‘Amumaha Pag-ayo ang Imong Banay’

“‘Amumaha Pag-ayo ang Imong Banay’” Kinatibuk-ang Saysay sa mga Pagpadayag (2016)

“Amumaha Pag-ayo ang Imong Banay,” Kinatibuk-ang Saysay sa mga Pagpadayag

“Amumaha Pag-ayo ang Imong Banay”

Lisa Olsen Tait ug Chad M. Orton

Nahimamat ni Mary Ann Angell si Brigham Young didto sa Kirtland niadtong 1833. Nabunyagan niadtong 1832, si Mary Ann usa ka nag-una nga kinabig sa Basahon ni Mormon. Mipamatuod siya nga “ang Espiritu mipamatuod kaniya … sa katinuod sa gigikanan niini, kusog kaayo nga siya dili na gayod makaduhaduha human niini.” Siya sa wala madugay mibiyahe paingon sa Kirtland, miabot sa tingpamulak sa 1833.

Si Brigham Young namatyan sa iyang unang asawa, si Miriam Works, tungod sa tuberculosis usa ka tuig ang milabay, mao nga si Vilate Kimball, asawa sa iyang suod nga higala, si Heber C. Kimball, mikupkop sa duha ka walay inahan nga anak nga babaye ni Brigham samtang si Brigham ug si Heber milakaw aron sa pagsangyaw sa ilang bag-o nga tinuohan. Karon pagka-1833, si Brigham miabot sa Kirtland aron didto mopuyo.

Sulod sa pipila ka bulan, si Brigham ug si Mary Ann nagkaila. Siya [Mary Ann] “mibati nga nadani ngadto kaniya [Brigham]” sa dihang siya nakadungog kaniya nga nagsangyaw; nakadayeg si [Brigham] sa dihang nakadungog siya ni Mary Ann nga nagpamatuod. Naminyo sila sa sayong bahin niadtong 1834. Sa wala madugay si Brigham misulat nga si Mary Ann, “miatiman sa akong mga anak, nagmentinar sa akong balay, ug matinud-anong naghago alang sa interes sa akong pamilya ug sa gingharian.”

“Lakaw ug Biyai ang Imong Pamilya”

Si Brigham nausab pinaagi sa gipahiuli nga ebanghelyo, ug ang iyang tinguha sa pagsangaw niini dili mapugngan. “Gusto nakong ipalanog, ug isinggit ang ebanghelyo ngadto sa mga kanasuran,” siya sa kadugayan mihinumdom. “Mituhop kini sa akong kabukogan sama sa kalayo.” Bisan og nagkinahanglan kini og lisod nga pagbiyahe, kasagaran samtang nagsinati og kakabos, sakit, ug dili maayo gayod nga panahon, si Brigham andam nga milakaw. “Wala gayod kini sukad mosulod sa akong kasingkasing,” siya sa wala madugay mipahayag, “gikan sa unang adlaw nga gitawag ako sa pagsangyaw sa Ebanghelyo hangtod niini nga adlaw, dihang ang Ginoo miingon, ‘Lakaw ug biyai ang imong pamilya,’ nga mosupak bisan gamay.”

Si Mary Ann wala usab mihatag og bisan unsa nga pagsupak, bisan kon ang mga misyon ug ang pag-alagad sa Simbahan mipalayo ni Brigham sa panimalay mga katunga sa panahon atol sa ilang unang lima ka tuig nga panag-uban. Wala madugay human sa ilang kaminyoon, nawala siya og upat ka bulan kauban sa Kampo sa Zion, tukmang mibalik alang sa pagpanganak sa ilang unang anak pagka-Oktubre. Sa sayong bahin sa tuig 1835 migahin siya og lima ka bulan sa usa ka misyon isip usa ka bag-ong natawag nga Apostol. Pagka-1836, anaa siya sa panimalay atol sa nag-unang mga bulan sa tuig, apan nahurot ang iyang panahon sa pagdumala sa pagpintal ug pagtaod sa bintana alang sa balay sa Ginoo didto sa Kirtland. Wala madugay human sa pagpahinungod sa templo, mibiya siya sa laing misyon nga milungtad gikan sa Abril hangtod sa Septiyembre. Pagka-1837, miadto siya og duha ka misyon, usa atol sa tingpamulak ug usa atol sa ting-init. Kini nga mga panaglagyo nagpasabot og bug-at nga trabaho alang kang Mary Ann, lagmit anaa sa gawas sa mga umahan ingon man sa sulod sa balay, agig dugang sa pag-atiman sa ilang nagtubo nga pamilya: ang mga anak nga babaye ni Brigham nga sila si Elizabeth ug Vilate gikan sa iyang unang kaminyoon; usa ka anak nga lalaki, si Joseph nga natawo sa 1834; ug ang mga kaluha, si Mary Ann ug Brigham Jr., natawo sa pagka-1836.

Ang mga sulat ni Brigham ngadto sa iyang pamilya mipahayag sa iyang gugma ug sa iyang kahibalo sa ilang mga panglimbasog. “Mary gihinumdoman ko ikaw kanunay sa akong mga pag-ampo,” misulat siya gikan sa Massachusetts pagka-Marso 1837. “Makakita ako sa akong pamilya gamit ang mata sa hunahuna ug nagtinguha nga makig-uban dayon kanila kutob sa itugot sa katungdanan.” Pagka-Hulyo iyang gipanghinaot nga kon siya mobalik na inigka-tinglarag siya sa kataposan “makabayad sa [iyang] balay” ug makahimo og pipila ka pagpanindot niini “aron mobati ko nga makontento mahitungod sa akong pamilya kon ako mobiya kanila.” Mihangyo siya kang Mary Ann sa “pagkuha og pipila ka linaras o troso o bato ug kon ikaw adunay kahigayonan sa pagpalit og bisan unsa alang sa pagtukod.”

Apan, sa dihang si Brigham mibalik niana nga tinglarag, nakaplagan niya ang Kirtland nga nagkagubot, nabahin-bahin sa panagbingkil ug panagbangi. Ang iyang pagkamaunongon ngadto kang Joseph Smith mihimo kaniya nga usa ka puntarya alang sa mga kaaway sa Simbahan, ug pagka-Disyembre milayas siya alang sa iyang kinabuhi, napugos sa pagbiya sa iyang pamilya. Si Mary Ann ug ang mga anak gihasi sa mga namiya sa kamatuoran nga mga manggugubot, nga kanunayng moadto sa pagsusi sa iyang kabtangan ug pag-atake kaniya kanunay og “pagpanghulga ug bastos nga pinulongan,” nga nakapahadlok kaniya hangtod sa punto sa pagkadaot sa iyang panglawas. Sa dihang si Mary Ann sa kataposan miuban ni Brigham didto sa Far West, Missouri, sa tingpamulak sa 1838, nakalitan siya sa kondisyon ni Mary Ann. “Ingon og hapit na ka sa imong lubnganan,” giingnan siya ni Brigham.

Duha ka Pagpadayag

Wala madugay human sa pag-abot sa pamilya ni Young, si Joseph Smith nakadawat og wala mamantala nga pagpadayag nga nagsugo ni Brigham nga dili na niya biyaan pag-usab ang iyang pamilya “hangtod nga sila masangkapan na og igo.” Apan ang usa ka pagpadayag ngadto sa Korum sa Napulog Duha sa Hulyo 1838—karon anaa sa Doktrina ug mga Pakigsaad 118—nagpakita kon unsa ka mubo kana nga pagpahulay. Human sa siyam ka bulan, ang Napulog Duha kinahanglang mobiya alang sa usa ka misyon ngadto sa Great Britain, mobiya gikan sa Far West inigka-Abril 26, 1839.

Kadtong siyam ka bulan namatud-an nga bisan unsa gawas lang sa pagpahulay. Ang mga Santos sa Missouri giabog gikan sa ilang mga panimalay, ug usab si Brigham Young nameligro isip usa sa labing gipangita nga mga lider sa Simbahan. Magkaubang milayas ang pamilya Young, apan mibiyahe sila og mubo nga mga gilay-on ug dayon naghulat samtang si Brigham mibalik aron sa pagtabang sa ubang kabos nga mga Santos. Si Mary Ann nahinumdom nga dihang nakaabot sila nga luwas sa pikas habig sa Mississippi River sa Illinois, nakaestablisar siya og balay sa 11 ka lainlaing mga dapit sulod sa tulo ka bulan. Buntis usab siya.

Usa ka Misyon tabok sa Kadagatan

Samtang ang mga Santos nagsugod na usab sa pagpundok dapit sa Commerce, wala madugay giusab ang ngalan ngadto sa Nauvoo, Illinois, ang pamilya Young nakakaplag og pinuy-anan tabok sa Mississippi River sa Montrose, Iowa, diin daghang Santos ang nagpasilong diha sa gibiyaan nga mga balay sa sundalo. Bisan pa man sa ilang pinugos nga pagbalhin ug sa kaugtas sa pagtukod og bag-o nga komunidad, ang Napulog Duha determinado gihapon sa pagtuman sa gisugo nga misyon ngadto sa Great Britain.

Paka-Hulyo 2, 1839, ang Napulog Duha nakigkita uban sa Unang Kapangulohan diha sa panimalay ni Brigham Young. Ang Kapangulohan “mipandong sa ilang mga kamot” diha sa mga ulo sa pipila nga anaa, lakip kang Mary Ann Young, “aron sa pagpanalangin kanila & sa ilang mga pamilya sa dili pa sila mobiya alang sa ubang mga Nasod.” Ang Kaigsoonan gisaaran nga sila mobalik “ngadto sa mga dughan sa [ilang] mga pamilya” ug nga makakabig sila og “daghan nga Kalag isip mga selyo sa [ilang] pangalagad.”

Duha ka bulan ang milabay, sa Septiyembre 14, 1839, si Brigham Young nanamilit pag-usab kang Mary Ann ug mibiya alang sa iyang misyon ngadto sa England. Lisod hunahunaon ang dili kaayo maayong mga kahimtang sa iyang pagbiya. “Anaa kami sa labihan nga kakabos, nga nahitabo kay giabog gikan sa Missourri, diin gibiyaan namo ang tanan,” siya mihinumdom. Ang iyang sininaan “dili kaayo makita nga usa ka tigpangalagad,” kay ang iyang kalo gihimo gikan sa “usa ka paresan sa karaan nga mga pantalon” ug usa ka gamay nga “baga nga habol nga adunay comforter nga anaa sa tunga niini” nagsilbi nga iyang kupo.

Sama sa daghang Santos niadtong panahona, nag-antos siya og malaria ug nagkurog sa hilanat. Dili gayod maayo ang iyang panglawas nga, sama sa iyang nahinumdoman, “Dili ko makalakaw og 100 ka metros nga walay tabang. Gitabangan ako padulong ngadto sa daplin sa suba sa Mississippi ug gipas-an sa pagtabok.” Bisan pa man, siya “determinado nga moadto sa England o mamatay sa pagpaningkamot.”

Dili lamang kay si Brigham ra ang nag-antos. Si Mary Ann bag-o lang nanganak 10 ka adlaw pa lang ang milabay. Ang pamilya karon naglangkob na og pito ka anak, ug silang tanan “nasakit ug dili makatabang sa pag-atiman sa usag usa.” Bisan pa man, si Mary Ann mitabok sa suba gikan sa Iowa hangtod sa Illinois aron makapanamilit siya sa iyang bana sa kataposang higayon. Samtang si Brigham ug ang nasakit usab nga si Heber C. Kimball mibiya gikan sa panimalay ni Heber sa Nauvoo, giubanan ni Brigham ang iyang higala sa huyang kaayo nga pagbarog diha sa karwahe diin sila misakay aron mosinggit og, “Mabuhi ang Israel,” sa usa ka paningkamot nga ilang maabibahan kadtong ilang mga gibiyaan.

Pagsangkap sa mga Panginahanglan sa Panimalay

Duha ka bulan human sa pagbiya ni Brigham, ang pamilya nahutdan na og pagkaon. Nag-antos pa gihapon sa mga epekto sa malaria, si Mary Ann napugos sa paglihok aron mahupay ang ilang kagutom. Sa usa ka “tugnaw, bagyohon nga adlaw sa Nobiyembre,” giputos niya ang iyang kaugalingon ug ang iyang masuso nga si Alice sa nagkabitas-bitas nga mga habol ug misakay sa usa ka gamay nga sakayan tabok sa Mississippi River. Atol sa biyahe, ang mga balod tungod sa kusog nga hangin mibasâ kaniya ug sa iyang masuso. Sa pag-abot sa Nauvoo, miadto siya sa panimalay sa usa ka higala, kinsa wala madugay misaysay, “Si Sister Young mianhi sa akong balay … uban sa iyang masuso nga si Alice diha sa iyang mga bukton, hapit na makuyapi sa katugnaw ug kagutom, ug nagtulo-tulo sa kabasâ.” Mibalibad si Mary Ann sa gitanyag sa iyang higala nga paestaron siya. “Ang mga bata sa panimalay gigutom, usab,” miinsister siya. Nakakuha “og pipila ka patatas ug gamay nga harina,” si Mary Ann “mibiyahe balik ngadto sa daplin sa suba aron mobugsay pauli. Kadaghan siyang mitabok sa suba “aron sa pagkuha sa mga butang nga mga gikinahanglan kaayo sa kinabuhi,” usahay “diha sa mga unos nga makapahadlok sa kababayen-an nga adunay ordinaryo nga kaisog.”

Sa ingon niini nga panahon, napugos si Mary Ann nga mogawas sa iyang kwarto diha sa karaan nga mga balay sa sundalo. Mipuyo siya diha sa usa ka kuwadra sa kabayo sa Montrose ug migahin sa tingtugnaw sa panglimbasog sa pagsangkap sa nag-unang mga panginahanglan sa pamilya pinaagi sa “pagpanahi ug pagpanglaba” alang sa uban. Sa misunod nga tingpamulak gihatagan siya og usa ka lote didto sa Nauvoo, diin mitanom siya og usa ka tanaman. Sa tibuok niana nga ting-init, si Mary Ann mibugsay tabok sa Mississippi River aron sa pag-atiman sa iyang tanaman ug dayon mibugsay “balik usab sa gabii human ang iyang trabaho sa adlaw natapos.”

Agig dugang sa pagtrabaho diha sa iyang tanaman, si Mary Ann naningkamot sa pagtukod og usa ka troso nga balay diha sa lote. Pagka-Septiyembre 1840, usa ka tuig human mibiya si Brigham sa iyang misyon, gibalhin niya ang iyang pamilya ngadto sa ilang bag-o nga panimalay sa Nauvoo. Si Vilate Kimball mitimaan nga ang balay “hapit dili matawag nga kapasilongan,” apan labing minos kini nakawala sa iyang kanunay nga mga biyahe tabok sa suba. Ang iyang pag-umangkon nga lalaki sa wala madugay mihinumdom nga kadto “lawas lamang sa usa ka balay,” nga adunay mga habol nga gibitay sa mga pultahan ug mga bentana aron sa pagpugong sa mga elemento nga dili makasulod.

Bisan og si Mary Ann adunay rason nga moreklamo, wala niya sultihi si Brigham sa iyang mga hagit. Human nakahibalo gikan sa uban mahitungod sa pipila sa mga pagsulay ni Mary Ann, si Brigham misulat ngadto kaniya pagka-Nobiyembre 1840: “Hunahunaa gayod nga ang akong kasingkasing malumo nga mibati kanimo, nga ako nakaamgo nga ang imong pailob ug kaandam nga mag-antos sa kakabos ug mobuhat sa tanan nga imong mahimo alang sa akong mga anak ug alang kanako nga moadto ug mobuhat sa butang nga gikinahanglan sa Ginoo alang kanako.”

Pagka-Abril 1841, nagpaabot sa iyang pagbalik gikan sa England, si Mary Ann mipahibalo ni Brigham nga samtang nangandoy siya nga makabaton “og mas maayo nga balay nga modawat [ni Brigham],” siya “mapasalamaton alang sa usa ka komportable nga kapasilongan gikan sa Unos.” Mipasabot si Mary Ann nga “lisod kaayo nga makakuha og trabaho nga dili nako mahimo ang unsay akong gusto niini.” Kay “nakabuhat sa labing maayo nga [iyang] mabuhat,” nagpasalamat siya sa iyang “langitnong Amahan alang sa tanang panalangin nga akong nadawat ug nag-ampo sa Ginoo sa pagpadayon sa iyang mga kaluoy kanamo.”

Sa pagbalik sa Nauvoo niadtong Hulyo 1, 1841, human sa 22 ka bulan nga pagkawala, nahibaloan ni Brigham kon unsa gayod kakabos si Mary Ann ug ang mga bata. Mitrabaho dayon siya aron mapalambo ang ilang sitwasyon. Kon walay “tawag gikan ni bro. Joseph, sa pagserbisyo sa simbahan,” miingon si Brigham, “Gigahin nako ang [akong panahon] sa pagpahubas, pagkoral ug pag-ugmad sa akong lote, pagtukod og temporaryo nga kapasilongan alang sa akong baka, pagbulit sa mga buslot ug kondili sa paghuman sa akong balay.” Sa samang higayon, nagsugod siya sa pagtrabaho sa pula nga tisa nga balay nga nagbarog pa gihapon didto sa Nauvoo, bisan og wala niya mabalhin ang iyang pamilya ngadto niini hangtod sa Mayo 1843.

“Ang Imong Halad Madawat”

Usa ka semana human sa pagbalik ni Brigham, pagka-Hulyo 9, 1841, si Joseph Smith mibista kaniya sa iyang panimalay. Lagmit anaa didto si Mary Ann. Walay asoy nga nagpabilin sa panag-istoryahanay o mga sirkumstansiya niadtong adlawa, apan walay duda nga nakita ni Joseph mismo ang ebidensiya sa sakripisyo ug padayon nga panginahanglan sa pamilya Young. Gidiktar niya ang usa ka pagpadayag diha dayon mismo, karon makita kini sa Doktrina ug mga Pakigsaad 126. “Minahal & hinigugma nga igsoon, Brigham Young,” kini mabasa, “wala na kinahanglana gikan kanimo nga ikaw mobiya sa imong banay sama sa nangagi nga panahon, kay ang imong halad akong gidawat.” Gisugo siya nga “amumaha pag-ayo ang imong banay, sugod karon ug hangtod sa hangtod.” Bisan og ang pagpadayag gitumong ngadto kang Brigham, kadto usa ka dili masaypan nga pagmatuod sa sakripisyo ug matinud-anon nga suporta ni Mary Ann. “Karong gabhiona kauban nako ang akong asawa kilid sa akong Daob sa unang higayon sulod sa katuigan, girekord ni Brigham diha sa iyang journal unom ka bulan human mipauli gikan sa England, namalandong sa gidawat nga kahupayan tungod sa iyang presensiya diha sa panimalay ngadto kanilang duha. “Kami nagtagamtam niini ug gibati nga kinahanglang modayeg sa Ginoo.”

Ang pagpadayag miusab kon diin miserbisyo si Brigham Young, apan dili kon unsa ka dako. Wala siya sa panimalay sulod lamang sa tulo ka mubo nga mga misyon sa misunod nga katuigan, apan ang iyang panahon gipahinungod gihapon sa pagserbisyo sa Ginoo. Si Mary Ann mipadayon sa pagsuporta kaniya ug sa paghimo og mga sakripisyo alang sa iyang tinuohan, lakip sa pagdawat sa baroganan sa dinaghan nga kaminyoon ug sa paghangop sa bag-o nga mga asawa ngadto sa pamilya. Ug adunay pay dugang nga mga kalisdanan nga moabot. Taliwala sa pugos nga pagbiya sa mga Santos gikan sa Nauvoo, si Mary Ann giingon nga “matinabangon ug matinagdanon kaayo,” naghatag og madagayaon nga “tambag ug tabang” ngadto niadtong nanginahanglan. Sa tibuok niyang kinabuhi, siya miserbisyo sa pamilya, mga higala, ug isig ka Santos ug mitabang sa pagpalambo sa gingharian sa Dios.