Faamaoni: Ola i la Tatou Lotu ma o Tatou Loto Atoa Uma

O i latou o loo faatumauina pea le faamaoni i le faamuamua o mea a le Atua i aso taitasi ma onosai i tofotofoga i aso uma o le a maua le ola e faavavau.

Mai le Soifuaga o Iosefa F. Samita

I le aso 10 o Novema 1918, i le aso sa faailogaina ai le lona 17 o tausaga talu ona taliaina o ia e fai ma Peresitene o le Ekalesia, sa faapotopotoina ai e Iosefa F. Samita lona aiga atoa ma talanoa atu ia te i latou e uiga i lona olaga ma mea sa ia aoaoina mai ai. O ia mea uma sa oo atu ai lava i le anapogi ma le agaga o le tatalo. Sa saunoa mai Peresitene Samita, “Afai e i ai se isi mea i le lalolagi ou te taumafai e fai e pei lava o isi mea, o le tausisi lea i au upu, o au folafolaga, o lou faamaoni, ma fai o’u tiute e ao ona fai,”¹

O lana fautuaga aloaia mulimuli lava lea. I le iva o aso mulimuli ane, i le aso 19 Novema 1918, sa maliu ai Peresitene Iosefa F. Samita. O le faamai tele lava sa pesi i lea vaitaimi (influenza epidemic) sa le mafai ai ona fai se falelauasiga faalauaitele. Sa taofia ma lē faataunuuina potopotoga faitele, o faafiafiaga, ma fonotaga aloaia, ina ia faaalia ai le faaaloalo tele i lenei taitai sili. Sa tapunia fale tifaga ma le tele o pisinisi i le taulaga. O le afe ma afe o tagatanuu o le Aai o Sate Leki, tagata lotu ma tagata lē lolotu, sa tutu faalautatai i magaala e faaalia ai le faaaloalo ia Iosefa F.Samita a o alu atu le solo o lona maliu i le itu i Saute o le Malumalu e agai atu i le Fanua Tanu o Sate Leki. A o pasi atu i luma o le Fale Sa Tele o le lotu Katoliko, sa ta faailoilo logo e faaali atu ai le faaaloalo tele i lea taitai tautaua o le sa faatosinaina ai ola o tagata e toatele.

E fiafia Peresitene Iosefa F. Samita i le sa’o, sa sili ia te ia le auala o le upu moni; sa ola o ia ma le atoatoa i mataupu sa ia aoaoina; ma sa faaaloalogia o ia ma alofagia i lea faamaoni.

Aoaoga a Iosefa F.Samita

E faaalia lo tatou faamaoni i le faamuamua o mea a le Atua i aso taitasi.

O le lotu ua tatou taliaina ma filifili e mulimuli ai, e lē o se Lotu ua na o le Aso Sa, e lē na o se galuega foi … o se mea e pito sili lea ona taua ia te i tatou i le lalolagi, ma o mea tatou te maua mai ai i lenei lalolagi, ma le lalolagi a sau o le a faalagolago lea i le tatou faamaoni i le upu moni ma lo tatou tausiaina pea lea o ana aoaoga, ma faataitai i ana mataupu faavae ma mea o loo manaomia.²

O se fiafiaga tele ia te au ona o avanoa fai soo matou te feiloai ai ma alii ma tamaitai o e pele ia te i latou le upu moni, ma e tausia pea i aso taitasi, ma mulimuli ane, ua tatou fausiaina tulaga maualuga o le tatou faamaoni ma le tatou faatuatua i le upu moni i a tatou galuega i aso taitasi. E iloa lava le laau i ona fua, ma e tatou te le aumaia ni fuifui vine mai laau talatala, poo ni laau talatala mai mati. Afai e te vaai i le numera o le tele o tagata, o nuu, poo tagata uma, o i latou e alolofa moni i le talalelei a Iesu Keriso, e tumau ia latou galuega, faamaoni ia latou feagaiga, faamaoni i mea uma i o latou talitonuga, o le a outou vaai i alii ma tamaitai o loo fua mai i ni fua lelei ma agavaa ai latou i soo se mea.³

E ao ona faia o tatou tiute ma ola i le tatou lotu i se aso se tasi ia pei lava foi o isi. Ia tatou auauna atu i le Alii ma le faamaoni i aso uma ma o le a avea ai o Ia ma Tama, o se uo, ma o le a le mafaia lava e le malosi o le fili i tatou.⁴

Tatou te manaomia le alofa i o tatou agaga, i taimi uma: muamua, mo le Atua lo tatou Tama o i Lagi, o ia o loo tuuina maia mea lelei uma … le alofa o loo fusia ai o tatou agaga, o tatou mafaufauga, o tatou loto, o tatou malosiaga, e faapena foi pe afai tatou te naunau i ai pe a manaomia, e tuuina atu o tatou ola, o tatou taimi, o taleni, ma mea uma o lenei lalolagi e auauna atu ai i le Atua soifua o le sa tuuina mai mea uma o loo ia te i tatou… E [tatau] ona i ai lena alofa i o tatou loto, e faapena le sili ona tatou alolofa i le Atua nai lo a tatou pisinisi, ia sili nai lo a tatou tupe, ia sili nai lo mea silisili o lenei lalolagi; o le mea lena, ia olioli i mea silisili e tapuai ai ma alofa i le Atua nai lo mea tatou te maua o lenei lalolagi.⁵

O soo se mea lava e faalogo ai tagata i le upu manumalo ona manatu lea faapea o le manumalo ua faamatalaina i se upu, ma pe afai foi o mea aupito maualuluga e mananao ai alii ma tamaitai o naunauga ia faale-lalolagi. … Tasi o le mea, o le faamanuiaina o se tasi e tatau ona fuafaatatau i manaoga e faavavau (faapena foi ma le taimi nei) o le tagata, nai lo tulaga lē tumau e pei ona tulimatai atu ai tagata mo sini lauiloa o le lalolagi o loo ola ai. O le mea moni lava, e leai se mea e sili ona afaina ai lo tatou olaga nai lo le mafaufau faapea o le tatou ola i le taimi nei ma le faavavau e faalagolago lea i oa ma mamalu o lenei lalolagi.

O le upu moni silisili sa faamanino mai e le Faaola e foliga mai ua tauau ina mou atu ma le le toe iloa e lenei augatupulaga, e faapea e leai se aoga o le tagata na te maua le lalolagi uma, ae maumau ai lona ola [tagai Mataio 16:26]. O le tulaga o le manumalo e pei ona tautino mai e le afioga a le Atua, o le faaolataga lea o le agaga.⁶

O le vaega taua o le tagata moni o le Ekalesia a Iesu Keriso o le Au Paia o Aso e Gata Ai e faapea. … o oe ma au, e tutoatasi mai isi tagata uma o le lalolagi, ia ola i le tatou lotu ma fai o tatou tiute, e le afaina lava poo a mea a isi tagata o loo fai. E pei ona faamatala mai e Iosua i taimi ua leva, “A o au ma lo’u aiga, matou te auauna i le Alii.” [Iosua 24:15.]… O le fuafaatatau sa’o lava o lo tatou tulaga i le Ekalesia lenei o lo tatou faia lea o le mea sa’o, e le afaina lava poo ai e faia le mea sao pe faia le mea sese. O le mea la lea ia tatou saili ina ia maua lena agaga i luga ia te i tatou ma ola ai i lena tulafono.⁷

O le tulaga maualuga ma le muamua o le ola sa’o e tatau ona maua i tiute taitasi lea e tausia lelei ai tagata mo le mea moni. E le faigata mo tagata o loo faamaoni ia te i latou lava ona faamaoni foi i isi. O tagata e faamamaluina le Atua i o latou lava olaga e le tatau ona taofia ona o mafaufauga o tagata lautele aua e le gata ina eseese, ae sese foi. O le tiutetauave o tagata taitoatasi e lagona ai e tagata e mafai ona tuu i latou lava i le itu sa’o o fesili uma a tagata lautele. O i latou ua lē amana’ia le vaega faaleagaga o o latou olaga, ua faalagolago i taitaiga mai tagata lautele lea e taitaia ai latou i ituaiga o mea le talafeagai uma.⁸

O fua o le Agaga o le Atua … o fua o le agaga o le lotu sa’o … o le filemu ma le alofa, o le amio lelei ma le faamaoni, mamalu, ma le faaaloalo i mea lelei uma ua iloa i le tulafono a le Atua.⁹

O o tatou tiute o le tausisia lea o le agai atu i luma. … agai i luga i le mea ua makaina e le Alii Silisiliese mo tatou ina ia ausia ma faataunuuina. Tausisi i le Faatuatua. Faamamalu i le Suafa o le Atua i totonu o outou loto; faaaloalo ma alofa i le Suafa o Ia o lē sa faamaligiina lona toto ona o le faamagaloina o agasala a le lalolagi; faamamalu ma avea o se mea maualuga le na faatuina mai e le Atua i lona tamameamea e faataoto le faavae o lenei galuega tele i Aso nei e Gata ai.¹⁰

O le a tofotofo ma suesueina lo tatou faamaoni.

O lo’u laitiiti ma lo’u taulealea sa faaaluina i le tele o taimi e feoai ai ma tagata o le Atua, sa tigaina ma olioli faatasi ma i latou. O lo’u olaga atoa sa faifai mea faatasi ai ma ia tagata, i le suafa ma le fesoasoani a le Atua sa faia ai ia mea seia oo lava i le iuga. E le i ai nisi a’u fegalegaleaiga poo nofoaga ou te nofo ai. Sa pei a’u o Peteru a o vaai atu le Faaola i tagata ua faliu ese mai ma Ia, sa ia fesili atu ia te ia, Pe e te fia alu foi? Sa faapea atu Peteru, Le Alii e, a ou alu ea ia te ai? O ia te oe upu o le ola e faavavau. [tagai Ioane 6:67-68] E leai se isi mea e mafai ona tatou fai e na o le ui i le auala vaapiapi e tau atu ai i le Atua lo tatou Tama. O le auala lena ua makaina e Ia tatou te ui ai, ma o lo tatou tiute la o le tulei i luga; e le mafai ona tatou faliu i autafa, e le mafai foi ona tatou o ese mai ai, e le i ai foi se isi auala, o le “nofoa afi” tuu sa’o ma ua mae’a ona faataatia foi lona faafanua ma lona taunuuga.

E tatau lava ona tatou faafetaiaia le faafeagai o mea uma pe a alia’i mai, ia tau ma tetee atu i ai i auupega o le upu moni lea sa tuuina mai e le Atua i o tatou lima. Ma e tatau foi ona tatou mafaufau o le lalolagi lenei ma mea silisili o i ai e le aoga pe a faatusatusa i le matagofie o le malamalama o le Atua. Ua faamoemoe o Ia e tofotofo ma faamaoniaina i tatou, ma e i ai Lana aia tatau e faia ai lena mea, e oo lava i le oti pe afai e manaomia, ma na o latou e onosai e tau i le iuga, o le a le afaina, ae o le a tumau pea lo latou faamaoni i le matautia ma le osigataulaga o latou uma pe a manaomia ai, o le a maua le ola e faavavau, poo le agavaa mo le taui o le faatuatua.¹¹

O la’u tatalo e le aunoa, e le faapea se i oo mai ni tofotofoga, ae ia maua ai le poto ma le faamasinoga, le onosai ma le tumau pea e pei ona tuuina mai ia te au, ina ia onosaia ai tofotofoga e pei ona tuuina mai ia ou pasi ai. E le mafai ona ou faapea atu ma le faamaoni sa tofotofoina a’u i lo’u faatuatua i le Talalelei a Keriso, ae mafai ona ou faapea ma le faamaoni sa tofotofoina a’u i le tele o ala eseese. Sa tofotofoina lo’u onosai, o lo’u alofa, ma la’u amiotonu.¹²

Ou te talitonu [o o tatou augatama paionia] e lelei atu lo latou fauina [o se mea] nai lo le latou iloa. Ou te talitonu na taitaia i latou i le mana o le Atua, mai i lea laasaga i lea laasaga, ma sa aoaoina i lea mataupu ma lea mataupu, i lea laina ma lea laina. O le auala lea sa Ia faamaonia ai lo latou faamaoni ma le latou auaunaga. Sa Ia faamaoniaina i latou i le oti; ioe, e oo lava i tala atu o le oti; aua o le oti i le toatele o i latou o se mea suamalie, o se mea filemu, o se malologa fiafia, pe a fuafua i faigata ma puapuaga sa latou onosaia.¹³

E toatele tagata ua fasiotia ona o le usiusitai, e pei o lo latou talitonuga, i poloaiga a le Atua. E leai se isi o le au soo anamua lea sa filifilia e Iesu Keriso, na sola ese mai le tagatavaleina, sei vagana ai Iuta ma Ioane. O Iuta sa faalataina le Alii, ma sa faamaimauina lona lava ola; a o Ioane sa maua le folafolaga mai le Alii e ola pea ia seia oo i le taimi e toe afio mai ai o Ia i le lalolagi. O isi o i latou uma sa fasiotia, sa faasatauro, o nisi sa fetoso solo i magaala o Roma, o nisi sa fetogi mai mea maualuluga, a o nisi sa fetogi i maa seia oti ai. Aisea? Ona o le usiusitai i tulafono a le Atua ma tuuina atu ai le latou molimau i mea ua latou iloa e moni ma faamaoni. E faapena foi nei aso. Ae ia faamausaliina le agaga o lenei talalelei i lo’u agaga tusa lava pe ou te mativa ai, o tofotofoga ma faigata, sauaga, poo le oti foi, a o a’u ma lo’u aiga matou te auauna i le Atua ma tausi ana tulafono.¹⁴

E faaali atu lo tatou faamaoni i le auauna atu lea i le Alii, e tusa lava poo le a le mea e ono tupu mai ai.

Sa tau atu e le Alii i le alii talavou sa faamemelo i le lalolagi, e faapea afai e manao ia atoatoa, ia faatau atu uma lava mea o loo ia te ia ma avatu ai i e matitiva, ma sa toe faapea atu lea o le Alii, “Sau ma mulimuli mai ia te au.”[Mataio 19:21.] Masalo o se tasi lea o auala sili e faailoa atu ai lagona, ae peitai o loo i ai se fesootaiga tele ma le upu moni o loo i ai, o loo i ai se mataupu faavae taua o loo aafia ai i totonu. O le tuuina atu lea o mea paia ma mea tau le Atua, o mea na a le Atua, o mea na e maua ai le filemu ma le fiafia o agaga o tagata, nai lo a tatou oa, nai lo tatou mamalu faale-lalolagi ma mea tatou te maua. O loo manaomia e le Alii Silisiliese le mea lenei mai le Au Paia o Aso e Gata Ai; ma alii ma tamaitai taitoatasi o loo tutu mo le talalelei ma lagonaina i o latou loto i le aso nei, ma o latou agaga e faapea, “poo le a lava le mea e manaomia ai au e le Alii, o le a ou faia,” pe ou te tuuina atu, e le afaina poo le a lava.¹⁵

Afai Na Te manaomia au e tuuina atu uma mea o loo ia te au mo Ia, ou te manao ina ia ou lagonaina ma faia ma le fiafia ma le naunau atu, e pei o Iopu, ma faapea foi Aperaamo, i le lagona ina ua valaau le Atua ia te i laua e faaali atu lo la faatuatua. Sa poloaiina Aperaamo e ofoina atu lona atalii … o le atalii o le feagaiga… pe sa faatali ea o ia se’i feutagai pe faatautee ma le Silisiliese? E leai, sa ia faia loa, e aunoa ma le tali atu pe muimui, sa ia faia le mea sa poloaiina ai o ia. E le taumate sa i ai ni lagona eseese, sa i ai foi ni lagona ootia ma ogaoga; o ona lagona alofa sa tofotofoina, ae peitai, o le mea sa sili ia te ia o le faaali atu lea o lona usiusitai i le Silisiliese. Peitai, e le’i faataunuuina e Aperaamo le poloaiga, aua o le Alii, na ia silafia le faamaoni ma lona naunautai, ma sa ia puipuia. [Tagai Kenese 22:1-18.]. …

O lea, e toafia i tatou o loo i ai le talitonuga i le Alii e pei ona sa fai e Aperaamo? Faapea la, ua fesili mai o Ia mo lau ulumatua, poo soo se tasi lava o e pele ia te oe, poo au oa, e mafai ona e tuuina atu e aunoa ma lou muimui?… E mafai ona tatou manatu e tatou te maua le faaeaina faaselesitila pe afai e i ai se tulimanu… o loo faaputuputu ai mea o loo manao i ai lou loto, ma le manumanu i ai ma ua pele tele ia te oe? Fesili lava oe ia te oe, poo e agavaa e maua le faaeaina i le malo selesitila o le Atua?¹⁶

O Iopu o le tagata amiotonu, sa atoatoa i ona ala uma. E leai se tasi sa tutusa ma ia i le lalolagi atoa … na te lei fetuuina tagata Seepa ina ua latou aveesea ana povi, poo se afi mai le lagi e faaleagaina ai lafu, poo matagi mai le lagi e faaleagaina ai meatotino ma fanau. Na te lei fai upu sa foi pe ita pe faafitia le Alii ona o lea mea. Ae peitai sa ia faapea mai; “Sa aumai e le Alii, ma e toe aveesea foi e le Alii; ma ia faamanuina le suafa o Ieova.” [Iopu 1:21.] …

… O i o loo aumai ai le faataitaiga o le mataupu lea e faavae ai le faatuatua uma, o le faamoemoe, o le alofa mama o Keriso, o le alofa, o le galue, o le manao o tagata uma,.. ia auauna i le Atua, e le afaina poo le a lava le mea e oo ia te i latou. E ui lava ina tigaina i le falepuipui, tigaina i sauaga, tigaina i le mativa, e ui lava ina tofotofoina e le Atua ma matua tigaina lava, ma tuu i latou i le tofotofoga ogaoga ina ia faamaonia ai lo latou faamaoni, e tatau ona latou faapea mai e pei o Iopu, “ Sa ou sau ma le lē lavalava mai le manava o lo’u tina, ou te toe foi ma le lē lavalava; [Iopu 1:21] O lea ia faateleina [le manatu] i le Atua, ma alofa ia te Ia ma lou loto atoa, manatu, mafaufau ma lou malosi; ma alofa atu foi i o tatou tuaoi e pei o i tatou lava; o le mea lea afai e oo mai ni tofotofoga e tatau ona tatou onosai ae lē o le faitio, ae faatali sei atinae e le Atua lona faamoemoe. Ona tatou iloaina ai lea e leai se alofa e pei o le alofa o le Atua mo Ana fanau o loo tigaina ma mafatia; e leai se alofa e sili atu ona tele, e leai foi se faamoemoe e taua, sili ma mamalu nai lo le faamoemoe o le Atua e faatatau i lana fanau. Afai o le a tatou faia lea mea, o le a tatou aoaoina mai ai i lea mea ma o le a tatou faamanuina ai le Atua i o tatou loto uma.¹⁷

Fautuaga mo Suesuega

O le a le faamaoni? E faapefea ona tatou “atinae le tulaga o o tatou faamaoni … i le faia o a tatou galuega i aso taitasi”? O a tulaga i aso taitasi o lou olaga e oo mai ai se filifiliga pe fai muamua mea a le Atua?
E faapefea ona mafai ona fausia lou iloa e “fiafia ai i le tapuai ma le alofa i le Atua” nai lo le alofa i pisinisi, tupe, poo isi mea faale-lalolagi? Ina ua fetaia’i oe ma tofotofoga o le tuu muamua “o mea paia ma mea faale-Atua”e sili atu i “mamalu o le lalolagi ma mea faale-lalolagi, sa faapefea ona e tali atu i ai?
O le a le tulaga sao lava o le manumalo i o tatou olaga? O a isi uiga o le manumalo o nisi o taimi e taofi mai ai tatou mai le faia o lea tulaga sao? E eseese faapefea le faia o se mea e tusa ai ma le upumoni ma le faia e tusa ma “taitaiga a tagata lautele”?
Aisea e oo mai ai tofotofoga ma le faafeagai o mea ia te i tatou i taimi uma lava tatou te taumafai ai e ola i le talalelei? O a ni auala sa tofotofoina ai oe ma faamaonia ai au taumafaiga uma i le faia o le finagalo o le Atua? Sa faapefea ona e tali atu?
E faapefea ona avea faataitaiga a soo faatuatua e pei o Aperaamo ma Iopu e fesoasoani ai ia te i tatou e malamalama lelei ai i le ala e “auauna ai i le Atua, e le afaina poo le a lava le mea e tupu”? E faapefea ona faamalosia lau molimau mai a la’ua faataitaiga? O a mea e tatau ona saunia ai i tatou e auauna atu i le Atua i le auala lea a o tatou i ai i taimi o tofotofoga?
E faapefea ona faamanuiaina o tatou aiga ma le lautele o tagata i lo tatou taumafai lea e atinae ma tausia le faamaoni o le tagata lava ia?

Beehive House — O le ‘Fale o le Ofagapi’ i le Aai o Sate Leki, o le mea sa susū ai le Susuga a Peresitene Samita i le tele o tausaga. Sa maliu o ia iina i le aso 19 Novema 1918.