“Leksiyon 24 Materyal sa Pagpangandam sa Klase: Pag-atubang sa Kahimsog sa Pangisip uban sa Paglaom ug Kalooy,” Materyal sa Magtutudlo sa Ang Mahangtoron nga Pamilya (2022)
“Leksiyon 24 Materyal sa Pagpangandam sa Klase,” Materyal sa Magtutudlo sa Ang Mahangtoron nga Pamilya
Leksiyon 24 Materyal sa Pagpangandam sa Klase
Pag-atubang sa Kahimsog sa Pangisip uban sa Paglaom ug Kalooy
Ang atong kahimsog sa pangisip ug emosyon makaimpluwensiya sa atong mga hunahuna, mga pagbati, kinaiya, kalig-on [resilience], ug dugang pa. Bisan kon maningkamot kita nga magbaton og maayong kahimsog, makasinati kita og mga hagit sa kahimsog sa pangisip sama sa kabalaka ug depresyon. Samtang inyong tun-an kini nga leksiyon, ikonsiderar unsay inyong mahimo nga mapalambo ang inyong kahimsog sa pangisip. Hunahunaa usab unsaon ninyo nga mahimong mas sama sa Manluluwas samtang kamo adunay inter-aksyon sa mga sakop sa pamilya ug sa uban kinsa nakasinati niini nga mga matang sa mga hagit o kinsa tingali adunay mga hunahuna nga maghikog.
Seksiyon 1
Unsay akong mabuhat aron mas magbantay sa akong pangisip, emosyon, ug espirituhanon nga kaayohan?
Kitang tanan adunay mga adlaw o mga panahon nga kita mobati nga naguol, nabug-atan, o nabalaka. Importante nga magbantay unsay atong gibati ug ngano nga mibati kita niana ug sa pagbuhat sa labing maayo nga atong mahimo sa pagdumala niini nga mga emosyon sa mahimsog nga mga paagi.
Samtang ang Manluluwas nagpanaw sa tibuok yuta sa Israel, sa pagkatinuod gibati Niya ang kabug-at sa Iyang pangalagad. Iyang gitudloan ang iyang Apostoles ug mapailobon sa ilang mga kahuyang. Nagtinguha ang katawhan Kaniya aron mosaksi sa Iyang mga milagro o aron mamaayo. Ang Iyang mga kaaway padayon nga nangita og mga oportunidad aron sa pagpakaulaw Kaniya sa publiko. Siya gitamay, gibiaybiay, gisalikway, ug gibudhian. Sa tinuod, “nakasinati siyag mga kagul-anan ug mga pag-antos” (Isaias 53:3).
Si Jesus sa kasagaran miadto sa mga dapit nga Siya mag-inusara ug makighimamat sa Dios (tan-awa sa Mateo 14:22–23; Marcos 1:35; 6:31, 46; Lucas 5:16). Ang pagsunod sa Iyang ehemplo makapalig-on sa atong kahimsog sa pangisip, emosyon, ug sa espirituwal. (Pahinumdom: Sa pipila ka sitwasyon sa grabe nga mga hagit sa kahimsog sa pangisip o mga hunahuna sa paghikog, mas maayo nga makig-uban sa uban kay sa mag-inusara.)
Si Presidente M. Russell Ballard sa Korum sa Napulog Duha ka Apostoles mihangyo sa mga young adult:
Kamo ba adunay personal nga panahon sa kahil[o]m? …
… Samtang ang atong kalib[o]tan mas nagkahayag, mas nagkalangas, ug mas nagkapuliki, kita adunay mas dakong hagit sa pagpamati sa Espiritu sa atong mga kinabuhi. Kon ang inyong kinabuhi walay panahon sa kahil[o]m, buhaton ba ni ninyo karong gabii [sa pagtinguha og pipila]? (“Humilom Kamo, ug Ilhon Ninyo nga Ako Mao ang Dios” [Church Educational System nga debosyonal alang sa mga young adult, Mayo 4, 2014], broadcasts.ChurchofJesusChrist.org)
Pamalandong agi og Pagpangandam alang sa Klase
Pangita og mahilom nga dapit aron mamalandong sa inyong pangisip, emosyon, ug espirituwal nga kaayohan pinaagi sa pagpamalandong sa mosunod nga mga pangutana:
-
Naggahin ba ako og panahon matag adlaw sa pagpalawom sa akong relasyon uban sa Dios? Aktibo ba akong nangita og mga paagi sa pagpalambo og mahimsog nga mga relasyon uban sa pamilya ug mga higala? Kanunay ba akong mag-ehersisyo, mokaon og masustansya nga mga pagkaon, ug matulog og sakto? Aduna ba akoy makahuluganon nga trabaho ug mohimo og panahon alang sa maayong makalingaw nga mga kalihokan?
-
Unsa ako ka mahunahunaon sa akong emosyonal nga kaayohan? Makahibalo ba ako kon ako adunay piho nga gibati ug ngano? Aduna ba akoy maayong mga paagi sa pagsugakod og negatibo nga mga emosyon? Kon ako mobati og kabug-at o kabalaka, aduna ba akoy maayong mga paagi nga makapahulay sa paghunahuna ug makarelaks?
-
Sa unsa nga paagi nga ang akong kinabuhi mapanalanginan kon ako mohinay ug mamalandong sa kaayohan sa akong pangisip, emosyon, ug espirituwal?
Ikonsiderar ang pagpaminaw sa kanta nga “Slow Down” (6:07), nga gipasundayag ni Sissel ug sa The Tabernacle Choir ug Orchestra sa Temple Square.
Seksiyon 2
Unsay akong mahimo aron mas makasabot sa kasinatian nga adunay mga hagit sa kahimsog sa pangisip?
Atol sa yutan-ong pangalagad sa Manluluwas, Siya miayo sa mga tawo gikan sa tanan nga matang sa mga kasakit (tan-awa sa Mateo 4:23). Si Presidente Dallin H. Oaks sa Unang Kapangulohan mitapos, “Sigurado nga kining mga pagpang-ayo naglakip niadtong mga balatian nga emosyonal, o sa hunahuna, o espirituhanon” (“Iyang Papahulayon ang Nag-ant[o]s,” Liahona, Nob. 2006, 6).
![Healing Hands [Mga Kamot nga Moayo], ni Adam Abram](https://assets.ldscdn.org/c5/3f/c53fa08ede2265bf25064313a1f7616239e3ac0f/christ_apostles_art_lds.jpeg)
Sumala sa gihisgotan na, kitang tanan adunay mga higayon o mga adlaw nga kita mobati nga nabug-atan, naguol, o nabalaka. Kon kita nakigbisog niini o sa susama nga mga pagbati sulod sa dugay nga panahon, o kon kini nga mga pagbati magsugod sa paghatag og kahasol sa atong inadlaw nga kinabuhi, importante ang pagpangayo og tabang (tan-awa sa “Unsaon nako pagkahibalo kon ako may kalisud sa pagkakaron lamang o kon ako nakigbisog ba og hagit sa mental nga kahimsog?,” ChurchofJesusChrist.org).
Samtang ang makasasala nga kinaiya makaingon sa pag-antos sa pangisip, emosyon, ug espirituwal, importante nga dili nato ipasangil ang tanan sa maong mga hagit ngadto sa sala o sa kakulang sa hugot nga pagtuo. Ang pipila sa labing matinud-anon nga mga anak sa Ginoo makasinati og mga hagit sa kahimsog sa pangisip, sama sa grabe nga kabalaka, o klinikal nga depresyon. Bisan og kita wala masayod sa tanan mahitungod sa sakit sa pangisip, nasayod kita nga kini komplikado. Ang sakit sa pangisip mahimong may kalabotan sa wala magkabalanse nga kemikal diha sa utok, sa mga hinungdan sa genetic ug kalikopan, mga makapakugang nga mga panghitabo, kadaot sa utok, o pag-abuso sa drugas. Sa atong panahon, “usa sa upat ka tawo may panahon sa ilang kinabuhi nga maapektahan sa sakit sa pangisip o emosyon” (Bonnie L. Oscarson, “5 Resources to Help Youth Facing Emotional and Mental Illness,” Nob. 21, 2017, ChurchofJesusChrist.org).
Kon ikaw nakasinati og sakit sa pangisip, ang pagpuasa ug pag-ampo alang sa kahupayan, pagpangayo og mga panalangin sa pagkapari, ug ang pagtambong sa templo makahatag sa kasagaran og kalig-on ug pagkaayo. Sa ubang panahon, ang sakit magpadayon. Kon kini mahitabo, hibaloi nga ang imong mga paningkamot dili makawang (tan-awa sa 2 Mga Taga-Corinto 12:7–10). Ang Ginoo nagbantay kanimo ug mahimong mobalaan niini nga kasinatian alang sa imong kaayohan (tan-awa sa Doktrina ug mga Pakigsaad 122:7).
Ikonsiderar kon sa unsa nga paagi nga ang mosunod nga mga baroganan makasuporta kanimo sa imong mga paningkamot sa pagpadayon o pagpalambo sa kahimsog sa imong pangisip:
-
Pabilin nga magtutok diha sa Langitnong Amahan ug ni Jesukristo. Ilabi na kon mahagiton nga mobati sa Ilang impluwensya, pilia ang paglihok inubanan sa hugot nga pagtuo diha Kanila. Pamalandongi ang mga panahon sa dihang kamo mibati sa Ilang impluwensya. Hinumdomi nga ang Manluluwas makatabang kanunay tungod kay Siya “nakasinati sa tanan nga mga butang” (Doktrina ug mga Pakigsaad 88:6). Hingpit Siyang nakasabot sa kawalay paglaom ug kapakyasan niadtong kinsa makasinati og sakit sa pangisip. Si propeta Alma mipamatuod nga si Jesukristo nasayod “sumala sa unod unsaon pagtabang ang iyang mga katawhan sumala sa ilang mga kahuyang” (Alma 7:12).
-
Ipaambit unsay inyong nasinati uban sa mga minahal. Ang pagtago sa sakit sa pangisip makadugang sa mga pagbati nga pag-inusara ug makapugong ninyo sa pagdawat sa gikinahanglan, bisan sa makaluwas sa kinabuhi, nga tabang. Ang pagtabang sa uban nga makasabot unsay inyong nasinati makapadugang sa ilang abilidad sa pagsuporta kaninyo.
-
Pangayo og tabang gikan sa batid nga medikal nga mga propesyonal. Si Elder Jeffrey R. Holland sa Korum sa Napulog Duha ka Apostoles mitambag:
Kon ang mga butang nagpadayon sa pagpalis[o]d kaninyo, pagpatambag sa mga eksperto nga sertipikado sa pagbansay, propesyonal nga mga kahanas, ug maayong mga hiyas. Isulti kanila ang tinuod ninyong kaagi ug mga panlimbas[o]g. (“Sama sa Usa ka Sudlanan nga Nabuak,” Liahona, Nob. 2013, 41)
Kon kamo adunay mga sakop sa pamilya o nakaila sa uban nga nakasinati og sakit sa pangisip, hunahunaa ang mahitungod kon sa unsa nga paagi nga ang pagsabot niini nga mga baroganan makatabang usab kaninyo nga makasuporta nila.
Kon adunay mopaambit og hagit sa kahimsog sa pangisip uban ninyo, paminaw uban sa gugma ug likayi ang paghukom. Sama sa gitudlo ni Sister Reyna I. Aburto sa Kinatibuk-ang Kapangulohan sa Relief Society:
Ang pagpaminaw uban sa gugma usa sa pinakadako nga gasa nga atong ikatanyag, ug makatabang kita sa pagdala o pag-alsa sa bug-at nga mga pagsulay nga makatuok sa atong mga hinigugma ug kahigalaan [tan-awa sa Mga Taga-Roma 2:19; 13:12] aron nga, pinaagi sa atong gugma, sila mobati na usab sa Espiritu Santo ug makakita sa kahayag nga nagagikan ni Jesukristo. (“Sa Dag-[o]m ug Kahayag, Ginoo, Ubani Ako!,” Liahona, Nob. 2019, 58)
Pamalandong agi og Pagpangandam alang sa Klase
Hunahunaa kon sa unsa nga paagi nga ang pagtinguha nga mas makasabot sa mga hagit sa kahimsog sa pangisip makadugang sa inyong pasensya ug kalooy alang niadtong kinsa nakasinati niini.
Seksiyon 3
Unsay akong mabuhat sa pagtabang nga malikayan ang paghikog o pagtabang niadtong kinsa nawad-an sa usa ka minahal nga naghikog?
Ang pipila ka grabe nga mga hagit sa kahimsog sa pangisip mao ang ubang mga hinungdan sa risgo alang sa paghikog. “Kadaghanan sa mga tawo kinsa misulay sa paghikog dili gusto nga mamatay; gusto lang nila og kahupayan gikan sa pisikal, mental, emosyonal, o espirit[u]wal nga kasakit nga ilang nasinati” (“Pagpakgang sa Paghikog ug Pagresponde human sa usa ka Kamatayon,” ChurchofJesusChrist.org).
Kon kamo o ang usa ka tawo nga inyong kaila naghunahuna nga maghikog, pangayo dayon og tabang. Kini mahimong maglakip sa pag-adto sa emerhensiya nga lawak sa ospital o manawag sa libreng tabang alang sa krisis. (Pangitaa ang mga link sa mga help line sa tibuok kalibotan sa “Nagkaproblema Ka Ba? Isulti Kana Karon.,” ChurchofJesusChrist.org.)
Pagtuon agi og Pagpangandam alang sa Klase
Basaha ang Mosiah 18:8–9, ug hunahuna kon sa unsa nga paagi kini nga tudling makagiya kaninyo sa pagtabang niadtong kinsa nakigbisog sa mga hagit sa kahimsog sa pangisip o mga hunahuna sa paghikog. (Human mabasa kini nga tudling, makatabang ang pagbasa sa artikulo nga “Unsaon Pagtabang og Tawo nga anaa sa Krisis” diha sa ChurchofJesusChrist.org.)
Kon dunay tawo nga mohunos sa iyang kinabuhi, kita mobati og dili mahupay nga kasubo. Si Elder Dale G. Renlund sa Korum sa Napulog Duha ka Apostoles mipahinumdom nga mahimong molungtad kini og dugay nga panahon nga mamaaayo human mawad-an og usa ka tawo tungod sa paghikog. Dayon mihatag siya sa mosunod nga tambag:
Paningkamoti lang nga moabot pa sa sunod adlaw ug dayon sa sunod adlaw ug sa sunod adlaw. … Ang Ginoo motabang kanato niana. … Anaa Siya kada adlaw. (“Grieving after a Suicide” [video], ChurchofJesusChrist.org)
Si Jesukristo adunay hingpit nga pagsabot, empatiya, ug gugma. Kinahanglan nga atong itugyan sa Iyang mga kamot ang tanan nga paghukom. Si Presidente Ballard mitudlo:
Klaro, kita wala masayod sa hingpit nga mga sirkumstansiya sa matag paghikog. Ang Ginoo lang ang nasayod sa tanang mga detalye, ug siya ang mohukom sa atong mga binuhatan dinhi sa yuta.
Kon siya mohukom nato, akong gibati nga iyang ikonsiderar ang tanang mga butang: ang atong genetic ug ang napanunod nga pisikal nga hiyas, ang atong kahimtang sa panghunahuna, ang atong intelektwal nga kapasidad, ang mga pagtulon-an nga atong nadawat, ang mga tradisyon sa atong mga amahan, ang atong kahimsog, ug uban pa. (“Suicide: Some Things We Know, and Some We Do Not,” Ensign, Okt. 1987, 8)
Pamalandong agi og Pagpangandam alang sa Klase
Ikonsiderar kon unsa ang inyong mahimo aron sa pagtabang nga malikayan ang paghikog. Alang sa mga ideya, ikonsiderar ang tambag nga gihatag ni Sister Carol F. McConkie, kanhi magtatambag sa Kinatibuk-ang Kapangulohan sa Young Women, in the video “Pagpakgang sa Paghikog” (1:43).
