Atongoi aũngamĩi ma ũthembi ma Ĩkanisa nĩ Ũtongoi wa Mbee na Nguthu ya Atũmwa Ĩkũmi na Elĩ. Ve aũme angĩ na aka ala matetheeasya kũtongoesya wĩa wa Ĩkanisa.
Kĩlungu kya 20
Walan’yo wa Ũthembi
Mũndũũme atonya kũkwata ũkũmũ wa kũthũkũma wĩa wa Asa waitũ wa Ĩtunĩ ata?
Yĩla Mũndũũme Wĩna Ũthembi, Nũtonya Kũthũkũma Vandũ va Asa waitũ wa Ĩtunĩ
Ũthembi nĩ ũkũmũ ũla Asa waitũ wa Ĩtunĩ ũnengae atumĩa na anake aĩlu kũthũkũma wĩa Wake ĩũlũ wa nthĩ. Nĩwanengie ũkũmũ ũũ Yesũ. Yesũ nũnenganĩte ũkũmũ ũũ kwa aũme ĩũlũ wa nthĩ. Atumĩa na anake ala mena ũthembi maũnngamaa vandũ va Asa waitũ wa Ĩtunĩ na Yesũ. Nĩmatonya kwĩka maũndũ atũmĩa na anake angĩ matatonya kwĩka. Nĩmatonya kwĩthĩwa me amiseni na kũmanyĩsya ũvoo mũseo waw’o wa Yesũ Klĩsto. Nĩmatonya kũathima andũ awau. Nĩmatonya kũthũkũma mawĩa matheu nthĩnĩ wa Ĩkanisa.
Yesũ nũtũtavĩtye nzĩa ya kũnengane ũthembi kwa mũtumĩa ũngĩ kana kamwana. Mũndũũme ũla ũkũnengane ũthembi ailĩĩlaa moko make ĩũlũ wa mũtumĩa ũsu kana kamwana kau. Na ĩndĩ aimũnenga ũthembi ĩsyĩtwanĩ ya Yesũ Klĩsto na kwa ũkũmũ wa ũthembi ũla wĩnaw’o.
No mũtumĩa ũla wĩw’aa kana kamwana kala kew’aa mĩao ya Yesũ matonya kũkwata ũthembi. Yesũ akametĩkĩlya atumĩa na anake kũthũkũma wĩa Wake ethĩwa makeew’a mĩao Yake.
Vayĩ mũndũ mũnene ĩũlũ wa nthĩ kũthonoka mũtumĩa kana kamwana katũmĩaa ũthembi kwa nzĩa ĩla yaĩlĩte.
Ũneenan’ya
-
Ũthembi nĩ kyaũ?
-
Nũũ ũla ũtonya kũkwata ũthembi?
Ũthembi Ũaanĩtw’e Ilungu Ilĩ
Ilungu ii ilĩ sya ũthembi nĩ Ũthembi wa Aluni na Ũthembi wa Melikiseteki. Ũthembi wa Aluni mavinda amwe nĩwĩtawa ũthembi mũnini. Ũthembi wa Melikiseteki mavinda amwe nĩwĩtawa ũthembi mũnene.
Ũthembi wa Aluni
Ũthembi wa Aluni wĩtĩtwe ĩtina wa Aluni, mwana-a-inyia wa Mose, ũla waĩ mwathani. Aluni aĩ mũtongoi ĩvinda ya Mose.
Mũthaithi mwaĩlu mũndũũme wa Ĩkanisa nũtonya kũkwata Ũthembi wa Aluni kwambĩlĩlya Mweinĩ wa Mbee wa mwaka ũla weanĩsya ũkũũ wa myaka 12. Atumĩa na anake ala mena Ũthembi wa Aluni nĩmatonya kũmanyĩsya andũ. Amwe ala mena Ũthembi wa Aluni nĩmatonya kũvatisa andũ. Nĩmatetheeasya andũ kũmũlilikana Yesũ. Nĩmatonya kũtetheesya andũ kwa nzĩa mbingĩ.
Ũthembi wa Melikiseteki
Ũthembi wa Melikiseteki wĩtĩtwe ĩtina wa mũndũũme wĩtawa Melikiseteki. Melikiseteki aĩ mũndũ waĩ mũlũngalu waĩna ũthembi. Aĩ thayũ ĩvindanĩ ya Avalaamu. Aĩ mũthembi mũnene. Mbee wa ũthembi ũtanetanĩw’a na ĩsyĩtwa yake, weetawa Ũthembi Mũtheu ĩtina wa ũatĩanĩo wa Mwana wa Ngai. Ĩsyĩtwa ya ũthembi yavĩndũiwe yatw’ĩka Melikiseteki kũsiĩa andũ kũtũmĩa ĩsyĩtwa ya Ngai mũno.
Mũthaithi mwaĩlu mũndũũme wa Ĩkanisa nonginya ethĩwe na myaka yĩinyiva 18 aĩkwata Ũthembi wa Melikiseteki. Aũme ala mena Ũthembi wa Melikiseteki methĩawa na vinya wakũnengane maũathimo kwa andũ ala angĩ. Yesũ nũmavuanĩasya maũndũ ala mavata ma kũmanya na kũweta mainengane maũathimo aa.
Ũneenan’ya
-
Nĩ maũthembi meva elĩ me nthĩnĩ wa Ĩkanisa?
Kĩla Ũthembi Wĩthĩawa na Maovisi na Ũkũmũ Wĩkĩvathũkan’yo
Yĩla mũndũ wakwata ũthembi, nũtw’ĩĩawa ovisi nthĩnĩ wa ũthembi. Ũthembi wa Aluni na Ũthembi wa Melikiseteki wĩthĩawa na maovisi maingĩ. Kĩla ũmwe wĩ mawĩa me mwanya.
Atumĩa na tũmwana tũla twĩna Ũthembi wa Aluni na nĩmatw’ĩĩwe ovisi ya mũthembi nthĩnĩ wa ũthembi ũũ methĩawa na vinya wa kwĩka maũndũ aa:
-
Kũmanyĩsya ũvoo mũseo.
-
Kũvatisa.
-
Kũseũvya, kũathima na kũnengane sakalamendi.*
-
Kũtetheesya ala mena Ũthembi wa Melikiseteki kũthokea na kũtetheesya athaithi ma Ĩkanisa.
-
Kũnengane Ũthembi wa Aluni kwa angĩ.
Aũme ala mena Ũthembi wa Melikiseteki methĩawa na ũkũmũ wa kwĩka maũndũ aa:
-
Kũtongoesya Ĩkanisa.
-
Kũtavan’ya ũvoo mũseo.
-
Kũnengane mũthĩnzĩo wa Veva Mũtheu.
-
Kũnengane maũathimo me mwanya.
-
Kũnenga syana masyĩtwa na kũsiathima.
-
Kũvosya awau.
-
Kũnengane ũthembi kwa angĩ.
-
Kwĩka maũndũ onthe ala atumĩa na anake ala mena Ũthembi wa Aluni itonya kwĩka.
Ũneenan’ya
-
Ala mena Ũthembi wa Melikiseteki methĩawa na ũkũmũ wa kwĩka ata?
-
Ala mena Ũthembi wa Aluni methĩawa na ũkũmũ wa kwĩka ata?
Maovisi ma Ũthembi wa Aluni na Mawĩa Mamo
Maovisi ma Ũthembi wa Aluni ni ndikoni, mũmanyĩsya, mũthembi, na mũsyaĩĩsya.
Ndikoni
Mũthaithi mũndũũme wa Ĩkanisa nũtonya kũkwata ũthembi na kũtw’ĩĩwa ta ndikoni kwambĩlĩlya Mweinĩ wa Mbee wa mwaka ũla weanĩsya ũkũũ wa myaka 12. Nonginya ew’e mĩao ya Yesũ na mĩao ya Ĩkanisa.
Aa nĩmo mawĩa ma ndikoni:
-
Kũnengane sakalamendi.
-
Kũtetheesya atongoi.
-
Kũtetheesya amanyĩsya nthĩnĩ wa Ũthembi wa Aluni kũthũkũma mawĩa moo yĩla manengwa.
Ndikoni ndatonya kũnenga mũndũ ũngĩ ũthembi. Ndatonya kũvatisa mũndũ ona ũmwe. Ndatonya kũathima sakalamendi.
Mũmanyĩsya
Mũthaithi mũndũũme wa Ĩkanisa nũtonya kũkwata ũthembi na kũtw’ĩĩwa ta mũmanyĩsya kwambĩlĩlya Mweinĩ wa Mbee wa mwaka ũla weanĩsya ũkũũ wa myaka 14. Nonginya ew’e mĩao ya Yesũ na mĩao ya Ĩkanisa.
Aa nĩmo mawĩa ma mũmanyĩsya:
-
Kũsyaĩĩsya athaithi ma Ĩkanisa, kũmatetheesya kwĩanĩsya mavata ma kĩmwĩĩ na ma kĩveva.
-
Kũtetheesya andũ kwĩw’a mĩao ya Yesũ.
-
Kũtetheesya ala mena Ũthembi wa Melikiseteki kwa kũthũkũma mĩsyĩ namo na kũmatetheesya kũthũkũma na kũmanyĩsya ũvoo mũseo kwa mĩsyĩ ĩno.
-
Kũseũvya sakalamendi.
-
Yĩla ve vata, kũthũkũma mawĩa onthe ala mathũkũmawa nĩ ndikoni.
Mũmanyĩsya ndatonya kũnenga mũndũ ũngĩ ũthembi. Ndatonya kũvatisa mũndũ ona ũmwe. Ndatonya kũathima sakalamendi.
Mũthembi
Mũthaithi mũndũũme wa Ĩkanisa nũtonya kũkwata ũthembi na kũtw’ĩĩwa ta mũthembi kwambĩlĩlya Mweinĩ wa Mbee wa mwaka ũla weanĩsya ũkũũ wa myaka 16. Nonginya ew’e mĩao ya Yesũ na mĩao ya Ĩkanisa.
Aa nĩmo mawĩa ma mũthembi:
-
Kũmanyĩsya ũvoo mũseo.
-
Kũthuthya athaithi kwĩw’a mĩao ya Yesũ.
-
Kũvatisa.
-
Kũathima sakalamendi.
-
Kũtw’ĩĩa ndikoni, amanyĩsya, na athembi angĩ.
-
Kũtongoesya mawũmbano yĩla vate ũmwe nthĩnĩ wa wũmbano wĩna Ũthembi wa Melikiseteki.
Mũthembi nũtonya kwĩka maũndũ ala mũmanyĩsya na ndikoni ũtonya kwĩka. Ndatonya kũtw’ĩĩa ona ũmwe ovisinĩ wa mũsyaĩĩsya kana ovisi ona wĩva nthĩnĩ wa Ũthembi wa Melikiseteki.
Mũsyaĩĩsya
Mũsyaĩĩsya nĩwe mũtongoi wa wooti.
Aa nĩmo mawĩa ma mũsyaĩĩsya (mũtongoi wa ũvonge ethĩawa na mawĩa mailye ota aa nthĩnĩ wa ũvonge):
-
Kũũngamĩa (kũtongoesya) wooti.
-
Kũthũkũma ta mũtongoi wa nguthu ya athembi.
-
Kũtwaĩĩsya maũneenan’ya ma waĩlu kwa athaithi ma wooti.
-
Kũtaa athaithi ma wooti yake yĩla makũlya welekelyo wa kĩveva kana yĩla woona mevata wa kũtawa.
-
Kũtetheesya athaithi ma wooti kwĩthĩwa matonya kwĩyĩũngamĩa na kwĩyũmbanĩsya mavata ma mĩtũkĩ.
-
Kũũngamĩa maũandĩko na mbesa na ũtũmĩi na ũseseei wa nyũmba ya kũthaithĩa.
Mũtongoi wa Ĩkanisa nĩwelekelasya atongoi ma syambo kũtw’ĩĩa aũme kwĩthĩwa me asyaĩĩsya.
Ũneenan’ya
-
Mawĩa ma ndikoni, mũmanyĩsya, mũthembi, na mũsyaĩĩsya nĩ meva?
Maovisi ma Ũthembi wa Melikiseteki na Mawĩa Mamo
Maovisi ma Ũthembi wa Melikiseteki nĩ mũtumĩa, mũthembi mũnene, ĩthe wa kyambo, Mũ-mĩongo mũonza, na Mũtũmwa. Kĩla ũmwe wa maovisi aa wĩthĩawa na mawĩa me mwanya.
Mũtumĩa
-
Kũvatisa.
-
Kũnengane mũthĩnzĩo wa Veva Mũtheu.
-
Kũtwaĩĩsya mawũmbano.
-
Kũũngamĩa mawũmbano yĩla vate mũthembi mũnene wĩkw’o.
-
Kũtavan’ya ũvoo mũseo.
-
Kũathima awau.
-
Kũathima syana.
-
Kũnengane ũthembi kwa angĩ na kũmatw’ĩĩa maovisi ma mũtumĩa, mũthembi, mũmanyĩsya, kana ndikoni.
-
Yĩla ve vata, athũkũme mawĩa onthe ma mũthembi, mũmanyĩsya, kana ndikoni.
Mũthembi Mũnene
Wĩa mũnene wa mũthembi mũnene nĩkwĩthĩwa e mũtongoi ĩũlũ wa andũ nthĩnĩ wa Ĩkanisa na kwĩthĩwa aũngamĩe maũndũ ma kĩveva. Mũthembi mũnene nũtonya kũthũkũma mawĩa ona meva ma mũtumĩa, mũthembi, mũmanyĩsya, kana ndikoni yĩla ve vata.
Asa wa Kyambo
Asa wa kyambo nĩ mũthembi mũnene ũla ũnenganae maũathimo me mwanya kwa athaithi ma Ĩkanisa. Maũathimo aa metawa maũathimo ma ĩthe wa kyambo. Maũathimo ma ĩthe wa kyambo matetheeasya athaithi kũelewa maũndũ ala Yesũ wendaa meke.
Mũ-mĩongo mũonza
A-mĩongo mũonza nĩ ngũsĩ syĩ mwanya sya Yesũ Klĩsto kwa andũ ma nthĩ. Mathũkũmaa ungu wa welekelyo wa Atũmwa nthĩnĩ wa kwaka Ĩkanisa.
Mũtũmwa
Mũtũmwa nĩ ngũsĩ yĩ mwanya ya Yesũ Klĩsto kwa nthĩ yonthe. Atũmwa melekelasya maũndũ ma Ĩkanisa nthĩ yonthe. Kĩla Mũtũmwa e ũkũmũ w’onthe wa ũthembi. Ĩndĩ no Mũtongoi wa Ĩkanisa weka, ũla ne Mũtũmwa ũtonya kũtũmĩa ũkũmũ w’onthe wa ũthembi. Atũmwa ala angĩ matũmĩaa ũkũmũ woo ũndũ Mũtongoi wa Ĩkanisa wa melekelya kwĩka.
Mbungũo sya Ũthembi Nĩsyo Ũkũmũ wa Kwelekelya Ũtũmĩi wa Ũthembi
Ũthembi nĩ ũkũmũ wa kũthũkũma ĩsyĩtwanĩ ya Yesũ na kũtongoesya ala angĩ kũsyoka kwa Asa waitũ wa Ĩtunĩ. Ũthũkũmĩthya wa ũthembi ũsyaĩĩaw’a nĩ ala mena mbungũo syaw’o. Mbungũo ii nĩ ũw’o wa kũũngamĩa na kwelekelya Ĩkanisa nthĩnĩ wa mĩvaka yasyo. Mwĩaĩi Yesũ Klĩsto nĩwe wĩthĩawa na mbungũo syonthe sya ũthembi. Nũnengete Atũmwa Make mbungũo ila sya vata wa kũsyaĩĩsya Ĩkanisa Yake. No Mũtũmwa mũnene, Mũtongoi wa Ĩkanisa, ũtonya kũtũmĩa (kana kwĩtĩkĩlya mũndũ ũngĩ kũtũmia) mbungũo ii kwa kũsyaĩĩsya Ĩkanisa yonthe. Mũtongoi wa Ĩkanisa nĩwĩtĩkĩlasya atongoi ma makalũ, miseni, syambo, na ivalo; asyaĩĩsya na atongoi ma mbonge; na atongoi ma nguthu kwĩthĩwa mena mbungũo sya ũthembi ila sya vata sya ũsyaĩĩsya.
Andũ amwe ala mena ũthembi mena ũkũmũ wa kwĩka maũndũ amwe matena lũũsa wĩ mwanya. Kwa ngelekan’yo, aũme ala mena Ũthembi wa Melikiseteki nĩmatonya kũathima awau na ta aũme matwaanĩte na maĩthe nĩmatonya kũathima mĩsyĩ yoo. Ona vala, maũndũ angĩ nĩmendaa wĩtĩkĩlyo kuma kwa ala mena mbungũo sya vata ũsu. Kwa ngelekan’yo, mũthembi ena ũkũmũ wa kũvatisa. Ĩndĩ ndatonya kũvatisa mũndũ mũvaka mũsyaĩĩsya kana mũtongoi wa ũvonge amwĩtĩkĩlye kwĩka ũu. Mũsyaĩĩsya kana mũtongoi wa ũvonge ethĩawa na mbungũo sya Ũthembi wa Aluni nthĩnĩ wa ũvonge ũsu wa Ĩkanisa.
Ũneenan’ya
-
Mbungũo sya ũthembi nĩ kyaũ?
Ala Mena Ũthembi Maseũvĩw’e Nguthu
Atumĩa na anake ala mena ovisi ũmwe wa ũthembi maseũvĩaw’a ikundi. Ikundi ii syĩtawa nguthu. Nthĩnĩ wa Ũthembi wa Aluni vethĩawa nguthu ya ndikoni, nguthu ya amanyĩsya, na nguthu ya athembi. Nthĩnĩ wa Ũthembi wa Melikiseteki vethĩawa nguthu ya atumĩa na nguthu ya athembi anene.
Yĩla mũtumĩa kana kamwana katw’ĩĩwa ovisi nthĩnĩ wa ũthembi, nũtw’ĩkaa ũmwe wa nguthu ya ũthembi yĩna ala mena o ovisi ĩsu. Nĩwĩkalaa nthĩnĩ wa nguthu ĩsu mũvaka atw’ĩĩwe ovisi ĩngĩ. Atongoi ma nguthu nĩmamanyĩasya kĩla mũmemba wa nguthu.
Nguthu ya Ndikoni
Nguthu ya ndikoni yĩthĩawa na ndikoni 12. Ethĩwa ve ndikoni ivĩtũkĩte 12. nthĩnĩ wa wooti, nguthu ĩngĩ ya ndikoni nĩseũvaw’a. Mũtongoi wa nguthu ya ndikoni ethĩawa na atai elĩ.
Nguthu ya Amanyĩsya
Nguthu ya amanyĩsya yĩthĩawa na amanyĩsya 24. Ethĩwa ve amanyĩsya mathonokete 24 nthĩnĩ wa wooti, nguthu ĩngĩ ya amanyĩsya nĩyaĩlĩte kũseũvw’a. Nguthu ya amanyĩsya yĩthĩawa na mũtongoi na atai elĩ.
Nguthu ya Athembi
Nguthu ya athembi nĩtonya kwĩthĩwa yĩna athembi kũvika 48. Ethĩwa ve athembi mavĩtũkĩte 48 nthĩnĩ wa wooti, nguthu ĩngĩ ya athembi nĩtonya kũseũvwa. Mũtongoi wa nguthu ya athembi nĩ mũsyaĩĩsya kana mũtongoi wa ũvonge. Nĩwolootaa athembi elĩ kuma nguthunĩ kwĩthĩwa me atetheesya make
Nguthu ya Atumĩa
Nguthu ya atumĩa yĩthĩawa na atumĩa matavĩtũkĩte 96, na yĩthĩawa ya atumĩa onthe ala methĩawa nthĩnĩ wa wooti. Ethĩwa ve atumĩa mavĩtũkĩte 96, nguthu ĩngĩ ya atumĩa niseũvaw’a. Aũme ala matanamba kũkwata Ũthembi wa Melikiseteki nĩmakomanaa na atumĩa kwa maũmanyĩsyo, maũndũ ala mekawa kwa vamwe, na mawĩa ala manengetwe atumĩa.
Mũtongoi na atai eli nĩmatongoeasya nguthu ya atumĩa.
Nguthu ya Athembi Anene
Nguthu ya athembi anene yĩthĩawa na athembi anene ala meũthũkũma nthĩnĩ wa mawĩto mana ma ũtongoi nthĩnĩ wa kyambo. Mũtongoi wa kyambo na atai make elĩ nĩmo matongoeasya nguthu ya athembi anene.
Ũneenan’ya
-
Nguthu nĩ kyaũ?
-
Nĩ aũme meana ata ala maseũvasya nguthu ya ndikoni, amanyĩsya, athembi, atumĩa, athembi anene?
-
Aũme ma kĩla nguthu matonya kũtethan’ya ata?