Ngaahi Tohi Lēsoni Palaimelíi mo e Taimi Fevahevaheʻakí
Lēsoni 38: Te u Lava ʻo Loto ʻApasia


Lēsoni 38

Te u Lava ʻo Loto ʻApasia

Taumuʻá

Ke fakalotolahiʻi ʻa e fānaú taki taha ke nau fakahaaʻi ʻa e ʻofa ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū ʻaki ʻa ʻenau loto ʻapasiá.

Teuteú

  1. Ako ʻi he faʻa lotu ʻa e ʻEkesōtosi 3:1–10.

  2. Ngaahi nāunau ʻoku fiemaʻú:

    1. Tohi Tapu.

    2. Fakatātā 1–19, Ko Kalaisi mo e Fānaú (Ko e Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 216; 62467); fakatātā 1–66, Ko Mōsese mo e Vao ʻAkau Naʻe Uló (Ko e Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 107; 62239); fakatātā 1–67, Ko ha Kalasi Anga ʻApasia.

  3. Fai mo e ngaahi teuteu ʻe fiemaʻu ki ha Ngaahi ʻEkitivitī Fakatupulaki te ke fie fakaʻaongaʻi.

Ngaahi ʻEkitivitī ke ako mei Aí

Fakaafeʻi ha taha ʻo e fānaú ke ne fai ʻa e fua lotú.

ʻEkitivitī ke taki ʻaki e tokangá

Kole ange ki he fānaú ke nau kūnima mo tangutu fakalongolongo ʻi he lolotonga hoʻo hivaʻi pe lau atu ʻa e ngaahi lea ʻo e “Loto ʻApasiá” (Children’s Songbook, p.26) ʻi ha kiʻi leʻo vanavanaiki. Kapau ʻoku ʻilo ʻe he fānaú ʻa e foʻi hivá, ʻe sai pē ke nau hiva.

Loto ʻapasia, fakakaukau kiate Ia;

Loto ʻapasia, pea fai ha kiʻi hiva.

Loto ʻapasia, fai ʻi he lotú;

Laumālie ke fotu, ko e fakaū

ʻI he taimi ʻe ʻosi aí, fakamālō ange ki he fānaú ʻi heʻenau tangutu fakalongolongó.

ʻE lava pē ke tau loto ʻapasia ʻi he lotú

Fakaʻaliʻali ange ʻa e fakatātā 1–67, Ko ha Kalasi Anga ʻApasia.

  • ʻOku ʻi feʻia ʻa e fānau ko ʻení?

  • Ko e hā e meʻa ʻoku nau faí?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻa e meʻa ʻoku nau fakakaukau ki aí?

  • ʻOkú ke ʻulungāanga fēfē ʻi he taimi ʻokú ke haʻu ai ki he Palaimelí?

Fakamatalaʻi ange ko e taimi ko ia ʻoku tau haʻu ai ki he lotú ʻoku ʻi ai ʻa e faʻahinga tōʻonga anga kuo pau ke tau fai. ʻOku ui ʻeni ko e loto ʻapasia.

ʻAi ʻa e fānaú ke nau toutou angimui atu ʻi he foʻi lea ko e ʻapasiá.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e ʻapasiá?

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e ʻapasiá ki heʻete fai ʻa e ngaahi meʻa ke fakahaaʻi ʻa ʻetau ʻofa mo anga fakaʻapaʻapa ki he Tamai Hēvaní mo Sīsuú. ʻE lava ke tau fakahaaʻi ʻa ʻetau ʻofa kiate kinauá ʻi he ngaahi founga ko ʻení (ʻai ʻa e fānaú ke nau hanga ʻo fakatātaaʻi ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení ʻi he lolotonga hoʻo fakamatala fekauʻaki mo kinautolú):

  • Luelue fakalongolongo pea talanoa leʻo siʻi.

  • Tangutu fakalongolongo ʻo fakafanongo ki he lotú mo e ngaahi lēsoní.

  • Hiki hotau nimá ʻi he taimi ʻoku tau fiemaʻu ke leaʻaki ha faʻahinga meʻa.

  • Kūnima.

  • Tauhi ʻa e fale lotú ke maʻa.

Fakamatalaʻi ange ko e taimi ko ia ʻoku tau fai ai ʻa e ngaahi meʻa ko ení, ʻoku ʻafioʻi ai ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū ʻa ʻetau ʻofa kiate kinauá pea mo ʻetau fiefia ke ʻi he lotú.

ʻEkitivitií

Lau fakataha mo e fānaú ʻa e ngaahi lea ʻo e “ʻOku ou Fie Apasia” (Children’s Songbook, p.28). Toe fai ia ʻo ka fiemaʻu.

ʻOku ou fie ʻapasia,

Ke fakahaaʻi ʻeku ʻofa ki he ʻAfio ná.

Te u fakafanongo fakalongolongo,

He ʻoku kamata ʻa e ʻapasiá ʻiate au.

ʻEkitivitií

  • Ko e hā ha ʻuhinga ke tau ʻapasia ai ʻi he Palaimelí?

Fakamatalaʻi ki he fānaú ko e taimi ko ia ʻoku tau loto ʻapasia aí ʻe lava ai ke tau fanongo ki heʻetau faiakó mo ako fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū. ʻI he taimi ʻoku tau ʻapasia aí, ʻoku tau tokoni ai ki he niʻihi kehé ke nau loto ʻapasia foki.

ʻEkitivitií

  • Ko e hā ʻa e fale ʻoku tau lolotonga ʻi ai ʻi he taimi ní?

  • Ko e fale ia ʻo hai?

Fakamatalaʻi ange ko e fale lotú ʻoku ʻa e Tamai Hēvaní ia mo Sīsū. Ko ha feituʻu ia ʻoku tau haʻu ki ai ʻo ako fekauʻaki mo kinaua pea mo e ngaahi meʻa ʻokú na fiemaʻu ke tau faí.

ʻEkitivitií

Fai ʻa e fanga kiʻi vaʻinga ko eni mo e ʻuluʻulu tuhú pea mo e fānaú. Faʻu ha ngaahi founga fakatātāʻí ke fakafōtunga ʻaki ʻa e ngaahi konga kehekehe ʻo e fale lotú.

Ko e Fale lotú

Ko e ngaahi holisi ʻeni ʻo e falé ʻoku lelei;

Ko e tauá eé ʻoku māʻolunga.

Ko e ngaahi matapā sioʻatá ʻeni ʻoku nau ʻomai ʻa e māmá.

Pea mo e ngaahi matapaá ʻoku nau ava ki he toko taha kotoa pē.

Naʻe langa ʻa e falé ʻe ha ngaahi nima ʻofa ko ha feituʻu ke tau hiva mo lotu ai.

Tuku ke tau kūnima, punou hotau ngaahi ʻulú (kūnima mo punou e ngaahi ʻulú),

Mo fakafetaʻi koeʻuhí ko e falé he ʻahó ni.

ʻEkitivitií

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa te tau fai ʻi he fale lotú?

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa ʻoku ʻikai totonu ke tau fai ʻi he fale lotú?

Tokoniʻi ʻa e fānaú ke mahino ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi feituʻu mo e ngaahi taimiʻi he fale lotú ke fai ai ʻa e lelé mo e fanga kiʻi vaʻingá, ka ko e konga lahi ʻo e falé pea ʻi he ngaahi ʻaho Sāpaté ʻoku totonu ke tau anga ʻapasia ai. Fakamahinoʻi ange ʻo makehe mei heʻetau tangutu fakalongolongo ʻi he Palaimelí pe fale lotú, ʻoku totonu ke tau luelue fakalongolongo ʻi he ngaahi holó.

Talanoá

Fai ange ha talanoa fekauʻaki mo e fānau ʻi hoʻo kalasí ʻi heʻenau haʻu ki he Palaimelí. Fakakau atu ki ai ʻa ʻenau fiefia pe vēkeveke ʻi heʻenau lelé pe hopohopo lolotonga ʻenau haʻu ki he falé ni, ʻa e founga ʻo ʻenau luelue fakalongolongo mai ʻi he taimi naʻa nau hū mai aí, pea mo e meʻa ʻoku nau fai lolotonga ʻa e sākalamēnití mo e Palaimelí pea mo ʻenau hū atu ki he ngaahi loto holó. Fakamamafaʻi ange ʻa e founga ʻo e anga ʻapasia ʻa e fānaú ʻi he taimi ʻoku nau haʻu ai ki he lotú.

ʻEkitivitií

Lau ʻa e ngaahi lea ʻo e “Ongo Vaʻe Fiefiá” (Children’s Songbook, p.270) ʻi he lolotonga ʻo e luelue takai ʻa e fānaú ʻi he loto lokí ʻi ha tuʻunga fakalongolongo koeʻuhí ke ʻoua naʻa longoaʻa ʻa honau ngaahi suú.

Ko hoku ongo vaʻe fiefiá

ʻOkú na ʻave au.

ʻO u tāfue mo hopo ʻaki,

Peá u longoaʻa ʻaki.

Ka ʻi he fale ʻeku Tamaí,

Te na ʻeva fiefia ai.

Ka u ka ʻeveʻeva ai,

He ʻikai hohaʻa.

ʻEkitivitií

  • Ko e hā ʻa e meʻa ʻokú ke fai ʻaki ho ongo vaʻé ʻi he loto holo ʻo e fale lotú? ʻi he loto fale lotú? ʻi he kalasí?

  • Ko e hā ʻa e meʻa ʻokú ke fai ʻaki ho ongo nimá?

  • Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku ke fai ʻaki ho leʻó?

ʻE lava ke tau maʻu ha ngaahi ongoʻi ʻapasia

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā 1–19, Ko Kalaisi mo e Fānaú, peá ke fakahā ange ʻa hoʻo ongoʻi ʻi he taimi ʻokú ke fakakaukau ai fekauʻaki mo Sīsū pea mo e lahi ʻo e ʻofa ʻokú Ne maʻu kiate kitautolú. Fakamatalaʻi ange ko e ngaahi ongoʻi ʻapasiá ʻeni. Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau fakamatalaʻi ʻa ʻenau ngaahi ongo fekauʻaki mo Sīsuú.

Talanoá

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā 1–66, Ko Mōsese mo e Vao ʻAkau Velá, peá ke fai ange ʻa e talanoa ʻoku ʻi he ʻEkesōtosi 3:1–10. Fakamamafaʻi ʻa e ongoʻi ʻapasia ne maʻu ʻe Mōsese ʻi he taimi ne folofola ange ai ʻa e ʻEikí ki ai mei he vao ʻakau velá mo Ne ui ia ke ne tataki ʻa e fānau ʻa ʻIsilelí mei ʻIsipite. Lau leʻo lahi mo fakamatalaʻi mei he Tohi Tapú ʻa e konga ʻo e veesi 5: “Toʻo ho topuvaʻé mei ho vaʻé, he ko e potu ʻokú ke tuʻu aí ko e kelekele tapu.”

Talanoá

  • Ko e hā ne toʻo ai ʻe Mōsese hono suú?

Fakamatalaʻi ange ko e founga pē ʻeni ia ʻo e anga ʻapasiá. Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he fānaú ʻoku ʻikai fiemaʻu ke toʻo hotau suú ke tau ʻapasia ai. ʻOku lahi pē haʻatau ngaahi founga kehe ke tau fakahaaʻi ai ʻa ʻetau ʻapasiá.

Talanoá

  • ʻE founga fēfē haʻo anga ʻapasia?

ʻE lava pē ke tau ʻapasia ʻi ʻapi

Fakahā ange ki he fānaú ʻoku ʻikai ko e fale lotú pē ʻoku totonu ke tau ʻapasia aí.

  • Ko e hā e meʻa ʻokú ke fai ʻi ʻapi ʻi he taimi ʻoku lotu ai ha taha?

  • Ko e hā e meʻa ʻoku ke fai ʻi ʻapi ʻi he taimi efiafi fakafāmilí?

Fakamatalaʻi ange ko e taimi ko ia ʻoku tau fakafanongo fakalongolongo ai ʻi he lolotonga ʻo e ngaahi lotú mo e ngaahi lēsoni ʻi ʻapí, ʻoku tau ʻapasia ai foki. ʻOku fakahaaʻi heni ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū ʻoku tau ʻofa ʻiate kinaua.

Fakamoʻoní

Fakamatalaʻi ʻa hoʻo ʻofa ki he Tamai Hēvaní mo Sīsuú pea mo hoʻo houngaʻia ʻi hoʻo lava ke fakahaaʻi ʻa e ʻofa ko iá ʻaki hoʻo anga ʻapasiá. Fakalotolahiʻi ʻa e fānaú ke nau fakahaaʻi ʻa ʻenau ʻofa ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū ʻaki ʻenau anga ʻapasia ʻi he Palaimelí, ʻi he lotu sākalamēnití, pea ʻi he lolotonga ʻo e ngaahi lotu mo e ngaahi efiafi fakafāmili ʻi ʻapí.

Ngaahi ʻEkitivitī Fakatupulakí

Fili ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻekitivitī ko ʻení ke fakaʻaongaʻi ʻi he lolotonga ʻo e lēsoní.

  1. ʻAve ʻa e fānaú ke mou luelue ʻi he anga ʻapasia ʻi he ngaahi holo ʻo e fale lotú. >Kapau ʻe lava, pea mou ō ki he fale lotú. ʻI hoʻomou foki ki he loki kalasí, fakahikihikiʻi ʻa e fānaú ʻi heʻenau anga ʻapasiá pea aleaʻi ʻa e ngaahi founga ʻoku tokoni ai ʻenau anga ʻapasiá ki ha kakai kehe ʻi he fale lotú ke nau ʻapasia ʻi heʻenau ngaahi kalasí.

  2. Hivaʻi pe lau ʻa e ngaahi lea ʻo e “ʻOku ou ʻOfa ki he Tamai Hēvaní” (Children’s Songbook, p.00) pe ko e “ʻE Tamai Te u Hū Ho Falé” (Children’s Songbook, p.00).

  3. Tā ʻa e fōtunga ʻo e vaʻe ʻo e fānaú taki taha ʻi ha ngaahi lauʻi pepa ne ʻosi hiki ai ʻa e ngaahi lea ʻo e “Ko Hoku Ongo Vaʻe Fiefia” (vakai ki he peesi 126). Tuku ke valivali ʻe he fānaú taki taha ʻa e fakatātā hono vaʻé pea ʻalu mo ia ki ʻapi.

  4. ʻAi ke fetongitongi ʻa e fānaú ʻi hono fakahaaʻi ha taha ʻo e ngaahi founga te ne ʻapasia ai ʻi he kakaí, ʻo hangē ko haʻane tangutu fakalongolongo, kūnima, pe ko ʻene hikinima ʻi haʻane fie lea. Fetalanoaʻaki fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻoku totonu ai ke tau ʻapasia ʻi he fale ʻo e Tamai Hēvaní.

  5. Tokoniʻi e fānaú ke nau lau ʻa e ngaahi lea ki ha taha pe ko e ongo vēsí fakatouʻosi. Faʻu hano fakatātaaʻi ʻo fakatatau mo hono ngaahi leá.

    Folahi mo Kuku ʻa e Nimá

    Folahi, kuku, folahi pea kuku;

    Pasipasi ho nimá.

    Folahi, kuku, folahi, kuku;

    Pea hili kinaua ʻi ho fungá.

    Tupeʻi Hoku Nimá

    ʻOku ou tupeʻi hoku nimá.

    ʻOku ou takai hoku nimá.

    Pea u pasipasi kinaua.

    ʻOku ou hiki hoku nimá,

    Pea tuku hifo ki lalo

    ʻO tuku ʻi hoku fungá.

    ʻOku ou tuku maʻu hoku vaʻé.

    ʻOku ou fakamālōlooʻi hoku vaʻé.

    ʻOku ou tangutu hangatonu ʻi hoku seá.

    ʻOku punou hoku ʻulú.

    Kuikui mo hoku matá.

    ʻOku ou mateuteu ai ke lotu.

Ngaahi ʻEkitivitī Kehe Maʻá e Fānau Iiki Angé

ʻAi ke kuikui ʻa e fānaú. Tala ange ke hiki honau nimá ʻo kapau te nau fanongo ki haʻo fakatooki ha kiʻi sēniti pe fakamaʻu. Fakatooki ha sēniti pe fakamaʻu ki he falikí pe funga tēpilé. Pea ke kofukofu ʻaki e sēnití pe fakamaʻú ha holoholo pe ko ha konga tupenu. Kole ange ki he fānaú ke kuikui maʻu pē honau matá, fakafanongo lelei, pea hiki honau nimá ʻi haʻanau fanongo ki he tō ʻa e sēnití pe fakamaʻú. Fakatooki ʻa e sēnití pe fakamaʻu kuo kofukofú ki he falikí pe funga tēpilé. Tokoniʻi ʻa e fānaú ke mahino ʻoku lahi e meʻa te nau lava ʻo fanongo ki ai ʻo kapau te nau fakafanongo lelei.

Paaki