Paghinumdom sa Pagkamartir

Jeffrey Mahas

Sa dihang si Joseph ug si Hyrum Smith mibiya paingon sa bilanggoan sa Carthage, Illinois, aron maghulat alang sa legal nga husay, ang pipila nagsuspetsa nga ang duha mibiya sa ilang balay sa kataposang higayon. Si Joseph nag-atubang og pagkabilanggo, kabayolente sa manggugubot, ug mga hulga sa kamatayon kaniadto, ug kanunay siya nga makabalik aron mogiya sa mga Santos sa pagpadayon sa unahan. Si Hyrum, usab, nakalahutay sa daghang pagpanggukod uban sa mga Santos ug kanunay nga nakabangon nga andam sa pagpalig-on og usab ug sa pagpadayon sa unahan.

Apan sa hapon na kaayo niadtong Hunyo 27, 1844, ang grupo sa manggugubot misulong sa Bilanggoan sa Carthage ug mipatay nilang duha.

Ang balita bahin sa bayolente nga kamatayon sa duha ka managsoon nakapakurat sa mga Santos sa Nauvoo. Sa usa lang ka adlaw, nawad-an sila sa ilang propeta ug patriyarka. Alang sa kadaghanan, si Joseph ug si Hyrum mga higala usab ug mga panig-ingnan, mga lalaki nga nakatabang ug nakapanalangin kanila sa mga panahon sa panginahanglan. Sulod sa pipila ka adlaw, mga semana, ug mga bulan human sa pagkamartir, ang mga Santos nakigbisog kon unsaon sa paghulagway sa ilang mga reaksiyon sa kamatayon. Ang ilang mga sulat, mga journal, ug publiko nga mga sinulat anaa kauban sa giimprinta nga mga pasidungog ngadto ni Joseph ug ni Hyrum, sama sa usa nga karon giapil diha sa Doktrina ug mga Pakigsaad 135, isip mga saksi sa misyon sa duha ka lalaki nga matinud-anong miserbisyo ug miselyo sa ilang pagpamatuod pinaagi sa ilang dugo.

Mga Sulat

Daghang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa Nauvoo adunay mga higala ug mga sakop sa pamilya nga anaa sa layo gikan sa siyudad sa panahon sa pagkamartir. Naghatag kini kanila og lisod nga buluhaton sa pagpahibalo sa balita ngadto sa ilang mga minahal.

“Dili ko mosulay sa paghulagway sa talan-awon nga among gisagubang,” si Vilate Kimball misulat ngadto sa iyang bana, si Heber, kinsa anaa sa silangang bahin sa Estados Unidos nagpasiugda sa pagpangampanya sa pagka-presidente ni Joseph. “Unta dili itugot sa Dios nga makasaksi pa gayod ako og laing sama niini. … Matag kasingkasing napuno sa kasubo, ug ang mga kadalanan gayod sa Nauvoo daw nagbangotan.” Sama sa kadaghanan, mipahayag usab siya og kabalaka mahitungod sa hulga sa nagpadayon nga kabayolente batok sa mga Santos. “Kon asa kini matapos,” siya mipasidaan ni Heber, “ang Ginoo ray nasayod.”

Si Almira Mack Covey, ig-agaw sa managsoong Smith, misulat sa iyang pamilya mahitungod sa pagkakita sa mga lawas ni Joseph ug ni Hyrum nga gipauli sa Nauvoo. “Mas makahukom kamo sa unsay among gibati kaysa akong ikasulti kanila,” siya misulat, “apan mao kini ang akong ikasulti nga wala koy nakita nga mga mata nga wala mohilak taliwala nianang dakong pundok sa katawhan. Bisan ang mga tawo nga tig-a og kasingkasing natandog nga nagtan-aw sa duha ka Propeta sa Ginoo nga naghigda nga nagkaob.”

Si Sarah M. Kimball, kinsa adunay mahinungdanong tahas sa pagtukod sa Relief Society, anaa usab uban niadtong nakakita sa mga lawas nga gipauli sa siyudad. “Ang talan-awon sa nauvoo sa pagdawat niadtong patay nga mga lawas mas sayon hunahunaon kaysa ihulagway,” siya misulat sa usa ka higala, “kay ang pagsulat dili makahulagway sa mga gibati sa sitwasyon.” Bisan og imposible ang paghulagway sa kaguol sa tibuok siyudad, si Kimball misulay sa paghulagway sa kaguol sa usa ka babaye: sa adlaw human sa pagpatay, iyang gipaningkamotan nga molingkod tupad ni Lucy Mack Smith. Si Sarah Kimball nahinumdom nga nagkupot sa nagkurog nga kamot ni Lucy Mack Smith ug naminaw sa iyang pangutana samtang naghilak, “Nganong gipatay nila ang akong luoy nga mga anak, O nganong nahimo man nila ang pagpatay nga sila labihan man ka bililhon?”

Mga Journal

Ang ubang mga tagsulat misulay sa pagrekord sa mga detalye mahitungod sa pagkamartir ug sa ilang mga tubag niini pinaagi sa pagsulat og makapahinuklog nga mga entry diha sa ilang mga journal. Imbes motutok sa kalit ug dihadiha nga mga kabalaka, nga sagad mahitabo sa mga sulat, ang mga entry sa journal kasagaran mosulay sa pagbahig sa mahinugdanong mga detalye alang sa umaabot nga mga henerasyon ug sa paghimo og espirituwal nga kalambigitan bahin sa trahedya. Sa pagtinguha og usa ka pagpasabot o panig-ingnan sa pagkawala sa ilang mga lider, ang mga Santos sa kasagaran modangop sa Biblia. Daghan ang mitandi sa pagpatay ngadto sa mga panghitabo sa biblia, gikan sa pagpatay ni Abel ngadto sa Paglansang sa Krus ni Jesukristo. Kasagaran ilang giila si Joseph ug si Hyrum isip usa sa daghang mga martir nga “gipamatay tungod sa ilang pagsangyaw sa pulong sa Dios, ug sa ilang pagkamatinumanon sa pagsaksi” nga gihisgotan diha sa basahon sa Pinadayag. Sumala niini, nagtuo sila nga ang duha ka managsoon karon kauban na niadtong nangamuyo sa langit, “Ginoo nga Labing Gamhanan, balaan ug matuod, dugay pa ba nimong hukman ug silotan ang katawhan sa kalibotan tungod sa ilang pagpatay kanamo?”

Ang mga panghitabo sa Carthage maoy hinungdan nga napuno ni Joseph Fielding ang pipila ka pahina sa iyang journal og komentaryo bahin sa kinabuhi, sa misyon, ug sa kamatayon ni Joseph Smith. Si Fielding misulat nga ang pag-abot sa mga lawas sa duha ka martir “mao ang labing solemne nga Talan-awon nga nakita sa akong mga Mata.” Samtang siya “kanunay nga nagbasa bahin sa karaan nga mga Martir,” si Fielding misulat nga siya mismo nakasaksi karon sa “2 ka bantugang mga Lalaki kinsa miselyo pinaagi sa ilang Dugo sa Kamatuoran nga ilang gihuptan ug gitudlo.” Sa kataposan, mituo siya, nga si Joseph ug si Hyrum sa makiangayon nga paagi “kauban na sa mga Martir ni Jesukristo.”

Agi og dugang sa pagtan-aw sa miaging mga martir aron makasabot, si Fielding misulat bahin sa umaabot sa buhat sa Ginoo. “Si Joseph ug si Hyrum nakahimo na sa tanan nga ilang mahimong buhaton,” siya misulat, “ug ang Pundasyon sa mahinungdanon nga Buhat sa kataposan mga Adlaw nasugdan na.” Sa pagtukod diha niana nga pundasyon, si Fielding nakaseguro, nga ang buhat nga gipakabuhian ug gipakamatyan ni Joseph ug ni Hyrum “mahimong humanon sa 12 ka Apostoles nga gitudloan sa tanang butang kalabot sa Gingharian sa Dios dinhi sa Yuta.”

Si Zina Huntington Jacobs, nga naselyo ngadto ni Joseph Smith sa pagpangasawa og sobra sa usa, misulat sa iyang kakurat sa pagkakita “sa walay kinabuhi dili na makasulti nga mga Lawas sa [duha] ka Martir,” miingon nga “wala gyod magdahom ang akong kasingkasing nga ang akong mga mata makasaksi niining makahahadlok nga talan-awon.” Diha sa iyang journal, si Jacobs misaysay sa nahimong kadaot sa kamatayon sa mga martir alang sa mga pamilya sa mga lalaki, sa komunidad, ug sa katawhan ingon man usab sa Simbahan, naghulagway ni Joseph ug ni Hyrum dili lang isip “ang Propeta ug Patriyarka sa Simbahan sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw,” apan isip “buotan nga mga bana,” “mahigugmaon nga [mga] Amahan,” “talahoron nga lumulupyo,” ug “mga Higala sa katawhan.”

Para ni Jacobs, ang pagpatay kang Joseph ug Hyrum mga ebidensya sa kadaotan sa kalibotan. Diha `sa iyang journal, giampo niya nga ang Dios moila “sa inosente nga dugo nga gipaagas” ug nangutana “unsa pa kadugay nga ang mga balo kinahanglang magbangotan ug ang mga nailo maghilak sa dili pa ikaw mosilot sa Yuta ug mowagtang sa kadaotan”? Pagka-Hulyo 4, mga usa ka semana human sa pagagkamartir, si Jacobs miingon nga kadto Adlaw sa Kagawasan sa Estados Unidos, ug iyang gitandi ang saad sa kagawasan sa Amerika ug ang hustisya sa linuog nga pagpatay sa duha ka managsoon. “Ang kanhi halangdon nga bandila sa kalingkawasan napukan,” siya misulat. “Ang gipanghambog nga yuta sa kagawasan karon nahugawan na sa dugo sa inosente.”

Si William Clayton, usa ka British nga imigrante ug usa sa mga klerk ni Joseph Smith, misulat sa iyang journal og usa ka metikuloso nga asoy kon giunsa si Joseph ug si Hyrum sa pagpatay, usa ka asoy nga gisumpay-sumpay gikan sa mga pag-interbiyo nila ni Willard Richards, John Taylor, ug uban pa nga anaa didto. Human sa pagrebyo sa ebidensya, si Clayton mipasangil nga ang mga mamumuno mga opisyal sa gobyerno, lakip na ang gobernador sa Illinois nga si Thomas Ford. “Siya nanumpa nga siya mopasalig ug nagpasalig ang Estado nga sila panalipdan gikan sa tanang kadaot,” miingon si Clayton. Apan ang pwersa sa militar nga mao unta ang manalipod ni Joseph ug ni Hyrum nakigkunsabo sa mga manggugubot. Sama ni Zina Jacobs, nakita ni Clayton ang dakong kalainan sa mga gitamod nga kagawasan sa relihiyon ug sa tinuod nga gisinati sa mga Santos. “Walay kagawasan,” siya misulat. Sa walay kadasig miingon siya nga “walay pagsaulog sa publiko didto sa Nauvoo” pagka-Hulyo 4. Kay ang iyang pagsalig sa nasod naguba, si Clayton midangop sa Dios. “Kami nagtan-aw kanimo alang sa hustisya,” siya misulat.

Balak

Ang pipila ka mga Santos sa Ulahing mga Adlaw mipakigbahin sa ilang mga reaksyon pinaagi sa pagmantala og mga balak diha sa Times and Seasons, usa ka mantalaan nga gidumala sa Simbahan. Ang mga tagsulat naglakip sa banggiitan nga mga magbabalak sama nila ni Eliza R. Snow, William W. Phelps, John Taylor, ug Parley P. Pratt ingon man sa wala magpaila nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw. Ang lainlaing mga magsusulat nagtutok sa lainlaing mga emosyon. Ang “Pagdayeg sa Tawo” ni William W. Phelps namalandong bahin sa kabilin nga gibiyaan ni Joseph ug naglantaw sa iyang buhat sa pikas nga habig sa tabil. Ang “O Give Me Back My Prophet Dear” ni John Taylor naghisgot uban sa pangandoy mahitungod sa pagkawala sa duha ka minahal nga mga lider. Kini ug ang pipila sa uban pang mga balak nga gimantala isip mga pulong nga adunay gisugyot nga sikat nga mga melodiya. Ang pipila gilaktp diha sa mga himno sa mga Santos sa Ulahing mga adlaw ug padayong gikanta karon.

Daghan sa mga balak gisagolan og kasubo ug kasuko bahin sa pagpatay kalabot sa miaging mga martir, gani si Jesukristo. Sa iyang balak nga gimantala niadtong Hulyo 1, 1844, nga edisyon sa Times and Seasons, nga nagpahibalo sa pagpatay, si Eliza R. Snow misulat:

Karon ang Zion nagbangotan—nagbangotan sa lider sa yuta:
Kay namatay ang Propeta ug Patriyarka!
Ang daotang binuhatan nga nahibaloan sa katawhan ug sa yawa
Sukad sa Kalbaryo, ang managsoon gilubong sa yuta!
Sa ilang kinabuhi, ug sa ilang kamatayon—napamatud-an nila
Unsa ka lig-on ang ilang panaghigalaay—unsa kadako sa ilang gugma:
Matinud-anon sa ilang misyon, hangtod sa kamatayon, ilang gibarogan,
Unya ang ilang pagpamatuod pinaagi sa dugo ilang giselyohan.

Mga Editoryal

Kutob sa daghang mga Santos nga naghimo ug nagpakigbahin sa ilang personal nga mga tubag sa trahedya pinaagi sa mga sulat, mga journal, ug mga balak, ang mga lider ug mga representante sa Simbahan mibati nga adunay obigasyon sa pagbalita ug pagkomentaryo bahin sa kamatayon diha sa mga editoryal, nagtinguha nga sa paghimo sa ingon masangkapan og balita ug kahupayan ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa tanang dapit. Pagka-Hulyo 1, ang mga Apostoles nga si Willard Richards ug si John Taylor, nga kauban sa managsoon sa Bilanggoan sa Carthage sa dihang giatake sa mga manggugubot, misukip sa ilang mga ngalan ngadto sa usa ka pahibalo diha sa Times and Seasons pinaagi sa editor sa mantalaan nga si William W. Phelps. Ang ilang editoryal nakadasig sa mga Santos sa Ulahing nga Adlaw sa “paghupot sa pagtuo nga gihatag kanila sa miaging mga adlaw” ug mibutang ni Joseph ug ni Hyrum sa taas nga linya sa mga martir sa Biblia. Ang tulo ka lalaki mipahinumdom sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nga “ang pagpatay kang Abel; ang pagpatay sa gatosan; sa matarong nga dugo sa tanang balaan nga mga propeta, gikan ni Abel ngadto ni Joseph, nabisbisan sa labing maayo nga dugo sa anak sa Dios, isip ang pula nga timailhan sa kapasayloan, nagdala lamang og konbiksiyon ngadto sa kaikag ug pagbati sa tanang katawhan, nga ang kawsa makiangayon ug magpadayon; ug bulahan sila nga nagmatinud-anon hangtod sa kataposan.”

Diha sa sunod nga edisyon sa Times and Seasons, si Phelps mimantala og mas taas nga editoryal mahitungod sa pagpatay nga naglakip og report sa mga pulong ni Joseph samtang mibiya siya padulong sa Carthage. “Ako moadto sama sa usa ka karnero ngadto sa ihawanan,” ang Propeta miingon, “apan ako malinawon ingon sa kabuntagon sa ting-init: ako adunay tanlag nga walay sala ngadto sa Dios ug ngadto sa tanan nga mga tawo: Ako mamatay nga walay sala.” Si Phelps mireport usab nga “ang kataposang gituaw ni Joseph mao ang ‘O Ginoo akong Dios!’” Sa susamang panahon nga gimantala ni Phelps ang iyang editoryal, si Willard Richards misulat sa iyang kaugalingong detalyado nga asoy bahin sa pagpatay, nga naglakip sa unang higayon sa balita bahin sa kataposang mga pulong ni Hyrum: “Ako usa ka patay nga tawo.” Ang asoy ni Richards gimantala niadtong Hulyo 24, 1844, sa lokal nga mantalaan sa Nauvoo.

Ang Doktrina ug mga Pakigsaad

Samtang daghang mga tig-obserbar sa gawas nagdahom nga ang Simbahan mahugno human sa pagpatay ni Joseph ug ni Hyrum, ang buhat sa Simbahan nagpadayon bisan sa ilang kamatayon. Atol sa kataposang duha ka tuig sa kinabuhi ni Joseph, ang mga lider sa Simbahan nagtrabaho sa bag-ong edisyon sa Doktrina ug mga Pakigsaad. Sa wala pa ang kamatayon ni Joseph ug ni Hyrum, gipahibalo na ang gilaoman nga petsa sa pagmantala sa tunga-tunga sa Hulyo sa 1844.

Ang pagmantala medyo naulahi og gamay tungod sa kagubot sa wala pa ug human sa mga panghitabo sa Bilanggoan sa Carthage. Wala madugay human sa pagkamartir, ang desisyon nahimo nga ipadayon ang pag-imprinta apan idugang ang kataposan nga seksiyon aron “taposon” ang basahon pinaagi sa usa ka pamahayag kalabot sa kamatayon. Ang pamahayag lagmit gisulat pagka-Hulyo o Agosto, kay ang kasulatan gimantala ug gigamit pagka-Septiyembre. Kini nga pamahayag, nga giulohan og “Martyrdom of Joseph Smith and Hyrum Smith,” nasulat isip Doktrina ug mga Pakigsaad 135.

Sukad sa labing minos sa sayo nga bahin sa ika-20 nga siglo, ang mga nagkomentaryo ug ang mga lider sa Simbahan nagtuo nga ang pamahayag gisulat ni John Taylor, usa ka Apostol ug pangulo sa imprintahanan nga opisina. Ang seksiyon wala gayod mapahinungod ngadto ni Taylor atol sa iyang kinabuhi, hinuon, ug tingali buhat kini nila ni Taylor, Richards, Phelps, o laing regular nga tigtampo sa imprintahanan nga opisina sa Nauvoo. Bisan kinsa pa man ang tagsulat, ang pamahayag nakahatag og gibug-aton sa nakita sa mga mata nga mga pagpamatuod nila ni Taylor ug Richards ug gikutlo gikan sa nahaunang mga editoryal ug mga pahibalo sa mantalaan nga gimantala sa Simbahan nga sila mitabang sa pagsulat. Sama niadtong nahauna nga mga asoy nga namantala, kini nga pamahayag mibalikbalik sa mga tema sa pagkamartir, kainosente, ug balaanong paghukom—mga tema nga makita usab diha sa pribado nga mga sinulat sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw.

Tungod kay ang mga tig-imprinta kinahanglang mopahaom sa pamahayag ngadto sa gipahimutang na nga hugpong sa gi-type (bisan kon wala pa maimprinta) nga kasulatan, ang seksiyon giimprinta sa mas gamay nga letra kaysa uban diha sa kasulatan ug nahaom sa pahina ug sa katunga nga blangko nga luna tali sa nag-una nga seksiyon ug sa indeks. Agi og resulta sa pagbutang niini diha sa Doktrina ug mga Pakigsaad, kini nga pamahayag daghan na kaayo ang mibasa ug mikutlo ug nahimong opisyal nga paghandom alang ni Joseph Smith ug sa iyang igsoon nga si Hyrum.