Kĩlungu kya 10
Maandĩko Matheu
Asa waitũ wa Ĩtunĩ nũtũnengete mavuku ana matheu matũtetheesye. Nĩwĩsĩ masyĩtwa ma mavuku aa ana?
Asa Waitũ wa Ĩtunĩ Nĩwonanasya Wendo Wake Kwitũ Kwa Kũtũnenga Maandĩko Matheu
Asa waitũ wa Ĩtunĩ nũmatavĩtye athani maandĩke maũndũ ala E kwenda tũmanye. Maandĩko aa nĩ maandĩko matheu. Nĩ matheu vyũ nĩkwĩthĩwa maũndũ ala me nthĩnĩ wamo maumĩte kwa Asa waitũ wa Ĩtunĩ. Nĩmaseo na mavata mũno kũthonoka kĩndũ ona kĩva mũndũ ũtonya kũandĩka vate ũtethyo wa Asa waitũ wa Ĩtunĩ.
Asa waitũ wa Ĩtunĩ nũtũnengete maandĩko aa matũtetheesye. Kwa kũmasoma nĩtũtonya kwĩĩmanyĩsya kuma kũla kwĩ Asa waitũ wa Ĩtunĩ walan’yo Wake kwitũ. Nĩtũtonya kwĩĩmanyĩsya ĩũlũ wa thayũ witũ Nake mbee wa kũsyawa. Nĩtũtonya kwĩĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yesũ Klĩsto. Nĩtũtonya kwĩĩmanyĩsya maũndũ ala nonginya tũmeke twĩkale ta Asa waitũ wa Ĩtunĩ.
Maandĩko aa matũtetheeasya kwĩĩmanyĩsya kana Asa waitũ wa Ĩtunĩ nũtwendete na nĩwendaa twĩke maũndũ ala maw’o. Nĩmatũtavasya ĩũlũ wa andũ angĩ ala meemanyĩisye ĩũlũ wa Asa waitũ wa Ĩtunĩ. Nĩmatũtavasya kana Nĩwendete andũ onthe. Nĩtũsomaa maandĩkonĩ matheu aa kana yĩla andũ manyuva kũmwĩw’a Asa waitũ wa Ĩtunĩ, nĩmethĩawa me atanu, na Nũmatetheesya. Yĩla maema kũmwĩw’a, matĩthĩawa na ũtanu na maikwataa ũtethyo Wake.
Ũneenan’ya
-
Maandĩko matheu nĩ kyaũ?
-
Tũtonya kwĩĩmanyĩsya kyaũ kuma maandĩkonĩ matheu?
Twĩna Mavuku Ana ma Maandĩko Matheu
Mavuku asu ana ma maandĩko matheu nĩ, Mbivilia, Ĩvuku ya Momoni, Ũmanyĩsyo na Maũtianĩo, na Lũlũ wa Thooa Mũnene. Onthe nĩmethĩawa na ndeto sya Asa waitũ wa Ĩtunĩ na Yesũ Klĩsto. Onthe mamanyĩasya maũmanyĩsyo ma Asa waitũ wa Ĩtunĩ na Yesũ Klĩsto.
Mbivilia
Mbivilia yĩthĩawa na ndeto sya Asa waitũ wa Ĩtunĩ ila inengetwe andũ kuma ĩvindanĩ ya Atamu mũvaka ĩvinda yĩla Atũmwa* ma Yesũ maĩ thayũ. Ndeto ii ĩngĩ nĩ sitũ tũisome na tũisiatĩĩa ũmũnthĩ. Mbivilia yĩaanĩtw’e iseemũ ilĩ. Ii nĩ Ũtianĩo Mũkũũ na Ũtianĩo Mweũ.
Ũtianĩo Mũkũũ wambĩlĩlye na ũkelwa wa ũndũ Asa waitũ wa Ĩtunĩ woombie nthĩ na atũma mũndũũme na mũndũ mũka wa mbee kũũ nthĩ. Ũtianĩo Mũkũũ wĩthĩawa na ngewa sya athani aingĩ, ta Noa, Avalaamu, Isilaeli, Mose, Isaia, na Eliya. Ngewa ii nitũtavasya ũndũ Asa waitũ wa Ĩtunĩ watetheeisye andũ yĩla meekie ũla waĩ ũseo. Ĩngĩ nĩũeleasya kana yĩla andũ mataamew’a athani na mataamew’a maũmanyĩsyo ma Asa waitũ wa Ĩtunĩ, mayaakwata ũtethyo Wake.
Ũtianĩo Mweũ nĩw’o seemũ ya kelĩ ya Mbivilia. Nũtavanasya ũkelwa wa kũsyawa kwa Yesũ ĩũlũ wa nthĩ. Nĩwĩthĩawa na maũmanyĩsyo amwe manake ma Yesũ na ngewa mbingĩ sya wendo Wake kwa andũ na ũndũ wa matetheeasya. Nĩũeleasya ũndũ Weetie Atũmwa kuma katĩ wa aatĩĩi Make na ũndũ wamanyĩisye Atũmwa aa na amanenga ũkũmũ wa kwĩka wĩa Wake. Aatĩĩi Make nĩmeesĩ nĩwe Mwĩaĩi woo. Ĩtina aandĩki nĩmamwĩtie Mwĩaĩi Yesũ Klĩsto.
Ũtianĩo Mweũ nũtavanasya ũndũ Yesũ wathĩnie na akw’a kwa onthe. Ũtianĩo Mweũ ũminũkĩlw’e na ngewa sya ũndũ Atũmwa Make mamanyĩisye ala angĩ ĩũlũ Wake, maũndũ ala makekĩka mbee wa kũka ĩngĩ kwa Yesũ, na mũminũkĩlyo wa nthĩ.
Andũ ma nthĩ mayaametĩkĩla Atũmwa ĩndĩ nĩmamathekeeie, mamanyamasya, na mamowaa. Yĩla Atũmwa na athani onthe makwie, vaĩ ũmwe watiiwe wa kũandĩka ndeto sya Asa waitũ wa Ĩtunĩ.
Mbivilia nĩyĩthĩawa na ndeto sya Asa waitũ wa Ĩtunĩ ethĩwa nĩ mbalyũle nesa.
Ĩvuku ya Momoni
Ĩvuku ya Momoni nĩyĩthĩawa na maũmanyĩsyo ma Asa waitũ wa Ĩtunĩ kwa andũ ala mekalaa malembetanĩ ma Amelika. Ilungu imwe sya maandĩko aa syaandĩkiwe myaka 2,000. mbee wa Yesũ Klĩsto kũsyawa. Kĩlungu kĩngĩ kyambĩlĩlye ta myaka 600. mbee wa Yesũ Klĩsto na kĩiminũkĩlw’a myaka 400 ĩtina wa Asyawa. Ĩvuku yĩĩ nĩyĩthĩawa na maũmanyĩsyo ma vata ma Asa waitũ wa Ĩtunĩ. Ĩvuku ya Momoni yaandĩkiwe ĩtetheesye andũ ĩvindanĩ yĩu na oyu kũmanya kana Yesũ nĩwe Mũtangĩĩi wa nthĩ yonthe.
Kĩlungu kĩnene kya Ĩvuku ya Momoni kĩtũtavasya ĩũlũ wa nguthu ya andũ maumĩte Yelusaleme kũthi ĩlembetanĩ ya Amelika. Meethĩiwe na kyalo kĩu myaka 600. mbee wa kũsyawa kwa Yesũ Klĩsto. Matongoew’e nĩ mwathani weetawa Lei na mwana wake Nevi. Elĩ ma ana-a-inya ma Nevi maĩ avuku na mayamwĩw’aa ĩthe woo. Meetawa Lamani na Lemũeli.
Yĩla Lei wakwie, andũ ma nyũmba yake nĩmeevathanisye nguthu ilĩ. Ala mamũatĩĩie Nevi meetiwe Anevi. Ala maatĩĩie Lamani meetiwe Alamani. Nguthu ii nini sya nenevie na syeethĩwa syĩ ngo nene. Anevi na Alamani nĩmokitie makaũ maingĩ katĩ woo. Asa waitũ wa Ĩtunĩ nĩwaathimie na amasũvĩa andũ ala meew’aa mĩao Yake.
Asa waitũ wa Ĩtunĩ nĩwanyuvaa athani kũmanyĩsya na kũtongoesya andũ Make Amelika. Ngewa sya mĩkalĩle yoo na maũmanyĩsyo moo methĩawa Ĩvukunĩ ya Momoni. Amwe ma athani mavata nthĩnĩ wa ĩvuku yĩĩ nĩ Nevi, Yakovo, Mbenyamini, Alima, Momoni, na Moloni. Aũme aa onthe maandĩkie ngewa sya andũ ma Asa waitũ wa Ĩtunĩ nthĩnĩ wa Amelika. Momoni nĩwoosie maandĩko aa maandĩkĩtwe nĩ athani na amakwatan’ya ta ĩvuku yĩmwe.
Athani nĩmatavĩtye andũ kana Yesũ nũkoka kũthoka nthĩ yoo ĩtina wa kũmina wĩa Wake Yelusaleme. Yesũ nĩwaumĩlile kwa andũ ala maĩ aseo nthĩnĩ wa Amelika. Nĩwamanyĩisye ũvoo Wake mũseo* na maũndũ ala maĩnginya meke maisyoka kwa Asa waitũ wa Ĩtunĩ ĩtina wa makw’a.
Andũ asu nĩmamũĩkĩĩie Yesũ na kũmwĩw’a kwa myaka mingĩ. Maĩaseo na nĩmekalile kwa mũuo. Na ĩndĩ mambĩlĩlya kũlwa nĩ Yesũ. Maeka kũmew’a athani moo. Meekaa maũndũ mavuku moka.
Momoni, ũmwe wa athani ma mũthyanĩ nthĩnĩ wa ĩvuku yĩu, anenganie ngewa sya andũ make, Anevi, kũla kwĩ mwana wake Moloni. Ĩtina wa andũ make onthe kũawa nthĩnĩ wa kaũ mũnene na Alamani, Moloni nĩwenzĩie kĩĩmanĩ ngewa ila athani maandĩkĩte ĩũlũ wa andũ make.
Ngewa ĩsu yekalile yĩnzĩĩtwe kĩĩmanĩ vandũ va myaka maana maingĩ. Ĩtina, mwaka wa 1820, Asa waitũ wa Ĩtunĩ nĩwamũnyuvie Joseph Smith kwĩthĩwa e mwathani Wake na atũma Moloni, mũndũ mũthayũũku,* kũmwonia Joseph Smith vala ngewa isu syenzĩwe. Joseph nĩwaalyũlile ngewa isu kwa Kĩsũngũ. Yĩsĩkĩe ũmũnthĩ ta Ĩvuku ya Momoni.
Ĩvuku ya Momoni yaandĩkiwe kwonan’ya kana Asa waitũ wa Ĩtunĩ nĩwĩsĩ na nĩwendete andũ Make kĩla vandũ ĩũlũ wa nthĩ. Ĩvuku ya Momoni nĩmanyĩasya kana Yesũ nĩwe Mũtangĩĩi wa andũ onthe ĩũlũ wa nthĩ na nĩ Mwana wa Asa waitũ wa Ĩtunĩ.
Ũmanyĩsyo na Maũtianĩo
Ũmanyĩsyo na Maũtianĩo yĩthĩawa na ndeto sya Asa waitũ wa Ĩtunĩ kwa andũ ma ĩvinda yĩĩ. Yĩthĩawa na mawĩaĩo ma ũseũvya wa Ĩkanisa ya Yesũ Klĩsto. Nĩyĩeleasya mawĩa ma athaithi na atongoi. Ĩngĩ nĩyĩthĩawa na maũmanyĩsyo ala maaĩte ĩvinda yĩasa ĩthelu kwa andũ ma nthĩ. Nĩyĩeleasya maũmanyĩsyo amwe ma Mbivilia.
Ũmanyĩsyo na Maũtianĩo yĩthĩawa na maũtũmane kwitũ ala twĩ thayũ ũmũnthĩ. Nĩtũkanasya ĩũlũ wa maũndũ ala makoka ethĩwa tũikamwĩw’a Asa waitũ wa Ĩtunĩ. Ĩngĩ nĩtũtavasya ĩũlũ wa maũndũ ma ũseng’yo ala Asa waitũ wa Ĩtunĩ ũtũmbanĩsye ethĩwa tũkamwĩw’a.
Lũlũ wa Thooa Mũnene
Lũlũ wa Thooa Mũnene wĩthĩawa na ĩvuku ya Mose, ĩvuku ya Avalaamu, na maandĩko amwe maveveee ma Joseph Smith.
Ĩvuku ya Mose yĩthĩawa na mawoni ala Asa waitũ wa Ĩtunĩ wanengie Mose. Nĩyĩeleasya Kũmbwa kwa nthĩ. Nĩyĩthĩawa na maũmanyĩsyo ala maaiw’e kuma Mbivilianĩ.
Ĩvuku ya Avalaamu nĩtũtavasya ĩũlũ wa Kũmbwa kwa nthĩ na ĩũlũ wa Asa waitũ wa Ĩtunĩ na vinya Wake.
Maandĩko ma Joseph Smith matavanasya ũndũ Asa waitũ wa Ĩtunĩ wamwĩtie kwĩthĩwa e mwathani. Ĩngĩ nĩmethĩawa na mawalyũlo amwe ma Mbivilia na mĩsoa yĩeleetye ĩmwe ya mĩĩkĩĩo ya Ĩkanisa ya Yesũ Klĩsto ya Atheu ma Mĩthenya ya Mũminũkĩlyo. Mĩsoa ĩno yĩtawa Ilungu sya Mũĩkĩĩo.
Mwathani wa Asa waitũ wa Ĩtunĩ ũla wĩthayũ ũmũnthĩ onake no ũandĩkaa maũndũ ala Asa waitũ wa Ĩtunĩ ũmũtavasya. Asa waitũ wa Ĩtunĩ nũmanyĩthanĩtye maũndũ maingĩ manene na mavata kũla kwĩ athani ĩvindanĩ ĩvĩtũku. Nĩũendeee na kũmanyĩthan’ya maũndũ manene na mavata kũla kwĩ mwathani wake ũmũnthĩ.
Ũneenan’ya
-
Nĩ mavuku meva ana ma maandĩko matheu twĩnamo ũmũnthĩ?
-
Nĩkĩ kĩla yĩmwe ya mavuku aa ni yavata kwitũ?
Asa Waitũ wa Ĩtunĩ Akatũteteeasya Yĩla Tũũsoma Maandĩko Matheu
Nthĩnĩ wa maandĩko matheu, Asa waitũ wa Ĩtunĩ nũtũmanyĩasya walan’yo Wake kwitũ wa kũsyoka Kwake. Kwa kũsoma maandĩko matheu nĩtũtonya kwĩĩmanyĩsya maũndũ ala wendaa tũmanye na kwĩka. Ethĩwa tũikasoma maandĩko matheu, tũikamanya kĩla kĩ nthĩnĩ wamo. Tũikamanya ũndũ Asa waitũ wa Ĩtunĩ wendaa twĩke.
Nĩtwaĩlĩte kũsoma maandĩko matheu kĩla mũthenya. Ĩngĩ nĩtwaĩlĩte kũsomea andũ ma mĩsyĩ yaitũ kuma maandĩkonĩ matheu. Nĩtwaĩlĩte kũtetheesya mĩsyĩ yaitũ kũelewa maandĩko matheu. Nĩtwaĩlĩte kũmanyĩsya syana sitũ kana aa nĩ mavuku matheu kuma kwa Asa waitũ wa Ĩtunĩ. Nĩtwaĩlĩte kũitetheesya kũmanya kĩla kĩ nthĩnĩ wa mavuku aa na kwĩthĩwa na mũvea kwondũ wamo.
Ũneenan’ya
-
Asa waitũ wa Ĩtunĩ akatũtetheesya ata yĩla tũũsoma maandĩko matheu?