“Sulod sa mga Bungbong sa Bilanggoan sa Liberty,” Kinatibuk-ang Saysay sa mga Pagpadayag (2016)
“Sulod sa mga Bungbong sa Bilanggoan sa Liberty,” Kinatibuk-ang Saysay sa mga Pagpadayag
Sulod sa mga Bungbong sa Bilanggoan sa Liberty
Niadtong Disyembre 1, 1838, usa ka Santos sa Ulahing mga Adlaw nga ginganlan og Caleb Baldwin gitanggong sa ubos nga bahin sa Bilanggoan sa Liberty sa Lalawigan sa Clay, Missouri, sa mga kaso sa “krimen sa Pagbudhi sa Iyang Nasod.” Ang iyang mga kauban sa prisohan naglakip sa mga sakop sa Unang Kapangulohan sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw: si Joseph Smith, Hyrum Smith, ug Sidney Rigdon, ingon man usab sila ni Lyman Wight ug Alexander McRae. Ang dul-an sa upat ka bulan nga pagkabilanggo sa unom ka piniriso nahimo nga ang kataposang yugto sa importante ug kasagaran masamok nga kasaysayan sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw didto sa Missouri.
Sa sulod sa mga bungbong sa Bilanggoan sa Liberty, si Baldwin misulat sa pipila sa labing talagsaong mga pagpamalandong ngadto sa nagkatibulaag ug makaluluoy nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw—ang mga porsiyon dayon gihimong mga kasulatan isip Doktrina ug mga Pakigsaad seksiyon 121, 122, ug 123. Ang pipila niini nga mga tudling nahimong mga bahandi nga kasulatan, nga kanunay kutloon sa diskurso sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa nanglabay nga katuigan.
Samtang ang istorya sa Bilanggoan sa Liberty giistorya ug giistorya pag-usab gikan sa panglantaw ni Joseph Smith, ang kasinatian sa ubang mga tawo nga natanggong naghatag og dugang panabot. Si Baldwin, kinsa mao ang labing senior sa grupo, pisikal ug emosyonal nga nakigbisog sa bartolina nga bahin sa Bilanggoan sa Liberty. Ang makadasig nga mga pulong nga gikan ni Joseph samtang nagdiktar siya sa iyang sulat naghatag og kahupayan ug tambag ngadto ni Baldwin, ang 47 anyos nga amahan sa 10 kinsa naghandom nga ikauban ang iyang pamilya atol sa iyang upat ka bulan nga pagkabilanggo.
Unang Panagbangi didto sa Missouri
Ang talagsaong kasaysayan sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa Missouri nagsugod niadtong 1831, sa dihang ang pagpadayag ngadto ni Joseph Smith miila sa Lalawigan sa Jackson nga mao ang dapit sa Zion, ang Bag-ong Jerusalem (tan-awa sa D&P 57:1–3). Pagka-1833, ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa Lalawigan sa Jackson miabot og sobra sa usa ka libo—mga ikatulo nga bahin sa popolasyon sa lalawigan—ug ang mga kalainan sa relihiyon, politika ug kultura nakamugna sa dili kapugngan nga tensiyon tali sa bag-o ug daan nga mga nanimuyo. Human ang malinawon nga mga hangyo nga ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw mobalhin sa ilang tinuohan ug mga pamilya wala paminawa, usa ka dakong grupo sa organisado nga taga-Missouri mironda sa panimalay ni William W. Phelps, miguba sa imprintahan nga ang Evening and Morning Star, ug mibutang og alketran ug balhibo nila ni Edward Partridge ug Charles Allen.
Samtang ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nagtinguha og bayad sa kadaot pinaagi sa sinulat nga petisyon, giorganisar usab nila ang ilang mga kaugalingon sa militar nga paagi aron sa pagpanalipod sa ilang mga pamilya engkaso dunay armado nga kasamok. Bisan human ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw mibalhin ngadto sa Lalawigan sa Caldwell sa amihanang kasadpan sa Missouri, nga gihimo sa lehislatura sa estado nga alang lang kanila, “ang mga gubat” nahitabo sa Gallatin, DeWitt, Blue River, Crooked River, ug sa Hawn’s Mill sa unsay nailhan nga Missouri-Mormon nga Gubat.
Niadtong Oktuber ug Nobiyembre 1838, Si Heneral Samuel D. Lucas, usa ka lider sa Militia sa Missouri, mibilanggo sa pipila ka inila nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, lakip nila ni Joseph Smith, Hyrum Smith, Sidney Rigdon, Parley P. Pratt, George W. Robinson, ug Amasa Lyman. Si Caleb Baldwin, Lyman Wight, ug ubang gipasakaan og kaso nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw miapil ni Joseph ug sa iyang kaubanan sa pasiunang husay didto sa Richmond, Missouri, nga ang total nga gidaghanon sa gitaral nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw miabot og 64. Atol sa husay, ang Maghuhukom nga si Austin A. King mipili ni Baldwin ug mitanyag kaniya sa iyang kagawasan kon isalikway niya ang iyang relihiyon ug mobiya ni Propeta Joseph—usa ka tanyag nga gisalikway ni Baldwin. Pareha nga tanyag ang gihatag ngadto sa ubang mga piniriso, ang tanan “mihatag og tubag sama sa kang Mr. Baldwin.”
Si Maghuhukom King sa kataposan nakakita og igong posible nga hinungdan sa pagbilanggo sa pipila ka lider sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw. Si Joseph Smith, Hyrum Smith, Sidney Rigdon, Lyman Wight, Alexander McRae, and Caleb Baldwin dad-on ngadto sa Bilanggoan sa Liberty sa Lalawigan sa Clay, kay ang mga bilanggoan sa mga lalawigan diin ang gialegar nga krimen nahitabo dili kaayo dagko alang sa daghang mga piniriso. Niadtong Disyembre 1, 1838, si Joseph Smith misulod sa bilanggoan ug “samtang giisa ang iyang kalo, siya miingon, sa klaro nga tingog, ‘Maayong hapon, mga ginoo.’ Ang sunod nga hitabo dili na siya makita. Ang bug-at nga pultahan milabyog pinaagi sa lig-on nga mga bisagra ug ang Propeta natago gikan sa panan-aw sa kuryoso nga mga tawo nga mahinamon kaayong naglantaw.”
Bilanggoan sa Liberty
Ang paggahin og sobra kaysa upat ka bulan sa gamay nga bilanggoan usa ka makahahadlok nga kasinatian. Upat ka pye nga gibag-on nga bato nga bungbong, unom ka pye ang gitas-on sa kisame, ug kanunay nga pagsamok-samok sa mga gwardiya nakapahimo ni Joseph ug sa iyang mga kauban sa paghulagway sa estraktura nga “impyerno nga gilibotan sa mga demonyo.” Ang mga piniriso gibutang sa ubos nga bahin nga bartolina, diin ang mga temperatura miubos, ang kahayag miawop, ang baho nangalisbo, ug ang oras ingon og hinay. Ang “hugaw nga sopa nga uhot” lamang ang nakapugong sa mga piniriso sa pagkatulog sa bato nga salog, apan bisan kadto naguba ra dayon.
Mao usab ang kahimtang sa ubang ika-19 nga siglo nga mga bilanggoan sa lalawigan, ang pagkaon nakahatag og sakit sa mga piniriso. Si Joseph ug ang iyang mga kauban mihulagway sa ilang inadlaw nga pagkaon nga “lain kaayo og lami ug hugaw kaayo nga dili kami makakaon hangtod nga kami napugos sa pagkaon tungod sa kagutom.” Sa dihang ang piniriso sa kataposan mikaon sa gihatag nila, ang pagkaon nakapasuka nila “ingon og ikamatay.” Ang pipila ka piniriso nagduda nga ang mga gwardiya mibutang og hilo sa ilang pagkaon ug tubig o gani mipakaon nila og unod sa tawo.
Mikatap ang mga balita mahitungod sa mga piniriso nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa Bilanggoan sa Liberty, ug “ang dapit nahimong sama sa alad sa mga mananap o zoo.” Ang mga lokal mibisita sa bilanggoan sa dinaghan aron motan-aw nga natingala sa mga piniriso, ug ang ilang mga pagtamay ug pagbugalbugal milusot sa mga bungbong nga bato. Mireklamo si Hyrum Smith, “Kami kanunay nga gisusi sa mga hungog kinsa nagpakaaron-ingnon nga kami mga elepante o kamelyo o lumod o mangtas nga balyena o mga serpente sa dagat”
Kada adlaw ang kalalakin-an nagkaluya sulod sa bilanggoan, ug ang emosyonal nga kapait hinayhinay ug padayon nga misulay sa ilang hugot nga pagtuo. “Ang among mga kalag naluya ug kami nag-antos og hilabihan nga kasakit … ug sa tinuod kami nagkinahanglan nga moubog sa usa ka lawod sa kasamok,” misulat si Joseph.
Ang upat ka bulan nga pagkatanggong sa Bilanggoan sa Liberty adunay grabeng pisikal nga mga epekto sa mga binilanggo. Ang kahayag sa adlaw hapit dili makalusot sa duha ka gagmay, gialihan og rehas nga mga bintana nga taas ra kaayo aron malilian, ug ang taas nga mga oras ubos sa kangitngit nakadaot sa mga mata sa mga lalaki, nga nahinumdoman sa usa sa mga gwardiya sa kadugayan. Samtang ang gamayng kalayo gitugotan, nga walay panghaw nga kagawasan sa aso, ang mga mata sa mga binilanggo misamot og kadaot. Nanakit ang ilang mga dunggan, ang ilang mga kaugatan mikurog, ug si Hyrum Smith sa usa ka higayon nawagtangan sa panimuot. Si Sidney Rigdon, ang ikaduhang mas tigulang nga sakop sa grupo sunod ni Baldwin, dili gayod maayo ang panglawas nga, samtang naghigda sa handag nga higdaanan, nanghangyo siya nga buhian og sayo. Ang iyang kalarino nga manulti ug grabe nga kaluya nakapahimo sa maghuhukom sa pagbuhi ni Rigdon nga sayo sa eskedyul.
“Tingali ang labing nakapawala sa kadasig sa nahabilin nga mga piniriso mao ang ideya sa mga pamilya nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, lakip sa ilang kaugalingong pamilya, nga nagkatibulaag, kabos kaayo, ug giabog sa tibuok nga estado sa Missouri. Si Baldwin ug ang iyang isig ka piniriso mibati og kamingaw ug pagkabulag sulod sa Bilanggoan sa Liberty, apan samtang ang ubang mga piniriso kanunay nga nakadawat og kaseguroan sa kahimtang sa ilang mga higala ug mga pamilya pinaagi sa mga pagbisita ug mga sulat, si Baldwin nakadawat lamang og kadiyot nga pagbisita gikan sa iyang asawa, nga si Nancy, sa wala pa ang Pasko niadtong 1838, ug walay rekord sa dugang nga komunikasyon gikan kaniya o sa ilang 10 ka anak atol sa tulo ka bulan nga misunod.
Klaro nga walay mahimo, ang mga piniriso kaduha misulay sa pag-ikyas sa bilanggoan, niadtong Pebrero 6 ug Marso 3, 1839, apan ang mabinantayong mga gwardiya mipahunong sa ilang maisugong pagsibat. Paglabay sa duha ka semana, sa Marso 15, ang lima ka tawo nanghangyo nga buhian tungod sa dili makataronganon nga pagkabilanggo. Ang duha ka pahina nga hangyo ni Baldwin nagpakita sa iyang desperado nga tinguha nga mahiusa sa iyang pamilya, kinsa “giabog gikan sa Estado sukad sa iyang pagkabilanggo nga walay bisan unsa nga kapanguhaan alang sa ilang suporta.” Dugang pa, nahibaloan ni Baldwin nga ang iyang anak nga lalaki, nga gihinganlan usab og Caleb, “gibunalbunalan hangtod hapit mamatay sa mga taga-Missouri gamit ang sanga sa kahoy.” Sa ingon, nga gibilanggo nga “walay bisan unsa nga ebidensya batok kaniya,” nanghangyo si Baldwin ang “kanunay nga panaugdaog” mahunong ug siya maabswelto sa tanang pasangil. Bisan pa sa mga panghangyo sa mga piniriso, igo nga ebidensya anaa aron padayon silang bilanggoon.
Paglabay sa duha ka adlaw, sa Marso 17, si Samuel Tillery, usa sa mga gwardya, misusi sa ubos nga bahin sa bartolina ug nakakita og gunitanan sa barina, nga sa iyang pagtuo gigamit sa mga pniriso sa pagsilsil sa ilang agianan lapos sa baga nga mga bungbong. Si Tillery mimando nga ang 25 ka tawo sa ubos nga padayonon ang pagsusi, dayon mimando sa iyang mga kauban sa pagkadena ni Joseph Smith ug sa mga piniriso diha salog. Human makasinati og tulo ka bulan ug tunga sa kalisod, kasakit, ug kapakyasan, si Baldwin mibarog nga masuk-anon, mitan-aw sa magbalantay sa mata ug misulti, “Tillery, kon imong ibutang kanang kadena kanako patyon ko ikaw, tabangan ako Dios!” Sa mga pulong ni Hyrum Smith, si Tillery “mikalma dayon ug miuyon sa pagbisita pag-usab ug husayon ang hitabo.” Samtang ang nagdilaab nga hulga ni Baldwin temporaryong nakahusay sa panagbingkil, ang mga piniriso gibutang hinuon sa mas higpit nga pagbantay.
Mga tulo ka adlaw lang human sa pagpakig-away ni Samuel Tillery, si Baldwin naaburido gihapon ug naghunahuna kon makakita o makadungog pa ba siya gikan sa iyang pamilya pag-usab. Si Joseph Smith nagsugod sa pagdiktar sa usa ka sulat nga sa walay duhaduha nakapabayaw sa espiritu ni Baldwin—usa ka sulat nga sukad nakahatag og kahupayan ug tambag ngadto sa minilyon nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw.
Sulat ngadto sa mga Santos
Si Alexander McRae misulat sa kadaghanan sa sulat nga gipamulong ngadto “sa simbahan sa mga santos sa ulahing adlaw sa Quincy Illinois ug sa nagkatibulaag sa layong mga dapit ug ilabi na ngadto ni Bishop Partridge,” bisan og si Baldwin mitabang sa pagsulat sa 2 ka pahina sa 29 ka pahina nga sulat. Ang magsusulat sa kasaysayan nga sila si Dean Jessee ug John Welch misulat nga ang taas nga sulat ni Joseph Smith sama sa usa ka epistola ni Pablo. Pananglitan, si Joseph mitawag sa iyang kaugalingon “usa ka piniriso alang ug tungod ni Ginoong Jesukristo ug misulat nga “busa walay makabulag nato gikan sa gugma sa Dios,” pinulongan nga susama sa mga sinulat ni Apostol Pablo ngadto sa mga Taga-Efeso ug mga Taga-Roma. Dayon gidetalye ni Joseph ang mga pag-antos sa “kabos ug naangol nga mga santos,” lakip sa mga pamilya nga naglatagaw nga walay mahimo ug walay paglaom tali sa Missouri ug Illinois, ingon man usab sa subo nga kasinatian nga nasinati niya ug sa iyang mga kauban sa Bilanggoan sa Liberty.
Human makapahayag og makapauyog sa kalag nga asoy sa gahi ug wala kaluoy nga mga buhat sa pipila sa ilang mga silingan sa Missouri, si Joseph misulti sa unang mga pulong sa gitawag na karon nga seksiyon 121 sa Doktrina ug mga Pakigsaad: “O Dios, hain ba ikaw? Ug hain ang imong gambalay nga nagsalipod sa imong tagoanan hangtod kanus-a ikaw mogamit sa imong kamot, ug sa imong mata, oo sa imong matin-aw nga mata, tan-awa gikan sa mahangtoron nga mga langit ang mga sayop sa imong mga katawhan ug sa imong mga sulugoon, ug ang imong dunggan napuno sa ilang mga pagtuaw oo o Ginoo, hangtod kanus-a sila mag-antos niini nga mga kadaotan ug dili makataronganon nga mga pagdaog-daog, sa dili pa malukmay ang imong kasingkasing ngadto kanila, ug ang imong kasingkasing mobati og kaluoy ngadto kanila.”
Ang langitnong pangamuyo ni Joseph wala dayon matubag. Nagpadayon siya sa pagpamalandong sa bayolente nga mga buhat batok sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw ug naghunahuna kanus-a moabot ang hustisya diha sa iyang mga tigdaogdaog. Sa kataposan, human makasaysay og pito ka pahina sa kaalaot ug kasakit, usa ka makahupay nga kaseguroan miabot ngadto ni Propeta Joseph: “Akong anak, kalinaw nganha sa imong kalag; ug ang imong kalisdanan ug ang imong mga kasakitan sulod lamang sa mubo nga higayon; ug unya, kon ikaw molahutay pag-ayo, ang Dios mobayaw kanim[o] sa kahitas-an ikaw magmadaogon ibabaw sa [imong] tanan nga mga kaaway.” Ang Ginoo mihatag usab og kaseguroan ni Joseph nga “kon ang mga apapangig gayod sa impyerno mobuka ug moabli sa ba-ba og dako diha kanimo, ikaw masayod, akong anak, nga kining tanan nga mga butang makahatag kanimo og kasinatian, ug alang sa imong kaayohan. Ang Anak sa Tawo mikunsad ubos kanilang tanan. Labaw pa ba ikaw kay kaniya?”
Kining makahupay nga mga pulong nakahatag ni Joseph og pagbati sa pagsalig. Siya miingon nga ang Dios “makabaton og gisulayan nga katawhan” ug nga ang nasinati sa mga Santos sa ulahing mga Adlaw sa Missouri “usa ka pagsulay sa atong hugot nga pagtuo sama sa kang Abraham.” Tungod kay si Abraham naluwas gikan sa pagsakripisyo sa iyang anak nga si Isaac, mao usab ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw maluwas gikan sa ilang mga pagsulay kon sila magpabilin nga matinud-anon.
Dayon si Joseph mihatag og mga instruksiyon sa pipila ka dugang nga mga butang. Una, siya mitudlo unsaon sa pagdumala sa umaabot nga mga komperensiya ug mga miting sa konseho, naghatag sa iyang mga kaubang piniriso og paglaom nga sila sa dili madugay makig-uban pag-usab sa mga Santos. Laing butang nga atimanonon mao ang pagpalit sa yuta sa Teritoryo sa Iowa. Nagtuo si Joseph nga ang yuta “makahatag og dako nga benepisyo ngadto sa simbahan” ug mitambag ni Edward Partridge ug sa uban unsaon sa saktong pagpakigsabot sa transaksiyon, naghatag og gibug-aton sa kaimportante sa pagbuhat sa ingon nga walay kahakog o pagpatuyang sa kaugalingon. Mitambag usab siya sa mga lider sa Simbahan sa paghinumdom niadtong nanginahanglan ug “pag-antos sa mga kahuyang sa maluyahon.”
Dayon ang sulat mihisgot sa ngano nga daghan ang gidapit, apan diyutay ra ang napili, mga pulong nga gigamit ni Jesus sa Bag-ong Tugon (tan-awa sa Mateo 22:14). Naguol si Joseph nga siya ug ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nakakat-on “pinaagi sa makapasubo nga kasinatian” sa makalaglag nga gahom sa garbo. Si Joseph tingali namalandong sa pipila sa iyang suod nga mga higala, sama nila ni William W. Phelps ug Frederick G. Williams, kinsa bag-o lang miapostasiya. (Ang duha sa kataposan mibalik ngadto sa hingpit nga pakigdait sa Simbahan.) Si Joseph mipasabot sa mga hiyas nga kinahanglan nga tinguhaon nga makab-ot sa mga naghupot sa pagkapari ug sa tanang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw kon sila maglaom nga adunay impluwensya sa uban: kalumo, kaaghop, pagdani, pagkamainantoson, kamabination, gugma nga putli, hiyas, ug gugma.
Sa duol sa kataposan sa sulat, si Joseph mibalik sa pagpanggukod nga giantos sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw. Si Joseph nagtuo nga ang Batakang Balaod sa Estados Unidos nga “usa ka mahimayaon nga sumbanan” nga nagseguro sa kagawasan sa pagsimba, ug iyang gihangyo ang mga Santos sa pagpirma og mga affidavit nga nagdetalye sa ilang mga reklamo ug pangdagmal. Nga walay garantiya nga makadawat og bisan unsa, si Joseph ug ang mga Santos determinado bisan pa sa “pagpresentar sa [ilang mga affidavit] ngadto sa mga pangulo sa gobyerno,” nagtuman sa usa ka sugo nga gihatag sa Ginoo.
Ang taas nga sulat ni Joseph Smith adunay malungtarong nga epekto. Wala lamang kini motambag sa makaluluoy nga si Baldwin didto sa prisohan ug sa mga Santos nga nag-antos sa Missouri apan padayon nga gimantala pag-usab sulod sa daghang katuigan sa Times and Seasons, Millennial Star, ug sa Deseret News. Sa kataposan, ang mga kinutlo gihimong mga kasulatan sama sa Doktrina ug mga Pakigsaad 121, 122, ug 123, ug kadto nga mga tudling nagpadayon sa paghatag og kahupayan ug direksyon ngadto ni bisan kinsa nga nagbasa sa mga kasulatan alang sa kahulogan.
Ang mga kauban sa prisohan sa kataposan nakakita og paagi sa “pag-eskapo” sa legal nga mga awtoridad samtang gikuyogan ngadto sa husay sa Lalawigan sa Boone, Missouri, sa Abril 1839. Ang ilang mga gwardiya mitugot sa mga piniriso nga makaikyas gikan sa kustodiya human migiya kanila palayo gikan sa mga kaaway sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa Lalawigan sa Clay. Nabulag si Baldwin gikan ni Joseph ug sa uban sa pipila ka okasyon human sa ilang paglayas, apan ang tanang piniriso sa kataposan mitabok ngadto sa Illinois, sa kataposan nahiusa sa pamilya, mga higala, ug sa ubang mga bakwit [refugee] nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw.