Ngaahi Tohi Lēsoni Palaimelíi mo e Taimi Fevahevaheʻakí
Lēsoni 8: ʻOku ou Fakafetaʻi koeʻuhí ko e ʻAhó mo e Poʻulí


Lēsoni 8

ʻOku ou Fakafetaʻi koeʻuhí ko e ʻAhó mo e Poʻulí

Taumuʻá

Ke tokoniʻi ke mahino ki he fānaú taki taha, naʻe fakatupu ʻe Sīsū Kalaisi ʻaki haʻane muimui ki he palani ʻa e Tamai Hēvaní, ʻa e ahó ke tau lava ʻo ngāue mo vaʻinga pea mo e poʻulí koeʻuhí ke tau lava ʻo mālōlō.

Teuteú

  1. Ako ʻi he faʻa lotu ʻa e Sēnesi 1:1, 3–5, 14–18; Hilamani 14:1–13; and 3 Nīfai 1:15–23.

  2. Ngaahi nāunau ʻoku fiemaʻú:

    1. Tohi Tapú mo ha Tohi ʻa Molomoná.

    2. Konga fakatātā 1–1, Ko e Laʻaá; konga fakatātā 1–2, Ko e Māhiná; konga fakatātā 1–3, Ko e Ngaahi Fetuʻú (ʻE lava ke maʻu ha ngaahi konga fakatātā pehē mei he Primary Visual Aid Cut Outs set 3).

    3. Fakatātā 1–21, Ko Samuela ko e Leimaná ʻi he Funga ʻā Koló (Ko e Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 314:62370).

  3. Fai mo ha ngaahi teuteu ʻe fiemaʻu ki ha ngaahi ʻekitivitī fakatupulaki te ke fie fakaʻaongaʻi.

Ngaahi ʻekitivitʻí ke Ako Mei aʻí

Fakaafeʻi ha taha ʻo e fānaú ke ne fai ʻa e fua lotu

Ngaahi ʻEkitivitī ke taki ʻaki e tokangá

Tala ange ki he fānaú ʻokú ke lolotonga fakakaukau ki ha meʻa ʻa ia naʻe palani ʻe he Tamai Hēvaní pea faʻu ʻe Sīsū Kalaisi. ʻEke ange ki he fānaú ke nau mateʻi ʻa e meʻa ko ia ʻoku ke fakakaukau ki aí. Fakahā ange tahataha ʻa e fanga kiʻi tefitoʻi moʻoni fakatupu fakakaukau ko ʻení ke nau lava ai ʻo mateʻi ʻa e talí.

Ngaahi ʻEkitivitī ke taki ʻaki e tokangá

  1. ʻOkú ne ʻai kitautolu ke tau ongoʻi māfana.

  2. ʻOku fuopotopoto mo lanu engeenga.

  3. ʻOkú ne ʻi he langí.

  4. ʻI he ngaahi taimi ʻe niʻihi ʻoku hangē ʻokú ne toitoi ʻi he tuʻa ʻaó pea mo e ngaahi moʻungá.

ʻI he hili hono mateʻi ʻe he fānaú ʻa e “LAʻAÁ”, fakaʻaliʻali ange ʻa e konga fakatātā ʻo e laʻaá.

Ngaahi ʻEkitivitī ke taki ʻaki e tokangá

  • Ko hai naʻá ne fakatupu ʻa e laʻaá?

ʻOku tau ngāue mo vaʻinga lolotonga ʻa e ʻahó

Talanoá

Fai ange ki he fānaú ʻa e talanoa ʻo hono fakatupu ʻo e ʻahó mo e poʻulí ʻa ia ʻoku maʻu mei he Sēnesi 1:1, 3–5,pea mo hono fakatupu ʻo e laʻaá, māhiná, mo e ngaahi fetuʻú mei he Sēnesi 1:14–18.

Talanoá

  • Ko hai naʻá ne fakatupu ʻa e ʻahó mo e poʻulí?

  • Ko e hā ʻa e meʻa naʻe ʻai ʻe he Tamai Hēvaní ʻa Sīsū ke ne fokotuʻu ʻi he langí ke ne tala mai kuo ʻahó?

Talaange ki he fānaú ʻoku ʻomai kiate kitautolu ʻe he laʻaá ʻa e māmá ke tau lava ʻo sio. ʻOku fakamāfanaʻi foki kitautolu ʻe he laʻaá pea mo tokoni ki he ʻakaú ke nau tupu. He ʻikai ke tau lava ʻo nofo ʻi he māmaní taʻe ʻi ai ha laʻā.

Talanoá

  • ʻOku tau ui ʻa e taimi ʻoku tuʻu ai ʻa e laʻaá ʻi ʻolungá ko e hā? (ʻAho).

Fakamatalaʻi ange te tau lava ke fai ha ngaahi meʻa lahi lolotonga ʻa e ʻahó. Te tau lava ke ngāue, vaʻinga pea mo tokoni ki ha niʻihi kehe.

ʻEkitivitií

Tuku ke fakahā mai ʻe he fānaú ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau fai ʻi he lolotonga ʻo e ʻahó, ʻo hangē ko e maʻu meʻatokoni ʻi ha houa kai, fai ha vaʻinga, pe tafi ʻa e falikí. Tuku ke nau tuʻu ʻo fakatātaaʻi ʻa e niʻihi ʻo ʻenau ngaahi meʻa kuo nau fokotuʻu maí. Mahalo pē te ke fie kaungā-kau fakataha ʻi hano fakatātaaʻi ha ngaahi meʻa ʻe niʻihi.

ʻEkitivitií

  • Ko e hā ha meʻa te ke lava ʻo fai ke tokoniʻi ai ha taha ʻi he lolotonga ʻo e ʻahó? (ʻE lava ke kau ʻi he ngaahi talí ʻa e tufi ʻo e ngaahi meʻa vaʻingá, fufulu peletí, pe ko ha vaʻinga mo ha kiʻi tokoua pe tuofefine siʻisiʻi.)

ʻOku tau mālōlō ʻi he poʻulí

  • ʻOku tau mamata maʻu pē nai ki he laʻaá?

Fakamatalaʻi ange ʻoku tō ʻa e laʻaá ʻi he efiafi kotoa pē pea ʻoku fakapoʻuli leva ʻa e langí. ʻOku ʻikai ke tau lava ʻo mamata ki he laʻaá ʻi he poʻulí.

  • ʻOku tau ui ʻa e taimi ʻoku fakapoʻuli aí ko e hā? (Poʻuli.)

  • Ko e hā e meʻa ne ʻai ʻe he Tamai Hēvaní ʻa Sīsū ke ne fokotuʻu ʻi he langí ke ne fakamaama ʻa e poʻulí? (ko e māhiná mo e ngaahi fetuʻú.)

ʻAi e fānaú ke nau fokotuʻu ʻa e konga fakatātā ʻo e māhiná mo e ngaahi fetuʻú ke tuʻu fakataha mo e konga fakatātā ʻo e laʻaá.

ʻEkitivitií

Tuku ke tala ʻe he fānaú pe te nau fakatātaaʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau fai ʻi he poʻulí, ʻo hangē ko e fai ʻa e ngaahi lotu mohé, fanongo ki ha ngaahi talanoa, fufulu honau ngaahi nifó, pe ko e mohé.

Fakamatalaʻi ange ko e faʻahinga kakai ʻe niʻihi ʻo hangē ko e kau toketaá, kau nēsí, pea mo e kau tāmate afí, ʻoku nau ngāue kinautolu he poʻulí, ka ko e tokolahi ʻo kitautolu ʻoku tau fakaʻaongaʻi ʻa e poʻulí ke mohe. ʻOku tokolahi foki mo e fanga monumanu ʻoku mohe ʻi he poʻulí.

ʻEkitivitií

  • Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku tau mohe aí?

Fakamahinoʻi ki he fānaú ʻoku lelei ʻa e mohé ki hotau ngaahi sinó, pea ʻoku fiemaʻu ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ke tau tokangaʻi fakalelei hotau ngaahi sinó. Kapau te tau maʻu ha mohe feʻunga, te tau ongoʻi lelei ange mo moʻui lelei. Kapau he ʻikai ke tau maʻu ha mohe feʻunga, te tau helaʻia mo ʻiteʻita.

Kapau ʻoku fuʻu faikehekehe lahi ʻa e lōloa ʻo e ʻahó ʻi homou feituʻú ʻi he lolotonga ʻa e ngaahi faʻahi taʻú, pea ke fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi ai e taimi ʻe niʻihi ʻe lōloa ange ai e poó pea nounou ange ʻi he taimi ʻe niʻihi. ʻOku tokoni ʻa ʻetau ngaahi mātuʻá ke tau ʻiloʻi e taimi ke tau ʻalu ai ʻo mohé mo e taimi ke tau ʻā hake ai ʻo fai ha ngāue.

ʻEkitivitií

Fekau ke tuʻu ki ʻolunga ʻa e fānaú pea ke nau fai ʻa e vaʻinga louhiʻi nima ko ʻení. ʻE lava pē ke ke ʻoange ha faingamālie ke nau toutou fai ia.

Ko e Kiʻi Tamasiʻi Ko ʻEní.

ʻOku ʻamanaki ke mohe ʻa e kiʻi tamasiʻi ko ʻení (Hiki hake ʻa e foʻi tuhú)

ʻO ne ʻolunga hifo ki he piló ke ne mohe aí (Hili hifo ʻa e foʻi tuhú ʻi he ʻaofinima ʻe tahá)

ʻOku pulupulu ʻaki ia ʻa e sipí (Kuku leva ʻe he nima ko iá ʻa e foʻi tuhú)

Pea ko e founga ʻeni ʻo ʻene mohe ʻi he poʻulí

ʻI he hoko mai ʻa e pongipongí, naʻá ne ʻā hake

Peá ne lī hake leva hono kafú peá ne tuʻu hake (Fakaava hake leva ʻa e nimá ke ʻasi hake e foʻi tuhú)

Tuaiekemo kuó ne teuteu peá ne ʻalu leva, (Hiki ki ʻolunga ho foʻi tuhú)

ʻO teuteu ki he [Palaimelí] ʻi he ʻaho ko iá

Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he Tamai Hēvaní ʻa e ʻahó mo e poʻulí ke fakaʻilongaʻi ʻaki hono ʻaloʻi ʻo Sīsuú

Talanoá

Tala ange ki he fānaú naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he Tamai Hēvaní ʻa e ʻahó mo e poʻulí ke tokoni ki hono talaki ʻo e ʻaloʻi mai ʻo Sīsuú. Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā 1–21, Ko Samuela ko e Leimaná ʻi he Funga ʻā Koló, peá ke fakamatalaʻi ange e meʻa ʻoku hā ʻi he fakatātaá. Fakamatalaʻi ange naʻe fakahā ʻe he palōfita ko Samuelá ki he kau Nīfaí ʻa e meʻa ʻe hoko ki he langí ʻi he taimi ʻe ʻaloʻi mai ai ʻa Sīsuú. ʻE tō ʻa e laʻaá, ka he ʻikai fakapoʻuli ʻa e langí. Fakamatalaʻi ange naʻe taʻe-tui ʻa e kakai tokolahi kia Samuela, ka ko ia naʻá ne leaʻakí naʻe hoko ia. (Vakai, Hilamani 14:1–13 pea mo e 3 Nīfai 1:15–23).

Tokoni ki he fānaú ke nau ʻiloʻi ko hono ʻaloʻi ko ia ʻo Sīsuú naʻe fuʻu mahuʻinga, pea ʻi ʻAmeliká ʻa ia naʻe fuʻu mamaʻo, naʻe nofo ai ʻa e kau Leimaná mo e kau Nīfaí, naʻe hanga ʻe he Tamai Hēvaní ʻo ʻai e pō naʻe ʻaloʻi ai ʻa Sīsuú ʻo maama hangē ko e ʻahó.

Talanoá

  • Ko e hā e meʻa mahuʻinga naʻe fakahā ange ʻe he palōfita Leimana ko Samuelá ki he kakaí?

  • Ko e hā ne mamata ki ai ʻa e kau Nīfaí ʻi he langí ʻi he pō ne ʻaloʻi ai ʻa Sīsuú?

Fakamoʻonií

Fai hoʻo fakamoʻoní naʻe fekau ʻe he Tamai Hēvaní ʻa Sīsū ke Ne fakatupu ʻa e ʻahó mo e poʻulí ke tokoniʻi kitautolu. Fakalotolahiʻi ʻa e fānaú ke nau fakamālō ki he Tamai Hēvaní koeʻuhí ko e ʻahó mo e poʻulí.

Ngaahi ʻEkitivitī Fakatupulakí

Fili ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻekitivitī ko ʻení ke fakaʻaongaʻi ʻi he lēsoní.

  1. ʻAi ha lauʻi pepa hinehina ʻe taha pea mo ha konga lauʻi pepa ʻuliʻuli pe lanu pulū fakapōpōʻuli maʻá e kiʻi tamasiʻi pe taʻahine kotoa pē. Fakapipiki ʻa e konga pepa ʻuliʻulí pe pulū fakapōpōʻulí ki he tafaʻaki ʻe taha ʻo e laʻi pepa hinehiná ke na fakafofongaʻi ʻa e ʻahó mo e poʻulí. Hifiʻi pe kosiʻi ha fakatātā ʻo e laʻaá mo e māhiná peá ke tokoniʻi ʻa e fānaú ke nau fakapipiki kinautolu ki he feituʻu ʻoku totonú. Fakaʻaongaʻi ʻa e fanga kiʻi fetuʻu ʻoku ʻi ai honau meʻa fakapipikí pe ko ha ngaahi fetuʻu ke tānaki atu ki he tafaʻaki ʻo e poʻulí. Tohiʻi ʻi he kiʻi lauʻi pepa ʻa e tamasiʻí pe taʻahine kotoa pē ʻOku ou fakafetaʻi koeʻuhí ko e ʻahó mo e poʻulí.

  2. Hivaʻi fakataha pe lau ʻa e ngaahi lea ʻo e “ʻOku Fakaʻofoʻofa ʻa e Māmaní” (Children’s Songbook) pe koe “ʻOku Fuʻu Lahi ʻa e Māmaní”. Fakatātaaʻi ʻa e “ʻOku Fuʻu Lahi ʻa e Māmaní” ʻo hangē ko ia ʻoku ʻasi atu ʻi laló.

    ʻOku fuʻu lahi ʻa e māmaní mo fuopotopoto (Fakatātaaʻi ha fuopotopoto ʻaki ho ongo nimá)

    ʻOku kātoa ai ʻa e ngaahi fakatupu ʻa e ʻOtuá;

    Ulo ʻa e ngaahi fetuʻú he poó kotoa (Fakatetetete ho ʻuluʻulu tuhú)

    Huhulu mo māfana ʻa e laʻaá (Fakatātaaʻi ha fuopotopoto ʻaki ho ongo nimá)

    ʻOku fuʻu lahi ʻa e māmaní mo fuopotopoto

    ʻOku mahutafea e tāpuakí ʻi he ʻofa mai ʻa e ʻOtuá (Fekolosiʻaki ho ongo nimá ʻi ho fatafatá).

  3. Hivaʻi ʻa e “Fakakata ke faí” (Children’s Songbook) ʻo fakaʻaongaʻi ha ngaahi fokotuʻu ʻa e fānaú ki hano ngaahi veesi. Ki muʻa pea mou hivaʻi ha foʻi veesi, tomuʻa ʻeke ange ki he fānaú pe ko e meʻa ʻoku nau fokotuʻu mai ke fakatātāʻí ʻoku fai ia ʻi he ʻahó pe ko e poʻulí. Faʻu fakatatau ʻa hono fakatātāʻí ki hono ngaahi leá.

  4. Faʻu ha talanoa ki ha tuongaʻane mo ha tuofefine naʻá na vaʻinga ʻi tuʻa ʻi he efiafí. Fakaʻaongaʻi ha ngaahi hingoa mo ha ngaahi tūkunga ʻa ia ʻoku maheni ki ai e fānaú. Fakamatalaʻi ʻa e ngaahi meʻa naʻe fai ʻe he ongo tamaikí ni ʻi he ngataʻanga ʻo e ʻahó. Kau ki ai ʻa e ngaahi meʻa hangē ko e taaitō ʻa e laʻaá, ko e ui kinaua ʻe heʻena faʻeé ke na hū ki falé, mo ʻena fai ʻa e ngaahi ngāue naʻe fiemaʻu ke na faí, tafitafi pe kaukau, teuteu ki he kai efiafí, tokoni ki hono fufulu ʻo e ʻū peletí, teuteu ke mohé, fanongo ki ha talanoa fakamohemohe, pea mo hono fai ʻo e ngaahi lotu mohé. Fakamatalaʻi ʻa e ngaahi founga ʻo e teuteu ʻa e ongo kiʻi tamaikí ni, kakai kehé, fanga manupuná, ngaahi ʻinisēkité, mo e fanga monumanú, ke nau mohé.

    Tokoniʻi ʻa e fānaú ke nau ʻiloʻi ʻi he lolotonga ko ia ʻo e poʻulí, ʻoku totonu ke kuikui hotau ngaahi matá pea tau mohe koeʻuhí ke tau tupu ʻo moʻui lelei mo mālohi. Ko e konga pē ʻeni ʻo e palani ʻa e Tamai Hēvaní maʻa kitautolú.

    Fakatātaaʻi ʻa e talanoa mo e konga fakatātā ʻo e foʻi tuhú, pe ko haʻo vaheʻi ange ha kupu ʻo e sinó pea tuku ki he fānaú ke nau fakatātaaʻi ʻa e talanoá.

Ngaahi ʻEkitivitī kehe Maʻá e Fānau iiki angé

  1. Fakaʻaliʻali e konga fakatātā ʻo e laʻaá, māhiná mo e ngaahi fetuʻú. Fai ange ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

    • ʻOku tau sio ki he ngaahi meʻa ko ʻení ʻi fē?

    • ʻOku tau lava ʻo sio ki he laʻaá ʻi he poʻulí?

    • ʻOku tau mamata nai ki he ngaahi fetuʻú ʻi he lolotonga ʻo e taimi ʻahó?

    Fakamatalaʻi ange naʻe ʻai ʻe he Tamai Hēvaní ʻa Sīsū ke ne faʻu ʻa e laʻaá ke ne ʻomai ʻa e māmá mo ʻai ke tau māfana ʻi he ʻahó, pea ko e māhiná mo e ngaahi fetuʻú ke nau ʻomai ʻa e māmá ʻi he poʻulí.

  2. Tokoniʻi e fānaú ke nau fakatātaaʻi ʻa e foʻi hivá ni lolotonga hoʻo lau atu ʻa hono ngaahi leá:

    Ko e Fakatupu ʻa e ʻOtuá

    Naʻe fakatupu ʻe he ʻOtuá ʻa e māhiná (Fakatātaaʻi ha fuopotopoto ʻaki ho ongo nimá)

    Pea mo e ngaahi fetuʻu ngingilá (Toutou fakaava mo kuku e ongo louhiʻinimá)

    Peá ne fokotuʻu kinautolu ki he langí (kakapa hake ki ʻolunga)

    Naʻá ne faʻu ʻa e laʻaá (tā ha siakale ʻaki ho ongo nimá ʻi ʻolunga ho ʻulú)

    Pea mo e ʻuluʻakaú (hiki hangatonu ki ʻolunga ho ongo nimá)

    Mo e ngaahi matalaʻi ʻakaú (ʻAi e ongo louhiʻinimá ke hangē ha ipú)

    Pea mo e fanga kiʻi manupuna ʻoku puná (Taʻataʻalo ho ongo louhiʻinimá).

    (mei he Fascinating Finger Fun by Eleanor Doan. © 1951. Ke toki fakaʻaongaʻi pē ʻi hano fakangofuaʻi.)

  3. Hivaʻi pe lau ʻa e ngaahi lea ʻo e “ʻOku ou Hangē ko ha Fetuʻú” (Children’s Songbook) pe ko e “ʻOku Fie maʻu ʻe Sīsū” (Children’s Songbook).

Paaki