Ngaahi Tohi Lēsoni Palaimelíi mo e Taimi Fevahevaheʻakí
Lēsoni 45: Ko e Toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisí (Toetuʻú)


Lēsoni 45

Ko e Toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisí (Toetuʻú)

Taumuʻá

Ke tokoniʻi ʻa e fānau taki taha ke mahino kiate kinautolu kuo toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisi.

Teuteú

  1. Ako ʻi he faʻa lotu ʻa e Luke 23:33–3412, 36–40, 51. Toe vakai ki he Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni ʻo e Ongoongoleleí (31110 900), vahe 12.

  2. Ngaahi nāunau ʻoku fiemaʻú:

    1. Tohi Tapu

    2. Fakatātā 1–3, Ko Sīsū ko e Kalaisí (Ko e Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 240; 62572); fakatātā 1–16, Ko e ʻAloʻi ʻo Sīsū Kalaisi ʻi he ʻAiʻangakai ʻo e Manú (Ko e Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 201 62495); fakatātā 1–55, Ko e Malanga ʻi he Moʻungá (Ko e Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 212; 62166); fakatātā 1–59, Ko hono Kalusefai ʻo Sīsū Kalaisí (Ko e Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 230; 62505); fakatātā 1–72, Ko e Lotu ʻa Sīsū ʻi Ketisemaní (Ko e Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 227; 62175); fakatātā 1–73, Ko e Telio ʻo Sīsuú (Ko e Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 231; 62180); fakatātā 1–74, Ko Hono Fakahā ʻe Sīsū Hono Ngaahi Kafó (Ko e Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 234; 62503).

  3. Fai mo e ngaahi teuteu feʻunga ki he Ngaahi ʻEkitivitī Fakatupulaki te ke fie fakaʻaongaʻí.

Ngaahi ʻEkitivitī Ke Ako Mei Aí

Kole ki ha taha ʻo e fānaú ke ne fai ʻa e fua lotú.

Ekitivitī ke taki ʻaki e tokangá

Pukepuke hake ʻa e fakatātā 1–3, Ko Sīsū ko e Kalaisí, fakahanga ki lalo ʻi ho fungá. Fakahā ki he fānaú te ke talanoa fekauʻaki mo ha tokotaha mahuʻinga ʻaupito. Kole ki he fānaú ke nau mateʻi mai ʻa e tokotaha ko iá ʻi ha ʻosi hoʻo tala ange ʻa e ngaahi fakaʻilonga ko ení:

Ekitivitī ke taki ʻaki e tokangá

  1. Ko e toko taha ko ení ʻokú ne ʻofa ʻi he toko taha kotoa pē.

  2. Naʻá ne ʻi māmani ʻi he kuohilí peá ne fokotuʻu hono siasí.

  3. Naʻá ne akoʻi mai ʻa e founga ʻo e moʻuí pea mo fiefiá.

  4. Naʻa ne tapuakiʻi ʻa e kakaí pea ne fakahā kiate kinautolu ke nau angalelei mo ʻofa.

ʻI he ʻosi ʻa e mateʻi mai ʻe he fānaú (pē ko hoʻo talaange) ko e tokotaha ko iá ko Sīsū, pea ke fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā.

ʻOku ʻofa ʻa Sīsū ʻiate kitautolu

Fakamanatu ki he fānaú ko Sīsuú ko e ʻalo ia ʻo e Tamai Hēvaní. Naʻe fekau ʻe he Tamai Hēvaní ʻa Sīsū ki he māmani ʻi ha taumuʻa mahuʻinga.

Talanoá

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā 1–16, Ko e ʻAloʻi ʻo Sīsū ʻi he ʻAiʻangakai ʻo e Manú. Fakamatala nounou ʻo fekauʻaki mo e aloʻi ʻo Sīsuú. Mahalo teke fie ʻai ʻa e fānaú ke nau tokoni atu ki hono fai ʻo e talanoá. Fakamanatuʻi ange kiate kinautolu ko ha kiʻi pēpē makehe ʻa Sīsuú.

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā 1–55, Ko e Mālanga ʻi he Moʻungá. Fakamatalaʻi ange ʻi he taimi naʻe tupu hake ai ʻa Sīsū, naʻa ne fokotuʻu hono siasi mo akoʻi ʻa e kakai ki he anga ʻo e moʻuí pea mo ʻofa ki he niʻihi kehé.

Hivá

ʻAi ʻa e fānaú ke nau tuʻu ki ʻolunga pea hivaʻi pē lau ʻa e ngaahi lea ʻo e “Pea Kuó ne Pehē Mai Feʻofaʻaki” (Children’s Songbook, p. 61), fakaʻaongaʻi ʻa e fakatātā ʻoku hā atu ʻi lalo:

Sīsū kuo Ne pehē mai feʻofaʻaki (folahi ho nimá ki he ongo tafaʻakí);

Ka ke fonu he ʻofa feʻofaʻaki (ʻai ho nima ki ho mafú).

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā 1–72, Ko e Lotu ʻa Sīsū ʻi Ketisemaní.

Show picture 1-72, Jesus Praying in Gethsemane.

Hivá

  • Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku fai ʻe Sīsū ʻi he fakatātaá?

Fakamatalaʻi ange ʻi he teʻeki ai pekia ʻa Sīsuú, naʻa ne hāʻele ʻo lotu ʻi ha feituʻu ʻoku ui ko e Ngoue ʻo Ketisemaní. Naʻe mamahi ʻa Sīsū koeʻuhí ko ʻetau ngaahi angahalá ka tau lava ʻo fakatomala pea fakamolemoleʻi ʻa e ngaahi meʻa hala kuo tau fai. Ko Sīsuú pē naʻa ne maʻu ʻa e mālohi ke fai ʻeni maʻa kitautolu. Naʻa ne fai eni koeʻuhí ko ʻene ʻofa ʻiate kitautolu.

Naʻe toetuʻu ʻa Sīsū

Fakamatalaʻi ange naʻe ʻi ai ʻa e kakai naʻa nau moʻui fakataha mo Sīsū ne nau ʻofa ʻiate Ia. Kae kehe, naʻe ʻi ai ʻa e kakai ʻe niʻihi naʻe ʻikai ke nau saiʻia ʻia Sīsuú. Naʻe ʻikai te nau tui ko e ʻalo ia ʻo e Tamai Hēvaní.

Talanoá

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā 1–59, Ko Hono Kalusefai ʻo Sīsū Kalaisí. Fakamatala ʻi ha lea faingofua ʻa e kalusefaí, ʻo hangē ko ʻene hā ʻi he Luke 23:33–46. Fakamatalaʻi ange ko e kakai ko ia naʻa nau fehiʻa kia Sīsū naʻa nau fuʻu angakovi kiate Ia. Naʻe hanga ʻe he kau sōtiá ʻo tuki ʻa e faʻo ʻi he toʻukupu mo e toʻukupu kelekelé ʻo Sīsuú ʻi he kolosí. Naʻa nau tuku ʻa Sīsuú ʻi he kolosi kae ʻoua leva kuo ne pekia. (Fakaʻaongaʻi ʻa e tokanga ʻi hono fai ʻo e talanoá pea fai ʻa e veesi ʻekitivitī ʻi laló. ʻOku ʻi ai ʻa e fānau ʻe niʻihi ʻoku nau fuʻu ongongofua ki he hanga ʻe he kakaí ʻo fakamamahiʻi ʻa Sīsuú.)

Fakamatalaʻi ange ʻi he taimi naʻe pekia ai ʻa Sīsuú, naʻe ʻalu hono laumālie ki hēvani. Fakamanatu ki he fānaú ko e tokotaha kotoa pē ʻoku ʻi ai hono laumālié. ʻOku ʻikai te tau lava ʻo sio ki ho tau ngaahi laumālie, ka ko ia ʻoku ne ngaohi kitautolu ke tau moʻuí.

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā 1–73, Ko e Telio ʻo Sīsuú. Fakamatalaʻi ange naʻe hanga ʻe he kakai ko ia naʻe ʻofa ʻia Sīsuú ʻo fakakoloa ʻaki Ia ʻa e tupenu mahuʻinga mo maʻa. Naʻa nau ʻave ʻa e sino ʻo Sīsuú ki ha fonualotó (ko ha feituʻu ʻoku hangē ha ʻana ʻa ia ʻoku tanu ai ʻa e kakaí) pea tukuhifo māmālie hono sinó ki ai (vakai ki he Luke 23:50–56).

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā 1–74, Ko Hono Fakahā ʻe Sīsū Hono Ngaahi Kafó. Fakamatalaʻi ange naʻe ʻosi ʻa e ʻaho ʻe tolu ʻo ʻene pekia, naʻe toetuʻu ʻa Sīsuú. Naʻa ne to e moʻui. ʻI he taimi naʻe pekia ai ʻa Sīsuú, naʻe mavahe ʻa hono laumālie mei hono sinó. ʻI he taimi naʻa ne toetuʻu ai, naʻe to e foki hono laumālie ki hono sino. Ko Sīsū ʻa e fuofua tangata ke toetuʻu.

Fakamatalaʻi ange naʻe mamata ʻa e kakai tokolahi kia Sīsuú ʻi heʻene toetuʻú (vakai ki he Luke 24). Naʻe akoʻi ʻe Sīsū ʻa hono kaungāmeʻá pea fakahā kiate kinautolu ʻa hono sino toetuʻú (vakai ki he Luke 24:36). Naʻa ne tuku ki hono kaungāmeʻá ke nau ala ki hono sino toetuʻú pea ke nau ʻiloʻi ʻoku ne maʻu ʻa e kakano mo e hui (vakai ki he Luke 24:39–40). ʻI he ʻosi ʻene akoʻi ʻa e kakaí, naʻe to e foki ʻa Sīsū ki he Tamai Hēvaní (vakai ki he Luke 24:51).

Talanoá

  • Ko e hā hono ʻuhinga naʻe fiemaʻu ai ʻe Sīsū ʻa e kakai ke nau ala kiate Iá? (Vakai ki he Luke 24:36–40.)

  • Naʻe hāʻele ki fē ʻa Sīsū hili ʻene ʻalu mei he kakaí? (Vakai ki he Luke 24:51.)

Fakamatalaʻi ange ko e ʻaho ko ia naʻe toetuʻu ai ʻa Sīsuú ko e fuofua ʻaho ia ʻo e Toetuʻú. ʻOku tau fakamanatuʻi ʻa e Toetuʻu ʻi he taʻu kotoa pē ke tokoniʻi kitautolu ke tau manatuʻi ʻa e toetuʻu ʻa Sīsuú.

Ekitivitií

ʻAi ʻa e fānaú ke nau tuʻu mo koe pea fai ʻa e ngaahi fakatātā ʻi he ngaahi veesi ʻekitivitī:

Naʻe to e moʻui ʻa Sīsū

I he ʻosi ʻa e ʻaho ʻe tolu ʻo ʻene pekiá (pukepuke hake ʻa e foʻi tuhu ʻe tolu).

Naʻe ʻi ai ʻa e mataʻi faʻo ʻi Hono toʻukupu mo e toʻukupu kelekelé (tuhu ki ho laʻi nimá mo ho vaʻé)

Pea mo e mataʻi kafo ʻo e taó ʻi hono vakavaka (tuhu ki ho vakavaká).

Naʻe hāʻele mai ʻa Sīsū ʻo akoʻi ʻa hono ngaahi kaungāmeʻá (fōlahi ho ongo nima ki he tafaʻaki)

Ke nau moʻuiʻaki ʻa e ongoongolelei ʻoku moʻoni (kūnima).

Koeʻuhí naʻe toetuʻu ʻa Sīsū,

ʻE toetuʻu foki mo kitautolú (kamo ho ʻulú ki ʻolunga mo lalo)

Te tau toe tuʻu

Tokoniʻi ʻa e fānaú ke nau mahinoʻi naʻe to e moʻui ʻa Sīsū ʻi he hili ʻene pekiá. ʻOku lolotonga moʻui ʻa Sīsū ʻi Hēvani, pea he ʻikai ke to e pekia ia. Fakamatalaʻi ange naʻe hanga ʻe Sīsū ʻo fakafaingofuaʻi ke tau toetuʻu hangē ko ia. ʻOku ʻuhinga ení ko e tokotaha kotoa pē ʻe to e moʻui ia hili ʻa e maté.

  • ʻOku ke ʻiloʻi ha taha kuo ʻosi maté?

Fakamatalaʻi ange ko e taimi ko ia ʻoku mate ai ʻa e kakai, ʻoku kei moʻui pe ʻa honau ngaahi laumālie. Te nau toetuʻu ʻi ha ʻaho, ʻoku ʻuhinga ia ʻe to e fakataha ʻa e sinó pea mo e laumālie hangē ko Sīsuú. Mahalo teke fie fakamatala ki he fānaú ʻe ʻikai ke tau lava ke toetuʻu ʻi he ʻosi ʻa e ʻaho ʻe tolu hangē ko Sīsuú ka te tau lava ʻo toetuʻu ʻi ha ʻaho.

ʻAi ʻa e fānaú ke nau toutou leaʻaki ʻa e foʻi lea toetuʻu pea fakahā ange kiate kinautolu ʻa hono ʻuhingá.

Tuhuʻi ange ʻa e fakaʻofoʻofa ko ia ke tau ʻiloʻi ʻa e kakai kotoa pe mo tau ʻiloʻi mo ʻofaʻi — ʻetau ongo mātuʻá, ngaahi tuongaʻané, ngaahi tuofāfine, ngaahi kuí, mo e kaungāmeʻá — te nau toetuʻu. Te tau to e moʻui kātoa pe ʻi he hili ʻa e mate. Naʻe fakafaingofuaʻi eni ʻe Sīsū.

Fakamoʻoní

Fai hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū mo ʻEne ʻofa ʻiate kitautolú. Koeʻuhí ko ʻEne ʻofa ʻiate kitautolú naʻa ne mamahi mo pekia pea ne toetuʻu koeʻuhí kae lava ʻe he tokotaha kotoa pē ʻo toetuʻu ʻi ha ʻaho.

Ngaahi Ekitivitií Fakatupulakí

Fili ha ngaahi ʻekitivitī mei heni ke fakaʻaongaʻi lolotonga ʻa e lēsoní.

  1. Aleaʻi nounou ʻa e ngaahi meʻa kuo taukei ki ai ʻa e fānau ki he toetuʻú mo e anga fakafonua ʻoku maheni ki aí. Fakamoʻoniʻi ange ʻoku fakafiefia ʻa e toetuʻu fakamāmani, ka ke tokoniʻi ʻa e fānaú ke nau fakafaikehekeheʻi ʻa e ngaahi fakakaukau ko ʻení mei he ʻuhinga totonu ʻo e Toetuʻu.

  2. Fakaʻaliʻali ki he fānaú ha kofu nima pē kofu nima ngāue. Fakatatau ʻa hotau nimá ki ha nima ʻoku tui ai ha kofu nima. Fakaʻaliʻali ange ʻa e anga hono lava ʻe he nimá (ko e laumālie) ʻo ngaohi ʻa e kofu nimá (ko e sino) ke ngaungaué. Toʻo ʻa e kofu-nimá pea fakamatalaʻi ange ʻoku hangē ʻeni ko e mate fakamāmani. ʻOku mavahevahe ʻa e laumālie mei he sinó, pea ʻoku ʻikai ke lava ʻa e sinó ʻo ngaungaue. To e tui ʻa e kofu nima pea fakamatalaʻi ange ʻoku hangē tofu pē ʻeni ko e toetuʻú. ʻI he taimi ni ʻoku to e fakataha ʻa e laumālie mo e sinó. Fakamanatu ki he fānau koeʻuhí naʻe toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisi, ko e tokotaha kotoa pē te nau toetuʻu ʻi ha ʻaho.

  3. ʻAi ha ngaahi tatau ʻo e tohi tufa ʻoku ui ko e “Ko Sīsū ʻa Hotau Kaumeʻa ʻOfa,” ʻoku maʻu ia ʻi mui ʻi he lēsoni 6, pea tuku ki he fānaú ke nau valivali kinautolú.

  4. Lī pē ʻoange ha kato piiní pē meʻa molū ki ha taha ʻo e fānaú pea ʻai ʻa e tamasiʻi pe taʻahine ke ne tali ʻa e taha ʻo e ngaahi fehuʻi ʻi laló (pē ha fehuʻi tatau) kimuʻa pea lī pe ʻoatu ʻa e kato piini kiate koe. Hokohoko atu kae ʻoua leva kuo maʻu ʻe he fānau kotoa pē ha faingamālie ke tali ʻa e fehuʻí.

    • Ko e ha hono ʻuhinga ʻoku tau fakamanatua ai ʻa e Toetuʻú?

    • Ko hai ʻa e fuofua tangata ke toetuʻú?

    • Ko e hā hono ʻuhinga ʻo ʻete toetuʻú?

    • Naʻe tuku ʻi feʻia ʻa e sino ʻo Sīsū ʻi he hili ʻene pekiá?

    • ʻI he hili ʻa e toetuʻu ʻa Sīsū, naʻe ʻi ai ha kakai ne nau mamata kiate Ia?

    • Ko e hā hono ʻuhinga naʻe ʻai ai ʻe Sīsū ʻa e kakai ke nau ala ki hono sino toetuʻú?

    • Ko hai mo ha to e taha ʻe toetuʻu koeʻuhí ko e toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisi?

  5. Tokoniʻi ʻa e fānaú ke nau hivaʻi pē lau ʻa e ngaahi lea ʻo e “Naʻe To e Moʻui ʻa Sīsū” (Children’s Songbook, p. 64) pē “Sīsū Kuo Toetuʻu” (Children’s Songbook, p. 70).

Ngaahi Ekitivitií Kehe Maʻá e Fānau Iiki Angē

  1. Tokoniʻi ʻa e fānaú ke nau fai ʻa e ngaahi fakatātā ʻi he veesi ʻekitivitī ko ení ʻi hoʻo lolotonga lau ʻa e ngaahi lea:

    Kuo ʻosi Toetuʻu ʻa Sīsū!

    Ko ʻeni ʻa e feituʻu naʻe tokoto ai ʻa Sīsū (tuhu ki ai);

    Sio, kuo ʻosi tekaʻi ʻa e maká!

    Punou ki lalo; sio ki loto (punou ki lalo pea ʻai ho nima ki ho funga kemó).

    ʻOku ʻikai ke ne ʻi heni (tuʻu ki ʻolungá)!

    Kuo toetuʻu ʻa Sīsuú! Ke mou fiefiá (pasipasi ho nimá)!

    (Dana Eynon in Bible Story Finger Plays and Action Rhymes [Cincinnati, Ohio: Standard Publishing Co., 1964], 29.)

  2. Fakamatalaʻi ange naʻe pekia ʻa Sīsū peá Ne toe tuʻu ʻi he faʻahitaʻu matalá. Ko e faʻahitaʻu matala ko e taimi ia ʻo e moʻui foʻoú. ʻOku kamata ke to e tupu ʻa e ʻakau mo e matalaʻi ʻakaú. ʻOku fanauʻi ʻa e fanga manu tokolahi ʻi he faʻahitaʻu matalá. Tuku ki he fānau takitaha ke nau tā hā fakatātā ʻo ha matalaʻi ʻakau pē pēpē monumanu. Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā 1–3, Ko Sīsū ko e Kalaisi, pea fakamatalaʻi ange koeʻuhí naʻe toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisi te tau toetuʻu kātoa ʻi he hili ʻa ʻetau mate.

  3. Hivaʻi pē lau ʻa e ngaahi lea ʻo e “Sīsū Hotau Kaumeʻa” (Children’s Songbook, p. 58). Fakamanatu ki he fānaú ʻoku tau fakamanatua ʻa e Toetuʻu ke tau manatuʻi ʻa Sīsuú mo ʻene toetuʻu.

Paaki