“Ola i le Agaga”

Faamoemoega

Ina ia uunaiina tagata o le vasega e sailia musumusuga a le Agaga Paia ma ia aloese mai uiga ma amioga na o le a taofia ai i latou mai le mauaina o nei musumusuga.

Sauniuniga

Faitau, mafaufau loloto, ma tatalo e uiga i mau nei:
1. Galuega 18:23–19:41. Ua amataina e Paulo lana malaga lona tolu. Ua aoao atu e Akula ma Pisila le talalelei i Apolo. Ua aoao atu, papatiso, ma tuuina atu e Paulo le meaalofa o le Agaga Paia i tagata talitonu i Efeso. Ua faaosoina e Temetiu ma isi tagata fai ario ia tagata Efeso ina ia tetee ia Paulo.
2. Galuega 20. Ua tuua e Paulo ia Efeso ma talai atu i Maketonia ma Eleni. O lona toe foi mai i Ierusalema, na ia tuuina atu ai se lauga faamavae i taitai o le Ekalesia mai Efeso, ma lapataiina i latou mai le liliuese.
3. Kalatia. Ua tusi atu e Paulo se tusi ma aoaiina ai tagata Kalatia i lo latou toe foi i le tulafono a Mose. Na ia toe faamanatu i ai le manaomia o le faatuatua ia Iesu Keriso ma uunaiina i latou ina ia saili i fua o le Agaga.
Afai e maua se faafanua o le malaga lona tolu a Paulo, ona faaaoga lea i le taimi o le lesona.
Fautuaga mo le aoaoina atu: O nisi o tala ma faataitaiga sili na e maua mai lou lava olaga. Faalagolago atu i le Agaga ina ia fesoasoani ia e iloa po o le fea mea na e oo i ai o le a talafeagai ma faaaogaina ina ia fetufaai atu ai i le vasega. (Tagai O Le Aoao Atu—E Leai Se Isi Valaauga E Sili Ai, 189–91.)

Faalautelega Fautuaina o le Lesona

Gaoioiga e Faatosina Mai Ai

Afai e talafeagai ai, ia faaaoga le gaoioiga lenei po o sau lava gaoioiga e amata ai le lesona.

Fai atu i tagata o le vasega e mafaufau i se taleni po o se tomai (e pei o le taina o se mea faifaaili, suisui, tusitusi, po o le taalo i se taaloga) ua leva ona latou atinaeina ua le o toe faaaogaina. Fesili atu i ai:

Gaoioiga e Faatosina Mai Ai

Pe lelei ea lau faalogona pe afai e faaaogaina lenei taleni po o le tomai i lenei aso? O le a se lelei o le a e iai? O le a se mea e manaomia ona e faia ina ia faaaogaina ai lenei taleni po o le tomai e pei ona e faia ai i le taimi ua tuanai? (Afai e leai se tagata o le vasega e mafai ona mafaufau i se taleni faapea po o se tomai, ia talanoaina se faataitaiga mai lou lava olaga.)

Ia faamanino atu o le iloaina o musumusuga a le Agaga Paia e mafai ona mafaufauina o se taleni faaleagaga po o se mea e mafaia. O le tele ona tatou faaaogaina, o lo tatou lelei foi lena.

Gaoioiga e Faatosina Mai Ai

E mafai faapefea ona tatou atinaeina le mafaia ona tatou iloaina ia musumusuga a le Agaga Paia? (O tali e mafai ona aofia ai le ola amiotonu, e ala lea i le sailia o musumusuga e ala i le Agaga Paia, ma le usiusitai i musumusuga pe a tatou mauaina.) O le a se mea o le a tupu pe afai o le a tatou atinaeina lenei taleni ae tatou toe faatuatuanai i ai?

Ia faamatala atu o le talanoaga i le aso o le malaga lona tolu a Paulo ma lana tusi i Kalatia o le a aofia ai le talanoaina o tulaga ia e manaomia ai lo tatou mulimuli i musumusuga a le Agaga Paia ma le ala e mafai ai ona faamanuiaina i tatou pe a tatou faia.

Mau Talanoaina ma le Faaaogaina

Filifili ma le agaga tatalo ia fuaitau mai mau ma fesili na o le a sili ona faafetaiaia ai manaoga o tagata o le vasega. Ia talanoaina pe faapefea ona faaaogaina nei mau i le olaga i aso fai pea. Ia uunaia tagata o le vasega ina ia fetufaai atu ni mea na latou oo i ai e faatatau i nei mataupu faaleagaga.

1. Ua aoao atu, papatiso, ma tuuina atu le meaalofa o le Agaga Paia e Paulo i tagata talitonu o Efeso.

Ia talanoaina le Galuega 18:23–19:41. Ia valaaulia tagata o le vasega ina ia faitauina fuaiupu filifilia. Ia faamatala atu, ina ua mavae le toe foi mai o Paulo mai lana misiona lona lua, sa ia faaaluina sina taimi i Anetioka ona toe tuuvaa atu ai lea mo lana misiona lona tolu (Galuega 18:22–23). I lenei misiona lona tolu na ia faaaluina ai le tele o lona taimi—e toeititi lava tolu tausaga—e talai ai i Efeso. (Afai o loo e faaaogaina le faafanua, faasino atu le nofoaga sa i ai Paulo i taimi e talafeagai ai ao e talanoaina lana malaga faatalai lona tolu.)

O Apolo o se tagata Iutaia na te iloa le papatisoga e pei ona aoaoina e Ioane le Papatiso ae na te le iloa le meaalofa o le Agaga Paia. Ina ua faalogo Akula ma Pisila, o ni tagata o le Ekalesia sa i ai i Efeso, ia Apolo o lauga, sa la aoaoina atu ia te ia “le ala o le Atua e sili ona atoatoa” (Galuega 18:26). O a ni uiga na faigofie ai ona aoaoina ia Apolo? (Tagai Galuega 18:24–28.) Na faapefea ona avea foi nei uiga ma ala na avea ai o ia ma se aoao lelei? E mafai faapefea ona tatou atinaeina nei uiga?
O a ni faaaliga faaleagaga na tupu ina ua mauaina e nisi o tagata Efeso le meaalofa o le Agaga Paia? (Tagai Galuega 19:6.) O a nisi taimi na tupu ai lenei ituaiga faaaliga? (Tagai Galuega 2;1–4; 10:44–46. Na tautatala le Au Aposetolo i gagana ina ua latou mauaina le meaalofa o le Agaga Paia i le aso o le Penetekoso. E toatele tagata o Nuu Ese i Kaisareia na latou tautatala foi i gagana ina ua mavae ona mauaina e Peteru se faaaliga e tatau ona aoaoina atu le talalelei i Nuu Ese.) O a faaaliga o le Agaga Paia o loo maitauina pea i aso nei? (Tagai MFF 6:15, 23; 8:2 mo nisi faataitaiga; tagai foi 1 Tupu 19:12.)
Aisea na tuua ai e Paulo le sunako i Efeso ae amata ona aoao atu i le faleaoga o Turano? (Tagai Galuega 19:8–9. Ia maitauina o le loto fatu i nei fuaiupu o lona uiga o le upu leaga po o le felotoai.) E tatau faapefea ona tatou tali atu i tagata o e faitioina pe tetee i le talalelei? (Tagai 3 Nifae 11:29–30.)

Na aoao mai Elder Marvin J. Ashton: “Afai e i ai nisi e le ioe i lo tatou tulaga, e le tatau ona tatou finau atu, ae ia tali atu i le agalelei.…O lo tatou tiutetauave o le faamatala lelei atu lea o lo tatou tulaga e ala i mafaufauga, uunaiga e tuuina atu i le agaga faauo, atoa ma mea moni atoatoa. O lo tatou tiutetauave o le tutumau lea ma le mausali ma ia aua nei gauai atu i mataupu tau le amio ua fefinauai ai tagata i aso nei atoa ma mataupu faavae e faavavau o le talalelei, ae ia aua lava nei finau atu o soo se tagata po o soo se faalapotopotoga. O le fefinauai e faatupuina ai pa maualuluga o le feeseeseai. O le alofa e tatalaina ai faitotoa.…E lei mafai lava, ma o le a le avea lava le fefinauai ma se mea e maua ai le alualu i luma” (Liahona, Oketopa 1978, 10–11).
Aisea na le fiafia ai Temetiu ma isi tagata fai ario i le talaiga a Paulo? (Tagai Galuega 19:23–28. Sa latou gaosia ma faatauina atu ario mo Tiana, o se atua fafine pepelo, ma sa popole i latou ina ne’i le toe i ai ni tagata e faatau mai ia i latou e pei ona fesoasoani atu Paulo ina ia faaliliuina tagata i le talalelei a Iesu Keriso.) E mafai faapefea e le popole mo tamaoaiga ma meatotino po o isi fiafiaga faalelalolagi ona aafia ai lo tatou faamaoni i le Atua? E mafai faapefea e na popolega ona aafia ai lo tatou mafaia ona faalogo atu i musumusuga a le Agaga?
Faatusatusa uiga o Temetiu ma isi tagata fai ario i uiga o tagata Efeso o e na latou susunuina a latou tusi faataulaitu ina ua amata ona latou mulimuli ia Iesu Keriso (Galuega 19:18–19). E mafai faapefea ona tatou tausia lo tatou faamoemoega sao e tusa lava po o a ni tamaoaiga faalelalolagi?

2. Ua tuuina atu e Paulo se lauga faamavae i taitai o le Ekalesia mai Efeso.

Faitau ma talanoaina fuaiupu filifilia mai le Galuega 20. Ia faamatala atu na tuua e Paulo ia Efeso ma malaga atu e ui atu i Maketonia ma Eleni, e talai atu le talalelei. Na ia fuafua e toe foi atu i Ierusalema mo le Tausamiga o le Penetekoso. I lona toe foi atu i Ierusalema, na ia auina atu ai se avefeau e talosaga atu i taitai o le Ekalesia i Efeso ina ia latou feiloai i Meleto. Na ia tuuina atu ai se lauga faamavae faagaeetia ona toe faaauau ai lea o lana malaga.

I le talitonu o le toe taimi lea o le a ia lauga atu ai i toeaiina i Efeso, o le a le mea na faamamafaina e Paulo i lana lauga faamavae? (Tagai Galuega 20:28–35.) O ai “luko saua” o loo lapatai mai ai ia Paulo? (Tagai Galuega 20:29. O fili o le Ekalesia.) O ai isi na lapatai mai ai ia Paulo? (Tagai Galuega 20:30. O tagata o le Ekalesia o le a liliuese ma taumafai e taitai ese isi tagata o le Ekalesia.) E mafai faapefea ona tatou puipui e tetee atu i le liliuese i o tatou olaga?
O le a le mea na tau atu e Paulo i toeaiina Efeso e tatau ona latou faia ina ia fesoasoani e puipuia ai tagata o le Ekalesia mai ia i latou o loo taumafai e taitaiese i latou mai le Ekalesia? (Tagai Galuega 20:28; tagai foi Ioane 21:15–17.) E mafai faapefea ona tatou fesoasoani e puipuia le lafu a le Atua mai “luko saua”?
Na faaiuina e Paulo lana lauga i uso i Efeso i lona faamanatu atu lea i ai o aoaoga a le Alii faapea e ”sili le manuia o le na te foai nai lo le na te talia mai” (Galuega 20:35). O faapefea ona e faamaoniaina le moni o lea tulaga i lou olaga?

3. Ua aoaiina ma fautuaina e Paulo le Au Paia i Kalatia.

Faitau ma talanoaina fuaiupu filifilia mai le tusi a Paulo i Kalatia. Ia faamatala atu, ao i ai Paulo i lana misiona lona tolu, na ia tusia ai se tusi i le Au Paia i Kalatia, o le toatele o i latou ua toe foi atu i le tausia o le tulafono a Mose. Na ia aoaiina i latou o e na talitonu o le faaolataga o le a oo mai e ala lea i galuega o loo moomia e le tulafono a Mose nai lo le faatuatua i le Alii o Iesu Keriso.

O le a le faamoemoega o le tulafono a Mose? (Tagai Kalatia 3:23–26; Iakopo 4:4–5; Mosaea 13:29–30. Na tuuina atu e le Alii i tagata Isaraelu lenei tulafono ina ia fesoasoani ai ia latou manatuaina o ia ma ia saunia ai i latou ina ia mauaina le faaolataga e ala i lana Togiola.) Na faapefea ona faataunuuina le tulafono a Mose? (Tagai 3 Nifae 15:2–5; Alema 34:10; 3 Nifae 9:19. Na faataunuuina e Iesu le tulafono a Mose e ala i lana Togiola, lea na faatusaina e le tele o sauniga o le tulafono.)
Na ofo Paulo ina ua toe foi atu le Au Paia i Kalatia i le tulafono a Mose i se taimi puupuu na latou aoaoina ai le talalelei a Iesu Keriso (Kalatia 1:6; 4:9). Aisea na atagia ai le itiiti o le faatuatua i le Alii i le toe foi atu i le tulafono a Mose? (Tagai Kalatia 2:16; 3:1–5; 5:1–6.)
I aso o Paulo, sa taumafai ai nisi tagata e faaliliuese, pe suia le talalelei a Iesu Keriso (Kalatia 1:7–8). O a ni faailoga i aso nei o lenei mea? E tatau faapefea ona tatou tali atu i nei taumafaiga ina ia faaliliueseina le talalelei?
O le a se mea e mafai ona tatou aoaoina mai le Kalatia 1:11–12 e uiga i le ala tatou te mauaina ai se molimau o le talalelei? Aisea e taua ai le faavaeina o a tatou molimau i faaaliga mai ia Iesu Keriso? (Atonu e te manao e talanoaina pe faapefea molimau e fausiaina i luga o isi faavae, e pei o sootaga tau le vafealoaloai po o se iloiloga o le atamai, e masani ona le mafai ona tumau i tofotofoga o le faatuatua.)
Na lapataiina e Paulo ia Kalatia e tetee i lo latou faia “o galuega a le tino” (Kalatia 5:19). O a galuega a le tino? (Tagai Kalatia 5:19–21.) O a ni taunuuga o le faia o nei galuega? (Tagai Kalatia 5:21.) E ui lava i le i ai pea o galuega a le tino i le lalolagi i aso nei, o le a se mea e mafai ona e faia i lenei vaiaso e faaalualuina ai i luma lou siosiomaga faaleagaga o loo e ola ai?
Na uunaiina e Paulo ia Kalatia ina ia saili i fua, po o taunuuga, o le ola ai i le Agaga (Kalatia 5:16, 25). O a nisi o nei fua? (Tagai Kalatia 5:22–23.) O faapefea ona faailoa atu nei fua i lou olaga? O le a se mea e tatau ona tatou faia pe afai ua tatou lagonaina le misia o nei fua mai o tatou olaga?
O le a le mea na aoaoina atu e Paulo i Kalatia e uiga i le auala latou te tausia ai o latou tuaoi? (Tagai Kalatia 5:14; 6;2; tagai foi Mosaea 18:8–10.) E mafai faapefea ona tatou “fesui a tatou avega e ave”? E faapefea ona tatou latalata atu ia Iesu i le faia o lea mea?
O le a le uiga o le tala a Paulo ina ua ia faapea atu “e le ulagia le Atua”? (Tagai Kalatia 6:7; tagai foi MFF 63:58. O se tasi uiga o i latou e le usiusitai i le Atua ma le salamo o loo tauemu ia te ia ma o le a faasalaina.) O faapefea ona ulagia e tagata le Atua i aso nei?
O le a le uiga o le “mea e luluina e le tagata, e seleseleina foi e ia”? (Tagai Kalatia 6:7–9.) E faapefea ona faatatau lenei mataupu i lo tatou mafaia lea ona faalogo ma mulimuli i musumusuga a le Agaga Paia? E faapefea ona faatatau i a tatou fegalegaleaiga ma isi tagata? E faapefea ona faatatau i isi tulaga i o tatou olaga?

Faaiuga

Ia molimau atu o uiga ma amioga l tonu, e pei o le felotoai, faalelalolagi, ma le liliuese, o le a taofia ai i tatou mai le mauaina o musumusuga a le Agaga Paia. Ae afai tatou te tauivi ina ia ola amiotonu ma mulimuli i musumusuga tatou te mauaina, o lo tatou malosi e mafai ona iloaina ma mulimuli i musumusuga o le a faateleina. Ia uunaiina tagata o le vasega ina ia saili ma mulimuli i musumusuga mai le Agaga Paia.

Manatu Faaopoopo e Aoao Mai Ai

O le manatu lenei e lagolago atu ai i le otootoga o le lesona ua fautuaina. Atonu e te manao e faaaoga lenei manatu e avea o se vaega o le lesona.

Aoaoina atu o le talalelei e pei ona faia e Paulo

O le a se mea e mafai ona tatou aoaoina mai ia Paulo e uiga i le aoaoina atu o le talalelei? (Tagai Galuega 19:8–10, 21; 20:7–12, 18–24, 27, 31, 35–36. Tagai foi i le talanoaina o le 1 Tesalonia 1:5 ma le 2:2–12 i le lesona 31.)

Ia lisi i luga o le laupapa tali a tagata o le vasega, ma talanoaina pe mafai faapefea ona mulimuli i le faataitaiga a Paulo i lo tatou aoao atu.