Na iTuvatuva Vakaveiliutaki kei na Veiliutaki Vakalotu

E na ika 77 ni nona yabaki ni bula, a mai tuva vakavinaka sara o Peresitedi Brigham Young na veiqaravi vakabete, me matata vinaka kina na nodra veiqaravi, me ra vakaduavatataki kina na Yalododonu, me vakasoqoni ka wanonovi tiko ga na qele ni sipi nei Isireli. A vosavinakataka sara na nona ivukevuke, o Elder George Q. Cannon na iotioti ni nona sasaga o Peresitedi Young. A vakamacalataka kina na cakacaka bibi a mai qarava o Peresitedi Young, ka “tuva vakavinaka kina na veiqaravi vakabete, ka se sega mada ni vakayacori vakakina, mai na kena tauyavu na Lotu e vuravura. Sa mai vakamacalataka kina na itavi ni i Apositolo, … na Vitusagavulu, … Bete Levu, … iTalatala Qase, … se na matabete e ra, e na kena matata, lagilagi, kei na kena qaqa—na nona kaukaua na Kalou—e na sala ka na vakamatatataki tu vakaitukutuku, me kua ni vakacalai kina e na ka sa sobuti e na Yalo ni Kalou” (CHC, 5:507).

iVakavuvuli i Brigham Young

Sa vakatakila na Kalou na nona lewa vua na Peresitedi ni Lotu, me baleta raraba na Lotu.

E na kena virikotori na yavu vakaivunau e na kena cavuikalawa ka taracake tiko ga e vuravura na Matanitu ni Kalou, kei na kena vakatakilai mai na lomana kei na nona lewa, e duabulu ga na gusuna, ka na vakadewai kina vei ira na nona tamata. Ni gadreva na Turaga me vakatakila vei ira na nona tamata e dua na raivotu, e na nona gadreva me dusimaka vei ira na yavu vou e so ni nona ivakavuvuli, se me veivunauci vei ira, sa gusuna ga o koya ka sa lesia ki na itutu, se ilesilesi oqori. E qai vakaikuritaki ga e na itutu se ilesilesi tale e so e na Lotu, me ra vakani kina vakayalo na isoqosoqo vakalotu i Karisito, ka ra vakavinakataki kina na Yalododonu, kei na veika tale e so, o ira na peresitedi yadudua, na veibisopi, italatala qase, bete, ivakavuvuli, dikoni, kei ira na lewenilotu yadudua, ni ra duri ka veiqaravi vakaveiliutaki e na nona itutu kei na nona ilesilesi vakaitalatala e na Matabete, me vunautaka kina na itukutuku ni bula tawamudu, ka ra ivakatawanisipi ni lomanibai se qelenisipi ni Kalou e vuravura raraba, me ra veitovaki tale ga e na kena laveti na ligadratou na Mataveiliutaki e na Lotu raraba (DBY, 137).

Me da vakaivotavota ka vakamareqeta tiko na yalo ni veiqaravi e na Kosipeli, me vakaliuci taumada na vakasoqoni nei Isireli, vueti o Saioni, ka vakabulai o ira na lewe i vuravura, ka dodonu me lomadratou vakakina na lewe ni Mataveiliutaki Taumada, kei ira na iTalatala Qase kei Isireli, kei ira vakayadua na vakailesilesi e na Lotu, kei na Matanitu ni Kalou (DBY, 137).

E kena vakatovolei na yavu ni ivakavuvuli kece sara, me vakabau kina na lewa e vakatauci, sa dodonu me duavata ga na vakasama, vakabauta, kei na lewa. Mai na nodratou Kuoramu, me ratou duavata na Peresitedi iLiuliu e na nodratou lewa; me duavata tale ga na nodratou lewa na i Apositolo Le Tinikarua, me qai yavutaki kina na lewa maqosa, me baleta na veika era na qarava yani, me vaka o ni sa dau wilika tu e na Vunau kei na Veiyalayalati. Ni veigauna kece sara o ni raica ni ra duavata sara na veikuoramu oqori e na nodra vakatulewa, mo ni raica kina na kena dina [raica na V&V 107:27]. Me ra soqoni vata tiko na iTalatala Qase, e na yalodina kei na dodonu; ni ra sa duavata e na ka era veivosaki kina oqori, mo ni kila sara kina na kena dina (DBY, 133).

Sa veiliutaki e na Lotu oqo na Turaga sa Kaukaua Sara, ka na sega sara ni laiva mo ni kau vakatani e na nomuni qarava tiko na nomuni itavi. Mo ni qai lesu tale kina i vale, ka laki moce e na vakacegu, me vaka na gone dramidrami e na nona keveti tiko vei tinana, ka mo ni vakacegui kina e na vakasama ni kevaka era na kauti kemuni vakatani o ira na nomuni iliuliu, e na taviraki ira tani vakatotolo na Turaga mai na dela ni vuravura oqo. Era saga tiko na nomuni iliuliu me ra dau bulataka na nodra vakabauta, e na veisala e so era rawata (DBY, 137).

Sa tu vei iratou na i Apositolo Le Tinikarua na idola vakabete, me taracake kina e vuravura na matanitu ni Kalou.

Na idola ni matabete tawamudu, me vaka na lewa ni Luve ni Kalou, e rawa ni vakamatatataki e na ilesilesi ni i apositolo. Ni matabete taucoko, na idola kece, na isolisoli kece, na edaumeni kei na veika kece sara ka yavu ni noda lesu tale ki na iserau ni Tamada kei koya na Luvena, e yavutaki, e lewai, se meu kaya ni lewe ni itavi vakaveiqaravi ni i apositolo (MS, 15:489).

Ni keitou sa suka mai Missouri, keirau a seresere voli kei taciqu ni oti na neirau vunau; ni keimami sa veisukayaki tale, a qai kaya mai o Baraca Josefa Simici, “Mai, tou mai lako vata i vale.” Keitou a mani laki lagasere voli vua me dua na gauna dede, ka veitalanoa tiko. A qai vakamacala vei keitou me baleta na Le Tinikarua, kei na Vitusagavulu, me kena imatai ni gauna meu rogoca kina na nona ivakamacala. A kaya kina, “Kemudou na noqu itokani liuliu, au sa na kacivi iratou mada na i Apositolo Le Tinikarua. Au vakabauta ni datou sa na qarava rawa, na nodratou digitaki na i Apositolo Le Tinikarua, ka digitaka tale ga na Kuoramu ni Le Vitusagavulu, mai vei ira ka ra a lako i Saioni. … ” E na mua ni Janueri se Feverueri ni yabaki 1835, … keitou a mani soqoni vata kina e veisiga, ka qai kacivi iratou kina na i Apositolo Le Tinikarua o Baraca Josefa [e na 14 Feverueri] (DBY, 141–42).

E kacivi na i Apositolo me baleta na kena taracake na Matanitu ni Kalou e vuravura raraba; sa tu na idola ni kaukaua oqo vua na i Apositolo, ka sega ni dua tale e vakaivotavota kina. Ke dua na i Apositolo e vakayacora na nona ilesilesi, sa na gusuna tiko na Turaga vei ira na tamata e na veigauna kece (DBY, 139).

Au sa tovolea oqo meu vakamacalataka vakalekaleka vei kemuni na taciqu iliuliu na ivakarau ni lewa ni Matabete. Ni dua e sa tabaki me i Apositolo, e sega ni vakaiyalayala na nona Matabete, ia sa sega ni tubu na nona veisiga, se yaco koso na nona bula, me vaka ga na Matabete i Melikiseteki; ni ivakamacala oqori e baleta ga na nona Matabete, ka sega ni baleti koya vakatamata (DBY, 141).

Sa itavi ka isolisoli ni i Apositolo Le Tinikarua me ratou dusimaki tiko ga mai vua na Yalo Tabu e na veigauna kece, ka dau tokoni tiko mai vua na Yalo ni Dauvakatakila, me rawa ni ra kila ka yalomatua kina me baleta na nodra ilesilesi; ni sa koya tale ga oqori na itavi ka isolisoli ni Mataveiliutaki ni Lotu (DBY, 139–40).

Sa tu vua na i Apositolo nei Jisu Karisito na Turaga na idola ni Matabete tabu, ka sa dregati ki uluna na kena kaukaua, sa vakadonui kina vua me vunautaka na itukutuku dina vei ira kece ga na tamata, ke ra vinakata, sa na daumaka vei ira; ke sega, sa na bilitaki vei ira na ivalavala ca oqori (DBY, 136).

Mo ni raica gona kina, ni okati e na lewa vakaveiqaravi ni i Apositolo na Matabete lailai, ni o koya ka taura tu na itutu oqori, sa tu vakakina vua na lewa me qarava na itavi ni Bete Levu, me vaka e lewena na Matabose e Cake, me Peteriaki, me Bisopi, iTalatala Qase, Bete, iVakavuvuli, ka Dikoni, kei na itutu kece sara e na Lotu, mai na kena e liu ka yacova na kena iotioti, ka sa lavaki me nona itavi (DBY, 140).

O ni sa na wilika e na ivakatakila ka vakaibalebaletaki kina, ni gauna eratou a lesi ka tabaki kina na Le Tinikarua, sa tu tale ga vei iratou na kaukaua kei na lewa ka soli vei iratou na Peresitedi iLiuliu; ia ke o ni qai wilika tale e muri, o ni na raica ni sa dodonu me tu tale na kena ikuri e so vakaitavi kei na kena ikuri vakacakacaka ka sala vata kei na Matabete oqo [raica na V&V 107:22–26]. Eratou vakaivotavota tale ga na Le Vitusagavulu e na kaukaua kei na lewa vata ga oqo; [era vakaivotavota e na lewa ka vakacolati vakailesilesi vei ira, me baleta na] tauyavu, taracake, vakatulewataki, vakatikori ka tuvai vakavinaka na Matanitu ni Kalou, me uasivi cake sara e vuravura. Sa tauyavu oti na Kuoramu ni Bete Levu, ka ra kunei vakalevu tu e na gauna oqo. E noda isoqosoqo ga—era na tiko ga e vale; ia era na dau veilakoyaki ka vunau o ira na Vitusagavulu; ka vakakina o ira na Bete Levu, e na kena vakacolati vei ira. Era taura tale ga na Matabete vata ga oqori, ka ra taura tu na Vitusagavulu kei iratou na Le Tinikarua, ka ratou taura tale ga na Mataveiliutaki Taumada; ia, era sa vakatikori li e na kena lewa, kena kaukaua, kei na idola ni Matabete oqo? Sega, e sega ni soli vei ira. Era na Bete Levu tikoga ni Kalou; ia, ke ra qacoya na nodra [ilesilesi] ni Matabete, e na qai soli vei ira e na dua na gauna na lewa taucoko kei na kaukaua ka rawa ni soli mai vei keda na tamata (DBY, 140).

E itutu e na Matabete i Eroni na bisopi, ka tu kina na lewa me baleta na itavi vakaveiqaravi e so e na veika vakayago kei na bula vakayalo.

E itutu ni Matabete lailai [i Eroni] na Bisopi [iLiuliu]. Sa i koya na vakaitutu levu duadua e na Matabete i Eroni, ka na … donuya na nodra veiqaravi na agilosi, ke tu vua na vakabauta, ka dau bula e na veisiga me rawata ka vakayagataka kina na isolisoli ka a nona o Eroni (DBY, 143).

Sa ilesilesi ka itavi ni Bisopi, me veiqaravi tiko ga e na Lotu e na veigauna kece; e sega ni lavaki vua e na nona ilesilesi me laki vunau e veivanua tani, ka me tiko voleka ga e vale; e sega ni namaki me veilakoyaki i vuravura raraba, me dau tiko volekati ira ga na Yalododonu (DBY, 144).

Me ra idusidusi vinaka na Bisopi, e na veika kece sara, e na nodra veitabana levu (DBY, 144).

Ke qarava vakavinaka na Bisopi na nona itavi, me vaka sa namaki me nona itavi ka nona ilesilesi, ka qacoya tiko ga, e na sega sara ni dua tale e na nona Tabana Levu me tu wale tu ga, ka sega ni vakaitavi vakavinaka. E na dau raica ni sa kilikili tu na nodra bula, me ra yalomalumalumu tiko vua na nodra Kalou. E na sega ni vo tale e dua e na nona Tabana Levu, ka rau na sega ni veikilai vinaka, ka na kila vakavinaka tale ga na bula era dui donuya tu na nona lewenilotu, na nodra itovo, kei na ivakarau ni yalodra [raica na 1 Timoci 3:1–4] (DBY, 145).

Me veivakaturi na Bisopi me ra vakaitavi o ira e vakabauti ira, ka sa kila vinaka tu ni ra lewenilotu yalodina, me ra ivakatawa ni matamata cecere ni koro, ka me ra raici ira era sotava tu na leqa (DBY, 145).

Me ra dui qarava vakavinaka na Bisopi na nodra Tabana Levu, ka raica ni ra tiko vinaka tiko na lewena turaga, se marama yadudua, ka ra veiqaravi vakavinaka tiko e na yalodina; era dau qaravi vinaka tiko na tauvimate kei ira na malumalumu, ka sega ni dua e vakaloloma tu. Me dauloloma na Bisopi, ka veivukei e na nona Tabana Levu, me dau vosa veivakacegui ka veivakauqeti eke, ka veivukei ka veivakasalataki e kea, ka veivunauci sara e na dua tale na tikina, e na kena gadrevi vua, me kua kina ni dau veitotaki, ka vakatulewa vakadodonu e na vukudra yadudua na tamata kece ga, ka me dau veinanumi ka saga vagumatua sara me ra qaravi na tamata kece ga, me dau wanonova kina na qelenisipi ni Kalou, me vaka e dua na ivakatawanisipi dina, me kua kina ni ra mai basuraki mai na veimanumanu kila, na oliva kei na koli, ka ra na sikabotea mai na qelenisipi (DBY, 144–45).

Meu kaya kina vei kemuni na Bisopi, … oqo na nomuni itavi ka ilesilesi. Me kua sara ni dua na tikina e na nodra itikotiko na Yalododonu e na nomuni Tabana Levu, o ni sega ni kila na veika e vakayacori kina (DBY, 146).

Me ra dau raica na Bisopi, e na nodra veiqaravi na nona dauveituberi, me ra dau cau tiko ga na veivuvale yadudua sara e na nodra Tabana Levu, ka rawa ni ra veivuke mai, ka dodonu me ra solia na veika e dodonu me ra kania e na siga ni lolo, me baleti ira na dravudravua (DBY, 145).

Sa na veituberi na lewa e so ni veivakadodonutaki ni veilewai vakalotu, ki na nodra vakalesui tale me ra ivalavala dodonu o ira era butusevata na kena ivakavuvuli.

E na sega ni vakatautaki vei keda na lewa vakailiuliu me da veiliutaki kina, me vakavo ke da sa dau veiliutaki me vaka ga e veiliutaki vei keda na Kalou (DBY, 146).

Ia, ni sa mai tauyavutaki e vuravura na Matanitu vakalomalagi, era na mai veiqaravi kina, me baleta na ivunau kei na cakacaka vakalotu, me baleti ira na yaloqa, ka dau vakadrecike vakalevu, me ra maroroi kina o ira era gadreva tu me ra ivalavala dodonu, ka sega ni rawata rawa; ka sa tu maliwai ira na nona tamata na kaukaua kei na lewa me baleta na veika bibi oqo (DBY, 146).

O ni sa dau sotava beka na Bisopi na veika dredre e so? E duatani beka vakalevu na veika era nanuma tu na mataveitacini vakabete e na nomuni Tabana Levu? “Io.” Na cava beka e dodonu me ra vakayacora e na veika oqori? Me ra vakamuria ga na ivakaro sa virikotori tu vei ira, me ra laki duavata tiko ga kei ira na mataveitacini vakalotu. Au kila ni rawa ni da vakadinadinataka ni vu ni veileti na duidui ni noda vakasama na veimatacini vakalotu, ka sega ni vakavu mai na noda yaloca, se na noda inaki ca, ka da veileti ka veiqati kina me yacova ni laki ca sara na noda veimaliwai, ni ra sega ni veivakameautaki kina vakaiira, ka vakavuna na nodra ivalavala ca taucoko. Ni da ivalavala dodonu tiko mai e na ciwasagavulu-kaciwa na gauna, ka dua wale ga na cala eda qai cakava, sa kena ivakarau me da vakadikeva tiko ga na ivalavala ca e dua eda vakayacora oqori, ka vakanadakuya sara na veika vinaka eda sa kitaka mai. Ni bera ni da qai vakalelewa me baleti ira e so na wekada, me da dau vakaliuca tiko ga na gagadre ni tamata yadua, kevaka e tawakilikili, e dodonu me vakayacori na veivunauci, ka me golevi e dua na ilakolako me vakasukai koya lesu tale ki na ivalavala dodonu (DBY, 149–50).

Au via raica me dau cakacaka yaco na Yalo Tabu ki na Matabose e Cake kei ira na Bisopi, kei ira kece ga na daunilewa, me rawa ni ra kila vinaka kina na veika me baleti koya oqori, me rawa ni ra vakatulewa vakatotolo ka vakadodonu kina e na vukuna. … Au vinakata me tu rawa tu vei ira na Bisopi kei ira na vakaitutu vakalotu na kaukaua, kei na vuku vakalou, me ra kila kina vakavinaka na veika dina e a yaco, ka ra na vakatulewa kina e muri (DBY, 133).

Me kena ibalebale ga, e rawa ni o na vosataka se vunauca e dua na iTalatala Qase, me kua ni kila ni o cudru, se vakavinavinakataki koya tiko. Era tu tale ga e so vei keda, ka na voroki rawarawa sara na yalodra, e na nomu veivunauci; ni ra yalomalumalumu sara tu vakalevu me vakataki ira na gone dramidrami, me vaka era na waicala mai na yameyame ni buka. Me kua soti ni kaukaua sara na nomuni veivosataki; me vakamalumutaki ga na vosa ni nomu veivunauci, me veiraurau ga na vosa ni nomu veivunauci kei na yalona. E so o na vosa tiko vei ira e na loma ni siga taucoko, ka ra sega ga ni kila na ka o vakamacalataka tiko. Eda duidui vakalevu sara. Me veisotari ga na veika me caka vei ira (DBY, 150).

Ni o ni dau veivakalewai vakaikemuni—ke ra tukuna mai na tacimu vakalotu, “E cala na ka o a cakava,” e dodonu ga mo vakawelewele, ka yalovakavinavinakataka na nona veivunauci, ka vakadinadinataka vakalekaleka na nomu cala, yalovinakataka na veivunauci, ka vakatusa ni o dau baleca vakawasoma, ka sega ni vakasamataka tu, ka mo kaya kina, “Au gadreva wale ga na nomuni veivuke, mo ni taura na ligaqu, ka dau veitauriliga vata, me daru veivukei ka veitokoni kina.” Me baleta beka na nomuni malumalumu? Io. O ni namaka li me dua e tawa cala e na vuravura oqo? E na dravusakulukulu sara ni o raica e na nomu bula vakavuravura oqo (DBY, 150).

Meu kaya gona kina vei kemuni na turaga kei na marama wekada, ni o ni vunauci mai vua e dua na nomu iliuliu, mo kua sara ni vakasamataka ni kemu meca o koya, ka mo okata ni nona loloma e dua na nomu itokani, ka sega ni nona cakacaka e dua na kemu meca. Ke ra kemu meca dina na nomuni peresitedi ni veitabana e so, era na weletaka sara na cala o ni vakayacora. Ia, me vaka o ni nona daulomani na Turaga, o ni na dau vunauci e na veigauna [raica na Iperiu 12:6]; mo ciqoma e na yalomarau (DBY, 133).

Me iUlutaga ni Vuli

Sa vakatakila na Kalou na nona lewa vua na Peresitedi ni Lotu, me baleta raraba na Lotu.

E dau vakayagataka vakaevei na Turaga na Peresitedi ni Lotu, kei na Matabose ni Mataveiliutaki Taumada, kei na Kuoramu ni i Apositolo Le Tinikarua, me veiliutaki kina e na Lotu? Me ra dau vukei beka vakaevei mai vei ira na vakaitutu tale e so ni Lotu? (Raica tale ga na V&V 107:21–38; 132:7.)
Na cava na vuna e dodonu kina me dau tudei tu ga na noda vakabauta kei na noda veitokoni ki na mataveiliutaki ni veikuoramu e so e na Lotu? (Raica tale ga na V&V 107:27.)
Na cava na vuna e na sega ni vakalaiva kina na Turaga me kauta vakatani na Lotu na noda parofita? Na cava beka sa yalataka tu o Peresitedi Young me baleti ira era sa dau qarava na nodra itavi? (Raica tale ga na V&V OD 1.)

Sa tu vei iratou na i Apositolo Le Tinikarua na idola vakabete, me taracake kina e vuravura na matanitu ni Kalou.

Na cava soti beka na ka e oka e na idola vakabete ni ilesilesi vakaiapositolo?
Na cava beka na nodra itavi na i Apositolo? (Raica tale ga na V&V 107:23–24, 33, 58.)
Me veivosakitaki na kena vakatauvatani na ilesilesi ni i Apositolo, kei na itutu tale e so e na Matabete i Melikiseteki, kei na Matabete i Eroni. (Raica tale ga na V&V 107:58.)
Na cava soti beka na itavi ni Vitusagavulu edaidai, e na nodra veiqaravi e na ruku ni nodratou vakatulewa na Mataveiliutaki Taumada, kei iratou na Kuoramu ni Le Tinikarua? (Raica tale ga na V&V 107:34.)

E itutu e na Matabete i Eroni na bisopi, ka tu kina na lewa me baleta na itavi vakaveiqaravi e so e na veika vakayago kei na bula vakayalo.

Na idola cava soti, se kaukaua, kei na lewa ka soli vua na bisopi? (Raica tale ga na V&V 84:26–27; 107:13–17.) Na cava soti na itavi ni bisopi, e na nona itutu vakaperesitedi ni Matabete i Eroni? e na nona itutu me iliuliu bete levu e na nona tabana levu?
Me vaka e vakamacala kina o Brigham Young, na cava beka e dau cakava na bisopi ka “dui qarava vakavinaka na Bisopi na nodra Tabana Levu”? (Raica tale ga na 1 Timoci 3:1–7.)
Me da dau veivukei vakaevei o keda, ni da dauveituberi vakavuvale, se dausiko vuvale, e na kena wanonovi na Lotu?

Sa na veituberi na lewa e so ni veivakadodonutaki ni veilewai vakalotu, ki na nodra vakalesui tale me ra ivalavala dodonu o ira era butusevata na kena ivakavuvuli.

Na cava beka e vakamacalataka o Peresitedi Young me baleti ira era dau ivalavala ca?
A vakamacalataka o Peresitedi Young ni “vu ni nodra veileti, na duidui ni nodra vakasama na [mataveiwekani], ka sega ni vakavu mai na nodra yaloca, se na nodra naki ca.” Na cava beka ns nona ivakasala me baleta na kena vakameautaki na duidui e so eda dau donuya?
Na cava beka e dau gadreva o Peresitedi Young me raica e na matabose ni veivakadodonutaki? (Raica tale ga na V&V 107:71–84; 134:10.) Me ra vukei beka vakaevei e na “kaukaua kei na vuku ni Kalou” o ira era dau vakatulewa e na matabose ni veivakadodonutaki? (Raica tale ga na V&V 121:41–42.)
E na veisala cava beka, e rawa ni ra “kila kina vakavinaka” o ira era veilewai e na matabose ni veivakadodonutaki, na veika e so e baleti ira era vunauci tiko?
Na cava beka e kaya o Peresitedi Young me baleta “na [tauci ni] vosa ni nomu veivunauci, me veiraurau ga na vosa ni … veivunauci kei na yalo[dra]”? (Raica tale ga na 3 Nifai 18:28–32.)
Me vakaevei beka na itovo ni noda veiciqomi e na vuku ni nodra veivunauci na noda iliuliu, me vaka sa vakamacala mai kina o Peresitedi Young? (Raica tale ga na V&V 95:1.)