Ngaahi Tohi Lēsoni Palaimelíi mo e Taimi Fevahevaheʻakí
Lēsoni 33: ʻE Lava Ke u Hoko ko ha Kaungā-meʻa


Lēsoni 33

ʻE Lava Ke u Hoko ko ha Kaungā-meʻa

Taumuʻá

Ke tokoniʻi ʻa e fānaú taki taha ke nau maʻu ha holi ke hoko ko ha kaungā-meʻa lelei.

Teuteú

  1. Ako ʻi he faʻa lotu ʻa e Sione 6:1–13, 11:1–7, 17–44.

  2. Ngaahi nāunau ʻoku fiemaʻú:

    1. Tohi Tapú.

    2. Fakatātā 1–3, Ko Sīsū ko e Kalaisí (Ko e Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 240: 62572).

  3. Fai mo e ngaahi teuteu ʻe fiemaʻu ki ha ngaahi ʻEkitivitī Fakatupulaki te ke fie fakaʻaongaʻi.

Ngaahi ʻekitivitʻí ke Ako Mei aʻí

Fakaafeʻi ha taha ʻo e fānaú ke ne fai ʻa e fua lotú.

ʻEkitivitī ke taki ʻaki e tokangá

Tuhu kiate koe peá ke fehuʻi ange, “Ko hai au?” ʻE meimei tali mai ʻe he fānaú ʻaki ho hingoá pe ko e foʻi lea ko ia ko e faiako. Fakamatalaʻi ange ko koé ʻoku hoko ko honau kaumeʻa, pea ko kinautolú ko ho ngaahi kaungā-meʻa. Fakamatalaʻi ange ko e kaungāmeʻá ko ha kakai ʻoku nau fesaiʻiaʻaki ʻiate kinautolu.

Fakatahataha mo e fānaú ki ha fuopotopoto. ʻI hoʻo sio tahataha kiate kinau-tolú, pehē ange, Ko “(hingoa ʻo e tamasiʻí) ko hoku kaumeʻa ia.” Tuku ange ki he fānaú taki taha ke nau maʻu ha faingamālie ke fai eni, fakapapauʻi ʻoku kau ʻa e hingoa ʻo e kiʻi tamasiʻi taki taha ʻi he ʻekitivitií.

ʻOku tokolahi hotau ngaahi kaumeʻá

  • Ko hai ho ngaahi kaumeʻá?

Tuku ange ki he fānaú ke nau talanoa ʻo fekauʻaki mo honau ngaahi kaumeʻá. Fakamatalaʻi ange ko e ngaahi kaumeʻá ʻe lava pē ke nau haʻu mei ha ngaahi toʻu kehekehe. ʻE lava ke hoko ʻa e kau mēmipa ʻo e fāmilí ko hotau ngaahi kaungā-meʻa lelei. Fakamamafaʻi ange ko e mēmipa taki taha ʻo e kalasí ko hotau kaumeʻa ia.

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā 1–3, Ko Sīsū ko e Kalaisi. Fakamatalaʻi ange ko e tanga-ta ʻi he fakatātaá ko ha kaumeʻa lelei ia ki he toko taha kotoa pē ʻi he kalasí.

  • Ko hai ʻa hotau kaumeʻa ʻi he fakatātaá?

  • ʻOkú ke ʻiloʻi fēfē ko Sīsuú ko ho kaumeʻa?

Hivá

Hivaʻi pe lau ʻa e lea ʻo e “Sīsū Hotau Kaumeʻa” (Children’s Songbook, p.58).

Sīsū hotau kaumeʻa

Kaumeʻa ofi

Pea ne fai hotau maluʻi

Mo e ʻofa lahi.

Talanoá

Fai ange ʻa e talanoa ʻo Sīsuú ʻi heʻene fakamoʻui ʻa Lāsalosi mei he pekiá, ʻo hangē ko ʻene ʻasi ʻi he Sione 11:1–7, 17–44. Fakamamafaʻi ko Lāsalosi mo hono ongo tuofāfiné ko e kaungā-meʻa ia ʻo Sīsū. ʻI he taimi naʻe ʻi Pētani ai ʻa Sīsuú, naʻá Ne nofo ʻi honau ʻapí peá ne maʻu ʻa e houa kai efiafí fakataha mo kinautolu.

Talanoá

  • Ko e hā ʻa e faʻahinga ongo naʻe maʻu ʻe Sīsū fekauʻaki mo Lāsalosí? (Vakai ki he Sione 11:3, 35–36.).

  • Ko e hā ʻa e meʻa naʻe fai ʻe Sīsū maʻa Lāsalosí? (Vakai ki he Sione 11:43–44.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻa e fakakaukau ʻa Lāsalosi, Mele, mo Maʻata fekauʻaki mo Sīsuú?

ʻE lava ke tau hoko ko ha ngaahi kaungā-meʻa lelei

  • Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku totonu ke tau fai ki hotau ngaahi kaungāmeʻá?

Fakamatalaʻi ange ʻi he taimi ʻoku tau angalelei ai ki hotau ngaahi kaungāmeʻá, ʻoku tau tokoni ai ki he niʻihi kehé ke nau fai ʻa e meʻa ʻoku leleí. ʻOku tau tokan-ga ki hotau ngaahi kaungāmeʻá ʻo fiemaʻu kinautolu ke nau fiefia. Aleaʻi ʻa e mahuʻinga ke tau fai lelei ki he niʻihi kehé ʻo hangē ko ia ʻoku tau fiemaʻu ke nau fai mai kiate kitautolú. ʻEke ange ki he fānaú ʻa e founga ko ia te tau lava ai ʻo hoko ko e ngaahi kaungā-meʻa lelei ʻi he taimi ʻe hoko ai ʻa e ngaahi meʻa ko ení:

  • ʻOkú ke vaʻinga mo ho ngaahi kaungāmeʻá, pea haʻu ha taha kehe ʻo ne fiemaʻu ke vaʻinga mo koe.

  • ʻOku fuofua haʻu ha kiʻi tamasiʻi foʻou ki he kalasí pea ʻokú ne ongoʻi mā mo ilifia.

  • ʻOku fakamataliliʻi ha kiʻi tamasiʻi peá ne ongoʻi faingataʻaʻia.

Hivá

Hivaʻi pe lau ʻa e ngaahi lea ʻo e “ʻOku ou Fie Angalelei” (Children’s Songbook, p. 145).

ʻOku ou fie angalelei,

He ko e founga ʻeni.

Ke u pehē kiate au, manatuʻi,

Ke u anga ʻofa.

Hivá

  • Ko e hā ʻa e faʻahinga ongo ʻokú ke maʻu ʻi he taimi ʻoku angalelei atu ai ho ngaahi kaungāmeʻá kiate koé?

  • Ko e hā hoʻo fakakaukau ʻi he taimi ʻoku ke angalelei ai kiate kinautolú?

Tokoniʻi e fānaú ke mahino ko e taimi ko ia ʻoku ʻi ai ai honau ngaahi kaungāmeʻá, kuo pau ke nau hoko kinautolu ko ha kaungā-meʻa lelei foki.

ʻOku fevahevaheʻaki ʻa e ngaahi kaungāmeʻá

  • Kapau ʻokú ke vaʻinga mo (hingoa ʻo ha kiʻi tamapua pe ha kiʻi meʻa mahuʻinga), pea haʻu hao kaumeʻa ke vaʻinga mo koe, ko e hā e meʻa te ke tala angé?

Fakamatalaʻi ange ko e taimi ko ia ʻoku tau tuku ange ai ha faingamālie ki ha taha ke vaʻinga mo kitautolú, pe te tau foaki atu ha niʻihi ʻo e meʻa ʻoku tau maʻú ki ha niʻihi kehe, ʻoku tau fevahevaheʻaki ai. ʻI he taimi ʻe niʻihi he ʻikai te tau lava ʻo vahevahe ʻa e ngaahi meʻa ʻoku tau maʻú, ko ia ai kuo pau ke tau fetongiton-gi. ʻOku hoko foki ʻeni ko ha fevahevaheʻaki pe feʻinasiʻaki.

  • Kapau ʻoku fiekaia ha taha ʻo ho ngaahi kaungāmeʻá pea ʻoku ʻi ai haʻo meʻakai, ko e hā ʻa e meʻa ʻoku totonu ke ke faí?

Talanoá

Fakaʻaliʻali ʻa e Tohi Tapú peá ke tala ange ʻa e talanoa ʻo Sīsuú ʻi heʻene fafanga ʻa e toko nima afé, ʻo hangē ko ia ʻoku hā ʻi he Sione 6:1–13. Fakamamafaʻi koeʻuhí naʻe hanga ʻe he kiʻi tamasiʻí ʻo vahevahe ʻa e meʻakai naʻá ne maʻú, naʻe malava ai ʻe Sīsū ke fakaʻaongaʻi ʻa Hono mālohí ke ngaohi ha meʻakai feʻunga ke fafangaʻi ʻa e kakaí.

Fakamanatu ki he fānaú ʻa e talanoa ʻo ʻIlaisiaá pea mo e uitou ʻi Salifatí (Naʻe fai ʻi he lēsoní 32). Naʻe tāpuekina ʻa e uitoú koeʻuhí ko ʻene vahevahe ʻene meʻa-tokoní neongo pē naʻe ʻikai feʻunga ia.

Talanoá

  • Ko e hā ʻa e meʻa te tau lava ʻo fevahevaheʻaki mo hotau ngaahi kaungāmeʻá?

  • Ko e hā ʻa e meʻa te tau lava ʻo fevahevaheʻaki mo hotau ngaahi fāmilí?

Hivá

ʻAi ʻa e fānaú ke nau tuʻu ʻo hivaʻi ʻa e “Fakakata ke Faí” (Children’s Songbook, p. 253), mo fakaʻaongaʻi ʻa e kupuʻi lea ko e “ko e vahevahe ʻo ʻeku (ngaahi meʻa vaʻingá, tohí, pe ko e hā pē ʻa e meʻa ʻe fokotuʻu mai ʻe he fānaú) ʻoku fakaoli ke fai.” ʻAi ʻa e fānaú ke nau fokotuʻu mai ha founga fakatātaaʻi ʻe hoa mo e ngaahi lea ʻoku nau fokotuʻu maí.

Vaʻinga fakakata ke fai,

Fakakata ke fai.

Vaʻinga fakakata ke fai,

Fakakata ke fai.

(Copyright © 1993 by D.C. Heath and Company. Reprinted by permission.)

Fakamanatu ki he fānaú ko e ngaahi kaungāmeʻá ʻoku nau fetokoniʻaki, pea ke tokoniʻi kinautolu ke nau tokoni ki hono fakamāʻopoʻopo ʻo e loki akó ʻi hano fie maʻu.

Fakamoʻoní

Fai ʻa hoʻo fakamoʻoni ki he mahuʻinga ʻo ʻete hoko ko ha kaumeʻa lelei. Mahalo te ke fie fevahevaheʻaki ha meʻa naʻe hoko kiate koe fekauʻaki mo hao kaumeʻa. Fakamanatu ki he fānaú ko e Tamai Hēvaní mo Sīsū ko hotau ongo kaumeʻa pea ʻokú na ʻofa ʻiate kitautolu. Fakalotolahiʻi ʻa e fānaú ke nau anga-ʻofa ki honau ngaahi kaungāmeʻá ʻi he lolotonga ʻo e uiké.

Ngaahi ʻEkitivitī Fakatupulakí

Fili ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻekitivitī ko ʻení ke ke fakaʻaongaʻi he lolotonga ʻa e lēsoní.

  1. Hivaʻi pe lau ʻa e ngaahi lea ʻo e “Ke Foaki, Tala ʻe he Kiʻi Vai” (Children’s Songbook, p. 236) pe “Sīsū Kuó Ne Pehē Mai Feʻofaʻaki” (Children’s Songbook, p. 61).

  2. ʻAi ʻa e fānaú ke nau tuʻu ʻo fai ʻa e ngaahi fakatātā ki he veesi ko ʻení “Siʻoku Kiʻi Kaumeʻa”:

    ʻOku ou maʻu ʻa e kiʻi kaumeʻa lelei tahá (fakafehauaki e ongo nimá ho fatafatá);

    ʻOku ou sio kiate ia he ʻaho kotoá.

    ʻOku ou ʻofa ki hoku kiʻi kaumeʻá.

    Ko e founga ʻeni ʻo ʻema vaʻingá:

    ʻOkú ma vaʻingaʻaki ha ngaahi tamapua (ʻai ke hangē ʻokú ke hapai ha tamapua ho nimá):

    ʻOkú ma hapohapo ʻa e foʻi pulu fakaʻofoʻofá (ʻai ke hangē ʻokú ke lī ha foʻi pulú);

    ʻOkú ma laka ʻo hangē ha kau sōtiá (laka tuʻu maʻu).

    ʻOkú ma heke ʻi he heke ʻi tuʻá (ʻai ke hangē ʻokú ke heké);

    ʻOkú ma hiva mo talanoá;

    Hangē ko e meʻa lelei ʻoku tonu ke fai ʻe he ngaahi kaumeʻá (kūnima pea kamokamo mo e ʻulú).

  3. ʻOmai ha kiʻi meʻa ke fakafiefiaʻi ʻaki ʻa e kalasí (tomuʻa vakaiʻi mo e mātuʻa ʻa e fānaú ke fakapapauʻi ʻoku ʻikai ke kovi ki ha taha ʻo e fānaú ʻa e fanga kiʻi meʻa ke fakafiefiaʻi ʻaki kinautolú). Hili ʻa e meʻa ke fakafiefiaʻi ʻaki ʻa e fānaú ki ha feituʻu ʻe ʻikai te nau lava ʻo sio ki aí. Lave ʻo fekauʻaki mo e hā fakaʻofoʻofa ʻa e kiʻi meʻa ko iá peá ke ʻeke ange ki he fānaú pe ʻoku nau fie fevahevaheʻaki ʻa e kiʻi meʻa ko ʻení ʻiate kinautolu. Fehuʻi ange ki he fānaú pe te nau ongoʻi fēfē kapau te ke vahevahe ʻa e kiʻi meʻa ko ʻení mo ha niʻihi pē ʻo kinautolu. Fealeaʻaki fekauʻaki mo e ongoʻi ʻa e faʻahinga ʻe niʻihi ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke fakakau ai kinautolú. Vahevahe mo e fānaú ʻa e kiʻi meʻa naʻá ke haʻu mo iá.

  4. ʻAi ʻa e fānaú taki taha ke nau tā ha fakatātā ʻi haʻanau fevahevaheʻaki mo honau kaumeʻá. Fakahingoa ʻa e fakatātaá taki taha ʻaki ʻa e ʻE lava ke u fevahevaheʻaki mo haku kaumeʻa.

  5. Fai ange ʻa e talanoa moʻoni ko ení ʻi he lea pē ʻaʻaú:

    Ko e Ongo Sū Muʻaʻivaʻe Kopá

    ʻI he hiki mai ʻa e kau paioniá ke nofo ʻi ʻIutaá, ko e tokolahi ʻo kinautolu naʻe masiva. Naʻa nau fakamoleki hono kotoa ʻo ʻenau paʻangá ʻi hono fakatau ʻaki e ngaahi meʻa ki heʻenau fononga loloá ni pea mo e ngaahi meʻa ngāue ne nau hanganaki ke langa ʻaki honau ngaahi ʻapí mo tō ʻaki ʻenau ngaahi ngoué. Naʻe tokolahi e fānau ne taha pē honau motuʻi suú, ʻa ia naʻa nau tui ia ʻi he Sāpaté, koeʻuhí he naʻe ʻikai maʻu ha paʻanga feʻunga ʻa e kakaí. Naʻa nau faʻa ʻalu taʻe sū pē ʻi he ngaahi ʻaho kehe ʻo e uiké.

    Naʻe ʻi ai ha kiʻi taʻahine paionia ko Melinitā, naʻe ʻi ai hano sū naʻe muʻaʻi vaʻe kopa mo palakū ʻa ia naʻá ne tui ia ʻi he lolotonga ʻo e faʻahitaʻu momokó. ʻI he faʻahitaʻu māfaná ne fakatau mai ʻe hono fāmilí hano sū fakaʻofoʻofa foʻou ki he Sāpaté, pea naʻá ne teu tui ia ʻi ha laka.

    Ko e kaumeʻa lelei taha ʻo Melinitaá, ʻa ʻAmanitā, naʻe ʻikai pē ke ʻi ai hano sū ia ʻoʻona. Naʻe fakaʻofaʻia ʻa Melinitā ʻia ʻAmanitā ʻo ne kole ange ai ki heʻene faʻeé ke ʻoange hano sū ʻe taha ke tui ʻe ʻAmanitā ʻi he laká. ʻI hono toʻo hake ʻe Melinitā hono sū muʻa vaʻe kopa mamafá ke ʻave ki hono kaumeʻá, naʻe pehē ange ʻene faʻeé, “Kapau ʻoku ke fie vahevahe ha meʻa, ʻoku totonu ke ke ʻoatu ha meʻa ʻa ia te ke loto ke ʻomai kiate koé.”

    Naʻe fakakaukau lahi ʻa Melinitā ʻi ha ngaahi mōmeniti. Naʻá ne fakakaukau pe ko e hā naʻe mei fai ʻe Sīsuú. Naʻá ne fakakaukau pe ko e fē ʻa e hoaʻi sū te ne fie tuí, peá ne fakapapauʻi leva hono lotó. Naʻá ne ʻave hono sū foʻou ki he Sāpaté ke tui ʻe hono kaumeʻá, ka ne tui ʻe ia hono sū muʻa vaʻe kopa motuʻa mo palakuú ki he laká. Ka naʻe ongoʻi fuʻu fiefia ʻaupito ʻa Melinitā! Naʻá ne ʻiloʻi naʻá ne vahevahe ʻo tatau tofu pē mo ia naʻe fiemaʻu e Sīsū ia ke ne faí.

Ngaahi ʻEkitivitī kehe Maʻá e Fānau iiki angé

  1. Fokotuʻutuʻu ha ngaahi meʻa vaʻinga ki he fānaú ke nau haʻu ʻo vaʻingaʻaki. Aleaʻi ʻa e mahuʻinga ʻo ʻete pehē “Kātakí” mo e “mālō ʻaupitó.” Fakalotolahiʻi ʻa e fānaú ke nau fevahevaheʻaki ʻa e ngaahi meʻa vaʻingá ʻi he taimi ʻoku nau vaʻinga aí pea ke nau fetokoniʻaki ʻi hono tānaki ʻo e ngaahi meʻa vaʻingá ʻi he taimi ʻoku teuteu ʻosi ai ʻenau vaʻingá.

  2. ʻI haʻo lau ʻa e veesi ko ʻení, tataki ʻa e fānaú ʻi hano fakatātaaʻi. Toe fai pē ia kapau ʻoku fiemaʻu ʻe he fānaú.

    Ko Hono ʻAi ʻo ha Ngaahi ʻAho Fiefia

    Ko ha kiʻi mata ʻe ua ʻokú na mamata ki ha meʻa lelei ke fai (tuhu ki ho ongo matá),

    Ko ha loungutu ʻe ua ke malimali ʻi he ʻahó kotoa (malimali ke lahi)

    Ko ha telinga ʻe ua ke fakafanongo ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he niʻihi kehé (ʻai ʻa e ongo louhiʻi nimá ki he tuʻa telingá).

    Ko ha ongo nima ke tānaki ʻaki ʻa e ngaahi meʻa vaʻingá ʻo tuku (fakatātāʻí haʻo tānaki ʻa e ʻū meʻa vaʻingá ʻo tuku fakalelei kinautolu).

    Ha ʻelelo ke ne leaʻaki ha ngaahi lea lelei ʻi he ʻaho kotoa pē (tuhu ki ho ngutú),

    Mo ha loto ʻofa ke vaʻinga mo ngāué (hili ho nimá ʻi ho funga fatafata toʻohemá).

    Ko ha vaʻe ʻe ua ke na lele fiefiá (tuhu ki ho ongo vaʻé)

    ʻOkú ne ngaohi ha ngaahi ʻaho fakafiefia maʻá e toko taha kotoa pē.

  3. Hivaʻi pe lau ʻa e ngaahi lea ʻo e “Ko Hoku Kiʻi Nima ʻe Uá” (Children’s Songbook, p. 272).

Paaki