ʻOku Mahuʻinga ʻa e Ngaahi Hingoá

ʻEkitivitī ke takiakiʻi ʻaki e tokangá

ʻAi ke hangē pē ʻokú ke fuofua ha kiʻi pēpē valevalé (tamapua pe sipi) pea ʻokú ke lulululu mo ke malimali hifo ki ai. Sio hake ki he fānaú peá ke pehē ange, “ʻI he taimi naʻá ke kei valevale aí, naʻe fili ʻe hoʻo ongo mātuʻá ha hingoa maʻau. Ko ha hingoa ia naʻá na ʻofa mo loto ke uiʻaki koé.”

ʻEkitivitī ke takiakiʻi ʻaki e tokangá

  • ʻOkú ke ʻiloʻi ʻa hono ʻuhinga naʻe uiʻaki ai koe ʻe hoʻo ongo mātuʻá ʻa ho hingoá? (Tuku ke taki taha tala atu ʻe he fānaú. ʻE ʻi ai e niʻihi ia naʻe fakahingoa ki honau ngaahi kāinga pe fanga kui pe ki ha faʻahinga ʻuhinga kehe pē. Tokoni ki he fānaú ke nau ongoʻi ʻoku nau saiʻia ʻi honau hingoá, ʻo tatau ai pē pe ʻoku nau ʻiloʻi ʻa hono ʻuhinga naʻe fakahingoa pehē ai kinautolú.)

  • Ko e hā hoʻo ongo ʻi he taimi ʻoku lea fakaʻita, fakakata pe puʻaki halaʻi atu ai ʻe ha kakai ho hingoá?

Fakamatalaʻi ange ʻoku fuʻu mahuʻinga ʻaupito ʻa e hingoá. ʻOku ʻiloʻi kitautolu ʻe he kakaí ʻi hotau ngaahi hingoá. ʻOku hanga ʻe he hingoá ʻo tala mai ʻa e toko taha ko iá.

Fealēleaʻakí

Fakamanatuʻi ange ki he fānaú ʻoku ʻosi ʻafioʻi ʻe he Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisi ʻa hotau ngaahi hingoá. Fakamanatuʻi ange ko e ʻuluaki foʻi lea pē naʻe folofolaʻaki ʻe he Tamai Hēvaní ki he talavou ko Siosefa Sāmitá ʻi he Vao Taá ko e hingoa, ko “Siosefa.” Naʻe ui ia ʻe he Tamai Hēvaní ʻaki ʻa hono hingoá. ʻE lava ke ke fakaʻaliʻali foki mo e fakatātā 3–70, Ko Hono Ui ʻa e Tamasiʻi ko Samuelá ʻe he ʻEikí, peá ke fai ʻa e talanoa mei he Tohi Tapú ki he tamasiʻi ko Samuelá (vakai, 1 Samuela 1–10, 19–20) ʻa ia naʻe ui ai ʻe he ʻEikí ʻaki hono hingoá.

Fakamatalaʻi ange ʻoku tala mai ʻe he hingoá ʻa e toko taha ko iá. Ko hoʻo fanongo pē ki he hingoa ʻo ha taha ʻokú ke ʻiloʻi, ʻokú ke fakakaukau leva ki he toko taha ko iá. Ko e taimi mahuʻinga ia ʻa e taimi ʻoku fakahingoa ai ha kiʻi pēpē. ʻOku tuʻu takatakai ʻi he pēpeé ʻa e kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki faka-Melekisētekí ʻo nau foaki kiate ia ha hingoa mo ha tāpuaki.

Fealēleaʻakí

  • Ko e toko taha fēfē ʻokú ke fakakaukau ki ai ʻi he taimi ʻokú ke fanongo ai ki he hingoa ʻo hotau pīsopé? (Tuku ke tali atu ʻa e fānaú, peá ke poupouʻi kinautolu ke nau fakakaukau ki he ngaahi meʻa ʻoku leleí.)

Kapau te ke fie maʻu pea toe fai tuʻo ua pe tuʻo tolu ʻa e ʻekitivitī ko ʻení, ka ke ngāueʻaki ʻa e hingoa ʻo e kakai lelei ʻoku ʻiloʻi ʻe he fānaú.

Fealēleaʻaki ʻi he palakipoé

Hiki mata lalahi ʻa e huafa ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he palakipoé, pe ko haʻo fakahā ange ki he fānaú te ke tala ange ha hingoa ʻoku makehe ʻaupito. Leaʻaki ʻa e hingoa ko ʻení ʻi he ʻapasia mo e fakaʻapaʻapa. ʻOsi ko iá pea mou lea fakataha ʻaki ia mo e fānaú.

Fealēleaʻaki ʻi he palakipoé

  • Ko e faʻahinga tangata fēfē ʻokú ke fakakaukau ki ai ʻi he taimi ʻokú ke fanongo pe mamata ai ki he hingoa ko ʻení?

Hiki mata lalahi ʻa e Tamai Hēvaní ʻi he palakipoé, pe ko haʻo lea leʻo-lahi ʻaki ia ʻo hangē ko ia naʻá ke fai ki he huafa ʻo e Fakamoʻuí. Fekau e fānaú ke mou lea fakataha ʻaki ʻa e hingoá.

Fealēleaʻaki ʻi he palakipoé

  • Ko e faʻahinga tangata fēfē ʻokú ke fakakaukau ki ai ʻi he taimi ʻokú ke fanongo pe mamata ai ki he hingoa ko ʻení? (Ko ha toko taha ʻofa kuó ne foaki mai maʻatautolu ha ngaahi meʻa lahi.)

Fakamatalaʻi ange kuo fai ʻe he Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisi ha ngaahi meʻa lahi maʻatautolu. ʻOku tau ʻofa ʻiate kinaua. Ko e taimi ko ē ʻoku tau fanongo ai ki hona hingoá pe huafá, ʻoku tau faʻa fakakaukau atu ki he ngaahi meʻa lelei ko ia kuó na faí. ʻOku tau ongoʻi ʻa e ʻofa pea mo e loto houngaʻia ʻi he taimi ʻoku tau fakakaukau atu ai kiate kinauá.

ʻOku tau fakaʻapaʻapa mo fakalāngilangiʻi ʻa kinautolu ʻoku tau ʻofa aí. ʻOku tau fakahā ʻa e fakalāngilangi mo e fakaʻapaʻapa kiate kinaua ʻi heʻetau fakaʻaongaʻi ʻa hona huafá ʻi he founga lelei mo ʻofa.

Tefito ʻo e tuí

Tokoni ki he fānaú ke nau lau fakataha ʻa e tefito ʻo e tui ʻuluakí.

Kuo Fekauʻi Kitautolu ke Tau Fakaʻapaʻapa ki he Huafa ʻo e Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisí

Fealēleaʻaki ʻi he fakatātaá

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā 3–47, Ko ʻApinetai ʻi he ʻAo ʻo e Tuʻi ko Noá.

Fealēleaʻaki ʻi he fakatātaá

  • Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku hoko ʻi he fakatātā ko ʻení?

Fakamatalaʻi ange ko e taimi ko ē naʻe malanga ai ʻa ʻApinetai ki he kakaí, naʻá ne fakahā kiate kinautolu ʻa e Fekau ʻe Hongofulú, ʻa ia ko e ʻomai ia mei he ʻOtuá.

Ko e Fekau ʻe Hongofulú ko ha fakahinohino ia ke tokoni kiate kitautolu ke tau moʻuiʻaki ʻa e founga ʻoku totonú. ʻOku tala mai ʻe he fekau hono tolú ʻoku totonu ke tau fakalāngilangiʻi mo fakaʻapaʻapa ki he huafa ʻo e Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisi.

Fealēleaʻaki ʻi he folofolá

Fekau e fānaú ke nau fakafanongo ka ke lau ʻa e fekau hono tolú. Lau ʻa e Mōsaia 13:15 ʻo ngata ʻi he ʻuluaki hā ʻa e foʻi lea ko ia ko e takuanoa ʻi he vēsí.

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e “takuanoá” ki hono fakaʻaongaʻi ʻa e huafa ʻo e Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisi ʻi ha founga taʻe fakaʻapaʻapa pe leaʻaki ʻa hona huafá ka ʻoku ʻikai ke nau fakakaukau moʻoni ki he Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisi.

Fekau e fānaú ke mou toe lau fakataha ʻa e fakalea ʻo e potu folofolá.

Fealēleaʻaki ʻi he folofolá

  • Ko e hā ʻa e ngaahi hingoa kehe ʻoku tau fakaʻaongaʻi ʻi he taimi ʻoku tau ʻuhinga ai ki he Tamai Hēvaní pe ko Sīsū? (Ko e ʻOtuá, Tamai ʻi Hēvaní, Sihova, ko e ʻEikí, Kalaisi, ko e Fakamoʻuí.)

Tokoniʻi e fānaú ke mahino kiate kinautolu ʻoku totonu ke tau leaʻaki ʻa e ongo huafa ko ʻení ʻi he fakaʻapaʻapa ʻo tatau ai pē pe ko e fē ʻa e taimi ʻoku tau ngāueʻaki ai iá. ʻOku totonu ke ʻoua ʻaupito naʻa fakaʻaongaʻi ʻa e ongo huafa ko ʻení ʻi he ʻita pe ko hano fakakataʻaki. Ko e toko taha ko ia ʻokú ne fakaʻaongaʻi peheni ʻa e ongo huafá ni ʻokú ne kapekape ia. ʻOku totonu ke ʻoua ʻaupito naʻa teitei fakaʻaongaʻi ʻa e ongo huafá ni ko ha lea kapekape. ʻOku totonu ke tau toki fakaʻaongaʻi pē ʻa e huafa ʻo e Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisí ʻi he taimi ʻoku tau lotu pe talanoa ai ʻi ha founga fakaʻapaʻapa.

Kapau ʻoku poto ʻa hoʻo kalasí ʻi he laukongá, hanga ʻo fakaafeʻi ha taha ʻo e fānaú ke haʻu ʻo tohiʻi ʻi he palakipoé ʻa e foʻi lea ko e fakalāngilangiʻi mo e fakaʻapaʻapaʻi. Toe fakamamafaʻi ange kapau ʻoku tau ʻofa ʻi he Tamai Hēvaní pea mo Sīsū, te tau fakahā ʻetau fakalāngilangiʻi mo hono fakaʻapaʻapaʻi ʻa hona huafá ʻaki hono toki fakaʻaongaʻi pē kinaua ʻi ha founga lelei mo ʻofa.

Ko Hono Fakaʻaongaʻi Totonu ʻa e Huafa ʻo e Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisí

  • Ko e fē ʻa e taimi totonu ke fakaʻaongaʻi ai ʻa e huafa ʻo e Tamai Hēvaní? (ʻI he taimi ʻoku tau leaʻaki ai ʻi he ʻapasia mo e fakaʻapaʻapa pea mo e taimi ʻoku tau lotu aí.)

Talanoá

Ko e talanoa ʻeni naʻe fai ange ʻe ha faʻē ki hono foha ʻo kau ki he taimi naʻá ne kei siʻi aí. Hanga ʻo fai ʻa e talanoá ʻi hoʻo lea pē ʻaʻau.

“ʻI heʻeku kei siʻí, naʻá ku lue lalo mai pē ki ʻapi mo hoku tuongaʻané. Naʻá ma hala tuʻusi maʻu pē ʻi ha ʻapi naʻe ʻi ai ʻenau fuʻu kulī lahi ʻuliʻuli ʻa ia naʻá ne tuli maʻu pē kimaua ʻi heʻema fakalaka mai ʻi honau falé. Kapau ʻe tonu ʻema taimi lelé, te ma aʻu lelei pē ki he ʻaá ʻoma hao. Naʻe tala mai maʻu pē kiate au ʻe hoku tuongaʻané ʻa e taimi ke u lele aí.

“‘ʻI ha ʻaho ʻe taha, naʻá ku haʻu toko taha ai pē pea naʻe ʻikai ke u lele ʻi he taimi totonú. Naʻe koofi au ʻe he kulií pea naʻá ku fuʻu ilifia ʻaupito ʻo u tuʻu maʻu pē ʻi he kiʻi hala simá. ʻI heʻene ʻohofi aú, naʻá ku kaila leʻo-lahi, [he ilifiá] “ʻE Tamai Hēvani, tokoni mai!”

Ko e fakamatala ʻeni ʻa hono fohá: “Ko e meʻa ʻeni naʻe manatuʻi ʻe heʻeku faʻeé, naʻe fakafokifā pē kuo taʻofi ʻa e kulií ʻo hangē tofu pē naʻe tuʻu ha taha ia pe ha meʻa ʻi muʻa aí ʻo taʻofi ʻene toe ʻoho maí, pea naʻe hū ʻeku faʻeé ʻi he lalo ʻaá ʻo hao.

Naʻá ne ʻiloʻi naʻe tali ʻa ʻene lotú” (S. Michael Wilcox, “No Other Gods before Me,” Ensign, Jan. 1994, pp. 22–23).

Hanga ʻo fakamamafaʻi ange ʻa hono mahuʻinga ke tau toki fakaʻaongaʻi pē ʻa e huafa ʻo e Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisi ʻi he taimi ʻoku tau lotu aí pea mo tau fai ʻi he ongoʻi ʻapasia.

Fakatātaá mo e talanoá

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā 3–67, Ko Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo, peá ke fakahā ange ko e palōfita ʻofeina ia pea ko e Palesiteni ia hono hongofulu mā ua ʻo e Siasí.

Fai ʻa e talanoa ko ʻení:

ʻI ha ʻaho ʻe taha, hili e tafa naʻe fai kia Palesiteni Kimipoló, naʻe teke mai ia ki tuʻa mei he loki tafá pea fakaʻohovale pē kuo humu ʻa e tangata naʻá ne teke mai iá. Naʻe kamata ke ne kapekape mo ne takuanoa ʻa e huafa ʻo e ʻEikí. Neongo naʻe puke ʻa Palesiteni Kimipolo ka naʻá ne kole ange ki he tangatá ni, “Fakamolemole! Fakamolemole! Ko hoku ʻEikí ʻena ʻokú ke [fakaʻaongaʻikoviʻí] ʻa hono huafá.”

Naʻe fakalongolongo ʻa e tangatá ni. Naʻá ne toki fanafana ange leva, “Kātaki fakamolemole” (vakai, “President Kimball Speaks Out on Profanity,” Ensign, Fēpueli 1981, p. 3).

Fealēleaʻakí

Fealēleaʻakí

  • Ko e hā ʻa e fekau naʻe talangataʻa ki ai ʻa e tangata ngāue ko ʻení?

  • Ko e hā hono ʻuhinga naʻe ʻikai ke fie fanongo ai ʻa Palesiteni Kimipolo ki he lea naʻá ne faí?

  • Ko e fē ʻa e taimi ʻoku totonu ke tau fakaʻaongaʻi ai ʻa e ongo huafa ʻo e Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisí?

  • Ko e hā ha meʻa te ke lava ke fai ʻo kapau ʻokú ke fanongo ki ha niʻihi ʻi ʻapi ako pe ʻi homou feituʻú ʻoku nau takuanoa ʻa e huafa ʻo e Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisí?

Fakamatala Fakanounoú

Poupouʻi e fānaú ke nau fakaʻaongaʻi ʻa e huafa ʻo Sīsū Kalaisí pea mo e Tamai Hēvaní ʻi he founga ʻapasia mo fakaʻapaʻapa.

Fakaafeʻi ha taha ʻo e fānaú ke ne fai ʻa e lotu tukú.

Ngaahi ʻEkitivitī Fakatupulakí

Fili mei he ngaahi ʻekitivitī ko ʻení ʻa e ngaahi ʻekitivitī ʻe ʻaonga taha ki hoʻo kalasí. ʻE lava pē ke ke fakaʻaongaʻi kinautolu ʻi he loto lēsoní, pe ko hano fakamanatu pe fakamatala fakanounou ʻo e lēsoní. Vakai, “Taimi Kalasí” ʻi he “Ko e Ngaahi Tokoni maʻá e Faiakó” ke maʻu mei ai ha ngaahi fakahinohino kehe.

  1. Mou lau mo e fānaú ʻa e foʻi maau ko ʻení pea fakatātaaʻi:

    Lea vaivai ʻo kau kia Sīsū Kalaisi;

    Kātaki pē ʻo lea leʻo-siʻí. (ʻai ho tuhu ʻuluakí ki ho loungutú)

    Fakaʻapaʻapa ki ai ʻi he totonu ho filí,

    Lea ki he Tamai Hēvaní,

    ʻI he ʻofa mo e loto moʻoní,

    Hangē pē haʻo lotu ʻoku faí. (kūnima pea punou e ʻulú)

  2. Uiʻaki ha tamasiʻi pe taʻahine ha hingoa kehe, peá ke kole ange ke ne fai ha meʻa maʻau. Kole ange ke ne fakamatalaʻi ange ki he kalasí ʻa e ongo naʻá ne maʻu ʻi hoʻo uiʻaki ia ʻa e hingoa halá. Fakaʻaongaʻi ʻeni ke ke fakatātaaʻi ʻaki ʻa e ongo ʻoku tau maʻu ʻi he taimi ʻoku hanga ai ʻe ha taha ʻo puʻaki keheʻi hotau hingoá, pe ngalo pe ko haʻane fakakataʻaki pe fai ha faʻahinga meʻa ʻoku ʻikai ke lelei ki hotau hingoá. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻikai ke tau saiʻia ke kailangakiʻi fakaʻita hotau hingoá. Te tau loto mamahi ka fakaʻaongaʻi halaʻi ʻa hotau hingoá. ʻOku pehē pē mo e Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisi. Kuó na ʻosi akoʻi kitautolu ke tau toki fakaʻaongaʻi pē ʻa hona huafá ʻi he anga fakaʻapaʻapa, ʻi he taimi ʻoku tau lotu aí pe ko haʻatau leaʻaki ʻi he founga ʻapasia.

  3. Kapau ʻoku lava ʻe he fānaú ʻo tohi ʻa honau hingoá peá ke fekau ke nau tohi mata lalahi ʻa honau hingoa ʻuluakí ʻi loto mālie ʻi ha laʻi pepa ʻoku teʻeki ai ke tohitohiʻi, ʻosi ko iá pea ʻomai ha foʻi kala ʻo siakaleʻi ʻaki ʻa e hingoá, pea toe ʻomi mo ha foʻi kala lanu kehe ʻo siakaleʻi hifo ʻi tuʻa ai, hoko hifo ai mo ha lanu kehe ʻo fai pehē ai pē kae ʻoua leva kuo teuteuʻi lanu kehekehe ʻa e hingoá ʻo hangē ha ʻumatá. Kapau ʻoku ʻikai ke lava ʻe he fānaú ia ʻo tohi honau hingoá peá ke tohi leva ia kae toki ʻoange pē ke nau teuteuʻi ʻi he founga naʻe tala atú pe ʻi ha toe ngaahi founga kehe pē.

  4. Toe fai hono fakatātaaʻi ʻo ʻApinetai mei he lēsoni 20, pea fekau ʻa e toko taha ʻokú ne fakatātaaʻí ke ne toe fai ʻa e fekau naʻe fakahā ki he Tuʻi anga-kovi ko Noá, ʻa ia naʻe pehē, “ʻOua naʻá ke takuanoa ʻa e huafa ʻo e ʻEikí ko ho ʻOtua.”

  5. Mou hivaʻi mo e fānaú pe ko hono lau pē ʻo e lea ki he “Ko e Fua Lotu ʻa Siosefá” (Ngaahi Himí fika 14); ʻoku ʻoatu ʻa e leá ʻi he tafaʻaki ki mui ʻo e tohi lēsoni ko ʻení.

  6. Teuteuʻi mai ki he kalasí ha pāsolo kaati foʻi lea lahi ʻo hangē ko ia ʻoku hā atu ʻi laló:

    ʻĪmisi
    puzzle

    ʻOua naʻá ke

    takuanoa ʻa e

    huafa

    ʻo e ʻEikí

    ko ho ʻOtua

    Tala ange ki he fānaú, te ke fie maʻu ke ke sio angé pe ʻoku nau kei manatuʻi ʻa e fekau mahuʻinga ko ia naʻa nau ako ʻi he lēsoní. ʻOange ki ha fānau ʻe toko nima ke nau taki taha ha konga pāsolo kaati foʻi lea ko ia kuó ke ʻosi teuteuʻi maí. Tokoni kiate kinautolu ke nau fokotuʻutuʻu ʻa e veesi folofolá ki heʻene hokohoko leleí. ʻOsi pea fekau ʻa e kalasí ke nau lau fakataha ʻa e fekaú.

    Fakaafeʻi e fānau ʻoku nau fie lau ʻa e veesi folofola ko ʻení ke nau lau ia.

Paaki